Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2015 r. w Gliwicach

sprawy M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

przy udziale zainteresowanego (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

o podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu

na skutek odwołania M. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

z dnia 14 listopada 2014 r. nr (...)-ORZ-D

1.  oddala odwołanie.

2.  zasądza od odwołującej M. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. kwotę 60 zł ( sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) SSO Joanna Smycz

sygn. akt VIII U 80/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 listopada 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W., działając na podstawie art. 83 ust. 1 pkt. 1, art. 38 ust.1 pkt. 1, art. 6 ust 1 pkt 1, ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 121 ze zm.), stwierdził, że M. S. od 5 maja 2014r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik płatnika składek (...) Sp. z o.o. w W.. W uzasadnieniu decyzji ZUS zakwestionował, że umowa o pracę z M. S. została zawarta w celu realizacji interesów pracodawcy. W ocenie organu rentowego, stanowisko dla M. S. zostało stworzone z potrzeby chwili w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej, co z kolei miało jej zapewnić możliwość skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. ZUS uznał za nieważną umowę o pracę z M. S. i stwierdził, że nie może ona wywołać skutku prawnego w postaci ubezpieczeń społecznych.

Od powyższej decyzji odwołała się ubezpieczona M. S., domagając się zmiany zaskarżonej decyzji i uznania, że z tytułu zawartej umowy o pracę odwołująca podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik płatnika składek (...) Sp. z o.o. w W., szczegółowo uzasadniając swoje stanowisko.

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

(...) Sp. z o.o. w W. poparła odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił:

Spółka (...) powstała w marcu 2014 roku. Zajmuje się pośrednictwem w sprzedaży sprzętu medycznego. Wspólnikami są A. G. (1) – Prezes Zarządu i spółka (...). A. G. (1) jest bratem odwołującej. W spółce jest on zatrudniony na podstawie umowy o pracę w wymiarze czasu pracy 1/16 etatu( w przeliczeniu na pełny etat jego wynagrodzenie było dziewięciokrotnie niższe niż odwołującej!!!) Spółka nie zatrudniała innych pracowników.

W dniu 22 maja 2014r. spółka podpisała umowę pośrednictwa handlowego z firmą (...) zakład (...) jako zleceniobiorcą, w której firma (...) zobowiązała się świadczyć na rzecz spółki usługi pośrednictwa handlowego w zakresie sprzedaży towarów i usług oferowanych przez spółkę (...).

Odwołująca M. S. z zawodu kosmetyczka w okresie od 1 października 2010r. do 31 maja 2014r. prowadziła kwiaciarnię w G. i z tego tytułu była zgłaszana do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 1 października 2010r. do 4 maja 2014r. Odprowadzała składki na ubezpieczenia społeczne liczone od najniższej podstawy wymiaru.

W dniu 30 kwietnia 2014r. odwołująca M. S. zawarła umowę o pracę z (...) Sp. z o.o. w W. na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy – nienormowany czas pracy, na stanowisku Dyrektora Handlowego z wynagrodzeniem 15.000,00 złotych brutto miesięcznie. Zakresu obowiązków nie sporządzono na piśmie, został on odwołującej przekazany ustnie przez Prezesa spółki. Odwołująca miała opracowywać cenniki, oferty na podstawie otrzymanej dokumentacji, spotykać się z klientami na terenie całej Polski, a w szczególności na terenie województwa (...). Termin rozpoczęcia pracy został ustalony na dzień 5 maja 2014r.

Z tytułu zawartej umowy odwołująca została zgłoszona przez pracodawcę do ubezpieczeń społecznych w dniu 13 maja 2014r. z wynagrodzeniem 15.000,00 złotych brutto.

W dacie podpisania umowy o pracę skarżąca wiedziała, że jest w ciąży. Odwołująca mieszkała w Z. natomiast firma miała siedzibę w W.. Odwołująca uczestniczyła w 2 spotkaniach z przedstawicielem firmy (...) o nazwisku W. i z doktorem S. w N., któremu przedstawiła ofertę firmy..

M. S. od 18 czerwca 2014r. miała orzeczoną czasową niezdolność do pracy w związku z przebiegiem ciąży, a w organie rentowym złożyła wniosek o wypłatę świadczenia z ubezpieczenia chorobowego za okres od 21 lipca 2014r.

Od dnia porodu odwołująca korzysta z urlopu macierzyńskiego.

Nadto Sąd ustalił, że w czasie przebywania odwołującej na zasiłku chorobowym i urlopie macierzyńskim sprawami handlowymi spółki zajmował się prezes zarządu w osobie A. G. (2).

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie zeznań świadka M. K. (1) (zapis rozprawy z dnia 1 kwietnia 2015r. 9 min. 18 sek. i n.), zeznań zainteresowanego A. G. (1) (zapis rozprawy z dnia 1 kwietnia 2015r. 30 min. 42 sek. i n.), zeznań odwołującej M. S. (zapis rozprawy z dnia 10 lipca 2015r. 7 min. 00 sek. i n.), dokumentacji dołączonej do odwołania (k. 7-56 a.s.), akt osobowych odwołującej (k. 87-111 a.s.), umowy pośrednictwa handlowego z dnia 22 maja 2014r. oraz akt organu rentowego dołączonych do akt niniejszej sprawy.

Sąd nie dał wiary zeznaniom odwołującej M. S. w zakresie w jakim twierdzi, iż zamierzała podjąć zatrudnienie w firmie (...) Sp. z o.o. w W. a czynności które faktycznie mogła potwierdzić tj. 2 spotkania zdaniem Sądu były podjęte świadomie, żeby uwiarygodnić podjęcie zatrudnienia. Dowodem na to jest również fakt, że szkolenie z zakresu BHP odwołująca odbyła w dniu 25.06.14 tj. w trakcie zwolnienia lekarskiego a po otrzymaniu przez nią zwolnienia do chwili obecnej nikogo nie zatrudniono na jej stanowisku.

Zdaniem sądu zgromadzone dowody świadczą, że jedynym celem zawarcia przez odwołującą umowy o pracę od 5 maja 2014r było uzyskanie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z planowaniem urodzenia dziecka. Odwołująca już zawierając kwestionowaną przez ZUS umowę o pracę wiedziała, że nie będzie jej wykonywać, gdyż nie to było celem zawarcia, a jedynie umowę zawarła chcąc uzyskać wyższe zasiłki: chorobowy i macierzyński.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 121 ze zm.) pracownicy (z wyłączeniem prokuratorów), podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, z zastrzeżeniem art. 8 i 9.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 pracownicy podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu.

Z kolei w myśl art. 12 ust 1 osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu.

Po myśli art. 8 ust 1 za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.

Jak natomiast stanowi art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności:

1) zgłaszania do ubezpieczeń społecznych;

2) przebiegu ubezpieczeń;

3) ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek;

3a)ustalania wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu tych składek;

4) ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;

5) wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa pojęcia pracownik i zatrudnienie nie mogą być interpretowane na użytek ubezpieczeń społecznych inaczej niż interpretuje je akt prawny określający prawa i obowiązki pracowników i pracodawców - Kodeks pracy (tak też Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30 maja 2005 r., sygn. akt III AUa 283/2005).

Kwestia sporna w niniejszej sprawie sprowadza się zatem do tego, czy stan faktyczny ustalony w tej konkretnej sprawie, pozwala na uznanie, że umowa o pracę zawarta między odwołującą M. S., a płatnikiem składek (...) Sp. z o.o. w W. stanowi podstawę do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, czy też nie i jakie są tego przyczyny.

W tym miejscu trzeba wskazać, że pozorność oświadczenia woli (art. 83 § 1 k.c.) została potraktowana przez ustawodawcę jako wada oświad­czenia woli, nie dotyczy więc oświadczeń wiedzy. Jest to jednak wada szczególnego rodzaju, bo dotycząca oświadczenia złożonego świadomie i swobodnie dla pozoru drugiej stronie, która o takim oświadczeniu wie i na to się zgadza (tak - Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 czerwca 1971r., II CR 250/71, nie publikowany).

Z kolei w wyroku z dnia 23 czerwca 1986r., I CR 45/86 (nie publikowanym) Sąd Najwyższy zdefiniował pozorność jako „wadę oświadczenia woli polegającą na niezgodności między aktem woli, a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do tego, aby wspomniane oświadczenie woli nie wywoływało skutków prawnych”.

W niniejszej sprawie Sąd orzekający podziela stanowisko organu rentowego i uznaje je za prawidłowe. Nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, że M. S., pomimo zawarcia umowy o pracę, nie była pracownikiem firmy (...) Sp. z o.o. w W..

W tym zakresie Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela stanowisko Sądu Najwyższego, zaprezentowane w wyroku z dnia 4 października 2007r. w sprawie I UK 116/07 ( OSNP 2008/23-24/355, LEX nr 467421), zgodnie z którym „ zawarcie umowy o pracę i zgłoszenie wynikającego z niej zatrudnienia organowi ubezpieczeń społecznych nie powodują powstania obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, jeżeli z okoliczności (nie wyłączając domniemania faktycznego - art. 231 k.p.c.) wynika, że praca nie była świadczona oraz że ustalone warunki wynagradzania za pracę nie odpowiadały zatrudnieniu, ale zostały uzgodnione w celu uzyskania nieproporcjonalnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego”. Jak również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007r. w sprawie II UK 56/07 (LEX nr 376433), gdzie Sąd ten stwierdził, że „podleganie ubezpieczeniu społecznemu wynika z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego faktu zawarcia umowy o pracę. Dokument w postaci umowy o pracę nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go, jako strony umowy, faktycznie złożyły oświadczenia woli o treści zapisanej w dokumencie”. Nadto w wyroku z dnia 18 października 2005r., sygn. akt II UK 43/05 ( OSNP 2006/15-16/251, OSP 2007/6/74, LEX nr189956) Sąd Najwyższy stwierdził, że „cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia (np. urodzeniem dziecka) i ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego”.

Według Sądu fakty wynikające z zebranego w sprawie materiału dowodowego świadczą o pozorności zawartej umowy o pracę. Umowa ta została zawarta wyłącznie w celu uzyskania przez wnioskodawczynię świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie doszło natomiast do faktycznego zatrudnienia. Strony umowy są spokrewnione i to skłoniło pracodawcę do zawarcia z wnioskodawczynią umowy o pracę po to tylko, aby zabezpieczyć jej prawo do bardzo wysokiego zasiłku chorobowego w czasie ciąży , gdyż poprzednio ze swojej działalności gospodarczej zakończonej już w trakcie zawarcia umowy o pracę odprowadzała ona najniższą składkę. Zdaniem Sądu była to jedyna przyczyna zawarcia umowy. Sąd rozważając materiał sprawy miał na uwadze, że pracodawca nie zatrudnia pracownika dlatego, aby dać mu pracę, źródło utrzymania i stworzyć ochronę ubezpieczeniową, ale dlatego, że istnieje potrzeba gospodarcza pozyskania nowego pracownika. Jeśli więc takiej potrzeby nie wykazano, to zatrudnienie na nowo utworzonym, a zbędnym stanowisku pracy może stanowić jedną z przesłanek uznania umowy o pracę jako zawartej tylko dla pozoru. W przypadku utworzenia nowego stanowiska pracy pracodawca musi wykazać racjonalne podstawy braku zastępstwa na tym stanowisku podczas nieobecności długotrwałej pracownika , bowiem jest faktem oczywistym, że utworzenie nowego miejsca pracy jest przez pracodawcę przemyślane, oceniane z punktu widzenia kosztów jego utworzenia i opłacalności ich ponoszenia. Brak zatrudnienia innej osoby na stanowisku utworzonym dla odwołującej i rzekome wykonywanie tych czynności przez prezesa za znikomym j.w. wynagrodzeniem jest faktem istotnym dla oceny rzeczywistego zamiaru, intencji stron umowy i ważności formalnie wykreowanej więzi pracowniczej. Pracodawca tworząc stanowiska określonego rodzaju, w tym przypadku chodzi o stanowisko dyrektora handlowego , powinien pracownikowi na tym nowo utworzonym stanowisku powierzyć obowiązki zgodne z jego rodzajem i charakterem. Rozważając te kwestie na tle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że pracodawca nie miał gospodarczej potrzeby dodatkowego zatrudniania dyrektora handlowego Nie przekonuje Sądu to, że zainteresowany do tej pory nie zatrudnił nikogo ( a minął już przeszło rok od nieobecności odwołującej w pracy) bo czeka na jej przyjście. Z doświadczenia życiowego wiadomo ,że kobieta po urodzeniu dziecka nie jest w stanie pracować jeżdżąc po całej Polsce ( czego jak widać odwołująca nie czyni). Świadczy to o braku potrzeby korzystania z pracy najemnej i fakcie pełnej wystarczalności działalności prezesa zainteresowanej odnośnie spraw handlowych spółki.

Według Sądu powołane wyżej fakty świadczą o fikcyjności zatrudnienia wnioskodawczyni i o tym, że pracodawca wcale nie miał zamiaru faktycznego korzystania z jej pracy. Sąd dał wiarę zeznaniom świadka M. K. i zainteresowanego A. G. (1) co do tego, że wnioskodawczyni przebywała w W. na szkoleniach Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że świadczyła ona pracę w ramach ważnej umowy o pracę. Zdaniem Sądu obecność wnioskodawczyni na szkoleniach i na dwóch spotkaniach służyła pozorowaniu zatrudnienia, stworzeniu wrażenia u osób trzecich, klientów, że oto pojawił się nowy pracownik.. Sąd zatem doszedł do wniosku, że ubezpieczona pozorowała zatrudnienie, demonstrując swoją obecność na kilku szkoleniach i na 2 spotkaniach i wykonując pewne czynności, które nie przystawały do nowoutworzonego stanowiska dyrektora handlowego bo to nie do niego tak naprawdę należy opracowanie cenników i reklama. Obecność wnioskodawczyni na szkoleniach miała wyłącznie na celu pozorowane wykazywanie pracy, demonstrowanie swojej obecności w miejscu pracy, tak aby fikcyjnie wykreowana więź prawna w umowie miała jakieś odzwierciedlenie w rzeczywistości. Dla oceny, czy stosunek pracy był faktycznie realizowany, czy też tylko pozorowano jego istnienie w celach ubezpieczeniowych istotne znaczenie ma sposób zachowania pracownika, rodzaj spełnianych czynności, zgodność tych zachowań z rodzajem stanowiska powierzonego w pisemnej umowie o pracę i odpowiadającego temu stanowisku zakresowi obowiązków.

Zdaniem Sądu brak do tej pory zatrudnienia na stanowisku odwołującej innego pracownika, które okazało się być potrzebne od 5 maja 2014r r. do daty przejścia wnioskodawczyni na zwolnienie lekarskie (tj.16.06.14r) także utwierdza w przekonaniu, że umowa o pracę była zawarta dla pozoru i stanowiła tylko narzędzie służące wyłącznie uruchomieniu dla wnioskodawczyni ochrony ubezpieczeniowej.

Nieważny z mocy art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. stosunek pracy nie rodzi skutków w sferze ubezpieczeń społecznych, bowiem ubezpieczeniu podlegają tylko osoby zatrudnione na podstawie ważnej umowy o pracę.

W świetle zgromadzonego materiału dowodowego Sąd stwierdził, że podpisanie umowy o pracę z M. S. i zgłoszenie jej w związku z tym do ubezpieczeń społecznych, w istocie nie miało na celu realizacji interesów płatnika składek z jednej strony i świadczenia pracy za wynagrodzeniem przez odwołującą z drugiej, a jedynie uzyskanie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. W ocenie Sądu umowa o pracę zawarta z pracodawcą tj. (...) Sp. z o.o. w W. z wynagrodzeniem na poziomie 15.000,00 zł została zawarta w celu skorzystania przez odwołującą z wysokich świadczeń finansowanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem jest umową pozorną w rozumieniu art. 83 § 1 k.c., sprzeczną z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, czyli nieważną.( patrz wyrok SN z 26.07.2007r- II UK 1/07)

Odwołująca w takiej sytuacji niewątpliwie nie posiadała statusu pracownika, zaś zawarta między stronami umowa o pracę winna być uznana za czyn­ność prawną pozorną (art. 83 § 1 k.c.) gdyż strony, które ją zawarły nie miały zamiaru realizacji podstawowych przesłanek stanowiących istotę stosunku pracy. W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, przedmiotowa umowa, w tym ustalenie wysokiego wynagrodzenia wskazywałyby, iż jej celem było skorzystanie przez odwołującą z wysokich świadczeń finansowanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z planowaniem urodzenia dziecka.

Reasumując wszystkie powyższe rozważania, Sąd Okręgowy w Gliwicach uznał, że odwołująca M. S. nigdy nie była pracownikiem firmy (...) Sp. z o.o. w W., nie mogła zatem w spornym okresie podlegać ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznając odwołanie za bezzasadne na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w pierwszym punkcie wyroku.

O kosztach orzeczono po myśli art. 98 k.p.c. w związku z § 11 ust 2 i § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) w punkcie drugim orzeczenia.

(-) SSO Joanna Smycz