Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 sierpnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach II Wydział Karny w składzie:

przy udziale Prokuratora Artura Kaznowskiego

po rozpoznaniu w dniu 31 sierpnia 2016 r.

sprawy R. M.

oskarżonego z art.177§2kk w zb. z art.177§1kk w zw. z art.11§2kk

na skutek apelacji, wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Garwolinie

z dnia 29 lutego 2016 r. sygn. akt II K 112/14

I.  w zaskarżonej części wyrok zmienia w ten sposób, że:

1.  uchyla rozstrzygnięcia zawarte w pkt III i IV wyroku,

2.  orzeczoną wobec oskarżonego R. M. w pkt I wyroku karę pozbawienia wolności podwyższa do 3 (trzech) lat,

3.  wydatki wskazane w pkt IX wyroku na rzecz Skarbu Państwa określa na kwotę 3.500 (trzy tysiące pięćset) zł;

II.  w pozostałej części wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 400 zł tytułem opłaty za obie instancje oraz kwotę 20 zł tytułem wydatków poniesionych w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt II Ka 348/16

UZASADNIENIE

R. M. został oskarżony o to, że:

I.  w dniu 30 września 2013 roku w G. gm. P. woj. (...) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że znajdując się pod wpływem środka odurzającego w postaci tetrahydrokanabinolu (w stężeniu 2,1 ng/l we krwi) kierował samochodem A. (...) o numerze rejestracyjnym (...) i nie dostosował prędkości jazdy do sytuacji na drodze, co doprowadziło do tego, ze utracił panowanie nad prowadzonym przez siebie samochodem, który zjechał na przeciwległy pas ruchu i uderzył w stojący na poboczu samochód S. (...) o numerze rejestracyjnym (...) oraz w stojące na jezdni osoby, w wyniku czego skutkujących śmiercią obrażeń ciała doznała M. M., zaś obrażeń ciała skutkujących naruszeniem czynności narządów ciała i rozstrojem zdrowia, trwającym dłużej niż 7 dni doznali Z. B., A. P., G. S., P. L., E. K. oraz R. L. (1) – pasażer samochodu marki S. (...) o numerze rejestracyjnym (...),

tj. o czyn z art. 177 § 2 kk w zb. z art. 177 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 178 § 1 kk

II.  w dniu 30 września 2013 roku w G. gm. P. woj. (...) znajdując się pod wpływem środka odurzającego w postaci tetrahydrokanabinolu (w stężeniu 2,1 ng/l we krwi) kierował na drodze publicznej samochodem marki A. (...) o numerze rejestracyjnym (...), przy czym czynu tego dopuścił się będąc uprzednio wyrokiem sygnatura IV K 220/06 Sądu Rejonowego w Garwolinie prawomocnie skazany za prowadzenie w stanie nietrzeźwości pojazdu mechanicznego,

tj. o czyn z art. 178a § 1 kk

Sąd Rejonowy w Garwolinie wyrokiem z dnia 29 lutego 2016 r., sygn. II K 112/14

I.  oskarżonego R. M. w ramach zarzucanego mu w pkt I czynu uznał za winnego tego, że w dniu 30 września 2013 roku w G. gm. P. woj. (...) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że znajdując się w stanie po użyciu środka podobnie działającego jak alkohol w postaci tetrahydrakanabinolu (w stężeniu 2,1 ng/l we krwi) kierował samochodem A. (...) o numerze rejestracyjnym (...) i nie dostosował prędkości jazdy do sytuacji na drodze, co dorowadziło do tego, że utracił panowanie nad prowadzonym przez siebie samochodem, który zjechał na przeciwległy pas ruchu i uderzył w stojący na poboczu samochód S. (...) o numerze rejestracyjnym (...) oraz w stojące na jezdni osoby, w wyniku czego skutkujących śmiercią obrażeń ciała doznała M. M., zaś obrażeń ciała skutkujących naruszeniem czynności narządów ciała i rozstrojem zdrowia, trwającym dłużej niż 7 dni doznali Z. B., A. P., G. S., P. L., E. K. oraz R. L. (1) tj. popełnienia czynu wyczerpującego dyspozycję art. 177 § 2 kk w zb. z art. 177 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i za ten czyn na podstawie w/w przepisów skazał go, zaś na podstawie art. 177 § 2 kk w zw. z art. 11 § 3 kk wymierzył mu karę 2 /dwóch/ lat pozbawienia wolności;

II.  oskarżonego R. M. w ramach zarzucanego mu w pkt II czynu uznał za winnego tego, że w dniu 30 września 2013 roku w G. gm. P. woj. (...) znajdując się w stanie po użyciu środka podobnie działającego jak alkohol w postaci tetrahydrokanabinolu (w stężeniu 2,1 ng/l we krwi) kierował w ruchu lądowym samochodem marki A. (...) o numerze rejestracyjnym (...), tj. czynu wyczerpującego dyspozycję art. 87 § 1 kw i w związku z tym, w odniesieniu do tego czynu na podstawie art. 5 § 1 pkt 4 kpw w zw. z art. 45 § 1 kw postępowanie umorzył:

III.  na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk (w brzmieniu ustawy sprzed 01.07.2015 roku) wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego w pkt I kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 5 /pięciu/ lat tytułem próby;

IV.  na podstawie art. 71 § 1 kk w zw. z art. 33 § 3 kk w zw. z art. 4 § 1 kk wymierzył oskarżonemu karę grzywny w wymiarze 200 /dwustu/ stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 /dziesięciu/ złotych;

V.  na podstawie art. 42 § 1 kk w zw. z art. 43 § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 5 /pięciu/ lat;

VI.  na podstawie art. 63 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk zaliczył oskarżonemu na poczet orzeczonego w pkt V środka karnego okres zatrzymania prawa jazdy od dnia 30 września 2013 roku do dnia 29 lutego 2016 roku;

VII.  na podstawie art. 46 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk orzekł od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonych R. L. (2) i E. K. kwoty po 5.000 zł /pięć tysięcy złotych/ tytułem nawiązek;

VIII.  zasądził od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego E. K. kwotę 2.460 zł /dwa tysiące czterysta sześćdziesiąt złotych/ i P. L. kwotę 840 zł /osiemset czterdzieści złotych/ tytułem zwrotu poniesionych kosztów procesu;

IX.  zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 4.000 zł /czterech tysięcy złotych/ tytułem kosztów sądowych, zwalniając go w pozostałym zakresie z obowiązku ich ponoszenia.

Apelację od przedstawionego wyżej wyroku wywiódł prokurator zaskarżając wyrok na niekorzyść oskarżonego w części dotyczącej orzeczenia o karze. Orzeczeniu temu zarzucił rażącą niewspółmierność kary, wyrażającą się w wymierzeniu kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania w sytuacji, gdy czyn przypisany R. M. cechuje wysoki stopień zawienienia oraz równie wysoki stopień społecznej szkodliwości, co powoduje, że wymierzona kara jest pozbawiona waloru skutecznego kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa i czynienia zadość społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a nadto pozbawiona jest zdolności realizacji celów zapobiegawczych i wychowawczych w stosunku do oskarżonego.

W następstwie tak sformułowanego zarzutu prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie oskarżonemu kary 5 lat pozbawienia wolności.

Na rozprawę apelacyjną nie stawił się oskarżony, ani jego obrońca, jak również nie stawili się oskarżyciele posiłkowi i ich pełnomocnicy – wszyscy o terminie zawiadomieni prawidłowo. Prokurator poparł apelację i wnioski w niej zawarte.

Sąd Okręgowy w Siedlcach zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora okazała się o tyle skuteczna, o ile doprowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie wskazanym w orzeczeniu reformatoryjnym Sądu Odwoławczego.

W realiach tej sprawy za trafny należy uznać zarzut rażącej niewspółmierności kary jednostkowej orzeczonej względem oskarżonego R. M. za czyn z art. 177 § 2 kk w zb. z art. 177 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, polegającej na wymierzeniu mu kary 2 lat pozbawienia wolności. W ocenie Sądu II instancji, taka łagodność spowodowana była niedostatecznym uwzględnieniem dyrektyw wymiaru kary określonych w art. 53 § 1 i 2 kk, zwłaszcza wysokiego stopnia winy oskarżonego, bardzo wysokiego stopnia społecznej szkodliwości, rodzaju i rozmiaru następstw tego czynu oraz celów kary w zakresie prewencji indywidulanej, jak również generalnej, odnoszącej się do kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Podkreślić w tym miejscu należy, iż chociaż Sąd Rejonowy znaczącą część swoich rozważań poświęcił argumentacji przemawiającej za zasadnością zastosowania wobec oskarżonego warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, to samemu wymiarowi kary nie poświęcił należytej uwagi.

Co prawda, wymiar kary jak i jej ewentualne warunkowe zawieszenie stanowią zagadnienia ściśle ze sobą związane, a rozstrzygnięcie o zasadności warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności stanowi integralną część orzeczenia o karze i w istotnym stopniu wpływa na drugoinstancyjną ocenę, czy orzeczona represja karna nosi cechy rażącej niewspółmierności w rozumieniu art. 438 pkt 4 kpk (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2013 r., sygn. II KK 131/13, LEX nr 1319254). Niemniej jednak, rozważania w kwestii warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności i ocena czy oskarżony R. M. zasługuje na dobrodziejstwo zastosowania wobec niego tej instytucji winny być przeprowadzone dopiero po szczegółowym omówieniu przesłanek implikujących wymiar sprawiedliwej kary oraz po uwzględnieniu ograniczeń zastosowania takiego rozstrzygnięcia przewidzianych w art. 69 § 1 kk, w brzmieniu zarówno sprzed, jak i po nowelizacji, jaka miała miejsce z dniem 1 lipca 2015 r. Dlatego też, Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności rozważał wymiar kary.

Zwrócić należy uwagę, iż pisemne motywy zaskarżonego wyroku w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze zawierają jedynie wskazanie na naruszenie przez R. M. w sposób ewidentny i rażący zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym oraz na okoliczność w postaci znajdowania się oskarżonego w stanie po użyciu środka odurzającego podobnie działającego jak alkohol, a nie jak wskazywał zarzut sformułowany przez oskarzyciela pod wpływem takiego środka. Brak wskazania na komplet okoliczności obciążających i łagodzących przy wymiarze kary uznano tym samym za poważne uchybienie, uniemożliwiające należyte zważenie ich wzajemnego bilansu oraz nadanie każdej z nich właściwej rangi i znaczenia. Żadnych wątpliwości Sądu Okręgowego nie budzi to, iż wymagało ono konwalidowania w postępowaniu drugoinstancyjnym.

Jak słusznie wskazał oskarżyciel publiczny wśród okoliczności in minus na pierwszy plan wysunąć należy przede wszystkim wysoki stopień zawinienia oraz wysoki stopień społecznej szkodliwości przestępstwa przypisanego oskarżonemu. Naruszając jedną z fundamentalnych zasad ruchu drogowego – zasadę trzeźwości i pełnej zdolności psychomotorycznej do prowadzenia pojazdów mechanicznych nieograniczonej działaniem alkoholu i środków odurzających, R. M. popełnił czyn godzący w najwyższą wartość, jaką życie i zdrowie drugiego człowieka. Rodzaj i charakter naruszonego dobra oraz stopień naruszonych przez sprawcę obowiązków i reguł ostrożności jest w tym przypadku kluczowy. Jego działanie spowodowało następstwo w postaci śmierci M. M.. Poważne obrażenia odniosło 6 innych osób, a ich proces leczenia, polegający m.in. wieloetappowych, skomplikowanych operacjach i wielomiesięcznym pobycie w placówkach szpitalnych, jak również rehabilitacja do dnia dzisiejszego nie zostały zakończone. Wysoki stopień uszczerbku na zdrowiu i długotrwały pobyt w warunkach szpitalnych właściwie wykluczył z życia zawodowego pracownika naukowego świadka E. K.. Rozmiary wyrządzonej szkody były zatem ogromne, podobnie jak rozmiary grożącej szkody. Przypomnieć należy, iż obrażenia odniosła także kobieta w zaawansowanej ciąży – świadek A. P., wnuczka zmarłej M. M.. Żadna z poszkodowanych osób, nie przyczyniła się do przedmiotowego zdarzenia. Nadto podkreślić należy fakt, że oskarżony był już karany na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania za czyn z art. 280 § 1 kk w zb. z art. 158 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 57a § 1 kk, (sygn. II K 1237/12). Zachowanie podsądnego wskazuje zatem na to, iż neguje on wartości chronione porządkiem prawnym, a tym samym przejawia skłonności do jego naruszania. Cele prewencji indywidualnej, podobnie jak cele prewencji generalnej, z uwagi na nagminność tego typu przestępstw i stale zwiększającą się liczbę kierowców wyruszających w podróż po użyciu lub pod wpływem środków odurzających równie groźnych jak alkohol, przemawiają za orzeczeniem kary powyżej dolnej granicy zagrożenia ustawowego. Czyn oskarżonego wymaga zdecydowanej, a zarazem sprawiedliwej reakcji organów wymiaru sprawiedliwości. W odczuciu społeczeństwa kara 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, z pewnością jawiłaby się jako rażąco łagodna i stanowiąca niemal odpowiednik bezkarności sprawcy tak poważnego przestępstwa o tragicznych skutkach.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy nie nadał właściwej rangi i znaczenia wszystkim wskazanym wyżej okolicznościom poważnie obciążającym oskarżonego, podczas gdy przecenił wskazane przez siebie okoliczności łagodzące – m.in. to, iż oskarżony nie unika pracy i wykonuje pracę zarobkową, które w społeczeństwie winy być normą. Podobnie należy ocenić nadanie przez Sąd I instancji nadmiernej wagi okoliczności w postaci przeproszenia pokrzywdzonych i wyrażenia skruchy przez oskarżonego, przy jednoczesnym przemilczeniu wskazanych we wcześniejszej części niniejszych rozważań okoliczności obciążających. Oczywiście stanowi ona okoliczność łagodzącą, wymagającą odwagi i zasługującą na aprobatę, którą zawsze należy przyjąć z uznaniem, aczkolwiek nie może przysłaniać wysokiego stopnia społecznej szkodliwości samego czynu sprawcy.

Jak orzekł Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 11 lutego 2016 r., sygn. akt II AKa 10/16, wiek oskarżonego oraz wyrażenie przez niego żalu nie stanowią podstawowych, określonych w art. 53 § 1 kk, lecz dodatkowe określone w art. 53 § 2 kk, okoliczności brane przez uwagę przy wymiarze kary. Tym samym nie mogą mieć znaczenia równoważącego kwestie takie jak ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu i stopnia zawinienia (LEX nr 2006012). Stanowisko przedstawione w tymże judykacie w pełni podziela także Sąd Okręgowy w Siedlcach.

Jednocześnie, jako okoliczności łagodzące należy wskazać właściwości i warunki osobiste oskarżonego R. M. oraz jego zachowanie się po popełnieniu zarzucanego mu czynu, m.in. udział w pogrzebie zmarłej M. M. oraz starania o uzyskanie przebaczenia wszystkich pokrzywdzonych. Sąd Okręgowy wziął pod uwagę także ich postawę, jak również to, iż oskarżony w chwili popełnienia przypisanego mu czynu znajdował się w stanie nie „pod wpływem”, lecz „po użyciu” środków odurzających, których zawartość w jego krwi była stosunkowo niewielka.

Resumując powyższe, stwierdzić należy, iż Sąd Okręgowy uznał, że w realiach niniejszej sprawy, karą adekwatną do przypisanego oskarżonemu w pkt I zaskarżonego wyroku czynu będzie kara 3 lat pozbawienia wolności pozbawienia wolności, jaką oskarżony odbędzie w warunkach izolacji penitencjarnej. Odpowiada ona prawno-karnej ocenie czynu oskarżonego oraz osobistym cechom R. M., stanowiąc należycie zważoną kompilację i bilans wskazanych wyżej okoliczności obciążających oraz łagodzących. Podkreślenia wymaga przy tym, iż pozostaje ona w dalszym ciągu karą zbliżoną do dolnej granicy zagrożenia ustawowego przestępstwa z art. 177 § 2 kk (maksymalny wymiar kary to 8 lat pozbawienia wolności). Zaistniałe w przedmiotowej sprawie okoliczności łagodzące przemawiają za jednoznaczną konstatacją, iż postulowana przez oskarżyciela publicznego kara pozbawienia wolności w wymiarze 5 lat, byłaby w realiach tej sprawy karą rażąco surową i jako taka nie spełniłaby swoich celów, stanowiąc nadmierną represję karną.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy w Siedlcach zaskarżony wyrok zmienił w ten sposób, że orzeczoną wobec oskarżonego R. M. w pkt I zaskarżonego wyroku karę pozbawienia wolności podwyższył do 3 (trzech) lat.

Naturalną konsekwencją tej decyzji było uchylenie rozstrzygnięcia zawartego w pkt III i IV zaskarżonego wyroku, związanego z warunkowym zawieszeniem wykonania kary oraz wymierzeniem oskarżonemu kary grzywny orzeczonej na podstawie art. 71 § 1 kk.

Zaakcentować w tym miejscu należy, iż wymiar kary, przekraczający dopuszczalność warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, zarówno przed, jak i po nowelizacji przepisu art. 69 § 1 kk, jaka miała miejsce z dniem 1 lipca 2015 r., czynił niemożliwym utrzymanie wskazanych w/w rozstrzygnięć w mocy, przez co dokonywanie rozważań odnośnie pozytywnej prognozy kryminologicznej, niezależnie od efektów, nie jest już celowe.

Z uwagi na zmianę rozstrzygnięcia o karze oraz skorelowaną z nią, wynikającą z przepisu art. 2 i art. 3 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tekst jedn. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 z późn. zm.) wysokość należnej opłaty, Sąd Okręgowy w Siedlcach wydatki wskazane w pkt IX zaskarżonego wyroku orzeczone od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa określił na kwotę 3.500 (trzech tysięcy pięciuset) złotych.

Kierując się przedstawionymi wyżej racjami, wobec braku uchybień podlegających uwzględnieniu z urzędu, Sąd Okręgowy w Siedlcach w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Na podstawie art. 634 kpk w zw. z art. 627 kpk oraz art. 2 ust. 1 pkt 4 oraz art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tekst jedn. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 z późn. zm.) Sąd Okręgowy zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 420 (czterystu dwudziestu) złotych tytułem kosztów sądowych. Na kwotę tę składa się 400 zł opłaty za obie instancje według kary orzeczonej w orzeczeniu Sądu II instancji oraz 20 zł ryczałtu za doręczenia pism w sprawie.

Z tych też względów, w oparciu o dyspozycję art. 456 kpk w zw. z art. 437 § 1 i 2 kpk, Sąd Okręgowy w Siedlcach orzekł jak w sentencji wyroku.