Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2016 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Alicja Fronczyk

Protokolant: sekr. sąd. Paulina Bondel

po rozpoznaniu w dniu 14 września 2016 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa M. M. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezydenta (...) W. i Wojewodę (...)

o zapłatę

I.  Zasądza od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta (...) W. na rzecz powoda M. M. (1) kwotę 3 553 452,88 zł. (trzy miliony pięćset pięćdziesiąt trzy tysiące czterysta pięćdziesiąt dwa złote osiemdziesiąt osiem groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 września 2016 roku do dnia zapłaty;

II.  W pozostałym zakresie oddala powództwo;

III.  Ustala, że powód M. M. (1) wygrał sprawę w 44% i w związku z tym ponosi 56% kosztów procesu, a pozwany Skarb Państwa – Prezydent (...) W. wygrał sprawę w 56% i w związku z tym ponosi 44% kosztów procesu – pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt I 1212/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 kwietnia 2012 roku powód M. M. (1) domagał się zasądzenia solidarnie od pozwanych Skarbu Państwa reprezentowanego przez Wojewodę (...) i Prezydenta (...) W. oraz Miasta S. W. na swoją rzecz kwoty 8 000 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wytoczenia powództwa albo od dnia następnego po wykonaniu operatu szacunkowego ustalającego wysokość odszkodowania ewentualnie od dnia wydania wyroku do dnia zapłaty, a także zasądzenia solidarnie od pozwanych na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki minimalnej. W podstawie faktycznej powództwa powód powołał się na trwające kilkadziesiąt lat zaniechanie rozpoznania wniosku dekretowego, które doprowadziło do odmowy jego uwzględnienia i w konsekwencji wywołało szkodę w majątku powoda stanowiącą równowartość utraconego prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości hipotecznej (...) Nr (...), położonej przy ul. (...) w W., stanowiącej obecnie część działek ewidencyjnych o nr (...) z obrębu (...) (k. 4-30).

W odpowiedzi na pozew z dnia 27 czerwca 2012 roku pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Wojewodę (...) i Prezydenta (...) W. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Motywując swoje stanowisko w sprawie podkreślił, iż powód dochodząc naprawienia szkody wyrządzonej deliktem powinien wykazać, że ziściły się przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej (szkoda, zdarzenie szkodzące oraz adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem wyrządzającym szkodę a szkodą) po stronie pozwanej, które w ocenie pozwanego nie wystąpiły. Nadto pozwany podniósł zarzut braku związku przyczynowego między zdarzeniem określanym przez powoda jako źródło szkody a wskazaną szkodą, albowiem między wskazaną szkodą a długością postępowania administracyjnego w ogóle nie zachodzi obiektywny związek przyczynowy. Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia skierowanego przeciwko niemu roszczenia, gdyż z chwilą wydania decyzji z dnia 24 sierpnia 2004 r. ustało zaniechanie. Dodatkowo wskazał, że Skarb Państwa nie jest legitymowany biernie w sprawie dotyczącej odpowiedzialności za wadliwe działanie urzędników samorządowych (k. 77 - 82).

Z kolei w odpowiedzi na pozew z dnia 27 czerwca 2012 roku pozwany - Miasto S. W. - wniósł o oddalenie powództwa w całości w stosunku do niego oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu tego kwalifikowanego pisma procesowego pozwany zarzucił, że powód nie udowodnił przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego (...) W.. Nadto podniósł, że przedmiotowe nieruchomości, tj. działki nr (...), stanowią własność Skarbu Państwa. Za źródło szkody w niniejszej sprawie zaś należałoby uznać fakt zabudowania nieruchomości budynkiem czterokondygnacyjnym, które nastąpiło nie później niż w 1966 r. Dlatego też przedawnienie roszczenia powoda nastąpiło już na podstawie art. 6 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o odpowiedzialności Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszów państwowych, wobec czego (...) W. w procesie nie posiada legitymacji biernej. Finalnie strona pozwana z ostrożności procesowej podniosła, w sytuacji uznania, iż chwilą powstania szkody była decyzja z dnia 24 sierpnia 2004 r., że roszczenie powoda uległo już przedawnieniu, a trzyletni termin przedawnienia nie został przerwany z chwilą wniesienia odwołania od decyzji z dnia 24 sierpnia 2004 r. (k. 84-87).

Pismem procesowym z dnia 13 grudnia 2013 r. powód M. M. (1) sprecyzował żądanie zgłoszone w pozwie, wnosząc o zasądzenie kwoty 4 734 475 zł stanowiącej równowartość utraconego prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości hipotecznej (...) Nr (...) położonej przy ul. (...) w W., a także nieobciążanie kosztami procesu strony powodowej w części, w jakiej powództwo zostanie oddalone (k. 340-344).

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 15 maja 2014 roku oddalił powództwo i odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu poniesionymi przez Skarb Państwa – Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa a także zasądził od powoda na rzecz (...) W. kwotę 7 200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (k. 398).

Od tego wyroku apelację wniósł powód domagając się jego zmiany poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych, ewentualnie na podst. art. 386 § 4 k.p.c. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Wyrokiem z dnia 19 marca 2015 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie uwzględniając częściowo apelację powoda zaskarżony wyrok z dnia 15 maja 2014 roku uchylił w stosunku do pozwanego Skarbu Państwa i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej. Apelacja powoda wywiedziona w stosunku do pozwanego (...) W. została oddalona z rozstrzygnięciem o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym (k. 504).

W uzasadnieniu orzeczenia kasatoryjnego Sąd II instancji wskazał, że apelacja była zasadna częściowo, w stosunku do pozwanego Skarbu Państwa, poprzez błędne przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że roszczenie w stosunku do tego pozwanego uległo przedawnieniu.

Prawidłowo zaś – w ocenie Sądu ad quem – Sąd pierwszej instancji ustalił, że roszczenie odszkodowawcze przeciwko pozwanemu (...) W. nie jest przedawnione, lecz z uwagi na brak jednej z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej deliktowej, tj. związku przyczynowego między bezprawnym zachowaniem pozwanego, mającym przejawiać się w wieloletniej bezczynności w rozpoznaniu wniosku dekretowego a szkodą polegającą na niewejściu do majątku powoda prawa użytkowania wieczystego nieruchomości przy ul. (...) w W. – powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że zasadny jest zarzut naruszenia przepisu art. 233 k.p.c., w zakresie w jakim wskazał powód na błędne ustalenie, że cała sporna nieruchomość (obecnie składająca się z działek oznaczonych 99/4, 9/1, 14 oraz (...)) została skomunalizowana i z dniem 27 maja 1990 r., czyli wejściem w życie ustawy z 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 34, poz. 198), obowiązek rozpoznania wniosku dekretowego o przyznanie prawa własności czasowej (użytkowania wieczystego) do gruntu spoczywał na pozwanej gminie.

Sąd II instancji wywiódł na podstawie dokumentów w postaci decyzji wojewody (...) z dnia 26 czerwca 1992 r., stwierdzającej nabycie nieodpłatne tej nieruchomości przez D. - Gminę W. - M. w dniu 27 maja 1990 r. oraz decyzji Prezydenta (...) W. z dnia 19 listopada 2012 r. (k.112) rozpoznającej wniosek dekretowy, że jedynie działka nr (...) została skomunalizowana. Natomiast w odniesieniu do działek ewidencyjnych nr (...) Sąd ten wskazał, że pozostawały one od dnia 13 kwietnia 1950 r., tj. od daty wejścia w życie ustawy z 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednostek władzy państwowej (Dz. U. Nr 14, poz. 130) cały czas własnością Skarbu Państwa. Wprost w uzasadnieniu decyzji z dnia 24 czerwca 2004 r., (k. 43) podaje się, że nieruchomość obejmująca wymienione wyżej trzy działki ewidencyjne stanowi własność Skarbu Państwa. Decyzja z dnia 24 czerwca 2004 r., w sprawie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do tej nieruchomości, została wydana przez Prezydenta (...) W. - jak stwierdza się w decyzji - wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej na podstawie m.in. art. 1 ust. 1 ustawy z 15 marca 2002 r. o ustroju (...) W. oraz art. 4 pkt 9b (1) ustawy z 21 sierpnia 1997 r. ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 1997, Nr 115, poz. 741 ze zm.).

W konsekwencji obowiązek rozpoznania przez Skarb Państwa wniosku dekretowego o ustanowienie prawa własności czasowej (później prawa użytkowania wieczystego) do nieruchomości obejmującej przedmiotowe trzy działki nie ustał z dniem 27 maja 1990 r., a Sąd Okręgowy błędnie przyjmując tę datę dla początku 10-letniego terminu przedawnienia roszczenia doszedł w efekcie do wadliwego wniosku, że roszczenie powoda wobec pozwanego Skarbu Państwa uległo przedawnieniu z dniem 27 maja 2000 r. Decyzję w sprawie wniosku dekretowego, złożonego w dniu 10 lutego 1949 r., winien wydać organ Skarbu Państwa, poczynając od dnia 13 kwietnia 1950 r. nieprzerwanie, co nastąpiło wreszcie w dniu 24 sierpnia 2004 r., gdy została wydana w tej sprawie pierwsza decyzja.

Sąd odwoławczy uznał, że - wbrew stanowisku Sądu Okręgowego - wybudowanie budynku pozostaje bez znaczenia dla ustalenia związku przyczynowego między zaniechaniem pozwanego (...) W. w rozpoznaniu wniosku dekretowego a szkodą powoda, polegającą na niemożności uzyskania przez niego użytkowania wieczystego w zakresie działki nr (...). Działka ta stanowiąca własność pozwanej gminy nie jest bowiem zabudowana, ale wchodzi w skład ulicy (...) i jest drogą.

Sąd Apelacyjny w Warszawie przypomniał, że przepis art. 7 ust. 1 i 2 dekretu określa reguły przyznawania dotychczasowym właścicielom prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości. Jedną z przesłanek uwzględnienia wniosku, jest możliwość pogodzenia korzystania z gruntu przez dotychczasowego właściciela z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania. Z powyższego wynika, że odmowa przyznania żądanego prawa była możliwa, jeżeli korzystanie z gruntu pozostawało w sprzeczności z wydanymi planami zagospodarowania przestrzennego. Pamiętać również należy, że od czasu wydania dekretu uchwalane były inne uregulowania prawne, których treść winna mieć wpływ na ocenę spełnienia przesłanek wskazanych w art. 7 dekretu ( por. wyrok Naczelnego Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2014 r., I OSK (...) ). W tym miejscu przywołać wypada chociażby ustawę z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, ustawę z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.), przewidującą tzw. uwłaszczenie państwowych osób prawnych z dniem 5 grudnia 1990 r. (wejściem jej w życie), czyli nabycie z mocy prawa przez państwowe osoby prawne prawa użytkowania wieczystego gruntów, które do tej pory były w zarządzie tych osób, czy też ustawę z dnia 10 maja 1990 r. - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (t. j. Dz. U. Nr 32, poz.191 ze zm.), która weszła w życie 27 maja 1990 r. i z tym też dniem część mienia państwowego stała się własnością właściwych gmin (tzw. komunalizacja). W okolicznościach niniejszej sprawy, jeszcze przed rozpoznaniem wniosku dekretowego, w dniu 27 maja 1990 r. Dzielnica – Gmina W. - M. nabyła nieodpłatnie nieruchomość obejmującą działkę nr (...), co znalazło potwierdzenie w decyzji Wojewody (...) z dnia 26 czerwca 1992 r., zaś powstanie pasa drogowego obejmującego między innymi przedmiotową działkę nastąpiło przed 1990 r. na którą to okoliczność pozwany nie miał wpływu. Fakt pozostawania na tej nieruchomości drogi publicznej skutkował jej wyłączeniem z obrotu i ta też okoliczność stanowiła przyczynę niemożności uzyskania przez powoda użytkowania wieczystego w zakresie działki nr (...).

Sąd Okręgowy błędnie uznał, że roszczenie w stosunku do pozwanego Skarbu Państwa jest przedawnione. Trafnie podnosi skarżący, że do oceny zarzutu przedawnienia należy zastosować w tym przypadku przepis art. 442 ¹ k.c. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 17 lutego 2006, III CZP 84/05 ( OSNC 2006, nr 7-8, poz. 114) roszczenie o naprawienie szkody czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem lat dziesięciu od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę (art. 442 § 1 zdanie drugie k.c.), bez względu na to, kiedy szkoda powstała lub się ujawniła, a więc także bez względu na to, kiedy powziął o niej wiadomość poszkodowany.

Zgodnie z art. 2 ustawy z 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny (Dz. U. 2007, Nr 8, poz. 528), obowiązującej od dnia 10 sierpnia 2007 r., zawierającym regułę intertemporalną, do roszczeń o których mowa w art. 1 ustawy zmieniającej, powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu, czyli 10 sierpnia 2007 r., jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy art. 442 1 k.c. czyli przepisy nowe. To oznacza, że w wypadku wytoczenia przez poszkodowanego po dniu wprowadzenia do kodeksu cywilnego przepisu art. 442 ¹ k.c. powództwa o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, który miał miejsce przed dniem 10 sierpnia 2007 r., w przypadku podniesienia zarzutu przedawnienia sąd zobligowany jest do oceny, czy w dniu wejścia w życie przepisu art. 442 ¹ k.c. roszczenie było przedawnione w świetle regulacji przepisu art. 442 k.c., czyli przepisu dotychczasowego, o którym mowa w art. 2 ustawy zmieniającej ( tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 października 2014 r., III CSK 745 /13, publ. Lex 1544225 oraz wyroku z dnia 25 kwietnia 2013 r., V CSK 239/12, publ. Lex 1365737). Zgodnie z brzmieniem art. 442 § 1 zdanie drugie k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się zawsze po upływie 10 lat od zdarzenia wywołującego szkodę.

Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy Sąd Apelacyjny zauważył, że za datę końcową zdarzenia wywołującego szkodę, tj. zaniechanie przez pozwany Skarb Państwa wydania decyzji rozpoznającej wniosek o przyznanie własności czasowej, winna być uznana data wydania pierwszej decyzji w tej sprawie przez organ administracji rządowej, czyli dzień wydania decyzji przez Prezydenta (...) W., tj. 24 sierpnia 2004 r.

Nie ulega wątpliwości, że w dniu 10 sierpnia 2007r., czyli wejścia w życie art. 442 1 k.c., roszczenie powoda skierowane wobec pozwanego Skarbu Państwa nie było przedawnione, bowiem nie upłynął 10-letni termin, o którym mowa w art. 442 § 1 zdanie drugie k.c. Odstęp czasowy pomiędzy tymi datami nie przekracza nawet trzech lat.

Wobec tego, w niniejszym przypadku, jak słusznie stwierdza skarżący, do oceny zgłoszonego przez pozwanego Skarb Państwa zarzutu przedawnienia winien mieć zastosowanie przepis art. 442 ¹ § 1 k.c.

Pozew wniesiony został w dniu 23 kwietnia 2012 r., w tym dniu natomiast nie upłynął jeszcze 10-letni termin, liczony od daty zdarzenia (24 sierpnia 2004 r.). Nie upłynął również 3-letni termin liczony od dnia, w którym powód (poszkodowany) dowiedział się zarówno o szkodzie, jak i osobie obowiązanej do jej naprawienia. O powstaniu szkody, a tym samym i dowiedzeniu się o niej, można bowiem mówić dopiero od dnia wydania ostatecznej decyzji administracyjnej odmawiającej ustanowienia użytkowania wieczystego do nieruchomości obejmującej działki o numerach ewidencyjnych (...). Takie decyzje zapadły zaś dopiero w dniu 16 lutego 2012 r. - odnośnie działek nr (...) oraz w dniu 18 kwietnia 2013 r. - odnośnie działki nr (...). Nawet przyjmując, że momentem, w którym powód dowiedział się o szkodzie jest data 16 lipca 2010 r., tj. data wydania decyzji stwierdzającej brak możliwości dokonania podziału działki nr (...), to od tej chwili do dnia wniesienia pozwu także nie upłynął okres trzech lat.

Wadliwe przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że roszczenie w stosunku do pozwanego Skarbu Państwa uległo przedawnieniu skutkowało zaniechaniem przez Sąd pierwszej instancji zbadania podstawy materialnej żądania wobec Skarbu Państwa i skierowanych do niego zarzutów merytorycznych. Sąd Okręgowy nie odniósł się do tego, co jest przedmiotem sprawy oraz zaniechał oceny stanu faktycznego pod kątem odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego Skarbu Państwa.

Sąd nie rozpoznał zatem istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., co było powodem uchylenia zaskarżonego orzeczenia w zakresie wskazanym w punkcie pierwszym wyroku i przekazaniem sprawy w tej części Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej (art. 108 § 2 k.p.c.).

Prawidłowe było natomiast rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w części, w której powództwo w stosunku do pozwanego (...) W. zostało oddalone z uwagi na brak przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej deliktowej w postaci związku przyczynowego między szkodą wskazaną przez powoda a zaniechaniem wydania decyzji przez pozwaną gminę bez zbędnej zwłoki.

Sąd Apelacyjny wskazał, że między zaniechaniem w wydaniu decyzji przez pozwanego (...) W. a szkodą nie zachodzi normalny, adekwatny związek przyczynowy, jednak nie dlatego, że w dacie 27 maja 1990 r., kiedy powstał obowiązek gminy rozpoznania wniosku o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego, na tej nieruchomości pozostawał budynek postawiony w latach 60-tych XX wieku, którego pobudowanie nastąpiło w wyniku działań innego podmiotu, lecz dlatego, że działka nr (...) stanowi drogę publiczną, o czym traktuje między innymi uzasadnienie decyzji o odmowie przyznania prawa użytkowania wieczystego do przedmiotowej działki z dnia 19 listopada 2012 r. Działka ta wchodzi w skład ul. (...) i stanowiła lokalną drogę miejską już w 1988 r. Podnoszona przez powoda okoliczność położenia dopiero w 1990 r. kostki Bauma na tej ulicy jest zatem bez znaczenia dla rozważań dotyczących kwestii związku przyczynowego. Sąd II instancji podkreślił, że nieruchomości przeznaczone pod drogi publiczne wyłączone są z obrotu, zaś zmiana właściciela publicznego takiej nieruchomości, którym może być tylko Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, na osobę prywatną jest niedopuszczalna. Niemożliwość zwrotu działek wynika z art. 2a ust. 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U z 1985r., Nr 14, poz. 60), który stanowi, że drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne stanowią własność właściwego samorządu województwa, powiatu i gminy. W związku z tym niemożliwe jest przekazanie drogi w całości lub w części osobom niewymienionym w tym przepisie, zaś zasada nieprzekazywania nieruchomości stanowiących drogi publiczne innym podmiotom, obowiązuje nawet, gdyby miało to nastąpić w trybie przepisów o zwrocie wywłaszczonych nieruchomości ( tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 czerwca 2010 r., IV CSK 40/10, publ. LEX nr 602303 oraz Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek (...) w G. w wyroku z dnia 29 maja 2003 r., (...) SA/Gd (...), publ. Lex 109703).

W takim stanie rzeczy, przyjmując, że pozwana gmina rozpoznałaby wniosek dekretowy, co do działki nr (...) niezwłocznie po tym, jak na niej to spoczął obowiązek jego rozpoznania, czyli w dniu 27 maja 1990 r., wniosek ten musiałby zostać rozpoznany odmownie z tej przyczyny, że już w chwili komunalizacji tej nieruchomości stanowiła ona drogę publiczną i to na skutek czynności prawnych i faktycznych podjętych przez inny podmiot przed 1990 rokiem. Zaniechanie przez szereg lat, tj. od 27 maja 1990 r. do 19 listopada 2012 r. rozpoznania wniosku dekretowego nie mogło mieć wobec tego żadnego wpływu na nieuzyskanie przez powoda użytkowania wieczystego do przedmiotowej działki. Z tych też przyczyn, tj. braku związku przyczynowego między zaniechaniem pozwanej gminy a szkodą, a więc jednej z przesłanek odpowiedzialności deliktowej, powództwo w stosunku do tego pozwanego nie było uzasadnione i musiało podlegać oddaleniu. Tym samym apelacja powoda, co do rozstrzygnięcia w tym zakresie nie zasługiwała na uwzględnienie.

W toku ponownego rozpoznawania sprawy powód M. M. (1) poparł powództwo w stosunku do pozwanego Skarbu Państwa podnosząc, że gdyby organ rozpoznający wniosek dekretowy działał zgodnie z prawem – w ramach określonych przez dekret z 1928 roku o postępowaniu administracyjnym, to w ciągu 5 miesięcy od złożenia wniosku o ustanowienie prawa własności czasowej (10 lutego 1949 roku) ustanowiono by użytkowanie wieczyste w lipcu 1949 roku (k. 552-553).

Pozwany Skarb Państwa – Wojewoda (...) i Prezydent (...) W. w piśmie z dnia 16 grudnia 2015 roku wniósł o oddalenie powództwa z zasądzeniem kosztów postępowania (k. 557-560). Pozwany zarzucił, że nie zostało udowodnione, iż gdyby decyzja dekretowa została wydana bez zbędnej zwłoki wniosek dekretowy zostałby uwzględniony i na rzecz poprzednika prawnego powoda ustanowione zostałoby prawo wieczystego użytkowania (k. 558). Pozwany wywiódł, że powód winien wykazać wystąpienie przesłanek, o których mowa w art. 7 ust. 1 i 2 dekretu (...), a zatem złożenia w terminie wniosku przez podmiot legitymowany i będący w posiadaniu gruntu, korzystania z gruntu dającego się pogodzić z przeznaczeniem według planu zabudowania. Pozwany zarzucił, że wniosek dekretowy złożono w dniu 16 lutego 1949 roku, a dziesięć miesięcy później przywrócono posiadanie nieruchomości na rzecz J. M., więc nie spełniał przesłanek, od których zależało uwzględnienie wniosku dekretowego (k. 559). Dodatkowo Skarb Państwa zarzucił, że skoro działka nr (...) jest działką skomunalizowaną i posadowiona jest na niej ul. (...), to brak odpowiedzialności Skarbu Państwa za zaniechanie rozpoznania wniosku dekretowego, w szczególności roszczenie w tym zakresie uległo przedawnieniu (k. 559).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Właścicielem dawnej nieruchomości (...) położonej przy ul. (...) (A. M.), nr hip. (...), o powierzchni 1.024,91 m ² był J. M., na podstawie aktu z dnia 12 stycznia 1945 r. za Nr 13/45 zeznanego przed F. K., notariuszem w P. ( dowód: zaświadczenie – k. 1 skoroszytu; zaświadczenie – k. 36; akt notarialny – k. 37-38v). Przedmiotowa nieruchomość objęta została działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279), na podstawie którego wszystkie grunty leżące w granicach miasta W. przeszły na własność gminy (...) W. z dniem 21 listopada 1945 roku, a po likwidacji gmin w 1950 roku na własność Skarbu Państwa na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 roku o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. Nr 14, poz. 130) (okoliczności bezsporne). Grunt został objęty w posiadanie przez gminę (...) W. w dniu 16 sierpnia 1948 roku (niesporne)

W dniu 10 lutego 1949 r. J. M. zwrócił się do Wydziału Polityki Budowlanej Zarządu Miejskiego w (...) W. o przyznanie prawa własności czasowej do nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), nr hip. (...), ewentualnie przydzielenie działki zamiennej ( dowód: podanie – k. 39).

Decyzją z dnia 12 grudnia 1949 r. Okręgowy Urząd Likwidacyjny w W., po rozpatrzeniu wniosku J. M. z dnia 31 grudnia 1948 r. o przywrócenie posiadania majątku opuszczonego, postanowił przywrócić J. M. posiadanie nieruchomości nr hip. (...) o powierzchni 1.024,91 m ^{( 2)}, położonej w W. przy ul. (...), niepodzielnej połowy nieruchomości nr hip. (...)-P. o powierzchni 4.060,06 m ^{( 2)}, położonej w W. przy ul. (...) – z zastrzeżeniem w obu wypadkach na rzecz Gminy (...) W. praw wynikających z dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W.( dowód: decyzja – k. 40).

Nieruchomość przy ul. (...) w W. nie była zabudowana, a w planie zabudowania zatwierdzonym przez Ministerstwo Robót Publicznych w dniu 11 sierpnia 1931 roku i obowiązującym w lipcu 1949 roku znajdowała się z strefie III i przewidziana była pod zabudowę luźną lub grupową, 3-kondygnacyjną, o dopuszczalnej powierzchni zabudowy 30% (okoliczność niesporna, fotokopia planu k. 554-555, opinia biegłego specjalisty ds. (...) k. 580-588).

Nieruchomość została zabudowana na podstawie pozwolenia na budowę wydanego w 1953 roku. Protokołem zdawczo-odbiorczym z dnia 23 maja 1966 r. Ośrodek Hoteli (...) przekazał K. Milicji Obywatelskiej (...) W. budynek usytuowany przy ul. (...) róg ul. (...) o ogólnej powierzchni 2.508 m ² wraz z terenem przyległym o powierzchni 0,26 ha, który to budynek był budynkiem murowanym, nieotynkowanym, o czterech kondygnacjach, podpiwniczonym ( dowód: protokół zdawczo-odbiorczy – k. 153-155; opinia biegłego specjalisty ds. (...) k. 580-588).

Decyzją z dnia 13 listopada 1967 r. Wydział Architektury, Nadzoru Budowlanego i Geodezji Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej W.-M., po rozpatrzeniu wniosku K. Milicji Obywatelskiej (...) W. z dnia 20 października 1967 r., udzielił pozwolenia na wykonanie na nieruchomości przy ul. (...) robót budowlanych związanych z wykonaniem elewacji budynku i krat okiennych ( dowód: decyzja – k. 116-118). Decyzją z dnia 23 października 1972 r. Wydział Architektury, Nadzoru Budowlanego i Geodezji Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej W.-M., po rozpatrzeniu wniosku K. Milicji Obywatelskiej W. M. z dnia 18 października 1972 r., udzielił pozwolenia na wykonanie na nieruchomości przy ul. (...) robót budowlanych związanych z budową trzech boksów garażowych ( dowód: decyzja – k. 119-119v.).

J. M. zmarł w dniu 7 marca 1990 r. Spadek po nim na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 17 lipca 1984 r., otwartego i ogłoszonego na rozprawie w Sądzie Rejonowym w Bielsku Białej w dniu 10 kwietnia 1991 r. w sprawie II Ns 295/91, nabyli syn M. M. (1) w 9/10 częściach i wnuk P. M. (1) w 1/10 części ( dowód: postanowienie – k. 41).

W dniu 20 grudnia 2006 r. M. M. (1), w imieniu własnym i P. M. (1), dokonał działu spadku po J. M. w ten sposób, że wchodzące w skład spadku prawa i roszczenia do nieruchomości (...) i (...) nabył w całości M. M. (1) ( dowód: umowa o dział spadku – k. 42-42v.).

Aktualnie dawna nieruchomość (...) nr (...) stanowi część działek ewidencyjnych o nr (...) o powierzchni 709m ^{( 2)}, nr 14 o powierzchni 37m ^{( 2)}, (...) o powierzchni 213m ^{( 2 )}i nr 99/4 o powierzchni 66m ^{( 2)}, przy czym działka nr (...) została skomunalizowana i stanowi własność (...) W. jako część ulicy (...); pozostałe działki stanowią własność Skarbu Państwa ( dowód: opinia biegłego specjalisty geodety S. M. k. 169-171, decyzja k. 112v).

Decyzją z dnia 26 czerwca 1992 r. Wojewoda (...) stwierdził nabycie przez D. Gminę W.-M. z mocy prawa w dniu 27 maja 1990 r. nieodpłatnie własności nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów w jednostce ewidencyjnej W.-M., obręb ewidencyjny (...), nr działki ewidencyjnej (...) Całkowita powierzchnia dawnej nieruchomości (...) wynosi 0,1025 ha ( dowód: opinia biegłego specjalisty geodety – k. 169-170; mapa – k. 171, decyzja Nr (...) – k. 15-15v. skoroszytu).

W dniu 30 stycznia 2002 r. M. M. (1) wniósł do Urzędu Gminy (...) o rozpoznanie wniosku o ustanowienie własności czasowej do nieruchomości gruntowej przy ul. (...) w W., nr hip. (...), który został złożony i opłacony przez J. M. w dniu 10 lutego 1949 r., a następnie ustanowienie na rzecz M. M. (1) w 9/10 i P. M. (1) w 1/10 prawa wieczystego użytkowania gruntu przy ul. (...) w W. ( dowód: pismo – k. 40-39 skoroszytu).

Decyzją z dnia 24 sierpnia 2004 r. Prezydent (...) W., po rozpatrzeniu wniosku J. M. z dnia 10 lutego 1949 r. o przyznanie prawa własności czasowej (obecnie prawa użytkowania wieczystego) do gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej nr hip. (...), odmówił M. M. (1) oraz P. M. (2) ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej nr hip. (...) wchodzącej w skład działek ewidencyjnych nr (...) z obrębu (...), które stanowią własność Skarbu Państwa ( dowód: decyzja Nr (...) – k. 43-44v.).

Decyzją z dnia 26 lipca 2005 r. Wojewoda (...), po rozpatrzeniu odwołania M. M. (1) od decyzji Nr (...) wydanej z up. Prezydenta (...) W. w dniu 24 sierpnia 2004 r. odmawiającej ustanowienia na rzecz M. M. (1) i P. M. (1) prawa użytkowania wieczystego gruntu położonego w W. przy ul. (...) oznaczonego nr hip. (...) stanowiącego aktualnie własność Skarbu Państwa i obejmującego część działek nr (...) z obrębu (...), uchylił zaskarżoną decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji ( dowód: decyzja Nr (...) – k. 90-87 akt postępowania administracyjnego (...) (...)

Decyzją z dnia 6 lipca 2006 r. Prezydent (...) W., po rozpatrzeniu wniosku J. M. z dnia 10 lutego 1949 r. o przyznanie prawa własności czasowej (obecnie prawa użytkowania wieczystego) do gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej nr hip. (...), odmówił M. M. (1) i P. M. (2) ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do przedmiotowej nieruchomości wchodzącej w skład działek ewidencyjnych nr (...) z obrębu (...) będących własnością Skarbu Państwa ( dowód: decyzja Nr (...) – k. 104-101 akt postępowania administracyjnego (...) (...). Decyzją z dnia 15 grudnia 2006 r. Wojewoda (...), po rozpatrzeniu odwołania M. M. (1) od decyzji Prezydenta (...) W. z dnia 6 lipca 2006 r. Nr (...) o odmowie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do części nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej nr hip. (...), wchodzącej w skład działek ewidencyjnych nr (...) z obrębu (...) będących własnością Skarbu Państwa, utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy ( dowód: decyzja Nr (...) – k. 116-112 akt postępowania administracyjnego (...) (...)

Wyrokiem z dnia 9 października 2007 r. w sprawie I SA/Wa 355/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu sprawy ze skargi M. M. (1) na decyzję Wojewody (...) z dnia 15 grudnia 2006 r. Nr (...) w przedmiocie odmowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości (...), uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Prezydenta (...) W. z dnia 6 lipca 2006 r., a także stwierdził, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu ( dowód: wyrok – k. 140-134 akt postępowania administracyjnego (...) (...)

Decyzją z dnia 12 czerwca 2008 r. Prezydent (...) W., po rozpatrzeniu wniosku J. M. z dnia 10 lutego 1949 r. o przyznanie prawa własności czasowej (obecnie prawa użytkowania wieczystego) do gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej nr hip. (...), odmówił M. M. (1) ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do części nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej nr hip. (...) wchodzącej obecnie w skład działek ewidencyjnych nr (...) z obrębu (...) będących własnością Skarbu Państwa ( dowód: decyzja Nr (...) – k. 159-156 akt postępowania administracyjnego (...) (...)

Decyzją z dnia 28 stycznia 2009 r. Wojewoda (...), po rozpatrzeniu odwołania M. M. (1) od decyzji Prezydenta (...) W. z dnia 12 czerwca 2008 r. o odmowie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do części nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej nr hip. (...), wchodzącej w skład działek ewidencyjnych nr (...) z obrębu (...) będących własnością Skarbu Państwa, utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy ( dowód: decyzja Nr (...) – akta postępowania administracyjnego (...) (...)

Wyrokiem z dnia 30 lipca 2009 r. w sprawie I SA/Wa 403/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu sprawy ze skargi M. M. (1) na decyzję Wojewody (...) z dnia 28 stycznia 2009 r. Nr 139/09 w przedmiocie odmowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości (...), uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Prezydenta (...) W. z dnia 12 czerwca 2008 r. Nr (...) r., a także stwierdził, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu (wyrok – k. 58-61v.).

Wyrokiem z dnia 22 września 2010 r. w sprawie (...) Naczelny Sąd Administracyjny, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej Prezydenta (...) W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 30 lipca 2009 r. w sprawie I SA/Wa 403/09 w sprawie ze skargi M. M. (1) na decyzję Wojewody (...) z dnia 28 stycznia 2009 r. Nr 139/09 w przedmiocie odmowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości (...), oddalił skargę kasacyjną ( dowód: wyrok – akta postępowania administracyjnego (...) (...)

Decyzją z dnia 16 lipca 2010 r. Prezydent (...) W. stwierdził brak możliwości dokonania podziału działki nr (...) o powierzchni 0,1601 ha z obrębu (...)_8. (...) (dawny obręb (...)) położonej w W. przy ul. (...) ( dowód: decyzja Nr (...) – akta postępowania administracyjnego (...) (...)

Decyzją z dnia 16 lutego 2012 r. Prezydent (...) W., po rozpatrzeniu wniosku J. M. z dnia 10 lutego 1949 r. o przyznanie prawa własności czasowej (obecnie prawa użytkowania wieczystego) do gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej nr hip. (...), odmówił M. M. (1) ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do części nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej nr hip. (...) wchodzącej obecnie w skład działek ewidencyjnych nr (...) z obrębu (...) będących własnością Skarbu Państwa. W uzasadnieniu wskazano, iż nie sposób ustanowić użytkowania wieczystego do części spornej nieruchomości z uwagi na brak możliwości podziału nieruchomości, która zabudowana jest budynkiem usytuowanym również poza granicami dawnej nieruchomości hipotecznej ( dowód: decyzja Nr (...) – akta postępowania administracyjnego (...) (...) Decyzją z dnia 19 listopada 2012 r. Prezydent (...) W., po rozpatrzeniu wniosku J. M. z dnia 10 lutego 1949 r. o przyznanie prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), oznaczonej nr hip. (...), odmówił M. M. (1) przyznania prawa użytkowania wieczystego gruntu położonego przy ul. (...), stanowiącego część działki ewidencyjnej nr (...) z obrębu (...) ( dowód: decyzja Nr (...) – k. 112-113v., k. 287-290).

Decyzją z dnia 18 kwietnia 2013 r. Prezydent (...) W., po rozpatrzeniu wniosku J. M. z dnia 10 lutego 1949 r. o przyznanie prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), oznaczonej nr hip. (...), odmówił M. M. (1) ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do części nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), oznaczonej nr hip. (...), wchodzącej obecnie w skład działki ewidencyjnej nr (...) z obrębu (...) będącej własnością Skarbu Państwa ( dowód: decyzja Nr (...) – k. 291-293).

Aktualna wartość rynkowa prawa użytkowania wieczystego części dawnej nieruchomości (...) uregulowanej w księdze wieczystej (...) Nr (...) obejmująca część działek ewidencyjnych nr (...) o powierzchni 709m ², nr 14 o powierzchni 37m ², nr 99/4 i powierzchni 66m ² z obrębu (...) według jej stanu na dzień 24 sierpnia 2004 roku a cen aktualnych wynosi 3 553 452,88 zł ( dowód: opinia biegłego specjalisty ds. (...) – k. 569-667; ustne wyjaśnienia opinii sporządzonej na piśmie – k. 703-704, protokół elektroniczny z posiedzenia z dnia 14 września 2016 roku 00:03:05-00:19:37).

Powyższy stan faktyczny został przez Sąd ustalony na podstawie dowodów z dokumentów złożonych do akt niniejszej sprawy, a także znajdujących się w dołączonych aktach postępowań administracyjnych, w szczególności postępowania administracyjnego w sprawie (...) (...) Sąd uznał dowody z dokumentów za wiarygodne, albowiem ich autentyczność nie została zakwestionowana przez strony, a ponadto Sąd nie znalazł podstaw do ich podważenia z urzędu. Dowody zaś z dokumentów w postaci decyzji administracyjnych oraz orzeczeń sądów, korzystając z materialnej mocy dowodowej wynikającej z treści art. 244 k.p.c., stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.

Nadto Sąd uznał, że opinie biegłych sądowych z zakresu geodezji oraz wyceny nieruchomości zostały sporządzone przez osoby posiadające fachową wiedzę i doświadczenie. Strona powodowa kwestionowała opinię biegłego ds. (...) twierdząc, że wycena nieruchomości winna zostać dokonana według jej aktualnego przeznaczenia w obowiązującym planie zagospodarowania przestrzennego albo studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego bez uwzględnienia funkcji, jakie pełnią aktualnie poszczególne jej fragmenty stanowiące działki ewidencyjne nr (...) z obrębu (...) (k. 680-680v). W celu rozwiania zasygnalizowanych wątpliwości co do metodologii wyceny przyjętej przez biegłego Sąd wezwał biegłego na rozprawę w dniu 14 września 2016 roku. Biegły T. G. w trybie art. 286 k.p.c. w sposób przekonujący wyjaśnił, że w sytuacji, gdy w sierpniu 2004 roku dla przedmiotowej nieruchomości nie obowiązywał plan zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, nie była też wydana decyzja o warunkach zabudowy, a był to tzw. okres bezplanowy, jedyną dopuszczalną metodą w świetle zasad i standardów wyceny nieruchomości jest wzięcie pod uwagę dotychczasowego sposobu korzystania z nieruchomości. Z tego względu biegły przy wycenie nie mógł wziąć pod uwagę braku zabudowy gruntu, lecz zobligowany był uwzględnić aktualny w 2004 roku sposób korzystania z nieruchomości, opisany szczegółowo w opinii podstawowej. To wyjaśnienie przekonało Sąd o prawidłowości sporządzonej wyceny nieruchomości i spowodowało, że wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z kolejnej opinii biegłego został oddalony na rozprawie w dniu 14 września 2016 roku (k. 704).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 386 § 6 k.p.c. ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiążą zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego.

W uzasadnieniu orzeczenia kasatoryjnego Sąd Apelacyjny w Warszawie wskazał, że dowiedzione zostało, iż stanowiąca część dawnej nieruchomości (...) o nr hip. (...) aktualna działka nr (...) nie stanowi własności Skarbu Państwa, lecz będąc częścią ul. (...) została skomunalizowana i jej właścicielem od 27 maja 1990 roku jest (...) W.. Sąd ten jednocześnie wywiódł, że co do tej skomunalizowanej działki nr (...) decyzję w przedmiocie wniosku dekretowego winien wydać Skarb Państwa jedynie do 27 maja 1990 roku, a od tego dnia - Prezydent (...) W., gdyż w tej dacie stała się własnością (...) W.. Sąd Apelacyjny oddalił apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie oddalającego powództwo skierowane przeciwko (...) W. uznając, że (...) W. nie ponosi odpowiedzialności cywilnej względem powoda za zaniechanie rozpoznania wniosku dekretowego co do działki nr (...), ponieważ stanowiła ona od 1988 roku drogę publiczną, a zatem nie mogła stać się własnością ani przedmiotem prawa użytkowania wieczystego ustanowionego na rzecz osoby fizycznej. Pomimo takiej oceny Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie w stosunku do Skarbu Państwa również w zakresie działki nr (...), co do której niezaprzeczalnie obowiązek Skarbu Państwa w zakresie wydania decyzji administracyjnej rozstrzygającej o wniosku dekretowym złożonym przez J. M. – poprzednika prawnego powoda – ustał z dniem 27 maja 1990 roku.

W toku ponownego rozpoznania sprawy pozwany Skarb Państwa ponownie podniósł zarzut przedawnienia roszczenia co do działki nr (...), który Sąd rozpoznający sprawę ponownie uznał za skuteczny.

Na wstępie przypomnieć należy ( por. szerzej wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2011 r., sygn. akt I ACa 1124/11, LEX nr 1120056), iż dekret z dnia 26 października 1945 r. wszedł w życie w czasie, w którym działał samorząd terytorialny i była własność komunalna. Z chwilą likwidacji samorządu terytorialnego na mocy ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. Nr 14, poz. 130) z polskiego systemu prawnego usunięte zostało pojęcie mienia komunalnego, a skomunalizowane na podstawie dekretu grunty (...) stały się na podstawie art. 32 ust. 2 tej ustawy własnością państwową. Skarb Państwa dopiero od dnia 13 kwietnia 1950 r., tj. od daty wejścia w życie ustawy z dnia 20 marca 1950 r., stał się właściwy do rozpoznania wniosków byłych właścicieli nieruchomości (...) (lub ich następców prawnych), złożonych na podstawie art. 7 ust. 1 dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W., a dotyczących ustanowienia prawa użytkowania wieczystego (poprzednio prawa własności czasowej) gruntu stanowiącego własność gminy.

Reaktywowanie samorządu terytorialnego mocą ustawy nowelizującej Konstytucję z dnia 8 marca 1990 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 94) i ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95) zmieniło ten stan rzeczy. Zasadniczego podziału kompetencji między organy samorządu terytorialnego a organy administracji rządowej z wyszczególnieniem spraw, które stanowią zadania własne gminy, dokonała ustawa z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 34, poz. 198), która weszła w życie w dniu 27 maja 1990 r. Nie dokonała ona jednak wyczerpującego podziału kompetencji we wszystkich sprawach objętych postępowaniem administracyjnym. Niemniej jednak do zadań własnych gminy należy rozpoznawanie wniosków w sprawach wieczystego użytkowania na podstawie art. 7 ust. 2 dekretu w odniesieniu do gruntów, które stały się ponownie własnością komunalną ( por. uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 grudnia 1995 r., sygn. akt VI SA 9/95, ONSA 1996/1/7; uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 kwietnia 1996 r., sygn. akt OPK 9/96, ONSA 1997/1/7).

Skoro działka nr (...) będąca częścią dawnej nieruchomości hipotecznej (...) została skomunalizowana, to w okresie od dnia 13 kwietnia 1950 r. (data wejścia w życie ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej) do dnia 27 maja 1990 r. (data wejścia w życie ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw) obowiązek rozpoznania wniosku dekretowego obciążał pozwany Skarb Państwa. Wniosek J. M. o ustanowienie prawa własności czasowej (użytkowania wieczystego) rozpoznany został po raz pierwszy dopiero w dniu 24 sierpnia 2004 r., kiedy to zapadła decyzja Prezydenta (...) W. o odmowie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Wtedy też powstała szkoda po stronie M. M. (1) na skutek nieuwzględnienia jego roszczenia.

Zgodnie z treścią art. 417 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dniu 27 maja 1990 r., tj. w dacie, gdy ustało zaniechanie Skarbu Państwa w zakresie rozpoznania wniosku dekretowego, podmiot ten ponosił odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności. Zwłoka organu, któremu powierzono wykonywanie władzy publicznej w załatwieniu sprawy w ustawowym terminie, może uzasadniać odpowiedzialność za szkodę spowodowaną przekroczeniem terminu. Jeżeli bowiem przepisy proceduralne wskazują terminy, w których określona sprawa powinna zostać rozpatrzona, to niedochowanie terminu ustawowego może wywrzeć skutek w postaci „wwiązania się” strony postępowania administracyjnego ze Skarbem Państwa lub jednostką samorządu terytorialnego, której zlecono wykonywanie zadań administracji publicznej w stosunek cywilnoprawny ( por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1990 r., sygn. akt III CZP 33/90, OSNC 1991/1/3; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 września 2002 r., sygn. akt I ACz 664/02, OSA 2003/3/8).

W uzasadnieniu postanowienia z dnia 12 marca 2010 r. ( sygn. akt III CZP 129/09, LEX nr 583849) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż co do zasady zdarzeniem wyrządzającym szkodę może być trwające wiele lat zaniechanie wydania decyzji administracyjnej przewidzianej w art. 7 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r. Z kolei jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 listopada 2006 r. ( sygn. akt I CSK 222/06, LEX nr 421407) przy zaniechaniu mającym charakter ciągły zdarzenie wyrządzające szkodę trwa aż do chwili, gdy stan takiego bezprawnego zaniechania ustał. W rozpatrywanej zaś sprawie w zakresie działki (...) zaniechanie pozwanego Skarbu Państwa w rozpoznaniu wniosku dekretowego ustało w dniu 27 maja 1990 r. i od tej chwili rozpoczął bieg 10-letni termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych strony powodowej, dochodzonych na podstawie art. 417 k.c.

Stosownie do dyspozycji art. 442 § 1 k.c., który obowiązywał w dacie, gdy ustało zaniechanie Skarbu Państwa w zakresie rozpoznania wniosku dekretowego, a uchylony został dopiero z dniem 10 sierpnia 2007 r. przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80, poz. 538), roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Jeżeli zaś szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 442 § 2 k.c.). Zgodnie natomiast z treścią art. 2 powyżej wskazanej ustawy, do roszczeń, o których mowa w art. 1, powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy art. 442 ¹ Kodeksu cywilnego.

Wobec powyższego stwierdzić należy, iż roszczenie jest przedawnione w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80, poz. 538), jeżeli do dnia 10 sierpnia 2007 r. nie tylko upłynął termin 10-ciu lat określony w art. 442 § 1 zdanie drugie k.c., ale również przed tą datą ujawniła się szkoda (roszczenie stało się wymagalne). Wówczas mają w pełni zastosowanie przepisy dotychczasowe, a nie ma zastosowania art. 442 ¹ k.c. Natomiast, jeżeli do dnia 10 sierpnia 2007 r. upłynie tylko termin z art. 442 § 1 zdanie drugie k.c., a nie ujawni się jeszcze szkoda, to w rozumieniu art. 2 ustawy nowelizującej roszczenie jest jeszcze nieprzedawnione według przepisów dotychczasowych, a więc ma zastosowanie art. 442 ¹ k.c. (przy szkodzie na osobie art. 442 ¹ § 3 k.c.). Wynika to z uwzględnienia, że sam upływ terminu przedawnienia nie wywołuje skutku prawnego. Stwarza on tylko możliwość podniesienia przez dłużnika zarzutu przedawnienia (art. 117 § 2 k.c.). Zarzut taki może być zaś postawiony tylko wobec istniejącego (wymagalnego) roszczenia. Dopóki nie istnieje roszczenie (nie jest ono wymagalne, gdyż nie ujawnił się uszczerbek na zdrowiu oznaczający powstanie szkody na osobie), dopóty dłużnik nie może podnieść zarzutu przedawnienia ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2013 r., sygn. akt II PK 316/12, LEX nr 1383274).

Uwzględniając powyższe należy zatem uznać, iż roszczenie odszkodowawcze skierowane wobec Skarbu Państwa w zakresie działki nr (...) uległo przedawnieniu jeszcze przed powstaniem szkody, tj. przed wydaniem decyzji o odmowie przyznania prawa własności czasowej, po upływie 10 lat od dnia zdarzenia ją wyrządzającego. Termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych strony powodowej wobec pozwanego Skarbu Państwa upłynął zatem w dniu 27 maja 2000 r.

Zgodnie natomiast z treścią art. 117 § 2 k.c. po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. W niniejszej zaś sprawie pozwany Skarb Państwa podniósł skuteczny zarzut przedawnienia. W okresie bowiem biegu przedawnienia nie miały miejsca zdarzenia, których skutkiem było jego przerwanie, a w chwili wniesienia pozwu roszczenie określone w jego treści uległo przedawnieniu. W wyniku podniesionego zarzutu przedawnione roszczenie stało się tzw. roszczeniem niezupełnym (naturalnym), pozbawionym cechy możliwości jego przymusowej realizacji. W tej sytuacji zatem skorzystanie przez pozwanego z przysługującego mu zarzutu przedawnienia obligowało Sąd do oddalenia żądania pozwu obejmującego przedawnione roszczenie w zakresie działki nr (...) (pkt II wyroku).

W tym kontekście podnieść należy, że Sąd w pełni podziela utrwaloną linię orzecznictwa Sądu Najwyższego, zgodnie z którą Sąd jedynie wyjątkowo może nie uwzględnić zarzutu upływu terminu przedawnienia roszczenia, jeżeli jego podniesienie przez pozwanego jest nadużyciem prawa ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2001 r., sygn. akt II CKN 604/00, OSNC 2002/3/32). W stanie faktycznym zaistniałym w sprawie niniejszej Sąd nie dopatrzył się zaś żadnych szczególnych okoliczności przemawiających za zastosowaniem art. 5 k.c. Ponadto należało mieć na uwadze pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2007 r. ( sygn. akt I CSK 213/07, „Monitor Prawniczy” (...) ), że nawet najbardziej uzasadnione roszczenia muszą zostać oddalone, jeśli strona – tak jak miało to miejsce w niniejszej sprawie – znacznie uchybiła terminowi do wszczęcia postępowania mającego na celu ich realizację. Istniejąca w okresie przedawnienia roszczenia sytuacja społeczno-polityczna, jak również obowiązujące w tym czasie przepisy prawne nie ograniczały M. M. (3) w dochodzeniu roszczenia skierowanego przeciwko Skarbowi Państwa.

W ocenie Sądu powództwo jest natomiast częściowo uzasadnione – w zakresie roszczenia powoda obejmującego odszkodowanie za utratę wartości prawa użytkowania wieczystego nieruchomości obejmującej aktualnie działki o nr ewidencyjnych (...)wskutek trwającego kilkadziesiąt lat zaniechania rozpoznania wniosku dekretowego.

W niniejszej sprawie powód M. M. (1) odpowiedzialność deliktową pozwanego Skarbu Państwa wiązał z blisko 63-letnim bezprawnym zaniechaniem rozpoznania wniosku złożonego przez poprzednika prawnego powoda J. M. na podstawie art. 7 dekretu (...), w którym żądał ustanowienia własności czasowej (obecnie użytkowania wieczystego) do niezabudowanej nieruchomości położonej przy ul. (...) w W. o powierzchni 1.024,91 m ² stanowiącej przed wejściem w życie dekretu (...) jego własność, a obecnie część działek ewidencyjnych z obrębu (...) o nr 9/1, 14 i 99/4. Powód wskazywał, że gdyby organ administracyjny działał w granicach prawa wniosek dekretowy rozpoznałby najpóźniej w lipcu 1949 roku, a wówczas nie byłoby podstaw do odmowy jego uwzględnienia, ponieważ grunt był niezabudowany, a plan zabudowania z 1931 roku obowiązujący w tamtym czasie przewidywał dla tej nieruchomości zabudowę luźną 3-kondygnacyjną.

Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. w jego brzmieniu obowiązującym w dniu 24 sierpnia 2004 roku, tj. w dacie, gdy ustało zaniechanie rozpoznania wniosku dekretowego, Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności.

Zwłoka organu, któremu powierzono wykonywanie władzy publicznej w załatwieniu sprawy w ustawowym terminie, może uzasadniać odpowiedzialność za szkodę spowodowaną przekroczeniem terminu. Jeżeli bowiem przepisy proceduralne wskazują terminy, w których określona sprawa powinna zostać rozpatrzona, to niedochowanie terminu ustawowego może wywrzeć skutek w postaci „wwiązania się” strony postępowania administracyjnego ze Skarbem Państwa lub jednostką samorządu terytorialnego, której zlecono wykonywanie zadań administracji publicznej w stosunek cywilnoprawny ( tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 września 1990 roku, III CZP 33/90, OSNC 1991/1/3). W uzasadnieniu postanowienia z dnia 12 marca 2010 roku ( III CZP 129/09, LEX nr 583849) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż co do zasady zdarzeniem wyrządzającym szkodę może być trwające wiele lat zaniechanie wydania decyzji administracyjnej przewidzianej w art. 7 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 roku. Jak zaś wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 listopada 2006 roku ( I CSK 222/06, LEX nr 421407) przy zaniechaniu mającym charakter ciągły zdarzenie wyrządzające szkodę trwa aż do chwili, gdy stan takiego bezprawnego zaniechania ustał.

Zgodnie z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu cywilnym wynikającą z art. 6 k.c., w przedmiotowej sprawie na powodzie spoczywał obowiązek wykazania przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego Skarbu Państwa, a więc zdarzenia szkodzącego, szkody, bezprawności zaniechania pozwanego oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy doznaną szkodą a tym zaniechaniem. Podkreślić przy tym trzeba, że samo udowodnienie zwłoki w wydaniu decyzji administracyjnej nie jest jednoznaczne z wykazaniem tychże przesłanek ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 stycznia 2011 roku, I CSK 200.10, LEX 738076).

W sprawie bezspornym było, że należąca do poprzednika prawnego powoda przedwojenna niezabudowana nieruchomość o numerze hipotecznym (...) była objęta działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279), na podstawie którego grunt tej nieruchomości z dniem 21 listopada 1945 roku przeszedł na własność gminy (...) W.. W myśl art. 7 ust. 1 i 2 dekretu, dotychczasowy właściciel gruntu (...) mógł w ciągu 6 miesięcy od dnia objęcia w posiadanie gruntu przez gminę zgłosić wniosek o przyznanie mu na tym gruncie prawa wieczystej dzierżawy z czynszem symbolicznym lub prawa zabudowy za opłatą symboliczną. Gmina miała obowiązek uwzględnić taki wniosek, jeżeli korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela dało się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania, a jeżeli chodzi o osoby prawne - ponadto, gdy użytkowanie gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem w myśl planu zabudowania nie pozostawało w sprzeczności z zadaniami ustawowymi lub statutowymi tej osoby prawnej. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 marca 2003 roku ( III CZP 6/03, OSNC 2004/1/4), przewidziana w art. 7 ust. 1 i 2 dekretu dnia 26 października 1945 roku konstrukcja prawna kreuje istniejący po stronie gminy, a później państwa, cywilnoprawny obowiązek ustanowienia prawa własności czasowej, któremu to obowiązkowi odpowiadało cywilnoprawne uprawnienie majątkowe byłego właściciela gruntu do domagania się ustanowienia tego prawa. Podkreślić przy tym należy, że w świetle art. 68 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 marca 1928 roku o postępowaniu administracyjnym (Dz. U. Nr 36, poz. 341 ze zm.), organ administracji do którego złożono wniosek o ustanowienie prawa własności czasowej miał obowiązek rozpoznać sprawę w tym przedmiocie bez zbędnej zwłoki, a w każdym razie w terminie nie dłuższym niż 5 miesięcy.

Z ustalonych w sprawie okoliczności jednoznacznie wynika, że w dniu 10 lutego 1949 roku J. M. złożył wniosek o ustanowienie prawa własności czasowej nieruchomości o numerze hipotecznym (...) z dochowaniem przewidzianego w dekrecie 6 – miesięcznego terminu. Fakt skutecznego i prawidłowego złożenia wniosku potwierdził również rozpoznający ten wniosek Prezydent (...) W.. Poza sporem pozostaje okoliczność, że pomimo prawidłowego złożenia wniosku oraz istniejącego po stronie właściwego organu obowiązku jego rozpoznania nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia złożenia, wniosek nie został w tym terminie rozpoznany przez ograny gminy, nie został on rozpoznany również ustawowym terminie w czasie, gdy jego rozpatrzenie znalazło się w kompetencjach Skarbu Państwa. Zgodnie bowiem z treścią art. 37 ustawy z dnia 20 marca 1950 roku o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. nr 14, poz. 130 ze zm.) rady narodowe oraz ich organa przejmują dotychczasowy zakres właściwości zniesionych organów odpowiedniego stopnia. Zdaniem Sądu, począwszy od 10 lipca 1949 roku do dnia 12 kwietnia 1950 roku trwała bezczynność funkcjonariuszy samorządowych, a od 13 kwietnia 1950 roku do czasu wydania po raz pierwszy przez Prezydenta (...) W. decyzji w przedmiocie wniosku dekretowego, tj. do dnia 24 sierpnia 2004 roku, trwała bezczynność funkcjonariuszy państwowych, która była zarówno bezprawna, jak i zawiniona. Należy bowiem uznać, że co najmniej niedbalstwem było niewydanie w terminie określonym przez przepisy postępowania administracyjnego decyzji administracyjnej rozpoznającej wniosek poprzedników prawnych powodów o przyznanie prawa własności czasowej. Pozwany nie wykazał przy tym, aby istniały jakiekolwiek okoliczności uniemożliwiające rozpoznanie przedmiotowego wniosku w terminie wskazanym w przepisach postępowania administracyjnego. W sprawie wykazane zatem zostało zaistnienie bezprawnego zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, za które odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi pozwany. To Skarb Państwa w zakresie tej części nieruchomości, która znajduje się na części działek o nr ewidencyjnych 9/1, 99/4 i 14, był właściwy do rozpoznania wniosku dekretowego, czego nie uczynił aż do 24 sierpnia 2004 roku.

W dalszej kolejności należało więc rozważyć, czy zaniechanie wydania decyzji dekretowej w przepisanym prawem terminie skutkowało powstaniem po stronie powoda szkody polegającej na utracie prawa własności czasowej gruntu nieruchomości hipotecznej numer (...) w następstwie jej zabudowania również poza jej granicami tak, że niemożliwe stało się dokonanie podziału nieruchomości. Innymi słowy, czy rozpoznanie takiego wniosku w terminie mogłoby zapobiec zabudowie gruntu w sposób niweczący możliwość jego uwzględnienia. Stwierdzenie zaistnienia tak zidentyfikowanej szkody wymaga ustalenia tego, czy wniosek dekretowy J. M. zostałby pozytywnie rozpoznany, gdyby organ upoważniony do jego załatwienia przestrzegał terminów procedury administracyjnej. W świetle treści art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 roku powód zobowiązany był zatem udowodnić, że korzystnie przez jego poprzednika prawnego z przedmiotowego gruntu dało się pogodzić z przeznaczeniem tego gruntu według planu zabudowania, przy czym jak podkreśla się w orzecznictwie, o spełnieniu tej przesłanki roszczenia z art. 7 ust. 2 dekretu decyduje plan zabudowy z chwili rozpoznania wniosku ( tak Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 26 listopada 2008 roku, I OPS 5/8, ONSA i WSA 2009/2/18). To, że wniosek powoda nie został uwzględniony po raz pierwszy w 2004 roku nie może więc mieć decydującego znaczenia, dla oceny, czy mógł on być uwzględniony wcześniej. Dla ustalenia, czy zaniechanie wydania decyzji mogło narazić powoda na szkodę, decydujące znaczenie ma więc ocena, czy według planu zabudowy istniejącego w czasie, gdy wniosek taki powinien zostać rozpoznany, korzystanie z gruntu przez jego poprzednika prawnego dało się pogodzić z jego przeznaczeniem określonym w tym planie. Jeżeli zgodnie z ówczesnym planem zabudowy wniosek nie mógł być uwzględniony, to ewentualna możliwość żądania odszkodowania mogłaby się opierać tylko na szczególnej podstawie, jaką stwarza art. 215 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 roku, Nr 261, poz. 2603 ze zm.), oczywiście zakładając, że spełnione zostały przesłanki określone tym przepisem ( tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 marca 2010 roku, III CZP 129/09, LEX nr 583849).

Zdaniem Sądu powód wykazał, że korzystanie przez jego poprzednika prawnego ze spornego gruntu dało się pogodzić z przeznaczeniem tego gruntu według planu zabudowania obowiązującego w czasie, gdy jego wniosek dekretowy powinien zostać rozpoznany, czyli w okresie 5 miesięcy od dnia jego złożenia, a nawet licząc 5 miesięcy od chwili, gdy rozpoznanie wniosku przeszło do kompetencji Skarbu Państwa (od 13 kwietnia 1950 roku). W tamtym czasie – jak wyżej wskazano - obowiązywał „Ogólny plan zabudowania (...) W.” zatwierdzony przez Ministerstwo Robót Publicznych w dniu 11 sierpnia 1931 roku (nr VIII R. (...)), który przewidywał w rejonie ulicy (...) zabudowę luźną lub grupową, trzykondygnacyjną o dopuszczalnej powierzchni zabudowy 30% (opinia biegłego k. 588). Dalsze korzystanie z nieruchomości przez właściciela, która była przed podjęciem w 1953 roku decyzji o budowie gruntem niezabudowanym nie kolidowało z przeznaczeniem nieruchomości w planie zabudowania – zgodnie z art. 7 ust. 1 dekretu (...). Nie było zatem w tamtym czasie przeszkód do uwzględnienia wniosku płynących z obowiązującego wówczas planu zabudowania analizowanego przez pryzmat art. 7 ust. 2 dekretu (...).

Niezałatwienie sprawy administracyjnej w terminie spowodowało takie zadysponowanie nieruchomością, że doszło na niej do budowy 4-kondygnacyjnego budynku użytkowego, który przekroczył granice nieruchomości tak, że nie dało się w chwili rozpoznania wniosku wydzielić fizycznie działki po to, aby ustanowić dla powoda użytkowanie wieczyste tego gruntu. Powód poniósł zatem wskutek zaniechania rozpoznania wniosku dekretowego w przepisanym terminie szkodę wyrażającą się utratą wartości prawa użytkowania gruntu wchodzącego obecnie w skład działek ewidencyjnych o nr (...) z obrębu (...), co do którego wniosek dekretowy został załatwiony po raz pierwszy odmownie w 2004 roku. Jest to w ocenie Sądu szkoda pozostająca w normalnym związku przyczynowym z bezprawnym zaniechaniem funkcjonariuszy Skarbu Państwa.

Należne powodowi odszkodowanie zostało obliczone w oparciu o omówiony powyżej dowód z opinii biegłego ds. (...). Sąd uznał, że miarodajną dla ustalenia wysokości odszkodowania będzie wartość niezabudowanego gruntu określona według jego stanu z daty ustania zaniechania, a zatem z 24 sierpnia 2004 roku a cen aktualnych. Z tym dniem szkoda powoda zaistniała definitywnie. Wysokość odszkodowania winna wyrównać różnicę pomiędzy obecnym stanem majątkowym poszkodowanego, a tym stanem, jaki by istniał, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Przywołana teoria różnicy pozwala określić szkodę jako różnicę dwóch stanów w sferze majątkowej: hipotetycznego i obecnego – w chwili orzekania, będącego następstwem zdarzenia, które szkodę wywołało ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 08 czerwca 2004 roku, I CK 644/03, LEX nr 424269). Ostatecznie zatem należało przyjąć, że powodowi należy się odszkodowanie w wysokości ustalonej przez biegłego, który wskazał, że wartość rynkowa prawa użytkowania wieczystego gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) o powierzchni łącznej 812m ^{( 2)} (bez działki nr (...) obejmującej 213m ^{( 2)}), stanowiącego obecnie część działki numer (...) w części pod usługi i 14 (600m ^{( 2)}), część działki (...) w części jako grunt przemysłowo techniczny (146m ^{( 2)}) i część działki nr (...) o powierzchni 66m ^{( 2)} z obrębu (...) według poziomu cen aktualnych wynosi 3 553 452,88 zł (wartość całej nieruchomości łącznie z działką nr (...) o powierzchni 213m ^{( 2)} wyniosła 3 593 630 zł. (opinia biegłego k. 659)) i taka kwota podlegała zasądzeniu od pozwanego Skarbu Państwa – Prezydenta (...) W., jako organu, który zaniechał wydać we właściwym czasie decyzję administracyjną.

Odsetki ustawowe z uwagi na odszkodowawczy charakter roszczenia (art. 363 § 2 k.c.) zasądzono zgodnie z żądaniem - od daty wydania wyroku i w zgodzie z zasadą przewidzianą w art. 363 § 2 k.c. ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 kwietnia 2009 roku, I CSK 524/08, LEX nr 511024). Dalej idące powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Stąd orzeczenie jak w pkt I i II wyroku.

W tym miejscu należało odnieść się kolejno do zarzutów pozwanego Skarbu Państwa, które Sąd ocenił jako bezzasadne.

Sąd nie uznał za uzasadniony zarzut przyczynienia się powoda do powstania szkody, którego pozwany upatrywał w bezczynności powoda i nieskładaniu wniosków i skarg w toku postępowania dekretowego podniesiony na ostatniej rozprawie.

Zgodnie z art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W przekonaniu Sądu powodowi, ani jego poprzednikowi prawnemu nie sposób postawić zarzutu obiektywnie nieprawidłowego postępowania zważywszy wskazane w uzasadnieniu decyzji z dnia 24 sierpnia 2004 roku przyczyny odmowy uwzględnienia wniosku dekretowego. Skoro powodem odmowy było posadowienie na nim budynku, którego granice przekraczają granice nieruchomości, co nastąpiło jeszcze w latach 50-tych ubiegłego stulecia, to bez wątpienia jakiekolwiek kroki, które podejmowane byłyby na przestrzeni kilkudziesięciu lat przez powoda bądź jego poprzednika prawnego nie zmieniłyby tego stanu rzeczy.

Pozwany zarzucał również, że wniosek dekretowy nie mógłby zostać rozpoznany pozytywnie w lipcu 1949 roku, ponieważ posiadanie gruntu zostało przywrócone J. M. kilka miesięcy później. Nie można zgodzić się z tą argumentacją, ponieważ zgodnie z art. 306 dekretu z dnia 11 października 1946 r. prawo rzeczowe, obowiązującego w dniu 10 lipca 1949 roku, a którego odpowiednikiem jest obecnie obowiązujący art. 345 k.c. - posiadanie przywrócone poczytuje się za nieprzerwane. Chociaż w wyroku z dnia 7 marca 2014 r. ( I ACa 1182/13, LEX nr 1444905) Sąd Apelacyjny w Warszawie podkreślił, że „posiadanie przywrócone poczytuje się za nieprzerwane (art. 345 k.c.) dopiero z chwilą legalnego odzyskania rzeczywistego władztwa nad rzeczą. Takiego skutku nie wywołuje wydanie bądź uprawomocnienie się wyroku nakazującego przywrócenie posiadania, ponieważ posiadanie polega na faktycznym władztwie nad rzeczą (art. 336 k.c.) i bez władztwa nie ma posiadania. Wyrok posesoryjny umożliwia tylko legalne przywrócenie posiadania" – to zdaniem Sądu pozwany winien był w sporze udowodnić, gdyż zamierzał wywieść z tego faktu określone skutki, że J. M. pomimo orzeczenia, nie odzyskał posiadania nieruchomości.

Z tych względów Sąd uznał i ten zarzut za nietrafny orzekając jak w sentencji.

O kosztach procesu (postanowienie zawarte w pkt III wyroku) orzeczono w oparciu o treść art. 108 § 1 zdanie drugie k.p.c., zgodnie z którym Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Sąd może jednak rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony.

Wobec uwzględnienia żądania powoda w 44% Sąd uznał, że powód winien ponieść 56% kosztów procesu, a pozwany Skarb Państwa 44% tych kosztów.

Sąd nie uwzględnił wniosku powoda o nieobciążanie go kosztami procesu w przegranej części, ponieważ uznał, że podane na uzasadnienie tego wniosku argumenty nie są usprawiedliwione. Powód twierdził, że wnosząc pozew oszacował wartość nieruchomości w sposób, który nie odbiegał od cen rynkowych, a jedynie wycena biegłego T. G. spowodowała, że powództwo nie mogło zostać uwzględnione w całości. Przeszacowanie nieruchomości przy wnoszeniu pozwu prowadzące do oddalenia powództwa w części nie uzasadnia zastosowania art. (...) k.p.c.