Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 września 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł, że K. Ś. (1) nie ma obowiązku zwrotu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddziałowi w W. odsetek od nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego do dnia wydania decyzji w kwocie 124,48 zł (pkt I wyroku); oddalił odwołanie w pozostałej części (pkt II) oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddziału w W. na rzecz K. Ś. (1) kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt III).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Decyzją z dnia 1 lipca 2015 roku, nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał K. Ś. (1) prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 15 lipca 2015 roku do 12 października 2015 roku w wysokości 90% podstawy wymiaru, od 13 października 2015 roku do 10 stycznia 2016 roku w wysokości 75% podstawy wymiaru. W decyzji znajduje się pouczenie, że świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową. Świadczenie zostało wypłacone z tytułu zatrudnienia wnioskodawczyni w firmie (...) LTD, które ustało z dniem 29 października 2015 roku. Od 2009 roku K. Ś. prowadzi działalność gospodarczą - firmę budowlaną. Wnioskodawczyni zajmuje się sprawami finansowymi, a pełnomocnik M. Ś. nadzorem nad pracowniami. W dniu 4 grudnia 2015 roku wnioskodawczyni zgłosiła się do ubezpieczeń społecznych z tytułu tej działalności z datą przystąpienia od 30 października 2015 roku.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż odwołanie wnioskodawczyni zasługuje na uwzględnienie jedynie w części.

Sąd I instancji przytaczając treść art. 13 ust 1 pkt. 2 w związku z art. 22 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (teks jedn. Dz. U. z 2005 r., Nr 31, poz. 267 ze zm.) oraz z art. 84 ust. 1, pkt. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. Nr 137, poz. 887) wskazał, że w tej sprawie zostały spełnione przesłanki art. 84 ust. 1, pkt. 1 powołanej ustawy. Wnioskodawczyni została pouczona, że za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie zachowuje prawa do świadczenia rehabilitacyjnego w razie kontynuowania działalności zarobkowej. Tytuł ubezpieczenia ustał z dniem 29 października 2015 roku, a zatem po tej dacie wnioskodawczyni nie nabyła prawa do świadczenia. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy jest kwestia, czy wnioskodawczyni ze względu na stan zdrowia miała rozeznanie, że od dnia 30 października 2015 roku nie zachowuje prawa do świadczenia rehabilitacyjnego z tytułu zatrudnienia pracowniczego. Świadomość w tej kwestii nie jest bowiem przesłanką zwrotu świadczenia.

Sąd Rejonowy uznał, iż zaskarżona decyzja podlega zmianie jedynie w zakresie żądania odsetek za opóźnienie.

W wyroku z dnia 21 marca 2013 r., sygn. akt III AUa 1311/12 Sąd Apelacyjny w Krakowie wskazał, że zgodnie z art. 84 ust. 1 u.s.u.s. osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Odesłanie do "prawa cywilnego" dotyczy wyłącznie zasad zapłaty i wysokości odsetek, a nie zasad zwrotu nienależnego świadczenia. Nie ma żadnych podstaw do stosowania przepisów prawa cywilnego (o bezpodstawnym wzbogaceniu lub czynie niedozwolonym) do oceny wymagalności, czy przedawnienia samego nienależnie pobranego świadczenia. Zasady określające zwrot takiego świadczenia ze względu na upływ czasu (dawność, w tym znaczeniu potocznie przedawnienie) wskazane są w art. 138 ust. 4 i 5 u.e.r.f.u.s. (zasadniczo za okres nie dłuższy niż 3 lata od "żądania zwrotu", czyli wydania decyzji w tym przedmiocie). "Żądanie zwrotu" nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (można powiedzieć, że staje się wymagalne w tym momencie, a nie w czasie spełniania świadczeń). Z tą chwilą następuje też wymagalność (w prawnym znaczeniu według prawa cywilnego - art. 359 § 2 k.c.) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 k.c.). Z tą też chwilą rozpoczyna się bieg przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek (art. 120 § 1 k.c.).

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 477(14) par. 1 i 2 KPC.

O kosztach należnych odwołującemu się orzeczono na podstawie art. 100 k. p. c. w związku z par. 9 ust. 2 rozporządzania Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 507 ze zm.). Stawka w tego rodzaju sprawie wynosi 360 zł. Z uwagi na to, że odwołanie okazało się uzasadnione w zakresie odsetek należało zasądzić od pozwanego połowę stawki.

Apelację od powyższego orzeczenia w całości wniósł pełnomocnik wnioskodawczyni.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 84 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 72 § 2 ust. 2 ordynacji podatkowa w zw. z art. 75 § 2 ordynacji podatkowej, w zw. z art. 75 § 4 ordynacji podatkowej, poprzez:

- utrzymanie w mocy decyzji Organu, w której ustalił on i wezwał do zwrotu nienależnego świadczenia w kwocie o 1.156,02 zł większej niż organ wypłacił powódce;

- nie uznanie za uzasadnione, aby nienależne świadczenie w kwocie stanowiącej wartość przedmiotu sporu, która została przez ZUS odprowadzona do Urzędu Skarbowego tytułem podatku dochodowego od osób fizycznych, ZUS odzyskał z Urzędu Skarbowego jako nadpłatę podatku dochodowego od osób fizycznych.

Mając powyższe na uwadze skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zmianę zaskarżonej decyzji w zakresie wysokości nienależnego świadczenia, tj. uznanie, iż kwota nienależnego świadczenia wynikająca z decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. z dnia 17 lutego 2016 roku, znak (...)- (...)-ZAs, Nr (...) wynosi 5.341,00 zł należności głównej a nie 6.947,20 zł. oraz o zasądzenie od pozwanego Zakładu na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I instancję, oraz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Przepis art. 66 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2014 roku, poz. 159 ze zm.) stanowi, że jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie zwrotu bezpodstawnie pobranych zasiłków stanowi tytuł wykonawczy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Z kolei w myśl art. 84 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 roku, poz. 121 ze zm.) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

W myśl zaś art. 34 ust 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2000 roku, Nr 14, poz. 176 ze zm.), organy rentowe są obowiązane jako płatnicy składek pobierać zaliczki miesięczne od wypłaconych bezpośrednio przez te organy emerytur i rent, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, rent strukturalnych oraz świadczeń pieniężnych dla cywilnych ofiar wojny.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że wnioskodawczyni pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczenia społecznego tj. świadczenie rehabilitacyjne w okresie od 30 października 2015 roku do 30 listopada 2015 roku, albowiem w dniu 4 grudnia 2015 roku wnioskodawczyni zgłosiła się do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej od 2009 roku działalności z datą przystąpienia od 30 października 2015 roku, a jednocześnie była skutecznie pouczona o okolicznościach ustania prawa do świadczeń albo wstrzymania ich wypłaty.

Zarzuty apelacji skupiają się głównie na kwestii, że odwołująca się K. Ś. (1) nie miała obowiązek zwrotu pobranego nienależnie świadczenia rehabilitacyjnego w kwocie brutto.

Wbrew szerokim wywodom apelacji wskazać należy, że nienależnie pobrane świadczenie podlegające zwrotowi obejmuje kwotę brutto , czyli kwotę świadczenia faktycznie wypłaconego osobie pobierającej świadczenie, zwiększoną o kwotę podatku dochodowego od osób fizycznych odprowadzaną przez organ rentowy na rzecz organu podatkowego oraz o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, jeśli została odprowadzona. Świadczeniem w rozumieniu powołanych powyżej przepisów jest, bowiem kwota świadczenia wyliczona na podstawie przepisów regulujących zasady ustalania wysokości świadczeń. Zaliczka na podatek dochodowy wliczana jest do dochodu uprawnionego i ostatecznie uwzględniona przy rocznym rozliczeniu podatkowym. Jest to część jego dochodu, z tym tylko, że nie może nią dysponować dowolnie, lecz wyłącznie na pokrycie zobowiązań podatkowych. Taka zaliczka nie może być wliczona do dochodu innej osoby, nawet w przypadku, gdyby pobrała ona świadczenie przeznaczone dla uprawnionego. Zwrot na rzecz organu rentowego nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia społecznego w kwocie brutto powoduje, że po stronie ubezpieczonego powstaje możliwość ubiegania się o zwrot "nadpłaconego" podatku dochodowego od osób fizycznych, z którym to żądaniem ubezpieczony może wystąpić do organu podatkowego (właściwego urzędu skarbowego). Nadpłatę podatku dochodowego można zrekompensować odliczeniem od dochodu wykazanego w zeznaniu rocznym dokonanych w roku podatkowym zwrotów nienależnie pobranych świadczeń, które uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu, w kwotach uwzględniających pobrany podatek dochodowy, jeżeli zwroty te nie zostały potrącone przez płatnika (art. 26 ust 1 pkt 5 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.). Uwzględnienie przez sąd ubezpieczeń społecznych rozpoznający sprawę o zwrot nienależnie pobranego świadczenia należnych odliczeń na zaliczkę podatkową jest niemożliwe także ze względów procesowych. Nie taki jest bowiem przedmiot sporu (jego podstawa faktyczna i prawna). Ponadto kwestia ta dotyczy również podmiotów, które nie są stronami tego sporu (organy podatkowe). Gdyby przyjąć założenie, że sąd ubezpieczeń społecznych powinien zasądzać w takiej sytuacji zwrot nienależnie pobranych świadczeń w wysokości netto (z uwzględnieniem odliczeń zaliczki na podatek dochodowy), to musiałby on zająć się kwestią ustalania przychodu ubezpieczonego (bo od przychodu dokonuje się odliczeń) oraz rozważać treść stosunku prawnego między organem rentowym jako płatnikiem a innymi podmiotami (organami podatkowymi), które nie są stronami procesu (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2009 r., I UK 333/08). Odwołująca nie będzie jedynie mogła domagać się zwrotu odprowadzonej od nienależnie pobranego świadczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne, co wprost wynika z treści art. 94 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.), która to składka jednak podlega odliczeniu od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Powyższe oznacza to, że prawo żądania zwrotu zaliczki na podatek dochodowy przysługuje osobie, która została wskazana jako podatnik przy przekazywaniu tej zaliczki na rzecz organu podatkowego. Skoro odwołująca K. Ś. (1) została wskazana jako podatnik, a pozwany organ rentowy był tylko płatnikiem zaliczki to prawo do żądania zwrotu zaliczki na podatek dochodowy przysługuje odwołującej się. Tym samym należało uznać, iż odwołująca K. Ś. (1) jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wraz z podatkiem dochodowym odprowadzonym od tego świadczenia do urzędu skarbowego przez pozwany organ rentowy.

W konsekwencji uznać należy, że na K. Ś. (1) ciąży obowiązek zwrotu pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych w kwocie brutto a nie - jak mylnie zakłada skarżący - w kwocie netto. .

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy, badając poprawność zaskarżonej decyzji dokonał prawidłowej interpretacji przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Rozumowanie Sądu pierwszej instancji było logiczne i spójne, a poczynione ustalenia i wysnute wnioski w pełni poprawne i rzetelne. Z tych też względów brak jest podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia odwołania poprzez orzeczenie o zwrocie świadczenia nienależnie pobranego w kwocie netto nie zaś brutto. Sąd drugiej instancji zważył więc, iż zaskarżone rozstrzygnięcie w świetle zgromadzonego materiału dowodowego jest oczywiście uzasadnione.

W konsekwencji Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k. p. c. oddalił apelację uznając, iż jest ona bezzasadna.

Przewodniczący: Sędziowie:

E.W.(zm)