Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Agnieszka Leżańska

Protokolant Cezary Jarocki

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury górniczej

na skutek odwołania M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 15 stycznia 2016r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 246/16

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 15 stycznia 2016 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) odmówił M. K. prawa do emerytury górniczej. W uzasadnieniu podniósł, że wnioskodawca udowodnił 23 lata i 6 dni pracy górniczej (wobec wymaganych 25 lat), w tym 23 lata i 6 dni pracy górniczej wymienione w art. 50c ust. 1 ww. ustawy. Do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie zaliczono dniówek z okresu od 1 czerwca 2007 roku do 30 kwietnia 2012 roku, gdyż są to prace związane z odwadnianiem złoża, które nie są pracami „przodkowymi”, ponieważ nie są wykonywane bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz montażu, likwidacji, transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących – transportujących w przodkach.

Powyższą decyzję zaskarżył w dniu 19 lutego 2016 roku wnioskodawca, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie emerytury górniczej, poprzez uwzględnienie spornych okresów pracy od 1 czerwca 2007 roku do 30 kwietnia 2012 roku, jako pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił, co następuje:

wnioskodawca M. K., urodzony w dniu (...), w dniu 12 listopada 2015 roku wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego (dowód: wniosek o emeryturę k. 2-4 akt emerytalnych).

Niekwestionowany przez ZUS okres pracy górniczej wnioskodawcy wynosi łącznie 23 lata i 6 dni w (...) S.A. Oddział Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów w R. od 6 października 1987 roku do 5 maja 2014 roku, z wyłączeniem dni urlopów bezpłatnych: 6 -8 września 1990 roku, 6 grudnia 1999 roku, 31 grudnia 2007 roku, 7-8 listopada 2011 roku, 24 grudnia 2013 roku, 27grudnia 2013 roku, z wyłączeniem okresów pobierania zasiłków chorobowych oraz z wyłączeniem okresu zatrudnienia od 1 czerwca 2007 roku do 30 kwietnia 2012 roku w wymiarze półtorakrotnym (dowód: decyzja z dnia 15 stycznia 2016 roku k. 32 akt emerytalnych, odpowiedź na odwołanie k. 7-8 akt sprawy).

Od 6 października 1987 roku do 5 maja 2014 roku wnioskodawca był zatrudniony w (...) w R., obecnie (...) S.A. Oddział Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów z siedzibą w R. (dowód: świadectwo pracy k. 8 akt emerytalnych).

W okresie od dnia 6 października 1987 roku do 31 października 1993 roku wnioskodawca był zatrudniony jako górnik odwadniacz złoża w oddziale (...), od 1 listopada 1993 roku do 31 grudnia 1994 roku był zatrudniony jako robotnik budowlany w oddziale (...). Z dniem 1 stycznia 1995 roku został przeniesiony do oddziału (...). W okresie od 1 października 1998 roku do 16 listopada 2006 roku pracodawca powierzył odwołującemu stanowisko górnika odwadniacza złoża na oddziale (...). W okresie od 17 listopada 2006 roku do 31 maja 2007 roku został zatrudniony jako górnik odwadniacz złóż na odkrywce na oddziale (...), od 1 czerwca 2007 roku do 30 kwietnia 2012 roku jako górnik kopalni odkrywkowej na oddziale (...), a od 1 maja 2012 roku do 5 maja 2014 roku pracodawca powierzył skarżącemu stanowisko górnika odwadniacza złóż na odkrywce na oddziale (...) (dowód: umowa o prace k. 1, umowa o pracę k. 7, angaże k. 12, 15, 18, 40, 45, 75, zgłoszenie k. 77 w aktach osobowych) .

Wnioskodawca w okresie zatrudnienia od 1 czerwca 2006 roku do 30 kwietnia 2012 roku pracował na oddziale (...), zajmującym się odwodnieniem powierzchniowym. Oddział ten zajmował się odwadnianiem powierzchniowym przez umacnianie skarp, układanie korytek, odprowadzanie wody, betonowanie osadników, budowanie rowów korytkowych, ziemnych, betonowych. Do zadań oddziału (...) należało zabezpieczenie poziomów wydobywczych koparek oraz zabezpieczenie pochylni transportowych (przenośniki taśmowe) przed erozyjnym działaniem wód opadowych. Na oddziale pracowało około 100 osób, które były podzielone na brygady (dowód: pismo pracodawcy k-7, 46).

Wnioskodawca wykonywał prace przy budowie piaskowników, rowów odwodnieniowych: korytkowych i betonowych, przy czym praca skarżącego polegała na wyrównaniu przy pomocy łopaty rowów wykopanym już przez koparkę, ułożeniu korytek betonowych, rur zbierających wodę w rowie. Wnioskodawca wykonywał prace ręcznie, ewentualnie posługiwał się łopatą lub kielnią przy wykonywaniu prac związanych z rozkładaniem zaprawy betoniarskiej (dowód: zeznania świadka J. S. – protokół z rozprawy z dnia 7 października 2016 roku k-25 00:04:50, 00:05:11,00:06:28; zeznania świadka A. P. – protokół z rozprawy z dnia 14 listopada 2016 roku 00:05:40,00:07:14,00:07:40, zeznania wnioskodawcy k-41v. 00:14:35 i dalej ). M. K. wykonywał prace przy budowie rowów odwadniających na skarpach znajdujących się na poziomach wydobywczych, jak również na terenie pozostałej części odkrywki. m.in. wykonywał rowy odwadniające w celu zabezpieczenia dróg dojazdowych znajdujących się na odkrywce przed zalaniem wodą (dowód: zeznania świadka J. S. – protokół z rozprawy z dnia 7 października 2016 roku k-25 00:11:46).Wnioskodawca pracował także przy umacnianiu skarp, w celu ich zabezpieczenia przed osuwaniem się, skarżący przypinał i odpinał płyty betonowe, przenoszone przez mechaniczne przenośniki, plantował teren tj. wyrównywał go ręcznie przy pomocy łopaty (dowód: zeznania świadka J. S. – protokół z rozprawy z dnia 7 października 2016 roku k-25 00:06:44, zeznania świadka A. P. – protokół z rozprawy z dnia 14 listopada 2016 roku 00:06:15, 00:08:58,00:10:00, zeznania wnioskodawcy k-41v. 00:15:26 i dalej ). Oddział wnioskodawcy zajmował się także przygotowaniem miejsca postojowego dla koparki urabiającej na czas jej remontu. Wnioskodawca pracował wówczas przy układaniu sześciu warstw płyt drogowych we wkopie o głębokości około dwóch metrów, wnioskodawca zapinał i odpinał płyty przenoszone przez podnośniki, poziomował płyty, przesypywał je piaskiem (dowód: zeznania świadka A. P. – protokół z rozprawy z dnia 14 listopada 2016 roku k- 41v. 00:07:30, zeznania wnioskodawcy k-41v. 00:22:17 i dalej ). Skarżący pracował także przy przygotowaniu gruntu do pracy koparki urabiającej, która dopiero po zakończeniu tych prac, wjeżdżała na dany teren dopiero po zakończeniu tych prac, najczęściej w następnym dniu (dowód: zeznania wnioskodawcy k-41v. 00:18:32 i dalej, 00:22:17 i dalej)

Wnioskodawca przez cały okres zatrudnienia w kopalni, zarówno przed, jak i po 2007 roku, wykonywał tożsamą pracę związaną z odwodnieniem powierzchniowym kopalni , pomimo bowiem zmiany zapisu w angażach, charakter jego pracy nie uległ zmianie (dowód: zeznania J. S. – protokół z rozprawy z dnia 7 października 2016 roku k-25 00:09:27 i dalej, świadka A. P. – protokół z rozprawy z dnia 14 listopada 2016 roku od minuty (...):50,00:12:06, zeznania wnioskodawcy – protokół rozprawy z dnia 14 listopada 2016 roku od minuty 14:04 do minuty 23:50, pismo z dnia 24 listopada 2016 roku k. 46 akt sprawy) .

Wnioskodawca pracował na terenie całej odkrywki (dowód: zeznania świadka J. S. – protokół z rozprawy z dnia 7 października 2016 roku k-25 00:11:36, zeznania świadka A. P. – protokół z rozprawy z dnia 14 listopada 2016 roku 00:10:2).

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy Komisja Weryfikacyjna na posiedzeniu w dniu 14 maja 2007 roku ustaliła, że wnioskodawca w okresie od dnia 6 października 1987 roku do 16 listopada 2006 roku pracował jako górnik odwadniacz złóż na odkrywce, to jest na stanowisku wymienionym w dziale w poz. 2 załącznika nr 2 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (dowód: protokół z posiedzenia Komisji Weryfikacyjnej k. 24, pismo k. 21-22 akt emerytalnych).

W dniu 7 maja 2014 roku pracodawca wystawił wnioskodawcy świadectwo pracy, w którym wskazał, że ubezpieczony wykonywał pracę górniczą w okresach od 6 października 1987 roku do 31 maja 2007 roku na stanowisku górnik odwadniacz złóż na odkrywce, od 1 czerwca 2007 roku do 30 kwietnia 2012 roku na stanowisku górnik kopalni odkrywkowej, od 1 maja 2012 roku do 5 maja 2014 roku na stanowisku górnik odwadniacz złóż na odkrywce (dowód: świadectwo pracy k. 8 – 9 akt emerytalnych).

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów i zważył, co następuje :

odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przesłanki nabycia prawa do emerytury górniczej określa ustawa z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 z późniejszymi zmianami).

Zgodnie z art. 50 a ust 1 i 2 ustawy górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej
co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej
20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym
co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat.

Stosownie do treści art. 51 ust 1 ww. ustawy przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub 50e, stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

1)1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3)1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

2. Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur łączny okres pracy obliczony z zastosowaniem przeliczników, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się w wymiarze nie dłuższym niż 45 lat.

W sprawie organ rentowy zastosował przy wyliczeniu wysokości emerytury wnioskodawcy w spornym okresie na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 4 przelicznik 1,2. Wnioskodawca natomiast domagał się zastosowania do wysokości emerytury w spornym okresie przelicznika 1,8 tj. zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Powyższe wiąże się z koniecznością ustalenia, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę od dnia od 1 czerwca 2007 roku do 30 kwietnia 2012 roku wyczerpuje przesłanki z art. 50 c ust 1 pkt 4 ustawy czy też dodatkowo charakteryzuje się przesłankami z art. 50d ustawy. Wiąże się to w konsekwencji z koniecznością ustalenia, czy bezspornie wykonywana przez wnioskodawcę praca górnicza była jednocześnie pracą, o której mowa w art. 50 d.

Zgodnie z art. 50 c ust. 1 pkt 4 ww. ustawy za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

Z kolei zgodnie z treścią pkt III 1 Załącznika nr 3 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995 roku, Nr 2, poz. 8 ) zawierającego wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą pracę górnika na odkrywce.

Należy tym miejscu jednocześnie z całą mocą podkreślić, iż zgodnie z art. 50d ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej półtorakrotnemu przeliczeniu podlegają tylko okresy pracy górniczej wykonywanej " w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych ".

Wykaz stanowisk pracy wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do ww. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 roku Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 roku, Nr 30, poz. 154).

Z zestawienia powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że nie każda praca wykonywana na odkrywce, może być zaliczona do pracy górniczej, chodzi bowiem wyłącznie o prace wymienione jako górnicze w art. 50c.

Z przepisów wynika również, że nie każda praca górnicza, nawet wykonywana w obrębie przodków eksploatacyjnych na stanowiskach określonych w ww. rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, może być kwalifikowana jako zaliczana w wymiarze półtorakrotnym. W judykaturze podkreśla się bowiem konieczność odróżnienia „zwykłej” pracy górniczej górnika kopalni węgla brunatnego wykonywanej na stanowiskach określonych w załączniku nr 2 do ww. Rozporządzenia od kwalifikowanej pracy górniczej wykonywanej na stanowiskach wymienionych w załączniku nr 3 do ww. Rozporządzenia. Rodzaj zaś prac podlegających zaliczeniu w wymiarze pótoraktrotnym zasadniczo został scharakteryzowany w przepisie art. 50d ust. 1. pkt 1 ustawy emerytalnej. Z treści załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku wynika bowiem, iż w wymiarze półtorakrotnym mogą być uznane tylko czynności wykonywane przez górnika, które zostały wskazane w tym załączniku i na wskazanych tam stanowiskach oraz jednocześnie tylko takie, które spełniają warunki przepisu art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy, tj. bezpośrednio są związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Chodzi wyłącznie o czynności stanowiące element ciągu technologicznego bezpośrednio związany z procesem wydobycia węgla . Wykaz stanowisk pracy, określony pomocniczo w załączniku nr 3 do rozporządzenia odnosi się zatem wyłącznie do wykonywanych zdań górnika, jeżeli spełniają one kryterium miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego w przepisie art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy. Wykładnia przepisów załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia dokonywana w oderwaniu od unormowania ustawowego prowadziłaby do sytuacji, w której każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej wykonywaną na terenie wyrobiska należałoby uwzględniać w takim korzystnym wymiarze. Tymczasem przeczy temu jednoznacznie treść ww. przepisów. A contrario – jako prace wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia mogą być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach. Z kolei użyte pojęcie inne prace przodkowe należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Skoro bowiem praca na odkrywce w kopalni węgla brunatnego jest odpowiednikiem pracy w przodkach pod ziemią, to polega na zatrudnieniu przy pracach bezpośrednio łączących się z procesami związanymi z pozyskiwaniem węgla brunatnego ze złoża. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2015 roku, I UK 293/14,LEX: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2012 roku, I UK 295/11, LEX; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 roku, I UK 236/09; z dnia 22 kwietnia 2011 roku, I UK 360/10; z dnia 16 czerwca 2011 roku, IUK 381/10; 4 kwietnia 2012 roku, I UK 440/11; z dnia 28 kwietnia 2010 roku, I UK 339/09; opubl LEX; z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, Legalis i wskazane w nich orzecznictwo).

Dla oceny, czy ubezpieczony pracował na stanowisku uprawniającym do przeliczenia spornych okresów pracy w wymiarze półtorakrotnym, istotne znaczenie miał zatem przede wszystkim rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych), tj. rodzaj wykonywanych czynności związanych z obsługą konkretnych wskazanych w przepisach urządzeń i maszyn, miejsce ich wykonywania, a także wymiar czasu pracy wykonywanej przez wnioskodawcę.

W sprawie w celu zaliczenia prac wnioskodawcy do prac wskazanych w pkt 1 dział III załącznika nr 3 ww. rozporządzenia, na który powołuje się wnioskodawca, w związku z art. 50 d ust. 1 ustawy musiałyby być to prace mechaniczne wykonywane w pełnym wymiarze czas pracy i stale w przodku na koparce wielonaczyniowej lub zwałowarce, przy obsłudze, konserwacji, demontażu i montażu maszyn – koparki wielonaczyniowej, zwałowarki, które to prace są jednocześnie pracami bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku lub innymi pracami przodkowymi, tj. również łączącymi się z bezpośrednimi i zasadniczymi procesami produkcyjnymi zakładu górniczego, a związanymi z pozyskaniem węgla, czyli z procesami urabiania lub ładowania urobku lub przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach – tak wielokrotne i utrwalone stanowisko przyjęte min. w wyrokach SN i SA - por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2012 roku, I UK 295/11, OSNPUiSP 2013,nr 3-4, poz. 38; z dnia 28 kwietnia 2010 roku, I UK 339/09, LEX; wyroki SA w Katowicach z dnia 22 listopada 2012 roku, IIIAUa 437/12, LEX: z dnia 25 marca 2010 roku, IIIAUa 3150/09, LEX; z dnia 30 stycznia 2013 roku, IIIAUa 832/12,LEX; z dnia 28 czerwca 2013 roku, IIIAUa 1952/12, LEX; z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, Legalis i wskazane w nim orzecznictwo.

W pierwszej kolejności należy podnieść, iż kluczową kwestią jest pojęcie przodka. Przepisy nie definiują pojęcia przodka i prac przodkowych. Jednocześnie z potocznego rozumienia tego pojęcia, w tym także używanego przez świadków, wnioskodawcę, czy pracodawcę w charakterystyce stanowiska pracy wnioskodawcy wynikało, iż osoby te pojmują przodek jako miejsce pracy, które jest bezpośrednio przed koparką wielonaczyniową, tam gdzie koparka wielonaczyniowa urabia urobek.

Przyjęcie tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu (tj. związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak por. wyrok SA w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014 roku, IIIAUa 1121/13, LEX). W orzecznictwie SN kwestionuje się również zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, żeby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie i tym sposobem nie można zaakceptować definicji "przodka", która wynika z opinii naukowo-technicznej i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego (wyr. SN z 5 maja 2011 roku, I UK 395/10, Legalis).

Z powyższego wynika, iż pojęcie przodka musi być wykładane przez Sąd w sposób ścisły i ograniczać się wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych, albo jej bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Praca przodowa polega zatem, co wynikało z ww. cytowanych orzeczeń Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych, które to stanowiska Sąd Okręgowy w danej sprawie całkowicie podziela, wyłącznie na urabianiu i ładowaniu urobku lub nakładu, albo jest bezpośrednio związana z procesem urabiania urobku.

Z analizy powołanych przepisów wynikało również w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach, że dla zaliczenia pracy do stażu w wymiarze półtorakrotnym nie chodzi o jakąkolwiek pracę w przodku przy maszynach podstawowych, a wyłącznie o pracę górnika zatrudnionego na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin.

Z powyższych rozważań wynika zatem, iż przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom w kopalni węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym czas pracy górniczej w przodku tylko wówczas, gdy spełnia łącznie wszystkie wskazane w powołanych przepisach przesłanki: co do miejsce wykonywania, co do rodzaju czynności , co do obsługi wskazanych w tym przepisie maszyn i urządzeń . Wypełnienie np. jedynie warunku pracy w przodku nie jest zatem wystarczające do uznania, że praca ta spełnia definicję z art. 50 d ust. 1 pkt 1 i znajduje się w wykazie III załącznika 3 poz. 1 rozporządzenia.

W sprawie niesporne było zatrudnienie wnioskodawcy we wskazanych okresach na ujawnionych w dokumentach stanowiskach. Spór dotyczył oceny wykonywanych czynności, spełniły one podaną definicję prac zaliczanych do prac górniczych w wymiarze półtorakrotnym i w jakim wymiarze czasu były wykonywane przez wnioskodawcę.

Sąd poczynił ustalenia faktyczne częściowo w oparciu zeznania świadków i wnioskodawcy, dokumenty zawarte w aktach osobowych wnioskodawcy, w tym charakterystykę pracy ubezpieczonego, sporządzoną przez jego pracodawcę w zakresie, w jakim materiał dowodowy pozwolił na poczynienie w sposób spójny i logiczny ustaleń faktycznych w sprawie.

Odnośnie miejsca pracy wykonywanej przez wnioskodawcę należało uznać, iż w związku z jej rodzajem (powierzchniowe prace odwodnieniowe), miejsce pracy nie ograniczało się wyłącznie do pracy w przodku. Co prawda świadek J. S. zeznał, iż wnioskodawca do 2007 roku pracował na terenie całej odkrywki, zaś po tej dacie jedynie w przodku, jednakże Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka w tej części, albowiem świadek jednocześnie zeznał, iż charakter pracy wnioskodawcy, przed i po 2007 roku, nie uległ żadnej zmianie, nadto równolegle zeznał, iż wnioskodawca pracował na terenie całej odkrywki (dowód: zeznania świadka J. S. 00:09:27 i dalej, 00:11:36). Podkreślić przy tym należy, iż opisywany przez świadków oraz samego wnioskodawcy zakres prac, jakie wykonywał skarżący w żadnym razie nie uzasadnia tezy, iż prace te wykonywane były jedynie w przodku. Wszak oczywistym jest, że powierzchniowe prace odwodnieniowe wykonywane są terenie całej odkrywki, wiąże się to ściśle z rozmieszczeniem systemu odwodnieniowego, który stanowi sieć rowów odwadniających doprowadzających wodę do zbiorników wodnych, znajdujących się zwykle na najniższych poziomach odkrywki. Nadto z pisma pracodawcy ubezpieczonego wynika, iż jego Oddział zajmował się także zabezpieczeniem przenośników taśmowych przed erozyjnym działaniem wód opadowych, a jak wiadomo przenośniki taśmowe znajdują się na długości nawet kilku kilometrów, co oznacza znaczne oddalenie ich od maszyn urabiających, a więc przodka. Wnioskodawca nie udowodnił zaś, aby jego brygada zajmowała się pracami odwodnieniowymi wyłącznie w przodku. Przeczą temu zeznania świadka J. S., który zeznał, iż wnioskodawca wykonywał prace przy budowie rowów odwadniających na skarpach znajdujących się na poziomach wydobywczych, jak również na terenie pozostałej części odkrywki. m.in. wykonywał rowy odwadniające w celu zabezpieczenia dróg dojazdowych znajdujących się na odkrywce przed zalaniem wodą (dowód: zeznania świadka J. S. – protokół z rozprawy z dnia 7 października 2016 roku k-25 00:11:46). Nadto świadek A. P. oraz wnioskodawca zeznali, iż oddział wnioskodawcy zajmował się także przygotowaniem miejsca postojowego dla koparki urabiającej na czas jej remontu. Wnioskodawca pracował wówczas przy układaniu sześciu warstw płyt drogowych we wkopie o głębokości około dwóch metrów, wnioskodawca zapinał i odpinał płyty przenoszone przez podnośniki, poziomował płyty, przesypywał je piaskiem (dowód: zeznania świadka A. P. – protokół z rozprawy z dnia 14 listopada 2016 roku k- 41v. 00:07:30, zeznania wnioskodawcy k-41v. 00:22:17 i dalej ). Skarżący pracował także przy przygotowaniu gruntu do pracy koparki urabiającej, która dopiero po zakończeniu tych prac, wjeżdżała na dany teren dopiero po zakończeniu tych prac, najczęściej w następnym dniu (dowód: zeznania wnioskodawcy k-41v. 00:18:32 i dalej, 00:22:17 i dalej). Nadto w świetle ww. materiału dowodowego nie budzi wątpliwości fakt, iż wnioskodawca oprócz prac wskazanych powyżej, wykonywał prace polegające głównie na budowie piaskowników, rowów odwodnieniowych: korytkowych i betonowych, przy czym praca skarżącego polegała na wyrównaniu przy pomocy łopaty rowów wykopanym już przez koparkę, ułożeniu korytek betonowych, rur zbierających wodę w rowie. Wnioskodawca wykonywał prace ręcznie, ewentualnie posługiwał się łopatą lub kielnią przy wykonywaniu prac związanych z rozkładaniem zaprawy betoniarskiej. Okolicznością istotną przy tym jest, iż zarówno świadkowie, jak i sam M. K. zgodnie zeznali, iż wnioskodawca przez cały okres zatrudnienia w kopalni, zarówno przed, jak i po 2007 roku, wykonywał tożsamą pracę związaną z odwodnieniem powierzchniowym kopalni, pomimo bowiem zmiany zapisu w angażach, charakter jego pracy nie uległ zmianie, co oznacza, iż przez cały okres zatrudnienia wykonywał prace odwodnieniowe na terenie całej odkrywki.

Z powyższych ustaleń Sądu wynika więc jednoznacznie, iż praca wnioskodawcy w okresie zatrudnienia na oddziale (...) nie spełniała wymogów nie tylko niezbędnych do zaliczenia jej w wymiarze półtorakrotnym, ale nie spełnia wymogu pracy górnika kopalni odkrywkowej w rozumieniu załącznika nr 2 dział III poz, 1 Rozporządzenia w związku z art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy, za którą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych. Wnioskodawca bowiem zajmował się odwodnieniem terenu, na którym miała pracować koparka wielonaczyniowa, jednakże praca ta wykonywana była zanim koparka przybyła na dany teren i zanim rozpoczęła pracę. Oczywiście odwodnienie odbywało się cały czas, gdyż woda zbierała się w różnych miejscach, na różnych poziomach, także podczas pracy koparki, jednakże oczywistym jest, iż prace ubezpieczonego nie polegały absolutnie na montażu, czy demontażu koparek i zwałowarek lub ich transporcie. Prace ubezpieczonego nie są pracami wykonanymi bezpośrednio przy urabianiu urobku, ładowaniu urobku, czy też innymi pracami przodowymi związanymi jednakże bezpośrednio z procesem urabiania urobku, co jednoznacznie wynika z analizy czynności wykonywanych przez wnioskodawcę podczas zatrudnienia na oddziale (...). Wszak pamiętać należy, iż do zakwalifikowania danej pracy, jako pracy górniczej nie wystarczy samo zakwalifikowanie stanowiska pracy według pozycji wymienionych w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 1994 r. powołanego wyżej, lecz praca ta musi jeszcze spełniać warunek określony w zacytowanym powyżej art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy. Zauważyć przy tym należy, iż ustawodawca w załączniku nr 3 poz. III nie przewidział w ogóle pozycji –górnik –odwadniacz złóż na odkrywce, które to stanowisko znajduje się w załączniku nr 2 pkt 2.

Należy w tym miejscu podkreślić, iż o uznaniu konkretnej pracy za pracę górniczą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym – zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego – decyduje charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika, a nie treść umowy o pracę łączącej go z pracodawcą ani nazwa zajmowanego stanowiska pracy określona w angażach czy zaświadczeniu o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych (por. wyroki SN z dnia 25 marca 1998 roku, II UKN 570/98; z dnia 22 marca 2001 roku, IIUKN 262/00; z dnia 2 czerwca 2010 roku, I UK 25/10; publ. LEX). Nie mają również znaczenia zakładowe wykazy stanowisk oraz protokoły komisji weryfikacyjnej kwalifikujące określone stanowisko. Przepisy normujące nabywanie prawa do emerytury górniczej muszą być bowiem wykładane w sposób ścisły, a dla oceny charakteru pracy górniczej, nie mogą mieć decydującego znaczenia protokoły komisji weryfikacji (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 28 czerwca 2013 roku, IIIAUa 1127/12, LEX).

Dokonana przez pracodawcę w świadectwie pracy kwalifikacja zajmowanego przez pracownika stanowiska, jak i kwalifikacja tego stanowiska na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej nie przesądza o zaliczeniu zatrudnienia na tymże stanowisku do pracy górniczej, w tym pracy kwalifikowanej w wymiarze półtorakrotnym. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach nie decyduje bowiem treść tych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999 Nr 6, poz. 213; z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002 Nr 22, poz. 553; z dnia 2 czerwca 2010 r., I UK 25/10, LEX nr 621137).

W konsekwencji, ani rozporządzenie wykonawcze do ustawy, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień, niż uczynił to ustawodawca.

Również okoliczność, iż praca wnioskodawcy była niezbędna dla procesu technologicznego nie zmienia oceny charakteru tej pracy. Nie może budzić wątpliwości, iż nie zalicza się do pracy górniczej kwalifikowanej w myśl powołanego przepisu art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy jako niemających bezpośredniego związku z urabianiem kopalin, ładowaniem urobku, montażem, likwidacją i transportem obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodach prac górników kopalni odkrywkowej węgla brunatnego wykonywanych wyłącznie we wkopie, polegających na przygotowywaniu terenu pod wydobycie węgla, odwodnieniu terenu ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2011 roku, I UK 360/10 Legalis; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2015 roku, IUK 280/14, Legalis) czy odwodnieniu złoża ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2011 roku, I UK 70/11, Legalis; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2015 roku, IUK 280/14, Legalis).

Należy w tym miejscu podnieść, iż brak spełnienia którejkolwiek z przesłanek wskazanej w przepisie art. 50 a ust 1 i 2 uniemożliwia stwierdzenie, iż wnioskodawca nabył prawo do emerytury. Należy bowiem podkreślić, iż ubezpieczony nabywa prawo do emerytury z mocy prawa po spełnieniu ustawowych przesłanek, decyzja organu rentowego, czy wyrok sądu potwierdza jedynie nabycie uprawnienia. Decyzja przyznająca prawo do emerytury ma zatem deklaratywny charakter. Potwierdza ona fakt nabycia przez wnioskodawcę prawa do świadczenia, które następuje w dniu spełnienia wszystkich przesłanek jego powstania.

Biorąc wszystkie powyższe względy pod uwagę, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku