Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Tomasz Korzeń

Ławnicy: Krystyna Kotek

Irena Łuczak

Protokolant st. sekr. sądowy Anna Kopala

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 listopada 2016 roku w G.

sprawy z powództwa A. L.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie w związku z mobbingiem

I. zasądza od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. na rzecz powódki A. L.:

a) 45.000 (czterdzieści pięć tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie 23 listopada 2016 r.

b) 1600 (tysiąc sześćset) złotych tytułem odszkodowania za rozwiązanie umowy pracę wskutek mobbingu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2014 r.

- do dnia zapłaty,

II. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III. wyrokowi w pkt. I nadaje rygor natychmiastowej wykonalności co do 2200 zł;

IV. zasądza od powódki na rzecz pozwanego 432 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

V. tytułem brakujących opłat i wydatków nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp.:

a) z zasądzonego na rzecz powódki roszczenia - 9344,67 zł,

b) od pozwanego - 5727,38 zł.

Krystyna Kotek SSO Tomasz Korzeń Irena Łuczak

IV P 8/15 UZASADNIENIE

Powódka A. L. wystąpiła przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G. z pozwem, wskazując, iż stała się ofiarą mobbingu ze strony I. W.. Wniosła o zasądzenie na jej rzecz 39000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14.11.2013 r., w tym 32.190 zł zadośćuczynienia oraz odszkodowania z tytułu stosowania mobbingu - 1.600 zł w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2013r., 2.130 zł z tytułu różnicy pomiędzy wynagrodzeniem dotychczas otrzymywanym przez powódkę a wynagrodzeniem wypłacanym w okresie wypowiedzenia w związku z przebywaniem na zwolnieniu lekarskim, 1.000 zł utraconej premii świątecznej, 80 zł tytułem kosztów porady psychologicznej, 4.800 za utratę źródła utrzymania i przyczynienie się do pozostawania powódki bez pracy za 3 miesiące oraz o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu.

Powódka żądania rozszerzała, ostatecznie wniosła o zasądzenie: 100.000 zł zadośćuczynienie z art. 94 ³§ 3 KP, 1.600 zł odszkodowania za rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 94 ³§ 4 KP, odszkodowań na podstawie art. 415 KC: 14.400 zł z tytułu utraty źródła utrzymania za 9 miesięcy na podstawie, 4800 zł z tytułu utraty źródła utrzymania po ustaniu stosunku pracy, 2130 zł z tytułu obniżonego wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, 1.000zł utraconej premii świątecznej, 80 zł z tytułu kosztu porady psychologicznej, 1011 zł za porady psychologiczne i za objęcie opieką medyczna przez męża w ramach ubezpieczenia zakładowego.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i o zasądzenie od powódki kosztów procesu. Podniosła, iż powódka nie wykazała stosowania wobec niej mobbingu, a to na niej spoczywa ciężar jego udowodnienia. Nie wykazała długotrwałości i uporczywości zachowania. Powódka wskazuje bowiem ogólnie, iż zachowanie ze strony przełożonej ukierunkowane na zastraszenie i obniżenie poczucia wartości powódki , trwało około pięciu lat tj. od roku 1997r. Roczne kartoteki absencji powódki wskazują, iż nieprawdziwe są jej twierdzenia w zakresie nie otrzymywania przez nią urlopów w okresie letnich, jak również w okresach tzw. „długich weekendów” czy okresach świątecznych, w których wszyscy pracownicy są zainteresowani otrzymaniem urlopu. Powódka otrzymywała premię jakościowe w okresie kiedy pracowała. Poziom otrzymywanej przez nią premii należy określić jako średni na tle innych pracowników Sekcji. Nie jest prawdą, że dokumenty dotyczące wyjaśnienia "trzymania nóg na stole" zostały wyrzucone przez I. W. (2). Zdarzenie miało miejsce w dniu 24 lipca 2013r. Następnego dnia powódka w obecności I. W. (2) i J. S. złożyła wyjaśnienia, w których stwierdziła że nie trzymała nóg na stole tylko siedząc na krześle je prostowała. Opis zdarzenia oraz wyjaśnienia powódki zostały przekazane kierownikowi Sekcji M. K., jednak dalsze działania w zakresie ewentualnych konsekwencji dyscyplinarnych w stosunku do powódki zostały wstrzymane, gdyż od dnia 26 lipca 2013r. powódka przebywała na zwolnieniu chorobowym do końca swojego okresu zatrudnienia. Konflikt powódki z J. W. nie miał charakteru mobbingu lecz konfliktu pomiędzy współpracownikami.

Notatka z rozmowy przeprowadzonej z powódką przez jej przełożonych I. W. (2) i M. K. wskazuje, iż pozwana reaguje na wszystkie sygnały zgłaszane przez pracowników dotyczące ewentualnych zachowań o charakterze mobbingu, dyskryminacji czy tez zwykłych konfliktów pomiędzy pracownikami. Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 03 sierpnia 2011r. , I PK 35/11 - jeśli w postępowaniu mającym za przedmiot odpowiedzialność pracodawcy z tytułu mobbingu pracodawca wykaże, że podjął realne działania mające na celu przeciwdziałanie mobbingowi i oceniając je z obiektywnego punktu widzenia da się potwierdzić ich potencjalną pełną skuteczność, pracodawca może uwolnić się od odpowiedzialności. W tym samym wyroku SN stwierdził, iż pracodawca powinien przeciwdziałać mobbingowi w szczególności szkoląc pracowników - informując o niebezpieczeństwie i konsekwencjach mobbingu czy stosując procedury, które umożliwią wykrycie i zakończenie tego zjawiska. Dobór właściwych środków uzależniony pozostaje oczywiście od konkretnego pracodawcy. Pozwana spółka , zgodnie z dyspozycją art. 94 ³ par. 1 kp podjęła wszelkie niezbędne działania aby przeciwdziałać mobbingowi i dyskryminacji w miejscu pracy. W związku z tym przeprowadzono odpowiednie szkolenia kadry zarządzającej. Wyrazem tego jest podjęcie działań, które doprowadziły do załagodzenia konfliktu między powódka a jej koleżanką z pracy.

Powódka nie wykazał , iż rozstrój zdrowia na który wskazuje powódka, był wynikiem mobbingu w miejscu pracy. Również w zakresie wysokości zadośćuczynienia należy wskazać , iż w orzecznictwie nadal aktualny jest pogląd, że przyznana suma pieniężna powinna być utrzymana w rozsądnych granicach i dostosowana do aktualnych stosunków majątkowych. Przyznanego poszkodowanemu zadośćuczynienia nie należy zatem traktować na zasadzie ekwiwalentności, którą charakteryzuje wynagrodzenie szkody majątkowej. Odpowiedniość kwoty zadośćuczynienia ma służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, a jednocześnie nie być źródłem wzbogacenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09.02.2000 r., sygn. akt III CKN 582/98, niepubl.)

Sąd ustalił co następuje:

Powódka A. L. (wcześniej P.) została zatrudniona przez V. (...) - (...) (obecnie S. B. Polska) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w G. na podstawie umowy o pracę z dnia 2 października 1997r. na stanowisku robotniczym. W 2007 została przeniesiona na dział wzorcowni produktów. Jej wynagrodzenie zasadnicze systematycznie rosło, ostatnio wynosiło 2200 zł brutto. (bezsporne)

Odbyła szkolenie z zakresu BHP, ppoż, szkolenia okresowe dla pracowników na stanowiskach robotniczych.

dowód: w aktach osobowych k. 121: zaświadczenia

W niektórych miesiącach lat 2011-2013 otrzymywała premie jakościowe. Korzystała ze zwolnień lekarskich od września 2011 do lutego 2012 r. Wynagrodzenie otrzymywane przez powódkę w 2013 r. wynosiło od 2485,60 do 3897,93 zł brutto. Od 26.07.2013r. nie pracowała, korzystała ze zwolnień lekarskich. Do 13.08.2013 otrzymała wynagrodzenie chorobowe, następnie zasiłek chorobowy, który przez 3 miesiące był niższy o 710 zł od wynagrodzenia za pracę. Świadczenia jej należne wyniosły: za lipiec 2183,49 zł brutto (wynagrodzenie i wynagrodzenie chorobowe), za sierpień 1749,02 zł (wynagrodzenie chorobowe i zasiłek), za wrzesień 1692,60 zł, za październik 1749,02 zł.

W zakładzie przewidziano premię świąteczną wypłacaną w grudniu dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę do 30 listopada i pozostających w zatrudnieniu na dzień wypłaty. Warunkiem wypłaty premii jest nie korzystanie ze zwolnień przez dłużej niż 90 dni.

dowód: dowód: roczne karty wynagrodzeń k. 80-83

zwolnienia lekarskie k. 70-75, odcinki płacowe k. 39-41

kartoteki absencji k. 76-79

regulamin wynagradzania k. 84-111

Wynagrodzenie powódki liczone jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy wynosiło 2689,99 zł miesięcznie.

dowód: zaświadczenie k. 120

19.04.2012 r. powódka zgłosiła fakt mobbingowania jej przez J. W.. Przeprowadzono rozmowę I. W., powódką i M. K.. Zalecono powódce złożenie skargi na piśmie. Pismo złożyła 23.04.2012 r. Skargę wycołała14.06.2012 r.

dowód: notatki k. 114,115

pismo powódki k. 116

2 sierpnia 2013r. powódka wystosowała do Dyrektora (...) sp. z o.o. skargę, w której wskazała, iż I. W. (2) stosuje względem niej mobbing.

dowód: pismo powódki k. 27

5 września 2013 r. dyrektor personalny pozwanego wystosował do powódki pismo, w którym zaprosił powódkę, po powrocie ze zwolnienia lekarskiego - na spotkanie z zarządem w celu wyjaśnienia przedstawionych argumentów

dowód: pismo pozwanego k. 25

3.09.2013 r. powódka złożyła wypowiedzenie, wskazując jako powód rozwiązania umowy mobbing doświadczony ze strony I. W. (2). Stosunek pracy uległ rozwiązaniu z końcem 2013 r.

dowód: wypowiedzenie k. 27, w aktach osobowych k. 121: świadectwo pracy

Pismem z dnia 28 października 2013r. powódka wezwała pozwanego pracodawcę do dobrowolnej zapłaty kwoty 39.000 zł tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania za stosowany w stosunku do niej mobbing. Pozwany odmówił spełniania żądań.

dowód: pismo powódki k. 28, pismo pozwanego k. 43

W latach 2011-2013 powódka korzystała z pomocy pielęgniarki zakładowej, z powodu bólów kręgosłupa, głowy, miesiączkowego, niestrawności.

dowód: wypis z zeszyty porad k. 164-168

zeznania świadka E. R. k. 207

Powódka leczyła się szpitalnie z powodu bólu kręgosłupa w kwietniu 2013 r., przebyła badanie ginekologiczne USG w maju 2014 r. Korzystała z konsultacji psychologicznych i psychiatrycznych. Zapłaciła 80 zł za poradę psychologiczną 17.09.2013 r. po 94,50 zł za porady 16,07 i 25.09.2014 r., 126 zł z poradę 80.12015 r. Mąż powódki wykupił jej od 1.02.2014 r. na 6 miesięcy pakiet partnerski do ubezpieczenia medycznego przysługującego mu w jego zakładzie w cenie 137 zł miesięcznie.

dowód: dokumentacja medyczna k. 193-196,197-198 ,204

konsultacja k. 30, zaświadczenia k. 37,196a,199

historia choroby k.31-36

rachunek k. 42

faktury k. 219-222,291

wniosek k. 217

Powódka pracowała od 21.05.2014 przez 3 miesiące jako sprzedawca. Umowa rozwiązała się z upływem okresu, na który została zawarta.

Od 29.04 do 20.05.2014 i od 8.01.2015 do 19.03.2015 r. pobierała zasiłek dla bezrobotnych.

Była niezdolna do pracy od 8 do 28.10.2014 r., od 19.11 do 16.12.2014 r.

Pracowała w Niemczech od przez 5 miesięcy a po dwumiesięcznej przerwie ponownie 5 miesięcy.

dowód: świadectwo pracy k. 339

zaświadczenia PUP k. 340

decyzja k. 341

zwolnienia lekarskie k. 218,259

zeznania powódki k. 223,257-262,544-545

Obowiązujący w zakładzie regulamin pracy wskazywał, iż pracodawca jest zobowiązany nie stosować i nie dopuszczać do stosowania jakichkolwiek form dyskryminacji w zatrudnieniu, a także przeciwdziałać mobbingowi.

dowód: wyciąg z regulaminu k. 117-118

Od czasu rozpoczęcia pracy w dziele wzorcowni produktów I. W. (2) dopuszczała się względem powódki działań, które powodowały u powódki lęk, zastraszenie i zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, poczucie poniżenia i izolacji. Przybierały one formę stawiania nieuzasadnionych zarzutów nie świadczenia pracy i świadczenia pracy niewłaściwej jakości, w tym w obecności świadków, częstych zmian czynności do wykonania, przywoływania pochodzenia powódki sytuacji z rodziny wielodzietnej i biednej, grożenia nieudzieleniem zaplanowanego urlopu, konieczności zgłaszania wyjść do toalety i określania potrzeby, wskazywania na skargi innych pracowników na zachowanie powódki, zarzucanie żucia gumy. Działania te przyjmowały postać nieuzasadnionej krytyki, publicznego upokarzania, dyskredytowania powódki w oczach innych pracowników, nieodpowiednich żartów, obraźliwych słów, ignorowania, sarkazmu. Słowa krytyki były wygłaszane I. W. także w obecności innych osób, w tym na zebraniach pracowników. Powódka była publicznie upokarzana poprzez kierowanie do niej słów przez I. W. wskazujących na popełnione błędy, a wygłaszanie ich publicznie powodowało ośmieszenie powódki w oczach innych. Upokarzanie powódki przejawiało się także poprzez faworyzowanie innych pracowników.

Wobec powódki stosowano taktykę pomniejszania kompetencji. Taktyka pomniejszania kompetencji przejawiała się: nierównym traktowaniem, wydawaniem niejednoznacznych, sprzecznych poleceń, nielogiczne odmowy próśb, wyznaczenie niemożliwych do realizacji nieprzekraczalnych terminów wykonania prac, niedocenianie wysiłków podejmowanych w pracy. Izolowanie pracownika, zaniżanie kwalifikacji, ograniczanie czasu wolnego, stosowanie presji czasu, stwarzanie i rozpowszechnianie plotek. I. W. wyśmiewała się z powódki mówiąc o jej pochodzeniu, używając słowa „patologia", powierzała powódce pracę przekraczającą jej możliwości, nie dopuszczała jej do głosu. Powódka była upokarzana koniecznością zgłaszania elementarnych potrzeb fizjologicznych. Taktyka pomniejszania kompetencji przejawiała się także poprzez presję czasu (odgórny nacisk na jak najszybsze tempo wykonania pracy przy zachowaniu bardzo wysokiej jakości wykonywanej pracy), przy tym od powódki żądano wykonania zadań, które były niemożliwe do wykonania. Pomniejszanie kompetencji zaznaczyło się także poprzez częste zmiany stanowiska pracy i nielogiczne odmowy próśb.

Wobec powódki była stosowana technika zastraszania - powódka była ciągle kontrolowania i nierówno traktowana, a także deprecjonowano ją w oczach innych pracowników, co prowadziło do izolacji powódki i unikania jej przez inne pracownice. Upomnienie przy świadkach wpływa na nieprawidłowe kształtowanie się kultury organizacyjnej.

dowód: opinia Instytutu Ekspertyz Kryminalistycznych (...) k. 304, 428-473

ustne wyjaśnienia do opinii k. 544-555

zeznania świadków: A. O. k. 123-126, I. M. k. 129-132, 286-288, K. L. k. 149-151,

częściowo zeznania świadków: I. N. k. 133-135, I. F. k. 135-137, M. S. k. 137-139, A. M. k. 139-141, M. K. k. 208-210,282284

zeznania powódki k. 223,257-262,544-545

Do 2007 powódka funkcjonowała dobrze, nie doznawała zaburzeń lękowych przed rozpoczęciem pracy w dziale wzorcowni. Rozmiar doznanych przez powódkę cierpień jest bardzo szeroki: począwszy od objawów somatycznych tj. bóle kręgosłupa, wymioty, biegunki, bóle brzucha i głowy po objawy zaburzeń lękowych, ze szczególnym uwzględnieniem zaburzeń depresyjnych, silnych lęków, anhedonii, braku możliwości wykonywania codziennych obowiązków i sprawowania opieki nad synem. W konsekwencji doznane cierpienia uniemożliwiają powódce nie tylko funkcjonowanie społeczno-rodzinne, ale i możliwość podjęcia zatrudnienia.

U powódki rozpoznano zaburzenia adaptacyjne (F43.2) o typie przetrwałej reakcji depresyjnej. Objawy i dolegliwości obejmujące te zaburzenia wynikają wyłącznie z sytuacji w pracy. Są one konsekwencją zachowań I. W. (2). Test osobowości wykazał, że powódka ma wysoki poziom niepokoju i lęku, jest nadwrażliwa i emocjonalna, zbyt silnie reaguje na różne bodźce. Wyniki testu percepcji stresu wskazują na lęk powstały w efekcie bodźców zewnętrznych. Wyniki te jednoznacznie wskazują, iż sytuacja zawodowa powódki była dla niej bardzo stresogenna.

Pierwsze dolegliwości u powódki pojawiły się w kwietniu 2012 roku, pierwsze wpisy dotyczące bólów głowy, brzucha, kręgosłupa to objawy somatyczne zaburzeń lękowych. Ilość wpisów odzwierciedla intensywność doświadczania przez powódkę dolegliwości somatycznych na tle stresu. Do dnia dzisiejszego utrzymują się osiowe objawy zaburzenia adaptacyjnego a w szczególności: stany obniżonego nastroju, lęk przed kontaktami z ludźmi, zaburzenia snu, powódka wymaga dalszego leczenia psychiatrycznego, rokowania co do całkowitego wyleczenia są niepewne z uwagi na długotrwałość procesu chorobowego oraz uporczywość objawów pomimo długotrwałego leczenia. Przewidywany czas leczenia A. L. będzie wynosił minimum 2 lata, jednak jego dokładne oszacowanie jest trudne z uwagi na przewlekłość procesu i niewielką remisję osiągniętą do chwili obecnej.

Utrzymujące się osiowe objawy zaburzenia adaptacyjnego: obniżenia nastroju, deficyt energii życiowej, lęk przed ludźmi i zaburzenia snu w znacznym stopniu utrudniały poszukiwanie pracy i zaprezentowanie się przyszłemu pracodawcy. Przewidywany czas utrzymywania się takich objawów u powódki szacuje się na około 2 lata i jest on bezpośrednio związany z postępami leczenia psychiatrycznego oraz psychoterapii.

Powódka doznała uszczerbku na zdrowiu. Pomimo stałego leczenia miała znaczne trudności z wypełnianiem obowiązków domowych, funkcjonowaniem w sferze społecznej oraz zawodowej. W badaniu psychologicznym A. L. uzyskała, typowe dla pacjentów z zaburzeniami lękowymi wyniki.

Zgodnie z genezą zaburzeń lękowych składa się na nie wiele czynników w tym czynników biologicznych, społeczno - kulturowych i psychologicznych. Do najistotniejszych sytuacji, które wyzwalają objawy i dolegliwości zalicza się wymagania otoczenia, obciążenia życiowe i trudności w rozwiązywaniu konfliktów wewnętrznych rozumianych jako zderzenia dążeń jednostki z możliwościami ich realizacji, sprzeczności między obowiązkami a potrzebami. Zaburzenia związane ze stresem są czynnikiem wyzwalającym zaburzenia lękowe. Objawy dolegliwości zdrowotnych stwierdzonych u powódki powstały pod wpływem utrzymującego się długotrwale stresu, którego doznała pracując w pozwanej spółce. Z danych z wywiadu, podczas którego zbadana została linia życia powódki nie istnieją żadne inne przesłanki, które mogłyby wywołać u powódki zaburzenia lękowe. Objawy dolegliwości zdrowotnych stwierdzonych u powódki mają ten sam związek przyczynowo-skutkowy. Jest nim ostra reakcja na długotrwały stres związany z sytuacją w pracy.

W chwili obecnej powódka nie reaguje na stres jak każdy człowiek, gdyż cierpi na zaburzenia lękowe, które zaburzają odbiór bodźców zewnętrznych. Obecnie powódka doświadcza wysokiego poziomu lęku i niepokoju, jest nadwrażliwa i zbyt emocjonalna. Nie funkcjonują u powódki mechanizmy obronne, występujące u zdrowego człowieka, przejawiające się umiejętnością radzenia sobie ze stresem - sposobów radzenia sobie mającego na celu usunięcie łub redukcję stanu stresu. Badanie psychologiczne wykazało, iż we wcześniejszych doświadczeniach stresujących dla powódki radziła ona sobie dobrze, jak przeciętny, zdrowy człowiek.

Powódka nadal wymaga intensywnego leczenia zarówno psychiatrycznego jak i psychologicznego. Taki stan zdrowia powódki może utrzymać się bardzo długo. Zależy to od intensywności leczenia, wyeliminowania źródła stresu, które w chwili obecnej jest niemożliwe ze względu na toczącą się sprawę sądową - co wymaga od powódki ciągłego powracania do zdarzeń dla niej stresujących. Ponadto czasookres powracania do stanu zdrowia, po wyeliminowaniu źródła stresu, zależy od indywidualnych cech pacjenta oraz leczenia - zarówno częstotliwości spotkań psychoterapeutycznych jak i zaangażowania pacjenta w terapię. Na chwilę obecną trudno jest stwierdzić kiedy zakończy się sprawa sądowa co spowoduje, że powódka wyeliminuje źródło stresu.

Stan zdrowia powódki utrudnia poszukiwanie pracy. Zaniżone poczucie kompetencji zawodowych, zbytnia emocjonalność, stan depresyjny uniemożliwiają powódce również normalne funkcjonowanie rodzinno-społeczne. W obecnym stanie psychicznym powódka nie jest w stanie dobrze zaprezentować się potencjalnemu pracodawcy. Stan zdrowia powódki może utrzymywać się przez długi czas, jednak trudno jest określić, w jakim czasie powódka będzie w stanie funkcjonować na tyle dobrze, by znaleźć zatrudnienie. Z mojej praktyki psychologicznej z osobami doświadczającymi mobbingu wynika, iż zaburzenia lękowe mogą utrzymywać się nawet do dwóch lat od wyeliminowania źródła stresu. Czasookres zależy od indywidualnych cech pacjenta oraz leczenia - zarówno częstotliwości spotkań psychoterapeutycznych jak i zaangażowania pacjenta w terapię.

Odreagowanie stanu stresu poprzez nadużywanie alkoholu czy inne zachowania ryzykowne i impulsywne jest jedną z typowych reakcji na konieczność radzenia sobie z napięciem psychicznym. Inną typową metodą radzenia sobie z sytuacją mobbingu w określonym środowisku jest próba opuszczenia tego środowiska trwale bądź choćby czasowo, dlatego też wyjazd poza miejsce zamieszkania jest jednym z typowych sposobów unikania środowiska, w którym dochodzi do sytuacji mobbingu. Prezentowanie publiczne treści mających poprawić swoją pozycję bądź wizerunek lub zaprezentować siebie jako osobę bezkompromisową, nieugiętą i radzącą sobie z przeciwnościami, jest typowym sposobem na ratowanie poczucia własnej wartości, deprecjonowanego w sytuacji mobbingu.

dowód: opinia Instytutu Ekspertyz Kryminalistycznych (...) k. 304, 428-473

ustne wyjaśnienia do opinii k. 544-555

zeznania świadków: A. Ś. k. 277-279, I. O. k. 294-296

Sąd zważył co następuje:

Powództwo co do zasady jest usprawiedliwione.

Zgodnie z art. 94 ³ Kodeksy pracy (Dz.U.2016.1666):

§ 1. Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi.

§ 2. Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

§ 3. Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

§ 4. Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.

§ 5. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem przyczyny, o której mowa w § 2, uzasadniającej rozwiązanie umowy.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, ze wobec powódki dopuszczono sie mobbingu.

W tym zakresie sąd oparł się na zeznaniach powódki, świadków A. O., I. M., K. L., A. Ś., I. O. oraz opinii Instytutu Ekspertyz Kryminalistycznych (...) Zeznania i treść opinii tworzą jasny przejrzysty obraz sytuacji powódki w miejscu pracy. Zeznania A. Ś., I. O. znajdują potwierdzenie w dokumentacji medycznej przez nie prowadzonej. Opinia w sposób przekonujący wskazuje nie tylko dopuszczanie się przez I. W. mobbingu względem powódki, ale także wskazuje na stosowane techniki typowe dla mobbera. Analiza lingwistyczna zeznań jest prawidłowa. Sąd uznał opinie za wiarygodne w całości. Opinię wydały osoby dysponujące konieczną wiedzę specjalistyczna i doświadczeniem zawodowym. Opinie w sposób konkretny, jasny i spójny odpowiadają za pytania sądu. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 03 listopada 1976 r. w sprawie IV CR 481/76 -OSNC 1977/5-6/102 „sąd nie może oprzeć swego przekonania o istnieniu lub braku okoliczności, których zbadanie wymaga wiadomości specjalnych, wyłącznie na podstawie konkluzji opinii biegłego, ale powinien sprawdzić poprawność poszczególnych elementów opinii, składających się na trafność jej wniosków końcowych.” Sąd Okręgowy w pełni podziela przedstawiony pogląd i opierając się o niego uznał, iż opinia (...) spełnia te kryteria. Wnioski końcowe opinii stanowiły bowiem integralną część z innymi poszczególnymi ich elementami. Analiza wskazanych elementów wskazuje na wiarygodność opinii.

Podkreślenia wymaga, iż część świadków choć werbalnie zeznawała, iż nie widziała zachowań nieprawidłowych powoływała sie na "plotki, mówienie". Sąd oparł sie także częściowo na zeznaniach świadków: I. N., I. F., M. S., A. M., M. K.. Na przykład świadek I. N. wskazała, iż "Chodziły plotki, że za Panią L. chodzą, jak do toalety idzie", M. S. wskazała, iż powódka: ciągle bezczelnie żuła gumę, lubiła się ogałacać i pokazywać biust, na karcie akordowej stosowała ozdobniki, codziennie miała miesiączkę , A. M., że: obiło się jej o uszy, że powódka robi błędy, ale nie są wykrywane bo ma znajomości na kontroli, słyszała, że była przerzucana w ciągu dnia, a to dezorganizuje pracę. Zeznania świadka E. R. potwierdzają okoliczności wskazane w dokumentacji pielęgniarki zakładowej i dotyczące korzystania z pomocy.

Zeznania świadka I. W. sad uznał za niewiarygodne, albowiem pozostają one w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym. Świadek jest oczywiście zainteresowana umniejszaniem swoich nieprawidłowych działań. Sąd oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii na okoliczność cech osobowości tego świadka, albowiem w świetle opinii Instytutu posiadanie lub nie cech osobowości socjo- i psychopatycznej nie wyklucza możliwości stosowania działań mobbingowych. Z tych też powodów sąd uznała za nieprzekonujące zeznania pozostałych świadków. Ich część wskazują na niezauważenie nieprawidłowości (część świadków nie miała stałej styczności z powódką). Nie wykluczają one jednak dopuszczania się niewłaściwych zachowań przez I. W..

Sąd oparł się także na dokumentach zaoferowanych przez strony. Ich wiarygodność nie była kwestionowana.

Wskazywane przez stronę pozwaną zachowania, obrazowane wydrukami z portalu społecznościowego, w świetle opinii (...) wskazują na odreagowywanie powódki i nie stanowią dowodu braku mobbingu, podobnie jak korzystanie przez powódkę w czasie urlopu z wyjazdu zagranicznego.

Odpowiedzialność pracodawcy (pozwanego) opiera się na naruszenia wskazanego w § 1 art. 94 ³ Kodeksu pracy obowiązku przeciwdziałania mobbingowi.

Pozwany wskazywał, iż w zakładzie obowiązywały procedury antymobinngowe. Nie przedstawił jednakże żadnych dowodów na istnienie skutecznych procedur przeciwdziałania mobbingowi. Przywołanie w regulaminie pracy obowiązku określonego w powołanym przepisie nie wskazuje na istnienie jakichkolwiek procedur. Również osobowe źródła dowodowe nie pozwalają na stwierdzenia ich istnienia.

Jedynie świadek I. W. (2) w zeznaniach wskazała, iż w zakładzie było szkolenie na temat mobbingu. Nie potrafiła jednak wskazać kiedy się ono odbyło. Nie widomo także jaki był jego zakres. Pozwany, pomimo oczywistej potrzeby, żadnych dowodów w tym zakresie nie przedstawił (umowa na szkolenie, procedury postępowania w zakładzie na wypadek mobbingu).

Nie sposób uznać za skuteczne działań pozwanego po zgłoszeniu mobbingu przez powódkę. W przypadku konfliktu z Panią W. (niezależnie od tego czy był to faktycznie mobbing) działania bezpośrednich przełożonych ograniczyły się do rozmowy i żądania złożenia pisemnej skargi na mobbing. Tymczasem zgłoszenie mobbingu winno prowadzić w pierwszej kolejności do wyjaśnienia jego przyczyn, udzielania pomocy, przeszkolenia tak, by mobbingowi zapobiegać. Jak się wydaje zgłoszenie mobbingu w tym przypadku nie spowodowało nawet zawiadomienia stosownych służb w zakładzie (zarząd, kadry, służba BHP). Również działania pozwanego po zgłoszeniu przez powódkę mobbingu w 2013 r. nie wskazują na istnienie jakikolwiek procedur zapobiegania temu zjawisku. Działania pozwanego ograniczyły się do zaproszenia powódki na spotkanie z zarządem - po miesiącu od zgłoszenia oraz zebrania opinii przełożonych o powódce. Nie podjęto działań zmierzających do wyjaśnienia sytuacji, nie przeprowadzono szkoleń.

Tym samym należało uznać, iż pozwany ponosi odpowiedzialność określoną w art. 94 ³ § 3 i 4 Kodeksu pracy.

W zakresie skutków mobbingu sąd oparł się na zeznaniach powódki, jej męża, jak również zeznaniach świadków A. Ś. k i I. O. oraz wyżej opisanej opinii oraz na dokumentach zaoferowanych przez strony.

Sąd uznał za zasadne roszczenie o odszkodowanie oparte na art. 94 ³ § 4 KP. Powódka wypowiedziała stosunek pracy z powodu mobbingu. W piśmie wypowiadającym umowę wskazała mobbing jako przyczynę wypowiedzenia (art. 94 ³ § 5 KP). Wobec stwierdzenia mobbingu i zakazu orzekania ponad żądanie (art. 321§ 1 KPC) należało zasądzić odszkodowanie w żądanej wysokości 1600 zł. Odsetki od tego odszkodowania należą się powódce od dni kolejnego po rozwiązaniu stosunku pracy (art. 481§ 1 i 2 KC, art. 481 § 1 i 2 KC w związku z art. 300 KP). Za okres wcześniejszy odsetki się nie należą, albowiem dopiero z chwilą rozwiązania umowy, a nie wystąpienia z żądaniem aktualizuje się roszczenie odszkodowawcze oparte na powyższym przepisie.

W pozostałym zakresie sąd uznał roszczenia odszkodowawcze powódki za niezasadne. W tym zakresie wskazać należy na przekonujący wywód Sądu Najwyższego przedstawiony w wyroku z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie II PK 228/06 (OSNP 2008/9-10/126, OSP 2010/6/68). W uzasadnieniu wskazano w nim, iż: (...) na gruncie przepisów prawa podstawą prawną zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za krzywdę pracownika spowodowaną mobbingiem są regulacje zawarte w art. 94 ³ § 1-3 k.p., a nie bezpośrednio przepisy Kodeksu cywilnego, które w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy stosuje cię odpowiednio i pod warunkiem, że nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy (art. 300 k.p.). Wprawdzie w odniesieniu do wysokości zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę zarówno art. 94 ³ § 3 k.p. jak i art. 445 (448 k.c.) mają niemal identyczne brzmienie, ponieważ zawarte w nich normy prawne przewidują zasądzenie (przyznanie) przez sądy "odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego", to jednak instytucja mobbingu jest bez wątpienia kwalifikowanym deliktem prawa pracy, a sankcje za jego stosowanie są zdarzeniami prawa pracy, które sądy pracy osądzają przede wszystkim na podstawie przepisów prawa pracy (art. 94 ³ § 1-5 k.p.), chociaż odbywa się to z uwzględnieniem dorobku judykatury cywilistycznej zarówno z zakresu orzekania o zadośćuczynieniu pieniężnym za doznaną krzywdę (art. 445 § 1 k.c. i art. 448 k.c.), jak i kompensaty szkody wywołanej rozstrojem zdrowia (art. 444 § 1 k.c.). W ocenie składu orzekającego, nie ma przeszkód, a wręcz wskazane jest, aby przy zasądzaniu odpowiednich kwot tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę spowodowaną mobbingiem sądy pracy kierowały się zasadami i kryteriami wypracowanymi w judykaturze sądów cywilnych przy ustalaniu odpowiednich sum tytułem zadośćuczynienia zasądzanych na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Z tych wypracowanych reguł wynika, że o usprawiedliwionej "odpowiedniej" wysokości należnego osobie poszkodowanej zadośćuczynienia decyduje przede wszystkim rozmiar doznanej krzywdy, wymagający oceny stopnia wywołanych cierpień psychicznych lub fizycznych, ich intensywności, czasu trwania lub nieodwracalności następstw doznanej krzywd, ale także inne podobne okoliczności towarzyszące ujawnionej krzywdzie, objęte pojęciem tzw. całokształtu sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005 nr 2, poz. 40). Nie zawsze w pełni mierzalny (wymierny) charakter tych okoliczności sprawia, że sąd ma normatywną swobodę w ustalaniu odpowiednich sum tytułem należnego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, co sprawia, że korygowanie jego wysokości w kwotach zasądzonych przez sądy niższej instancji jest możliwe i dopuszczalne tylko wówczas, gdy stwierdza się oczywiste naruszenie ogólnych zasad (kryteriów) ustalania wysokości zadośćuczynienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2006 r., II PK 102/05, dotychczas niepublikowany). Trzeba jednak zwrócić uwagę na pewne różnice odnoszące się do zasad przyznawania odpowiednich sum tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na gruncie przepisów Kodeksu pracy w porównaniu do reguł Kodeksu cywilnego, które wynikają z tego, że zadośćuczynienie w prawie cywilnym przysługuje na ogół z tytułu tzw. krzywdy niematerialnej, co oznacza, że powinno ono rekompensować uszczerbek o charakterze niemajątkowym, tymczasem zadośćuczynienie prawa pracy za doznaną krzywdę wskutek mobbingu przysługuje tylko wówczas, gdy mobbing spowodował rozstrój zdrowia, którego kompensata obejmuje zarówno wymierne (majątkowe), jak i niewymierne następstwa takiej krzywdy. Inaczej rzecz ujmując, kompensata krzywdy - rozstroju zdrowia pracownika spowodowanego mobbingiem w prawie pracy może wymagać - w zależności od rozmiaru i skutków doznanego rozstroju zdrowia - nie tylko zrekompensowania wydatków majątkowych w postaci kosztów koniecznego jego leczenia, ale niekiedy - w przypadku spowodowanej rozstrojem zdrowia utraty zatrudnienia - także np. pokrycia kosztów przekwalifikowania się do innego zawodu, a nawet przyznania odpowiedniej renty w razie utraty zdolności do pracy wskutek mobbingu (element majątkowy rozstroju zdrowia wywołanego mobbingiem), ale ponadto naprawienia poczucia krzywdy w niematerialnych sferach psychicznej i psychologicznej osoby poszkodowanej. Taki potencjalny w prawie pracy zakres krzywdy w postaci realnego rozstroju zdrowia spowodowanego mobbingiem może zatem polegać na wyliczeniu odpowiedniej sumy zadośćuczynienia pieniężnego zarówno z uwzględnieniem reguł wypracowanych dla naprawienia szkody wynikłej z rozstroju zdrowia (art. 444 k.c. w związku z art. 300 k.p.), jak i naprawienia krzywdy niemajątkowej, która jest mniej uchwytnym, a przeto trudniej wymiernym składnikiem zadośćuczynienia, o którym łącznie stanowi art. 94 ³ § 3 k.p. Ponadto przy zasądzaniu zadośćuczynienia należy uwzględniać usprawiedliwione założenie, że zasądzane świadczenie powinno być w konkretnych okolicznościach sprawy odpowiednie, a przeto utrzymane w rozsądnych granicach, ukierunkowanych na utrzymanie dotychczasowych warunków i stopy życiowej osoby poszkodowanej, której rozstrój zdrowia powinien być skompensowany przez przyznanie odpowiedniej sumy, która jednak nie polega na wzbogacaniu osoby poszkodowanej, ale na wyrównaniu krzywdy spowodowanej rozstrojem zdrowia wskutek mobbingu.

Brak jest podstaw do przypisywania pracodawcy, który nie jest mobberem, odpowiedzialności związanej z naruszaniem dóbr osobistych. Art. 24 § 1 KC wskazuje bowiem na "działanie" lub "naruszenie". Pracodawca nie ponosi zaś odpowiedzialności za takie naruszenia dokonane przez współpracowników ofiary mobbingu.

Mając na uwadze, iż u powódki rozstrój zdrowia wskutek mobbingu nastąpił, wszelkie jej roszczenia związane z mobbingiem, są rekompensowane zadośćuczynieniem określonym w art. art. 94 ³ § 3 KP.

W zakresie wysokości zadośćuczynienie sąd uwzględnił podnoszone przez powódkę okoliczności związane z utratą źródła utrzymania przez okres około 10 miesięcy. Opinie biegłych wskazuje na trudności w znalezieniu i utrzymaniu pracy. Mając na uwadze stan psychiczny wywołany mobbingowniem powódki oczywistym jest że utrzymywanie się zaburzeń powoduje trudności w utrzymaniu pracy. Sąd uwzględnił także obniżenie dochodów powódki w czasie korzystania ze zwolnienia lekarskiego, w tym poprzez nieuzyskanie premii świątecznej. Za celowe należy uznać wydatki poniesione na leczenie - koszty porad. Zgromadzony materiał dowodowy nie pozwolił na ustalenie, iż koszty ubezpieczenia członka rodziny opłacane przez męża powódki w wysokości 137 zł miesięcznie, związane były wyłącznie z leczeniem skutków mobbingu.

Ustalając wysokość należnego zadośćuczynienie sąd uwzględnił długotrwałość niewłaściwych zachowań I. W. i długotrwałość skutków mobbingu. Opinia biegłych wskazuje na dwuletni okres utrzymywania sie zaburzeń stwierdzonych u powódki. Mając na uwadze, iż okres ten od rozwiązania stosunku pracy juz upłynął, obecnie nie powinien on negatywnie rzutować na stan zdrowia powódki. Utrzymywanie sie obecnie skutków mobiingu nie zostało przez powódkę wykazana (choćby poprzez opinię uzupełniającą opiniującego w sprawie Instytutu).

Mając na uwadze powyższe okoliczności sąd uznał, iż właściwą sumą zadośćuczynienia jest kwota 45.000 zł. Zgodnie z treścią art. 481 § 1 i 2 k.c. wierzycielowi za czas opóźnienia w spełnieniu należnych mu świadczeń pieniężnych przysługują odsetki za okres opóźnienia. Sąd uznał, iż mając na uwadze, iż określając wysokość zadośćuczynienia uwzględniono okoliczności i koszty poniesione przez powódkę po złożeniu pozwu, a także z uwagi na częściowo niewymierny charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy, zasadne będzie zasądzenie odsetek od dnia wyrokowania.

Powódka wygrała proces w 38 % (46600 zł /122338 zł). Wydatki poniesione przez strony z tytułu wynagrodzeń pełnomocników wyniosły po 1800 zł (§ 6.5 w związku § 11.1.2 i § 4.2 rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.: w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - Dz.U. 2013.490 oraz § 6.5 w związku § 12.1.2 i § 4.2 w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz. U. 2013.461). Pozwana winna ponieść 38 % z 3600 zł, czyli 1368 zł; poniosła 1800, dlatego tez powódka winna zwrócić 432 zł kosztów.

Wydatki w sprawie wyniosły 8955,15 zł (4902,47zł+3943,96zł+108,72zł), a należna od pozwu opłata 6116,90 zł, łącznie 15.072,05 zł. Na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2016.623) Sąd nakazał ściągnąć od stron powyższe koszty w stosunku do stopnia uwzględnienia powództwa (62 % od powódki, 38 % od pozwanego).

SSO Tomasz Korzeń