Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Nowym Targu wyrokiem z dnia 21.06.2016 roku oddalił powództwo E. H., domagającej się od (...) S.A. w W. – na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zapłaty kwoty 25000 złotych z ustawowymi odsetkami od 12.08.2015 roku tytułem zadośćuczynienia za śmierć siostry M. K. (2), która zginęła w wypadku komunikacyjnym. Sąd Rejonowy nie obciążył powódki kosztami procesu wskazując na specyficzny charakter sprawy oraz podnosząc, że mogła ona mieć uzasadnione przypuszczenie, iż jej roszczenie zostanie uwzględnione.

Sąd I instancji uzasadniając oddalenie powództwa wskazał, iż nie każdą więź rodzinną automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy. Zdaniem Sądu Rejonowego osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie. W przypadku powódki Sąd stwierdził brak podstaw do przyznania zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dobra osobistego polegającego na zerwaniu więzi rodzinnej w wyniku śmierci siostry w wypadku komunikacyjnym. W ocenie Sądu I Instancji nagła śmierć siostry była dla powódki przeżyciem traumatycznym, niemniej jednak fakt ten nie oznacza, iż może ona domagać się skutecznie rekompensaty pieniężnej. Śmierć jest bowiem zdarzeniem nieuchronnym i każdego dnia dochodzi do zerwania wielu więzi rodzinnych na skutek nagłej, a nawet przedwczesnej utraty życia przez bliskiego członka rodziny, a mimo to ich bliscy nie uzyskują z tego powodu rekompensaty finansowej. Nie ma zatem powodu, aby taką rekompensatę przyznać powódce, w szczególności w sytuacji, gdy zarówno ona, jak i jej siostra tworzyły już od wielu lat odrębne rodziny, każda z nich miała swojego partnera życiowego i dzieci. Zdaniem Sądu Rejonowego trudno w tej sytuacji uznać, aby pomiędzy powódką, a jej siostrą istniała więź tego rodzaju, że jej zerwanie wymagałoby rekompensaty pieniężnej. Sąd zwrócił także uwagę, że rekompensata w formie zadośćuczynienia pieniężnego nie może stanowić źródła wzbogacenia. Ponadto upływ czasu od śmierci siostry powoduje, że rany spowodowane przedwczesną jej śmiercią uległy zabliźnieniu i nie ma potrzeby finansowej rekompensaty ewentualnie naruszonego dobra osobistego.

Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyła w całości powódka zarzucając :

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 34 ust. 1 ustawy z 22.05. 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. nr 124, poz. 1152 ze zm.) oraz art. 822 k.c. i art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c. oraz art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na odmowie przyznania powódce sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną przez nią krzywdę w stosunku do całokształtu negatywnych konsekwencji związanych ze śmiercią najbliższej osoby w sferze jej dóbr osobistych, podczas gdy przy właściwej ocenie i wykładni Sąd powinien uznać, że kwotą rekompensującą tę krzywdę będzie kwota żądana przez powódkę w toku postępowania - suma 25000 złotych.

- naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, w tym m.in. dowodu z opinii biegłego psychologa, a w konsekwencji uznanie, że powódka nie doznała żadnej krzywdy w związku ze śmiercią siostry oraz uznanie, iż zeznania świadków A. M. i B. S. i samej powódki mają charakter subiektywny, podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala na poczynienie takich ustaleń i sformułowanie w/w oceny.

Wskazując na powyższe uchybienia apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 25000 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią siostry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi począwszy od 12.08. 2015 roku do dnia zapłaty. E. H. domagała się również zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie kosztów procesu za pierwszą instancję, a także zasądzenia kosztów za postępowanie apelacyjne.

Strona pozwana (...) S.A. w W., w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie w całości i zasądzenie kosztów procesu. Według pozwanej zarzuty apelującej stanowią wyłącznie polemikę z poprawnie dokonaną przez sąd oceną dowodów. Pozwana w pełni podziela argumentacje Sądu Rejonowego, iż w ustalonym stanie faktycznym ciężko o możliwość stwierdzenia, że w wyniku śmierci siostry, powódka doznała takiego naruszenia dóbr osobistych, które zasługiwałoby na stosowną rekompensatę finansową.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja powódki zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Sąd Okręgowy akceptuje ustalenia stanu faktycznego dokonane przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je za własne, nie podzielając jednak wysnutych na jego podstawie wniosków, jak i ostatecznej oceny prawnej.

Podstawę odpowiedzialności pozwanej stanowi art. 822 §1 k.c. i art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22.05.2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, za sprawcę wypadku, który ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie wyrządzoną przez prowadzony przez siebie pojazd. W ramach tej odpowiedzialności, zgodnie z obecnie obowiązującym art. 446 § 4 k.c. dodanym ustawą z dnia 30.05.2008 roku, zobowiązanym do naprawienia szkody, w tym zapłaty zadośćuczynienia jest ubezpieczyciel, z którym sprawca szkody miał zawartą umowę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej kierowców. Poszkodowany może bezpośrednio od ubezpieczyciela dochodzić naprawienia szkody.

Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Przywołany przepis nie ma zastosowania do zdarzeń zaistniałych przed 3.08. 2008 roku, co oznacza, że powódka nie może żądać zadośćuczynienia za śmierć siostry na tej podstawie prawnej. W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego przyjęto, iż do zdarzeń zaistniałych przed wejściem w życie w/w przepisu, można w tym zakresie stosować przepisy art. 448 w zw. z art. 23 i 24 k.c. W uchwale z dnia 22.10.2010 roku sygn. akt III CZP 76/10 Sąd Najwyższy przyjął, iż najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3.08.2008 roku. Szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje bowiem pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c.. Spowodowanie śmierci osoby bliskiej może więc stanowić naruszenie dóbr osobistych i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Prawo do życia w rodzinie i utrzymywanie tego rodzaju więzi stanowi bowiem dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i 24 k.c. Także więź emocjonalna łącząca osoby bliskie jest dobrem osobistym podlegającym ochronie na podstawie powołanych przepisów, a więc doznany na skutek śmierci takiej osoby uszczerbek może polegać na osłabieniu aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężania trudności przez pozostałych przy życiu członków rodziny. Jest też naruszeniem relacji między osobą zmarłą, a jej najbliższymi. Należy w tym miejscu podkreślić, że według przyjętego orzecznictwa uprawnionymi do otrzymania rekompensaty są nie tylko małżonek i dzieci zmarłego, ale także inni członkowie jego rodziny, a więc także krewni, powinowaci, a nawet osoby niepowiązane formalnymi stosunkami prawno rodzinnymi, jeżeli zmarły pozostawał z nimi faktycznie w szczególnej bliskości powodowanej silną więzią uczuciową. Ten kierunek orzecznictwa ukształtował także bogatą linię orzeczniczą sądów powszechnych, którą Sąd Okręgowy podziela. Aczkolwiek zgodzić trzeba się z konstatacją Sądu Rejonowego co do traumy związanej z każdą śmiercią osoby bliskiej, to jednak zauważenia wymaga, że tylko śmierć spowodowana deliktem daje podstawę do skutecznego dochodzenia zadośćuczynienia.

Na gruncie niniejszej sprawy wskazać należy, że śmierć siostry wpłynęła w sposób bezpośredni na stan emocjonalny i fizyczny powódki, jak również odcisnęła trwałe piętno na jej życiu. Tragiczny wypadek, w którym zginęła M. K. (2), stał się czynnikiem kumulującym inne ciężkie przeżycia powódki, (utrata ciąży, a w późniejszym okresie choroba nowotworowa). Na podstawie przeprowadzonej w sprawie opinii psychologicznej można stwierdzić, że wiadomość o śmierci siostry była dla powódki zdarzeniem wielce traumatycznym mającym bez wątpienia wpływ na jej stan psychofizyczny. Pomimo, że nie zamieszkiwały z siostrą w tej samej miejscowości, powódka była z nią blisko związana, ponieważ siostra udzielała jej wsparcia i pomocy, w tym także finansowej. Utrzymywały wspólny kontakt nie tylko poprzez rozmowy telefoniczne, ale często się spotykały. W opinii zeznających świadków zmarła była swego rodzaju opiekunką powódki. Nieuzasadnione wydaje się więc twierdzenie Sądu Rejonowego, że relacja łącząca powódkę M. K. (2), była na tyle nikła, iż nie uzasadnia uznania naruszenia jej dóbr osobistych. Biegła w opinii stwierdziła wręcz, że śmierć siostry wpłynęła w sposób szczególny na powódkę, gdyż nagle musiała ona podjąć samodzielne życie. Oprócz zaskoczenia spowodowanego skutkami wypadku znaczenie ma w sprawie również sposób powzięcia informacji o tym zdarzeniu związanym z utratą bliskiej sobie osoby.

Mając wszystkie te okoliczności na uwadze brak jest podstaw do wyciągnięcia takich wniosków, jakie wysnuł Sąd I instancji. Nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, że powódka jako siostra zmarłej należy do kręgu jej osób najbliższych, co wynika to nie tylko z istniejącego pomiędzy nimi pokrewieństwa, ale i łączących je więzi emocjonalnych. Wskutek śmierci M. K. (2) nastąpiło naruszenie dóbr osobistych powódki w postaci więzi emocjonalnej pomiędzy rodzeństwem oraz prawa do życia w rodzinie, a w związku z tym, przysługuje jej roszczenie o zasądzenie odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c.

Oceniając wysokość zadośćuczynienia, o jakim mowa w przepisie art. 448 k.c., Sąd Okręgowy opierając się na orzecznictwie Sądu Najwyższego uwzględnił indywidualnie w odniesieniu do powódki kompensację doznanej krzywdy, w zakresie adekwatnym do poczynionych ustaleń uznając zasadność żądania pozwu do kwoty 5 000 zł, zaś dalej idące żądanie ocenił jako zbyt wygórowane. Mając świadomość tego, że ocena adekwatności przyznanego zadośćuczynienia z powodu śmierci osoby bliskiej, w sposób trudny poddaje się weryfikacji, z uwagi na indywidulane czynniki związane z intensywnością nie zawsze dających się zobiektywizować przeżyć, stwierdzić jednak trzeba, że rolą Sądu jest dokonanie takiej oceny, w oparciu o pewne uchwytne, obiektywnie i dające się wyodrębnić okoliczności, dla oceny skali negatywnych następstw i intensywności traumatycznych doznań. Miara naruszenia wskazanych dóbr osobistych powódki, nie odbiega w sposób istotny od przyjętych w orzecznictwie standardów dla zerwania więzi emocjonalnej pomiędzy rodzeństwem, co obligowało do przyznania zadośćuczynienia w niższej wysokości niż domagała się tego powódka. Na uwadze mieć należy bowiem fakt, że zadośćuczynienie ma z jednej strony mieć znaczenie ekonomiczne, jednak z drugiej nie może stanowić źródła wzbogacenia, co podkreślił już Sąd Rejonowy.

Zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia z art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. ma charakter bezterminowy, stąd też o przekształceniu go w zobowiązanie terminowe decyduje wierzyciel przez wezwanie dłużnika do wykonania. Nie ma przy tym znaczenia, że przyznanie zadośćuczynienia jest fakultatywne i zależy od uznania sądu oraz poczynionej przez niego oceny konkretnych okoliczności, poszkodowany bowiem może skierować roszczenie o zadośćuczynienie bezpośrednio do osoby ponoszącej odpowiedzialność deliktową (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.06. 2005 r., I CK 7/05, Lex nr 153254). Jeżeli zobowiązany do zapłaty uważa, że dochodzone przez roszczenie jest nienależne, albo wygórowane i nie uwzględni go lub zapłaci w ustalonej przez siebie wysokości, to w przypadku gdy okaże się, że świadczenie jest należne, a nie zostało wypłacone bądź zostało wypłacone w niższej wysokości od orzeczonego przez Sąd, to osoba odpowiedzialna za szkodę ma obowiązek zapłacić albo pokryć niedopłatę oraz uiścić stosowne odsetki, o ile poszkodowany będzie ich żądał. Stanowisko takie wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18.02.2010 r., II CSK 434/09, Lex nr 602683). Sąd Okręgowy podziela powyższy pogląd, wobec czego odsetki zasądzone zostały od daty wskazanej w pozwie.

W zakresie zmiany, orzeczenie Sądu Okręgowego zostało oparte na podstawie art. 386§ 1 k.p.c.

Dalej idące żądanie jest, w ocenie Sądu Okręgowego niezasadne, oprócz bowiem okoliczności związanych z samymi przesłankami ustalenia wysokości zadośćuczynienia związanymi z tym, że powinno ono być adekwatne w odniesieniu do rozmiaru doznanych cierpień i nie powinno stanowić źródła wzbogacenia, należy mieć także na względzie wysokość zadośćuczynienia jakie zostało przyznane na rzecz osób bliższych, to jest męża zmarłej oraz dzieci. Brak jest bowiem usprawiedliwienia dla takiej sytuacji, iż zadośćuczynienie przyznane powódce byłoby wyższe niż to jakie uzyskali najbliżsi członkowie rodziny. Wobec powyższego żądanie zadośćuczynienia ponad kwotę 5000 zł podlegało oddaleniu, co w konsekwencji prowadziło również do oddalenia apelacji w pozostałej części, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 385 k.p.c.

Rozstrzygając o kosztach postępowania Sąd Okręgowy miał na uwadze to, że ustalenie wysokości zadośćuczynienia następuje przy uwzględnieniu wielu czynników ocennych. Zważając na ostateczny wynik sprawy Sąd II instancji jako podstawę rozstrzygnięcia zarówno w zakresie kosztów przed Sądem Rejonowym, jak i w postępowaniu apelacyjnym przyjął art. 100 k.p.c. znosząc wzajemnie pomiędzy stronami koszty postępowania. Natomiast co do części opłaty od pozwu w kwocie 250 zł, jaka związana jest z uwzględnionym roszczeniem, orzeczono ściągnięcie opłaty od pozwanego na podstawie art. 113 ust 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

(...)