Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2017 roku.

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Danuta Dadej-Więsyk

Protokolant sekr. sąd. Katarzyna Trafisz

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2017 roku w Lublinie

sprawy Z. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania Z. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 29 stycznia 2016 roku znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala Z. J. prawo do emerytury począwszy od dnia 21 stycznia 2016 roku.

Sygn. akt VIII U 2368/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 stycznia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił Z. J. przyznania prawa do emerytury, gdyż wnioskodawca nie udokumentował 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach (k. 31 a.e.).

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł Z. J. domagając się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury. Wskazał, że pracował w warunkach szczególnych nie tylko w okresach zaliczonych przez ZUS ale również podczas zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w L. jako mechanik samochodowy. Praca ta związana była z naprawą samochodów ciężarowych, wykonywaną w kanałach remontowych (k. 3 a.s.).

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji (k. 4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Z. J., urodził się w dniu (...).

W dniu 28 grudnia 2015 roku złożył wniosek o emeryturę, w którym wskazał, iż nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Przed organem rentowym udowodnił 29 lat i 14 dni okresów składkowych i nieskładkowych. W tym zakład nie zaliczył żadnego z okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach i w dniu 13 stycznia 2016 roku wydał decyzję o odmowie prawa do emerytury.

W dniu 21 stycznia 2016 r. Z. J. złożył ponowny wniosek o emeryturę, do którego dołączył zaświadczenie wydane przez (...) sp. z o.o., w którym wskazano, iż wnioskodawca od 1 czerwca 1984 r. do 31 grudnia 1998 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy naprawie pojazdów mechanicznych w kanałach.

Organ rentowy w dniu 29 stycznia 2016 r. wydał zaskarżoną decyzję, którą odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury wobec nie udowodnienia 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Uwzględnił wnioskodawcy do stażu pracy w szczególnych warunkach okres 11 lat 4 miesięcy w okresach od 1 czerwca 1984 r. do 28 października 1991 r. i od 1 sierpnia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r.

Okresu zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w L. nie rozpatrywano pod kątem zaliczenia do okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych, gdyż wnioskodawca nie przedstawił świadectwa zatrudnienia w warunkach szczególnych za ten okres.

W toku postępowania ustalono, iż Z. J. od dnia 22 stycznia 1973 roku rozpoczął pracę (...) Zakładach (...) w L. w warsztacie mechanicznym na stanowisku mechanika napraw samochodowych brygadzista. Z dniem 11 sierpnia 1980 r. wnioskodawca został przeniesiony z Wydziału (...), do Wydziału (...) 315.

Wnioskodawca od początku zatrudnienia do czasu przeniesienia do (...) Zakładach (...) w L. pracował na ul. (...). Zakłady zajmowały się naprawą samochodów ciężarowych i autobusów marki (...)Wnioskodawca pracował na hali rozbiórki w dziale demontażu głównego. Tam na jednej zmianie pracowało 4 – 5 mechaników. Praca rozpoczynała się od spuszczania w kanale oleju napędowego ze zbiornika, oleju silnikowego z silnika, oleju przekładniowego ze skrzyni biegów i tylnego mostu. Następnie w kanałach wnioskodawca odkręcał silnik i podzespoły, wyjmował ramę silnika. W ciągu dnia roboczego brygada wnioskodawcy rozbierała około 5 samochodów. W kanałach wnioskodawca pracował ponad 6 godzin dziennie. Na powierzchni pracował przy pomocy palnika acetylenowego przy obcinaniu śrub, które nie dały się odkręcić.

Z wydziału demontażu wnioskodawca został przeniesiony do magazynu, na rozdzielnię, skąd rozwoził wózkiem widłowym części samochodowe na konkretne stanowiska pracy i tam je rozładowywał (zeznania wnioskodawcy k. 15 v. – 16v. zeznania świadków: W. C. (k. 29v. – 30, W. F. k. 44 v. a.s.).

Powyższy stan faktyczny ustalony został na podstawie powołanych dowodów. Przesłuchani w sprawie świadkowie byli również pracownikami (...) Zakładach (...) w L.. Świadkowie mieli więc szczegółową wiedzę na temat obowiązków wykonywanych przez wnioskodawcę. Zeznania przesłuchanych w sprawie świadków i wnioskodawcy były zgodne i ze sobą korelowały jak również z dokumentacją pracowniczą wnioskodawcy. Sąd obdarzył je walorem wiarygodności w całości – świadkowie są osobami obcymi dla odwołującego, zeznawali oni zgodnie ze swoją wiedzą na temat obowiązków jakie wykonywał w spornym okresie wnioskodawca. Należy zaznaczyć, że Sąd nie jest związany żadnymi ograniczeniami w postępowaniu dowodowym w sprawach ubezpieczeń społecznych, które obowiązują w postępowaniu przed organem rentowym. Zasadniczym celem tego postępowania jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu jej okoliczności spornych. Przepis art. 473 k.p.c. wprost stanowi, że w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i przesłuchania stron. Powyższe oznacza, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Z kolei ustalenie przez Sąd w toku postępowania odwoławczego, że dana praca była wykonywana w szczególnych warunkach jest wystarczającą podstawą do uznania wykonywanej pracy za pracę tego rodzaju (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, II UKN 186/97, OSNP z 1998 roku, Nr 11, poz. 342; z dnia 21 września 1984 roku, III UZP 48/84, LEX nr 14630; z dnia 10 marca 1984 roku III UZP 6/84, LEX nr 14625).

Warunkiem uznania za pracę w warunkach szczególnych jest wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 roku, III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 roku, UIII UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 roku, III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/08, LEX nr 528152 oraz z dnia 1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10, LEX nr 619638). W związku z tym niedopuszczalne jest uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Od tej reguły istnieją odstępstwa. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do wskazanego rozporządzenia (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 roku, III UK 62/07, LEX nr 375653; z dnia 5 maja 2009 roku, I UK 4/09, LEX nr 509022 oraz z dnia 11 marca 2009 roku, II UK 243/08 i tam powołane wcześniejsze orzecznictwo). Drugie odstępstwo dotyczy przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 oraz z dnia 22 kwietnia 2009 roku, II UK 333/08, LEX nr 1001310). Wykonywanie przez cały czas pracy wyłącznie pracy w szczególnych warunkach jest praktycznie bowiem niemożliwe w żadnym procesie technologicznym i nie było intencją ustawodawcy przyznanie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym wyłącznie osobom, które przez pełną dniówkę roboczą nie wykonują żadnych innych czynności poza wymienionymi w wykazie A. Jak wskazują przytoczone wyżej poglądy Sądu Najwyższego w ramach pracy w warunkach szczególnych wykonuje się także inne czynności mające związek z tą pracą.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony materiał dowodowy pozwala na jednoznaczne przyjęcie, że wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku mechanika samochodowego i magazyniera od 2 stycznia 1973 r. do 10 sierpnia 1980 r. (7 lat 8 miesięcy i 8 dni).

Dokonując wskazanej oceny charakteru prawnego okresu objętego sporem Sąd miał na uwadze, że ubezpieczony incydentalnie wykonywał również czynności związane z naprawami poza kanałami, tj. związane ze sprawdzaniem układu kierowniczego, uzupełnieniem powierza w cylindrze i zaworze oraz drobnymi naprawami przy burtach naczep. Jak bowiem ustalono zasadniczo takie prace wykonywali pracownicy innej brygady. Z tych względów należało uznać, że czynności mogące być zakwalifikowane jako wykowywane w szczególnych warunkach stanowiły zasadniczą większość przez niego wykonywanych prac. Okoliczność ta, mając na uwadze pogląd zgodnie z którym uwzględnienie takiego okresu powinno nastąpić po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale szkodliwego zatrudnienia, tyle że ocena prawna tych ustaleń powinna być racjonalna, bez stosowania „aptekarskiej” miary lub „stopera w ręku” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 sierpnia 2013 roku, sygn. akt Ul AUa 1769/12), w pełni usprawiedliwia wniosek o tym, że ubezpieczony spełnił warunek wykonywania tak kwalifikowanych prac w pełnym wymiarze czasu pracy.

Powyższa praca jest pracą wymienioną w wykazie A w dziale XIV, pozycja 16 – „Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych” oraz w dziale XIV poz. 12 prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Ustalenie, że wnioskodawca pracował we wskazanym okresie w warunkach szczególnych przesądza o uznaniu odwołania za zasadne, gdyż okres 7 lat i 8 miesięcy i 8 dni, uznany w niniejszym postępowaniu, jest wystarczający do uzupełnienia okresów zaliczonych przez ZUS do okresów pracy w warunkach szczególnych (11 lat, 4 miesięcy) do wymaganych 15 lat.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 ze zm.), mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Od 1 stycznia 2013 roku nie jest wymagane rozwiązanie stosunku pracy przez ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Według art. 32. ust. 2 za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4 stanowi natomiast, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Zgodnie z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 cytowanego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

Jednocześnie przepis art. 1 § 2 rozporządzenia stanowi, że właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.

Sumując powyższe, aby nabyć prawo do emerytury wnioskodawca musiał spełnić łącznie następujące warunki:

1)  osiągnąć obniżony do 60 lat wiek emerytalny;

2)  nie przystąpić do otwartego funduszu emerytalnego (bądź będąc jego członkiem, złożyć odpowiednie oświadczenie o przekazaniu zgromadzonych tam funduszy na dochody budżetu państwa);

3)  na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnić:

)a  co najmniej 15-letni okres wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz

)b  staż pracy w wymiarze co najmniej 25 lat.

W ocenie Sądu Okręgowego wszystkie te przesłanki zostały przez wnioskodawcę spełnione, toteż należało ustalić Z. J. prawo do emerytury od dnia 21 stycznia 2016 roku, od dnia złożenia wniosku o emeryturę.

W tym stanie rzeczy, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku.