Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 lutego 2016 roku w sprawie z powództwa W. M. przeciwko Towarzystwu (...) z siedzibą w W. o zadośćuczynienie, Sąd Rejonowy dla Lodzi W. w Ł. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 35.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 listopada 2013 roku do dnia zapłaty (pkt. 1a.) oraz kwotę 2.434 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt. 1b.), oddalając powództwo w pozostałym zakresie (pkt.2). W pkt. 3 wyroku Sąd zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi –Widzewa w Łodzi kwotę 2.920,01 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, zaskarżając go w części tj. w zakresie pkt. 1a wyroku w zakresie kwoty 20.000 zł zasądzonej tytułem zadośćuczynienia, pkt. 1b i pkt. 3 wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Zaskarżonemu w tej części wyrokowi strona pozwana zarzuciła obrazę prawa materialnego, tj.:

1.  art. 446 § 4 k.c. poprzez błędną ocenę, że zadośćuczynieniem odpowiednim dla rozmiaru krzywdy powoda wywołanej śmiercią jego siostry jest kwota 50.000 zł;

2.  art. 32 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez przyznanie powodowi zadośćuczynienia w kwocie zdecydowanie odbiegającej wysokością od kwot, które uzyskały na mocy prawomocnych wyroków osoby dochodzące roszczeń tego samego rodzaju, w bardzo podobnych stanach faktycznych, w szczególności przy bardzo podobnej sytuacji osobistej (z racji wieku, płci, sposobu życia przed wypadkiem), co narusza zasadę równego traktowania obywateli przez władzę publiczną, wyrażoną w powołanym przepisie.

W oparciu o wskazane zarzuty strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku oraz zasądzenie dla powoda tytułem zadośćuczynienia kwoty 15.000 zł i oddalenie powództwa w pozostałej części, a także orzeczenie o kosztach procesu według zasady ich stosunkowego rozłożenia, z uwzględnieniem zmiany, a także zwrot kosztów procesu za drugą instancję.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz zasądzenie na rzecz powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że na mocy art. 387 § 2 ¹ k.p.c. Sąd drugiej instancji ograniczył uzasadnienie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, ponieważ Sąd odwoławczy nie przeprowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, a w apelacji nie zgłoszono zarzutów dotyczących tych ustaleń. Należy tylko dodać, że Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a na jego podstawie poczynił adekwatne do treści materiału dowodowego ustalenia faktyczne. Ustalenia te Sąd odwoławczy przyjmuje za własne, nie znajdując potrzeby ich ponownego szczegółowego przytaczania.

Podniesione w apelacji zarzuty koncentrują się wokół wysokości przyznanego stronie powodowej zadośćuczynienia i zmierzają do podważenia jego wysokości, zarzucając Sądowi pierwszej instancji zawyżenie przyznanego z tego tytułu świadczenia.

Przede wszystkim podkreślenia wymaga, że funkcją instytucji przewidzianej
w przepisie art. 446 § 4 k.c. jest kompensata krzywdy doznanej na skutek śmierci bliskiej osoby, polegająca nie tylko na złagodzeniu jej cierpień, ale również na ułatwieniu osobie poszkodowanej odnalezienia się w rzeczywistości zmienionej przez śmierć osoby najbliższej. Na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ takie czynniki jak m.in. dramatyzm doznań poszkodowanego, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego z osobą zmarłego, wreszcie wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia. Relewantne są również takie okoliczności jak rola w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą i stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości, a także zdolność jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego itp. O wysokości zadośćuczynienia decydują zatem w ostateczności realia każdej sprawy. Podkreślić należy, że przepisy kodeksu cywilnego nie wskazują kryteriów, jakie należałoby uwzględniać przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia pieniężnego. W art. 446 § 4 k.c. jest mowa jedynie o "odpowiedniej sumie tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę". Kryteria, jakimi należy się kierować przy określaniu wysokości zadośćuczynienia dostarcza orzecznictwo sądowe. Ugruntowany jest pogląd opowiadający się za kompensacyjnym charakterem zadośćuczynienia pieniężnego tj. uznający je za sposób naprawienia szkody niemajątkowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 r., sygn. akt I CK 131/03, opubl. OSNC 2005/2/40). Zasadniczą przesłanką przy określaniu wysokości zadośćuczynienia jest stopień natężenia wspomnianych elementów składających się na pojęcie krzywdy. Sąd musi przy tym uwzględnić wszystkie okoliczności danego zdarzenia. W doktrynie wskazuje się, że wysokość przyznawanej kwoty zadośćuczynienia tak powinna być ukształtowana, by stanowić "ekwiwalent wycierpianego bólu" jak też, że kwota zadośćuczynienia powinna być pochodną wielkości doznanej krzywdy (por. A. Rzetecka - Gil, Komentarz do Kodeksu cywilnego, (...)). W przypadku ustalania wysokości zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej zwraca się uwagę na konieczność uwzględniania dynamicznego charakteru krzywdy spowodowanej śmiercią takiej osoby, stopnia cierpień psychicznych, ich intensywności oraz długotrwałości. Oceniając zakres szkody niemajątkowej należy korzystać z kryteriów zobiektywizowanych, ale jednak przystających do konkretnego poszkodowanego (por. M. Ł., Nowelizacja Kodeksu cywilnego w zakresie możliwości przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej, (...), wrzesień 2008). Wskazać też należy, że ustalenie jaka kwota w konkretnych okolicznościach jest "odpowiednia", należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego. Korygowanie przez sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie (zob. m.in. wyroki SN: z dnia 18 listopada 2004 r., sygn. I CK 219/04; 9 lipca 1970 r., sygn. III PRN 39/70, OSNCP 1971/3/53; z dnia 21 czerwca 2013 r., sygn. I CSK 614/12, Lex nr 1383227).

W ocenie Sądu Okręgowego, rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego uwzględnia wszystkie powyżej wskazane kryteria. Sąd Rejonowy uzasadniając zasądzoną kwotę, przedstawił wszystkie okoliczności faktyczne, które miały wpływ na jej wysokość. W ocenie Sądu Okręgowego zadośćuczynienie w kwocie 50.000 złotych uwzględnia rozmiar doznanych przez powoda cierpień fizycznych i psychicznych, spełniając tym samym swoją funkcję kompensacyjną. W sposób właściwy rekompensuje powodowi negatywne przeżycia psychiczne, jakich doznał wskutek śmierci siostry, a także brak tej osoby w jego otoczeniu w przyszłości. Mając na uwadze powyższe Sad Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą apelację uznał nie zachodzą podstawy do korygowania wysokości zadośćuczynienia przyznanego powodowi, które wbrew stanowisku strony apelującej w okolicznościach niniejszej sprawy nie można uznać za rażąco zawyżone. Strona apelująca poza własną, odmienną oceną okoliczności uwzględnionych przez Sąd przy ustalaniu jego wysokości, nie przedstawiła skutecznych argumentów, które uzasadniałyby dokonanie postulowanej zmiany wyroku w kierunku przez nią oczekiwanym. Uzasadnienie zarzutów apelacji sprowadza się
w istocie wyłącznie do wskazania sygnatur innych postępowań, toczących się w innych sądach i wskazania kwot zasądzonych w tych postępowaniach, wskazując, że skoro kwoty te były niższe, to kwota zasądzona w niniejszym postępowaniu na rzecz powoda jest zawyżona.

Z powyższym stanowiskiem strony apelującej nie można się zgodzić. Stanowi bowiem wyłącznie polemikę z oceną prawną dokonaną przez Sąd I instancji. Odnosząc się do przywołanych przez apelującą kwot zadośćuczynienia zasądzanych przez sądy w innych procesach, w których pewne elementy stanu faktycznego są podobne, należy wskazać, że sprawy, których podstawą jest przepis art. 446 § 4 k.c. mają indywidualny charakter i z reguły opierają się na odmiennym stanie faktycznym. Ogranicza to w sposób istotny możliwości odwoływania się do sum przyznanych w innych postępowaniach sądowych, choć niewątpliwie bogate orzecznictwo wskazuje na wiele różnych okoliczności, które powinny być uwzględniane przy ustalaniu odpowiedniej sumy, o jakiej mowa w artykule 446 § 4 k.c. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 września 2015 roku, I ACa 327/15, Lex numer 1808684). Subiektywny charakter krzywdy ogranicza przydatność kierowania się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych przypadkach, jednak przesłanki tej całkowicie nie eliminuje. Ze względu na nieprzeliczalność krzywdy na pieniądze, konfrontacja danego przypadku z innym, może dać wyłącznie orientację co do wysokości odpowiedniego zadośćuczynienia zasądzanego w innym przypadku i pomaga uniknąć dysproporcji (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005/2/40, wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005 r., III CK 392/04, LEX nr 177203 i wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2008 r., II CSK 78/08, LEX nr 420389). Każda sprawa cechuje się odmiennymi okolicznościami faktycznymi, natomiast sądowy wymiar sprawiedliwości polega na tym, aby te okoliczności właściwie rozważyć na gruncie norm prawa materialnego. W różnych sprawach każdy z poszkodowanych odmiennie przeżywa stratę osoby najbliższej, co wynika chociażby ze stopnia zażyłości z nieżyjącą już osobą oraz z konstrukcji psychiki strony dochodzącej zadośćuczynienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 października 2015 roku, I ACa 451/15,LEX nr 1927577 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 października 2015 roku, I ACa 84/15, Teza numer 2, Lex numer 1816109). Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 stycznia 2014 r. w sprawie
I CSK 215/13 (LEX nr 1438640), za ograniczoną należy uznać przydatność kierowania się przy ustaleniu wysokości zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych przypadkach, co podyktowane jest subiektywnym charakterem krzywdy, którą ma ono rekompensować. Przesłanka ta nie jest całkowicie pozbawiona znaczenia, o tyle o ile pozwala ocenić, czy na tle innych podobnych przypadków zadośćuczynienie nie jest nadmiernie wygórowane lub nadmiernie zaniżone. Jednolitość orzecznictwa sądowego w tym zakresie odpowiada poczuciu sprawiedliwości i równości wobec prawa. Postulat ten może być jednak uznany za słuszny, jeżeli daje się pogodzić z zasadą indywidualizacji okoliczności określających rozmiar krzywdy w odniesieniu do konkretnej osoby poszkodowanego i pozwala uwzględnić przy orzekaniu specyfikę poszczególnych przypadków. Zatem postulat zachowania jednolitości orzecznictwa sądowego nie może polegać jedynie na prostej konfrontacji danego przypadku z innymi, celem uzyskania orientacyjnych wskazówek co do poziomu odpowiedniego zadośćuczynienia (tak SN w wyroku z dnia 29 maja 2008 r. w sprawie II CSK 78/08, LEX nr 420389).

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, wskazać należy, że kryterium ustalania zadośćuczynienia w oparciu o wysokość świadczeń zasądzonych w kilku dowolnie wybranych sprawach pozostaje bez wpływu na wysokość zadośćuczynienia przyznanego w realiach sporu powodowi. Kwestionowane w apelacji zadośćuczynienie nie odbiega w ocenie Sądu Okręgowego od spójnej linii orzecznictwa w sprawach tego rodzaju,
a tym samym nie narusza poczucia sprawiedliwości społecznej, czy zasady równego traktowania obywateli przez władze publiczne. Zasądzenie w rozpoznanej sprawie zadośćuczynienia w kwocie wyższej niż w powołanych przez stronę apelującą judykatach nie stanowi zatem naruszenia zasad, o których mowa w art. 2 i art. 32 Konstytucji RP. Przede wszystkim skarżący nie przedstawił, w jakim stanie faktycznym zapadły wymienione przez niego orzeczenia, ograniczając się tylko do wymienienia relacji pomiędzy powodami, a ich zmarłymi bliskimi. Podkreślić jeszcze raz należy, że każda sprawa cechuje się odmiennymi okolicznościami faktycznymi, natomiast sądowy wymiar sprawiedliwości polega na tym, aby te okoliczności właściwie rozważyć na gruncie norm prawa materialnego. W różnych sprawach każdy z poszkodowanych odmiennie przeżywa stratę osoby najbliższej, co wynika chociażby ze stopnia zażyłości z nieżyjącą już osobą oraz z konstrukcji psychiki strony dochodzącej zadośćuczynienia. Nie sposób zatem mówić o uchybieniu zasadzie sprawiedliwości społecznej bądź równości wobec prawa, ponieważ indywidualnie ustalona krzywda powoda po śmierci jego siostry może istotnie różnić się od szkody niemajątkowej strony występującej w innym postępowaniu o zadośćuczynienie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i zasądzono od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym ustaloną na podstawie na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015.1800).