Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2016r.

Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

Wydział IV

w składzie:

Przewodniczący SSO Lidia Łataś

Protokolant Oliwia Rajewska

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2016 r. w Częstochowie

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

z udziałem zainteresowanego(...) Sp. z o.o. w K.

o ustalenie podstawy wymiaru składek

na skutek odwołania M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 26 lutego 2016r. Nr (...)

oddala odwołanie

Sygn. akt IV U 523/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 lutego 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. stwierdził, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne dla M. K. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...)
sp. z o.o. w K. stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia ustalonego na dany rok kalendarzowy zgodnie z przepisami ustawy z dnia 10 października 2002r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2002 r. Nr 200, poz. 1679 z późn. zm.) odpowiednio pomniejszona w okresach, w których praca nie była wykonywana przez cały miesiąc, tj.:
w miesiącu listopadzie 2015r. - w kwocie 933,38 zł; w miesiącach od grudnia 2015r. do stycznia 2016r. - w kwocie 0,00 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż w związku ze złożoną dokumentacją
w celu ustalenia uprawnień M. K. do zasiłku chorobowego, wszczęto postępowanie wyjaśniające w sprawie zbadania zasadności zgłoszenia do ubezpieczeń oraz prawidłowości ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia ww. przez płatnika (...) sp. z o.o. Z informacji zgromadzonych w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS wynika, że M. K. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika (...) sp. z o.o. od dnia 3 listopada 2014r. Płatnik składek w raportach imiennych wykazał następujące podstawy wymiaru składek: w miesiącach od 11/2014r. do 12/2014r. – 840,00 zł (1/2 etatu), w miesiącach od 01/2015r.do 04/2015r. – 875,00 zł (1/2 etatu), w miesiącach od 05/2015r. do 09/2015r. – 1750,00 zł (pełny etat), w miesiącu 10/2015r. - 1750,00 zł (1/2 etatu), w miesiącu 11/2015r. - 1866,69 zł (pełny etat), w miesiącach od 12/2015r. do 01/2016r. - 0,00 (pełny etat). Jednocześnie zgodnie z informacją udzieloną przez Wydział Zasiłków M. K. jest niezdolna do pracy od dnia 17 listopada 2015r. i niezdolność ta ma związek z ciążą. Dodatkowo Wydział Zasiłków poinformował, iż od 1 maja 2015r. M. K. zwiększono wymiar czasu pracy z ½ etatu na pełny etat z wynagrodzeniem 1750,00 zł (za wyjątkiem miesiąca 10/2015r. – ½ etatu) oraz podstawę wymiaru składek od 11/2015r. z 1750,00 zł na 3500,00 zł. Z nadesłanej przez odwołującą dokumentacji wynika, że w dniu 30 października 2014r. została zawarta umowa o pracę na okres próbny od 3 listopada 2014r. pomiędzy (...)sp. z o.o. z siedzibą w K. reprezentowaną przez Prezesa Zarządu K. J. (1) i M. K.. Strony ustaliły następujące warunki zatrudnienia: rodzaj umówionej pracy specjalista do spraw rachunkowości, miejsce wykonywania pracy siedziba pracodawcy oraz inne miejsca wskazane przez pracodawcę na terenie całego kraju, wymiar czasu pracy ½ etatu, wynagrodzenie 840,00 zł brutto. Do zakresu obowiązków ww. ubezpieczonej należało m.in.: prowadzenie ksiąg handlowych zgodnie z Ustawą o rachunkowości; ewidencja magazynowa; dokonywanie dekretacji w księgach prowadzenie ewidencji VAT, środków trwałych oraz innych ewidencji przewidzianych przepisami prawa; sporządzenie miesięcznych i rocznych deklaracji podatkowych; sporządzenie sprawozdań do urzędu statystycznego,(...), (...); sporządzenie sprawozdań finansowych; prowadzenie księgi przychodów i rozchodów; dokonywanie wpisów w (...); miesięczne wyliczenie podatków PIT-5, PIT 5 L, VAT-7; prowadzenie ewidencji VAT, środków trwałych, wyposażenia i innych przewidzianych podatkowymi; przygotowanie rocznego rozliczenia podatkowego; prowadzenie ryczałtu ewidencjonowanego; dokonywanie wpisów w ewidencji przychodów; prowadzenie ewidencji VAT; sporządzanie deklaracji podatkowych; przygotowanie rozliczenia rocznego; obsługa kadrowo – płacowa; prowadzenie akt osobowych; przygotowanie umów o pracę, o dzieło, zlecenia; sporządzanie list płac; sporządzanie deklaracji do Urzędu Skarbowego i ZUS; prowadzenie dokumentacji zasiłkowej; wysyłka deklaracji ZUS poprzez program Płatnik; obsługa programu Płatnik; dbałość o stałą sprawność środków do pracy. W dniu 1 grudnia 2014r. strony zawarły kolejną umowę, zmianie uległ jedynie zapis, iż umowa zawarta została na czas nieokreślony. Aneksem z dnia 23 kwietnia 2015r. do umowy o pracę zawartej w dniu 1 grudnia 2014r. zmieniono warunki dotychczasowej umowy o pracę w ten sposób, że z dniem 1 maja 2015r. przyznano M. K. stawkę płacy zasadniczej w wysokości 1750,00 zł brutto, wymiar czasu pracy 1/1 etatu. Dodatkowo porozumieniem zmieniającym warunki pracy i płacy z dnia 1 września 2015r. zmieniono warunki umowy w ten sposób że z dniem 1 października 2015r. przyznano stawkę płacy zasadniczej w wysokości 1750,00 zł brutto, wymiar czasu pracy ½ etatu. Zmianie uległ również zakres obowiązków, który obejmuje m.in.: zarządzanie działem kadr i płac; nadzór nad obsługą kadrową pracowników i zleceniobiorców; wystawianie świadectw pracy, zaświadczeń i innych potrzebnych dokumentów; kontakty z pracownikami w sprawach kadrowo – płacowych; nadzorowanie przygotowania i naliczania wynagrodzeń; koordynowanie pracy podległych pracowników; nadzór nad sporządzaniem oraz wysyłką deklaracji do US, ZUS, GUS; uczestnictwo w kontrolach ZUS, US i inspekcji pracy. Ponadto w dniu 1 października 2015r. pomiędzy ww. stronami zostało zawarte kolejne porozumienie zmieniające warunki pracy od 1 listopada 2015r. Strony ustaliły następujące warunki zatrudnienia: stanowisko – kierownik działu kadr i płac, wymiar czasu pracy – pełny etat. Wynagrodzenie – 3.500,00 zł brutto. Pozostałe warunki umowy o pracę nie uległy zmianie. Odwołując się do wyjaśnień odwołującej oraz płatnika składek organ rentowy wskazał, iż w przedmiotowej sprawie wątpliwości budzi fakt podpisania zmiany warunków umowy o pracę ze zmianą etatu, a przede wszystkim wynagrodzenia, w okresie zajścia w ciążę przez M. K., tj. w okresie poprzedzającym ewentualne zachorowanie związane z ciążą czy też wypłatą zasiłku macierzyńskiego. Złożone przez strony postępowania dokumenty dotyczące zmiany warunków pracy za niewystarczające w celu stwierdzenia, iż zasadnym było podwyższenie wynagrodzenia M. K. od 11/2015r., podczas gdy zakres obowiązków ubezpieczonej był podobny. Ubezpieczona tłumaczy zmianę stanowiska oraz wzrost wynagrodzenia z podstawy minimalnej na kwotę 3.500,00 zł od 1 listopada 2015r. ze względu na ciągły rozwój biura rachunkowego, natomiast płatnik tłumaczy zmianę stanowiska wieloma zapytaniami ze strony klientów biura o usługi kadrowe i w związku z tym koniecznością utworzenia odrębnego stanowiska Kierownika D. (...). Na podstawie pozyskanej w trakcie przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego karty ciąży ZUS stwierdził, iż M. K. w dniu 5 października 2015r. była w 7 tygodniu ciąży. Dodatkowo na podstawie dokumentacji zidentyfikowanej w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS ustalono, iż płatnik w firmie (oprócz M. K.) zatrudnia jedną osobę na umowę o pracę (wymiar czasu pracy 9/10) z podstawą poniżej minimalnego wynagrodzenia, od 1 grudnia 2015r. zatrudnił M. B. na umowę o pracę (wymiar czasu pracy ½, osobę, która jak wynika z załączonej dokumentacji i wyjaśnień w okresie od 31 sierpnia 2015r. do 30 listopada 2015r. odbywała staż u płatnika) oraz dwie osoby, które przebywają na zasiłku macierzyńskim. Ponadto w okresie nieobecności M. K. obowiązki wykonują częściowo M. B. oraz właściciel firmy. Pomimo iż w oświadczeniu płatnik zaznaczył, że zamierza zatrudnić innego pracownika na stanowisku M. K. do dnia wydania decyzji w firmie (...) sp. z o.o. nie został zatrudniony inny pracownik. Dodatkowo na podstawie analizy dokumentów zidentyfikowanych w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS stwierdzono, że właściciel firmy zatrudniony jest na 1/10 etatu minimalnego wynagrodzenia i pomimo przejęcia części obowiązków nie dokonano podwyższenia wynagrodzenie ani etatu, więc zastanawiające jest, czy rzeczywiście istniała konieczność zwiększenia wymiaru czasu pracy ww. ubezpieczonej, skoro nikt inny nie został zatrudniony na jej miejsce. Zdaniem Oddziału sekwencja zdarzeń związanych ze zmianą warunków pracy i płacy M. K. wskazuje, że działanie to służyło jedynie uzyskaniu nieproporcjonalnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego (zasiłku chorobowego, a następnie macierzyńskiego). Okoliczności towarzyszące zmianie warunków umowy o pracę wskazują na to, że została ona zawarta niezgodnie z zasadami współżycia społecznego, w konsekwencji czego jest nieważna w części dotyczącej ustalenia wynagrodzenia. W opinii organu rentowego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w przedmiotowej sprawie powinna stanowić od 1 listopada 2015r. kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę tj. 1.750,00 zł, odpowiednio pomniejszona w okresach, w których praca nie była wykonywana przez cały miesiąc.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła M. K.. Wnosiła o zmianę zaskarżonej decyzji w całości i ustalenie dla niej podstawy składek na ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o., od 1 listopada 2015 r. w wysokości wyliczonej od przychodu wynoszącego 3500 zł brutto oraz zasądzenie od organu na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Odwołująca zarzucała sprzeczność ustaleń organu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na:

- mylnym ustaleniu, że zakres obowiązków ubezpieczonej na stanowisku specjalisty ds. rachunkowości i kierownika D. (...) był podobny, podczas gdy proste tylko porównanie zakresu czynności pracownika prowadzi do wniosku, że zadania powierzone ubezpieczonej w ramach tych stanowisk były zupełnie odmienne;

- mylnym ustaleniu, że wyjaśnienia ubezpieczonej i płatnika składek w zakresie zmiany stanowiska oraz wzrostu wynagrodzenia ubezpieczonej różnią się, podczas gdy są ze sobą spójne i prowadzą do prostego wniosku, iż utworzenie odrębnego stanowiska kierownika D. (...) związane było z rozwojem firmy wynikającym z aktualnych potrzeb klientów;

co doprowadziło w konsekwencji do naruszenia prawa materialnego, a to art. 41 ust. 12 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r.. poz. 121, z późn. zm.) w zw. z art. 58 § 2 i 3 k.c. oraz art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 300 k.p. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i obniżenie podstawy wymiaru składek ubezpieczenie społeczne w sytuacji kiedy porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy z dnia 01 października 2015 r. nie zostało zawarte niezgodnie z zasadami współżycia społecznego.

W uzasadnieniu odwołująca podnosiła, iż awansowanie kobiety w ciąży, która otrzymuje z tego tytułu rozsądne wynagrodzenie, mieszczące się w granicach akceptowanych na danym rynku pracy, nie może z góry prowadzić do wniosku, że zmiana warunków pracy i płacy była niezgodna z zasadami współżycia społecznego, w związku z czym zgodnie z art. 58 § 2 i 3 k.c. jest nieważna w części dotyczącej ustalenia wynagrodzenia. Wskazywała, iż porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy zawarte zostało w dniu 1 października 2015r., z kolei ubezpieczona dowiedziała się o ciąży w dniu 5 października 2015 r. i dopiero po tej dacie powiadomiła pracodawcę o tym, iż jest w ciąży. Argumentowała, iż jeszcze we wrześniu 2015 r. rozpoczęła podnoszenie swoich kwalifikacji zawodowych poprzez udział w kursie „specjalista ds. kadr i płac” mając nadzieję, że pracodawca doceni jej dotychczasowy wkład w rozwój firmy oraz zaangażowanie w rozwój zawodowy i powierzy pracę na nowym stanowisku. Wbrew odmiennemu poglądowi organu zakres obowiązków kierownika D. (...) oraz specjalisty ds. rachunkowości był różny, dla kierownika obejmował bowiem m.in. zarządzanie działem kadr i płac, nadzór nad obsługą kadrową pracowników oraz sporządzaniem i wysyłką deklaracji, koordynowanie pracy podległych pracowników, czy uczestniczenie w kontrolach, z kolei specjalista odpowiedzialny był za prowadzenie akt osobowych, przygotowywanie umów np. o pracę, sporządzanie list płac oraz obsługę programu płatnik. Odwołująca podnosiła ponadto, iż wynagrodzenie na stanowisku kierownika zostało ustalone z uwzględnieniem warunków panujących na lokalnym rynku pracy, chociaż zgodnie z „Raportem Płacowym 2015. Trendy na rynku pracy” pensja kierownika wynosiła od 9.000 zł do 15.000 zł brutto.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji.

Zainteresowany (...) sp. z o.o. w K. przyłączył się do odwołania M. K..

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

M. K. (wcześniej O.) urodziła się (...) W dniu
16 lutego 2012r. ukończyła studia na Politechnice (...) na kierunku matematyka uzyskując tytuł inżyniera. W dniu 13 października 2012r. odwołująca uzyskała kwalifikacje księgowego. W dniu 25 września 2014r. ukończyła studia (...) stopnia na Uniwersytecie Ekonomicznym w K. na kierunku finanse i rachunkowość uzyskując tytuł magistra.

W okresie od 29 kwietnia 2014r. do 28 października 2014r. odwołująca odbywała staż z urzędu pracy w firmie (...) sp. z o.o. w K. na stanowisku specjalisty do spraw rachunkowości. Firma ta prowadzi działalność w K. i Z., z tym że pracownicy pracują wyłącznie w Z., a w K. pracuje tylko prezes zarządu K. J. (2).

W dniu 30 października 2014r. odwołująca zawarła z firmą (...) sp.
z o.o. w K. umowę o pracę na okres próbny od 3 listopada 2014r. na stanowisku specjalisty do spraw rachunkowości w wymiarze ½ etatu za wynagrodzeniem w wysokości 840 zł, tj. połową wynagrodzenia minimalnego. Zgodnie z zakresem obowiązków na zajmowanym stanowisku podlegała bezpośrednio K. J. (2). Do jej obowiązków należało: sprawdzanie dokumentów klientów biura pod względem formalnym i rachunkowym, prowadzenie ksiąg handlowych zgodnie z Ustawą o rachunkowości, prowadzenie ryczałtu ewidencjonowanego, obsługa kadrowo – płacowa oraz obsługa biura. W dniu 3 listopada 2014r. odwołująca wyraziła zgodę na wypłacanie wynagrodzenia przelewem na konto w banku.

W dniu 1 grudnia 2014r. strony zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony na identycznych zasadach. W dniu 23 kwietnia 2015r. strony zawarły aneks do umowy o pracę przewidując zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem w wysokości 1.750 zł, tj. wynagrodzeniem minimalnym. Następnie w dniu 1 września 2015r. odwołująca i zainteresowany zawarli porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy od 1 października 2015r. Zgodnie z tym porozumieniem ustalono wymiar czasu pracy odwołującej na ½ etatu, przy pozostawieniu wynagrodzenia w wysokości 1.750 zł. Pozostałe warunki umowy o pracę zostały niezmienione. W październiku 2015r. odwołująca nadal wykonywała pracę jako specjalista ds. rachunkowości.

W dniu 1 października 2015r. strony zawarły kolejne porozumienie zmieniające, którym ustalono nowe warunki pracy i płacy od 1 listopada 2015r. Zgodnie z tym porozumieniem odwołująca miała wykonywać pracę na stanowisku kierownika działu kadr i płac w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem w wysokości 3.500 zł. Wskazano, iż zakres obowiązków określa załącznik nr 1. W załączniku nr 1 określono zakres czynności odwołującej na stanowisku kierownika działu kadr i płac, na którym podlegała bezpośrednio K. J. (2). Do jej obowiązków należało: zarządzanie działem kadr i płac; nadzór nad obsługą kadrową pracowników i zleceniobiorców; wystawianie świadectw pracy, zaświadczeń i innych potrzebnych dokumentów; kontakty z pracownikami w sprawach kadrowo – płacowych; nadzorowanie przygotowania i naliczania wynagrodzeń; koordynowanie pracy podległych pracowników; nadzór nad sporządzaniem oraz wysyłką deklaracji do US, ZUS, GUS; uczestnictwo w kontrolach ZUS, US i inspekcji pracy. Zakres obowiązków został sporządzony dnia 1 września 2015r. i podpisany przez odwołującą z tym dniem.

W dniu 5 października 2015r. odwołującej założono kartę ciąży i stwierdzono
7 tydzień ciąży, ze wskazaniem, iż ostatnia miesiączka miała miejsce w dniu 14 sierpnia 2015r. W dniu 16 listopada 2016r. podczas wizyty lekarskiej odwołująca uzyskała skierowanie do szpitala.

Odwołująca w dniu 16 listopada 2015r. zwróciła się do pracodawcy o wypłatę wynagrodzenia w formie gotówkowej począwszy od listopada 2015r. Odwołująca pokwitowała odbiór wynagrodzenia za listopad i grudzień 2015r. na dowodach wypłat z dnia 30 listopada 2015r. i 23 grudnia 2015r.

Od dnia 17 listopada 2015r. do 18 listopada 2015r. odwołująca przebywała w szpitalu. Od dnia 17 listopada 2015r. była nieprzerwanie niezdolna do pracy do dnia porodu. Dziecko urodziła w dniu 17 maja 2016r.

U zainteresowanego, poza odwołującą, w okresie od września 2015r. pracę wykonywali K. J. (2) w wymiarze 1/10 etatu oraz K. P. w wymiarze 9/10, oboje za wynagrodzeniem proporcjonalnym do wynagrodzenia minimalnego. Ponadto pracę wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracy stażystka M. B. zatrudniona na stanowisku asystenta ds. księgowości od 31 sierpnia 2015r. Z kolei O. K. i A. W. przebywały w tym czasie na urlopach macierzyńskich. Zanim powstało stanowisko kierownicze odwołującej, sprawami kadrowymi i nadzorem zajmował się K. J. (2). On też zajmował się tymi kwestiami w okresie zwolnienia odwołującej. W okresie zwolnienia chorobowego odwołującej M. B. zakończyła odbywanie stażu i została zatrudniona na podstawie umowy o pracę od 1 grudnia 2015r. do 29 lutego 2016r. na stanowisku samodzielnej księgowej w wymiarze ½ etatu za wynagrodzeniem w wysokości 875 zł, tj. połową wynagrodzenia minimalnego. Ponadto od grudnia 2015r. nastąpiła zmiana wymiaru etatu K. J. (2) z 1/10 na 2/5, z czym nie wiązała się zmiana wynagrodzenia, które zostało podwyższone do 875 zł dopiero od stycznia 2016r. Z kolei O. K. wróciła do pracy w lutym 2016r., ale już od marca 2016r. został z nią rozwiązany stosunek pracy. Od 1 marca 2016r. pracę w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała M. B. za wynagrodzeniem minimalnym. Pracę do 31 sierpnia 2016r. wykonywała K. P., z którą nie przedłużono następnie umowy. W tym czasie od pracy powróciła z urlopu macierzyńskiego A. W..

dowód: akta ZUS, akta osobowe odwołującej i M. B., dokumentacja medyczna odwołującej (k. 31 akt), druki (...) za okres od listopada 2015r. do marca 2016r. (k. 46 akt), informacja ZUS (k. 53-53v akt), częściowo zeznania świadków: M. B. (k. 67v akt), K. P. (k. 67v-68 akt), częściowo wyjaśnienia odwołującej M. K. (k. 68-68v akt) oraz częściowo wyjaśnienia K. J. (2) składane za stronę zainteresowaną (k. 68v-69 akt).

Odwołanie jest nieuzasadnione.

Art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016r., poz. 963 ze zm.) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Przychodem są przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy (art. 4 pkt 9 powołanej wyżej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Przychodem w myśl art. 11 ust.1 ustawy z dnia z dnia 26 stycznia 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. z 2012r., poz. 361 ze zm.), przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z mocy art. 22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Z kolei w myśl art. 78 § 1 k.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.

Zgodnie z art. 58 § 2 k.p. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W kwestii kompetencji organu rentowego do kwestionowania wysokości wynagrodzeń wypłacanych w związku z wykonywaniem pracy w ramach stosunku pracy wypowiadał się Sąd Najwyższy. W uchwale z dnia 27 kwietnia 2005r. (sygn. II UZP 2/05, OSNP 2005/21/338) wyjaśniał, iż autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Najdobitniej wyraża to art. 353 ¹ k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. 300 k.p.) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Wskazując na dopuszczalność oceniania ważności treści umów o pracę według reguł prawa cywilnego, na podstawie art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p. wyjaśniał, iż stwierdzając nieważność postanowień umownych, organ stosujący prawo uchyla się tylko od związania nimi, nie ingerując w treść umowy o pracę i nie zastępując stron stosunku pracy w kształtowaniu pracowniczych uprawnień płacowych. Umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych; kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Są to skutki bardzo doniosłe, zarówno z punku widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), jak i interesu publicznego, należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych. Co więcej, godziwość wynagrodzenia - jedna z zasad prawa pracy (art. 13 k.p.) - zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny; w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje bowiem znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych. Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyrażająca się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej, nie powinna zresztą budzić wątpliwości. W związku z tym nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ¹ k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Należy bowiem pamiętać, że alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych. Z tego względu art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - w związku z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym oraz z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.) - musi być uzupełniony w ramach systemu prawnego stwierdzeniem, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Wobec powyższego w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa.

Podobne stanowiska zajmował również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 sierpnia 2005r. (sygn. II UK 16/05, OSNP 2006/11-12/191) i wyroku z dnia 19 maja 2009r . (sygn. III UK 7/09, LEX nr 509047) wyjaśniając, iż nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika może być w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych oceniane jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń oraz w wyroku z dnia 9 sierpnia 2005r. (sygn. III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/1992), gdzie wskazał, iż ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu. Także Sąd Apelacyjny w K. w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 marca 2014r. (sygn. III AUa 1450/13, dotychczas niepublikowane) wyjaśniał, iż podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, tj. należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Również Sąd Apelacyjny w K. w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 września 2012r. ( sygn. III AUa 420/12) podkreślał, iż nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ^{( 1)} k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia albowiem alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Chociaż z punktu widzenia art. 18 § 1 k.p., umówienie się o wynagrodzenie wyższe od godziwego, czy nie będące rzeczywistym ekwiwalentem świadczonej pracy, jest dopuszczalne, to pamiętać należy, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny.

Ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego. Godziwość wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych musi być zatem interpretowana przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w G. z dnia 19 listopada 2015r., sygn. III AUa 939/15, LEX nr 1950563).

Stanowisko to w pełni podziela również Sąd orzekający w niniejszej sprawie.

Z okoliczności niniejszej sprawy niewątpliwie wynika, iż strony umowy o pracę określając wysokość wynagrodzenia należnego odwołującej od 1 listopada 2015r. naruszyły zasady współżycia społecznego. Należy na wstępie zaznaczyć, iż faktycznie do podwyższenia odwołującej wynagrodzenia nie doszło od 1 listopada 2015r. w związku z powierzeniem jej obowiązków kierownika działu kadr i płac, ale od 1 października 2015r., kiedy to zajmowała jeszcze stanowisko specjalisty ds. rachunkowości. Wówczas bowiem pozostawiono odwołującej kwotę pełnego wynagrodzenia przy jednoczesnym obniżeniu wymiaru czasu pracy do 1/2. Tym samym w tej dacie doszło do podwójnego podwyższenia odwołującej wynagrodzenia. Ustalenie wynagrodzenia na poziomie 3.500 zł od 1 listopada 2015r. było de facto związane jedynie z podwyższeniem wymiaru czasu pracy do pełnego. Nie można również nie zwrócić uwagi, iż zmiana zakresu obowiązków odwołującej w związku z powierzeniem nowego stanowiska związana była przede wszystkim z powierzeniem obowiązków w zakresie nadzoru, co jest o tyle zastanawiające, że w firmie wówczas pracowali faktycznie jedynie K. J. (2), będący jej przełożonym, K. P. oraz stażystka M. B.. Trudno w tym zakresie uznać zeznania świadków i wyjaśnienia stron za wiarygodne. Oczywiście zrozumiałe jest dla Sądu, iż w sytuacji gdy odwołująca była najbardziej doświadczonym pracownikiem w zespole to mogła służyć radą pozostałym, czy nawet kontrolować ich pracę w pewnym zakresie, ale trudno przyjąć, że miało to miejsce dopiero od 1 listopada 2015r., a wcześniej nie. Sprzeczne jest to bowiem z doświadczeniem życiowym. Ponadto częstsze pojawianie się w firmie prezesa po rozpoczęciu korzystania przez odwołującą ze zwolnienia chorobowego było zrozumiałe w związku z mniejszą ilością pracowników do wykonywania pracy. Jednocześnie nie zostało wykazane, aby w tym okresie ilość klientów zwiększyła się na tyle, czy też sytuacja na rynku zmieniła się tak, aby faktycznie istniała potrzeba powierzenia odwołującej stanowiska kierowniczego. Przeczą temu wręcz późniejsze działania w zainteresowanej firmie. Należy bowiem zwrócić uwagę, że w listopadzie 2015r. pracę miały wykonywać łącznie osoby zatrudnione na 3 etatach (tj. odwołująca na pełnym etacie, K. J. (2) na 1/10 etatu, K. P. na 9/10 etatu oraz M. B. na pełnym etacie jako stażystka). Już jednak od grudnia 2015r. wymiar zatrudnienia został znacznie ograniczony. Pracy nie wykonywała bowiem już wówczas odwołująca. Z kolei M. B. została zatrudniona na ½ etatu. Etat K. J. (2) podniesiono nieznacznie do 2/5 (przy niezmienionym wynagrodzeniu w wysokości 175 zł). K. P. pracowała nadal na 9/10. Tym samym od grudnia 2015r. pracę w zainteresowanej firmie wykonywały osoby zatrudnione łącznie na 1 i 4/5 etatu. Oznacza to, iż faktycznie zatrudnienie uległo zmniejszeniu o ponad 1/3. Trudno przyjmować w tych okolicznościach, że sytuacja na rynku była tak szczególna, że wymagała utworzenia stanowiska kierowniczego dla odwołującej, gdy faktycznie od kolejnego miesiąca zatrudnienie to zostało ograniczone. Sytuacja taka miała miejsce, nawet gdyby w wyliczeniach nie uwzględniać etatu odwołującej. Należy również zwrócić uwagę na stwierdzenie K. J. (2) zawarte w piśmie procesowym z dnia 21 lipca 2016r., w którym wskazał, iż sytuacja finansowa do dnia dzisiejszego nie pozwalała na utworzenie dla kogoś stanowiska kierownika działu kadr i płac. Należy w tym miejscu zwrócić także uwagę, iż we wcześniejszym okresie stanowisko kierownicze zajmowała O. K., która jak wynika z zaświadczenia o odbyciu stażu przez odwołującą, zajmowała stanowisko kierownika biura (k. 50 akt ZUS). Była ona również osobą, która podpisała pierwszą umowę o pracę odwołującej (k. 7 cz. B akt osobowych odwołującej). Mimo tego, gdy wróciła do pracy po urlopie macierzyńskim w lutym 2016r. jej wynagrodzenie ustalono proporcjonalnie do wynagrodzenia minimalnego. Należy zwrócić uwagę, iż wszyscy zatrudnieni w zainteresowanej firmie pracownicy wykonywali pracę za wynagrodzeniem minimalnym lub jego proporcjonalną częścią. Wyjątek w tym względzie stanowiło jedynie od stycznia 2016r. wynagrodzenie K. J. (2), które wynosiło 875 zł, gdy proporcjonalnie do wymiaru czasu wynagrodzenie minimalne wynosiłoby 740 zł. Była to zatem różnica niewielka.

Wreszcie nie można zwrócić uwagi na sekwencję zdarzeń. I tak u odwołującej ostatnia miesiączka miała miejsce w dniu 14 sierpnia 2015r., a w dniu 5 października 2015r. uzyskała jednoznaczne potwierdzenie ciąży w trakcie wizyty u ginekologa, który stwierdził 7 tydzień ciąży. Jednocześnie od 1 października 2015r. nastąpiło u odwołującej podwyższenie wynagrodzenia (w związku z pozostawieniem jego dotychczasowej wysokości przy obniżeniu wymiaru zatrudnienia), a od 1 listopada 2015r. powierzono odwołującej stanowisko kierownicze z podniesieniem wymiaru czasu pracy do pełnego i proporcjonalnego podwyższenia wynagrodzenia. Przy czym zmiana w tym zakresie miała wynikać z porozumienia zawartego w dniu 1 października 2015r., ale jednocześnie nowy zakres czynności został sporządzony w dniu 1 września 2015r. i z tą datą został podpisany przez odwołującą. Jednocześnie odwołująca w swoich wyjaśnieniach potwierdza, że w październiku 2015r. pracowała jeszcze jako specjalista. Ponadto mimo, iż w całym okresie pracy otrzymywała wynagrodzenie w formie przelewu, to w dniu 16 listopada 2015r., w którym podczas wizyty lekarskiej zostaje skierowana do szpitala w związku z zagrożeniem poronieniem, składa równocześnie do pracodawcy wniosek o wypłatę wynagrodzenia w formie gotówkowej począwszy od listopada 2015r. Następnie dokumenty rozliczeniowe dotyczące miesiąca listopada 2015r. zostają przekazane przez zainteresowanego w grudniu 2015r. (w ustawowym terminie) do ZUS.

W ocenie Sądu nieścisłości w dokumentacji pracowniczej odwołującej z okresu bezpośrednio poprzedzającego wystąpienie u odwołującej niezdolności do pracy sugerują, iż nie została ona faktycznie przygotowana w datach w niej podanych. Trudno bowiem racjonalnie wytłumaczyć błędy zaistniałe w zakresie czynności kierownika działu kadr i płac. Oczywiście każdemu może zdarzyć się omyłka we wpisywaniu daty, ale w przedmiotowym przypadku dotyczyło to dwóch miejsc. Mając na uwadze, iż zmiany dotyczące zatrudnienia odwołującej przygotowywano z miesięcznym postąpieniem, tj. porozumienie z dnia 1 września 2015r. miało określać warunki pracy od 1 października 2015r., a porozumienie z dnia 1 października 2015r. warunki pracy od 1 listopada 2015r., to wystąpienie takiej omyłki wskazuje, iż musiała ona zostać faktycznie przygotowana w jednym czasie bez należytego zważania na szczegóły. Jednocześnie wskazanie, iż ustalenie nowych warunków pracy miało miejsce w dniu 1 października 2015r. miało utwierdzać osoby trzecie w przekonaniu, że ustalenie tych warunków nastąpiło faktycznie przed ostatecznym potwierdzeniem stanu ciąży u odwołującej. Nie można przy tym nie zauważyć, iż ustawowy termin do złożenia dokumentacji rozliczeniowej za październik 2015r., od którego podwyższono odwołującej wynagrodzenie, upływał już po uzyskaniu potwierdzenia ciąży odwołującej. Całość materiału dowodowego wskazuje, iż odwołująca ustalając nowe warunki zatrudnienia miała wiedzę, o tym iż jest w ciąży.

Reasumując biorąc pod uwagę fakt, że do podwyższenia wynagrodzenia odwołującej doszło faktycznie gdy pracowała na stanowisku specjalisty ds. rachunkowości, w sytuacji gdy wszyscy inni pracownicy zainteresowanego wykonywali w tym czasie pracę za wynagrodzeniem minimalnym, a także przedstawioną sekwencję zdarzeń należało dojść do przekonania, iż ustalenie wynagrodzenia odwołującej na poziomie 3.500,00 zł było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i stanowiło nadużycie stosunku pracy do osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu i jako takich nieważnych na gruncie ubezpieczeń społecznych. Organ rentowy w tych okolicznościach prawidłowo obniżył podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne do kwoty odpowiadającej kwocie minimalnego wynagrodzenia. Wynagrodzenie ustalone przez ZUS jest ekwiwalentne do świadczonej przez nią pracy, a także odpowiednie, sprawiedliwe i uczciwe przy uwzględnieniu płacy wszystkich pozostałych pracowników pracodawcy.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.