Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 czerwca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. T. prawa do wcześniejszej emerytury, ponieważ nie został udowodniony wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy nie uwzględnił pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w okresie od 28.07.1979 do 31.12.1998 roku. Wskazał, że z dokumentacji wynika, iż wnioskodawca w tym okresie był członkiem spółdzielni a nie pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę.

/decyzja k. 17 akt ZUS/.

J. T. złożył odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury. W odwołaniu nie zakwestionował swojego członkowstwa w Spółdzielni.

/odwołanie k. 2-5/.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podnosząc że okresu pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) można zaliczyć jako pracy w szczególnych warunkach, ponieważ zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. uprawnienie do skorzystania z wcześniejszej emerytury przysługuje jedynie pracownikom. Wnioskodawca był natomiast zatrudniony i wynagradzany według zasad obowiązujących członków spółdzielni.

/odpowiedź na odwołanie k.7.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

W dniu 30 maja 2016 roku J. T., urodzony w dniu (...) wystąpił z wnioskiem o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury. Organ rentowy uznał ubezpieczonemu na dzień 1 stycznia 1999 r. 26 lat, 2 miesiące i 2 dni stażu sumarycznego, w tym żadnego okresu stażu pracy w szczególnych warunkach

/decyzja k. 17 akt ZUS/.

J. T. pracował na stanowisku malarza w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) od dnia 28.07.1979 do 31.03.2002 roku. Od pierwszego dnia, tj od 28.07.1979 roku wnioskodawca został członkiem tej Spółdzielni i stosunek członkowstwa istniał przez cały okres pracy. Wnioskodawca otrzymywał opłatę pracy, od której były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne. Spółdzielnia wystawiła w dniu 20.08.2002 roku zaświadczenie o pracy i dochodach ubezpieczonego spółdzielcy.

W kartach wynagrodzeń wpisywano wnioskodawcy ilość dniówek, za które naliczano opłatę pracy.

Dowód: zaświadczenie o pracy i dochodach ubezpieczonego spółdzielcy k 8, zaświadczenie RP-7 k 9, k 10,k 11 akt ZUS dotyczących kapitału początkowego, akta osobowo- płacowe k 57, przesłuchanie wnioskodawcy k 63 w związku z k 43, zeznania świadka Z. C. (1) k 61 odwrót, zeznania świadka E. M. (1) k 62,

E. M. (1) był założycielem Spółdzielni (...), która powstała w 1977 roku. Początkowo nie od razu dana osoba zostawała członkiem Spółdzielni, gdyż musiała przejść okres próbny, trwający jeden lub kilka miesięcy. Po tym okresie, jeżeli wszystko było pozytywnie, osoba zostawała członkiem Spółdzielni. W późniejszych latach od razu przyjmowano osoby, które wykonywały pracę, na członków Spółdzielni. Wnioskodawca od początku był członkiem Spółdzielni. Wynagrodzenie było wypłacane w dniówkach obrachunkowych.

Dowód: zeznania świadka E. M. (1) k 62

Spółdzielnia (...) zajmowała się budowaniem różnych obiektów, takich jak banki, przedszkola, szpitale. Wnioskodawca pracował na stanowisku malarza i prace wykonywał zarówno na zewnątrz jak i wewnątrz budynków. Pracował od godz. 7 do 15, ale jak była potrzeba, to prace wykonywał również w godzinach nadliczbowych. Pracował w pięcioosobowej brygadzie. Przed pracą przebierał się w robocze ubranie i nakładał na twarz specjalną maskę ochronną, zaś do malowania wykorzystywał farby olejne, klejowe, emulsyjne, wapienne, podkładowe, lakiery, farby chloro - kauczukowe. Malowanie odbywało się przy pomocy wałków, czy specjalnych pistoletów natryskowych. Zdarzało się, że wnioskodawca pracował na wysokości 7-8 metrów, przy elewacji, albo malował dachy. Zdarzało się, że były to dachy z eternitu. Jak było malowanie wewnątrz budynku, to wnioskodawca wykonywał tę pracę przy pomocy drabiny. Przed pomalowaniem brygada musiała oczyścić powierzchnię i przygotować ją odpowiednio do tego malowania.

Wnioskodawca i jego koledzy z brygady dostawali mleko i posiłki regeneracyjne.

Dowód: zeznania świadka Z. C. k 61 odwrót, świadka E. M. (1) k 62, świadka Z. P. k 62

Sąd Okręgowy oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków – osób, które wystawiały wnioskodawcy zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, na okoliczność daty przyjęcia wnioskodawcy w poczet członków Spółdzielni. Ponadto oddalony został wniosek o odroczenie rozprawy i wyznaczenie kolejnej pod koniec 2017 roku w celu oczekiwania na akta członkowskie, gdyż jak wynika z informacji archiwum, akta te mogłyby zostać przysłane do Sądu dopiero w drugiej połowie 2017 roku.

Odnosząc się do powyższych decyzji Sądu należy wskazać, że wnioskodawca od samego początku procesu nie kwestionował, że był członkiem Rolniczej Spółdzielni (...). Nie kwestionował również daty 28.07.1979 roku jako dnia przyjęcia go w poczet członków tej Spółdzielni. Dopiero, gdy organ rentowy stanowczo podnosił tę okoliczność jako przeszkodę w uzyskaniu prawa do wcześniejszej emerytury, wnioskodawca zaczął zmieniać swoje stanowisko.

Należy zauważyć, że w aktach ZUS, w części dotyczącej kapitału początkowego, znajduje się dokument o nazwie zaświadczenie o pracy i dochodach ubezpieczonego spółdzielcy, wystawione w P., w dniu 20.08.2002 roku, a podpisane przez p.o. prezesa zarządu, K. D. oraz główną księgową, E. D.. Z dokumentu tego wynika wprost, że J. T. był członkiem Spółdzielni od dnia 28.07.1979 roku do dnia 31.03.2002 roku. Ponadto wynika, że otrzymywał opłatę pracy, od której odprowadzano składki na ubezpieczenie społeczne. Dodatkowo, wnioskodawca, w informacyjnym wysłuchaniu przyznał, że od samego początku był członkiem Spółdzielni. Przesłuchiwany w charakterze strony, potwierdził informacyjne wyjaśnienia. C. w Spółdzielni potwierdził również świadek E. M. (1) – założyciel Spółdzielni. Pozostali świadkowie nie określali precyzyjnie daty zostania członkiem Spółdzielni przez wnioskodawcę (co jest oczywiste, że takiej okoliczności nie muszą pamiętać), ale przedstawili ogólnie obowiązujące w spornym okresie zasady, z których wynika, że wnioskodawca faktycznie mógł zostać członkiem od samego początku pracy w Spółdzielni.

W związku z powyższym, oczekiwanie na dokumentację członkowską, co do której nie wiadomo czy w ogóle znajduje się w archiwum, Sąd uznał za niepotrzebne przedłużanie postępowania. Archiwum bowiem nie potwierdziło posiadania tej dokumentacji, a wręcz podano, że „na dzień sporządzenia odpowiedzi, wnioskowanych akt członkowskich nie odnaleziono”. Również zeznania świadków – osób które podpisały dokument o pracy i dochodach spółdzielcy, nie wniosłyby nic do sprawy. Osoby te podpisały się pod dokumentem w 2002 roku, a więc niemal 15 lat temu, który w punkcie 5 stanowi, że dane pochodzą z karty ewidencji pracy i dochodów ubezpieczonego spółdzielcy. Ponadto punkt 6 dokumentu stanowi, że wystawienie zaświadczenia niezgodnego z prawdą pociąga za sobą odpowiedzialność przewidzianą w odpowiednich przepisach prawa.

Sąd oddalił także wniosek pełnomocnika wnioskodawcy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego do spraw bhp na okoliczność ustalenia, czy substancje którymi malował wnioskodawca zawierają substancje toksyczne.

Przede wszystkim ocena prawna sprawy spowodowała, że powołanie tego rodzaju dowodu nie byłoby przydatne w sprawie i zmierzałoby do niepotrzebnego przedłużenia postępowania. Ale w tej kwestii Sąd wypowie się w dalszej części uzasadnienia.

Ponadto, w ocenie Sądu, przeprowadzenie tego rodzaju dowodu musi być poprzedzone zebraniem szczegółowych informacji na temat rodzaju farb, jakimi posługiwał się wnioskodawca. W aktach sprawy znajdują się zaś jedynie ogólnikowe stwierdzenia, że farby te były kauczukowe, czy chloro-kauczukowe, olejne bądź jeszcze innego rodzaju, bez jakichkolwiek konkretów, częstotliwości ich używania, zakresu prac, które były wykonywane przy pomocy tych materiałów, czy wreszcie okresu przez jaki wnioskodawca miał się nimi posługiwać.

Mając powyższe na uwadze, Sąd nie przychylił się do wniosku pełnomocnika wnioskodawcy o otwarcie zamkniętej rozprawy. Autor wniosku załączył kopie umów o pracę, zawartych z pomiędzy Spółdzielnią Produkcyjno – Usługową w Ł. a E. M. (1), co miałoby świadczyć, że wnioskodawca w spornym okresie mógł być zatrudniony jako pracownik a nie jako spółdzielca.

Sąd Okręgowy zauważa, że pan E. M. był członkiem Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...), o czym zeznał przed Sądem, a zatem zawarcie przez niego umowy o pracę z zupełnie inną spółdzielnią nie ma jakiegokolwiek znaczenia dla sprawy. Podnoszenie po zamknięciu rozprawy okoliczności, że wnioskodawca nie był członkiem spółdzielni, jest, zdaniem Sądu jedynie przyjętą linią obrony, zmierzającą do uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia w sprawie. Jeszcze raz należy podkreślić, że wnioskodawca w pierwszym zdaniu oświadczył, że był członkiem Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...). Ponadto zeznał, że po odejściu ze Spółdzielni dostał „jakieś udziały”.

Sąd zważył, co następuje.

Odwołanie jest niezasadne.

Wnioskodawca wywodził swoje uprawnienie z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440). Przepis ten stanowi, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat – dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zaś ust. 2 w/w przepisu stanowi, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 65 lat (dla mężczyzn) i 60 lat ( dla kobiet ), oraz mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat (dla mężczyzn), 20 lat ( dla kobiet ).

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 – 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt. 1.

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 i 2 tegoż rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok SN z 15.12.1997 r. II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok SN z 15.11.2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...)).

Stosownie do § 2 ust. 2 okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

W przedmiotowym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości fakt, iż wnioskodawca spełnia przesłanki ustawowe co do wieku oraz lat okresów składkowych i nieskładkowych. Brak jest jednak wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych.

W rozpoznawanej sprawie odwołanie podlegało oddaleniu z dwóch powodów.

Po pierwsze wnioskodawca, w spornym okresie, tj. od 28.07.1979 roku do 31.12.1998 roku był członkiem Rolniczej Spółdzielni (...). W okresie tym nie łączył go więc stosunek pracy ze Spółdzielnią. Postępowanie dowodowe wykazało niezbicie, że wnioskodawca, od dnia 28.07.1979 roku stał się członkiem tej spółdzielni i stan ten nie uległ zmianie na przestrzeni kolejnych lat. Za pracę wnioskodawca otrzymywał opłatę a nie wynagrodzenie, o czym świadczą dokumenty wystawiane przez Spółdzielnię do ZUS. Oczywiście nie ulega wątpliwości, ze od opłaty były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne.

Sąd Okręgowy zauważa, że powyższa kwestia była już wielokrotnie rozpoznawana przez sądy powszechne oraz przez Sąd Najwyższy. Utrwalony jest już pogląd, że okres wykonywania pracy w charakterze członka spółdzielni nie może zostać zaliczony do okresu, od którego zależy nabycie prawa do wcześniejszej emerytury w związku z pracą w szczególnych warunkach. Należy podkreślić, że pomiędzy pracą w ramach stosunku pracy a pracą w ramach członkowstwa w spółdzielni zachodzą znaczne różnice. W tym drugim przypadku prawo i obowiązek świadczenia pracy wynika ze stosunku członkowstwa w spółdzielni, z którym wiąże się między innymi prawo udziału w jej zarządzaniu poprzez jej organy i inne rozwiązania instytucjonalne, właściwe ruchowi spółdzielczemu, co ma określony wpływ na sposób organizacji pracy i podporządkowanie w procesie jej świadczenia. Przy czym członek spółdzielni nie może pozostawać z nią w pracowniczym stosunku zatrudnienia. Aktem regulującym wykonywanie pracy przez członków spółdzielni w spornym okresie była ustawa z dnia 17.02.1961 roku o spółdzielniach i ich związkach, która obowiązywała do 1 31.12.1982 roku i ustawa z dnia 16.09.1982 roku Prawo spółdzielcze, obowiązująca od dnia 1 stycznia 1983 roku. W myśl treści art. 113 ustawy z 1961 roku, zdolny do pracy członek spółdzielni produkcyjnej ma prawo i obowiązek pracować w spółdzielni w zakresie ustalonym przez statut lub uchwałę walnego zgromadzenia. Przepis ten statuował więc stosunek prawny, który nie był stosunkiem pracowniczym, a co za tym idzie, nie miały do niego zastosowania przepisy prawa pracy.

Podobnej treści zapis znalazł się w art. 155 § 1 ustawy prawo spółdzielcze z 1982 roku.

Podsumowując, status zatrudnienia wnioskodawcy w spornym okresie uniemożliwia zaliczenie jego pracy do pracy w szczególnych warunkach i orzekania na tej podstawie o wcześniejszej emeryturze ( podobnie Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 16.03. 2016 roku III AUa 1286/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31.05.2016 III AUa 215/16).

Należy zauważyć, że przepis art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określił szeroki katalog tytułów ubezpieczenia zaliczanych do okresów składkowych. Rozróżnił w nim wyraźnie okresy zatrudnienia pracowniczego ( art.6 ust.1 pkt 1 ) od okresów pracy w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych oraz pracy na rzecz tych spółdzielni ( art.6 ust.2 pkt 12 ustawy).

Drugim powodem oddalenia odwołania jest okoliczność, że stanowisko malarza, na którym wnioskodawca świadczył pracę na rzecz spółdzielni, nie jest stanowiskiem o którym mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Dział V Wykazu A, stanowiącego załącznik do powyższego rozporządzenia wylicza stanowiska pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych. Nie ma tam wymienionego stanowiska malarza. Punkt 6 Działu V mówi o pracach malarskich konstrukcji na wysokości, przy czym postępowanie dowodowe w żaden sposób nie wykazało, aby wnioskodawca zajmował się tego rodzaju pracami. Wnioskodawca był malarzem i malował powierzchnie ścian czy dachów. Czasem była to praca na wysokości, ale nie były to prace malarskie konstrukcji na wysokości.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, oddalił odwołanie.

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn.wnioskodawcy.