Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Wojciech Szcząska

Sędziowie SO Małgorzata Balcerak-Tkacz (spr.)

SO Małgorzata Truskolaska-Żuczek

Protokolant p. o. protokolanta sądowego Bartosz Chmielewski

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 lutego 2017 r. w Warszawie sprawy

z powództwa H. K.

przeciwko (...) W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie

z dnia 24 czerwca 2015 r., sygn. akt I C 613/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od H. K. na rzecz (...) W. kwotę 1200 (tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Małgorzata Balcerak-Tkacz Wojciech Szcząska Małgorzata Truskolaska-Żuczek

IV Ca 479/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 24 czerwca 2015 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie oddalił powództwo H. K. przeciwko (...) W.
o zapłatę tytułem odszkodowania za nadpłacony czynsz oraz zadośćuczynienia, odstąpił
od obciążania powoda kosztami procesu oraz przyznał pełnomocnikowi powoda kwotę 2.952,00 zł tytułem udzielonej pomocy prawnej z urzędu.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy wskazał, iż powództwo podlegało oddaleniu jako pozbawione podstawy prawnej. Powód nie wykazał bowiem żadnej z przesłanek warunkujących przypisanie odpowiedzialności pozwanemu na podstawie art. 415
w zw. z art. 417 k.c. Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika bowiem, iż pozwany, co prawda, naliczał powodowi przez pewien okres czasu opłatę za bezumowne korzystanie z lokalu,
ale po ustaleniu wstąpienia powoda w stosunek najmu, pozwany dokonał rozliczenia nadpłaty w ten sposób, iż powód przez pewnie okres czasu w ogóle nie płacił czynszu, co zresztą powód przyznał w toku postępowania. Skoro powód nie wykazał poniesionej szkody,
ani związku przyczynowego między działaniem (zaniechaniem) pozwanego, a ewentualną szkodą, to roszczenie odszkodowawcze nie zasługiwało na uwzględnienie. Z kolei w zakresie roszczenia tytułem zadośćuczynienia powód nie wykazał, aby poniósł krzywdę w związku
z odmową przez pozwanego wstąpienia w stosunek najmu, co potwierdził przeprowadzony
w toku postępowania dowód z opinii biegłego psychologa. Sąd Rejonowy odstąpił
od obciążenia powoda kosztami procesu z uwagi na fakt, iż jest on osobą niepełnosprawną
w stopniu umiarkowanym, bezrobotną, utrzymującą się z zasiłku w wysokości 529,00 zł.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód. Wyrok zaskarżył w całości, zarzucając Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 415 w zw. z art. 417 k.c. poprzez niedokonanie oceny roszczenia powoda w aspekcie poniesionej przez niego szkody, związanej z niezasadnym naliczeniem przez pozwanego odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu; art. 445 § 1 w zw. z art. 444 § 1 k.c. poprzez brak wskazania jakie kryteria Sąd Rejonowy zastosował przy ustalaniu wystąpienia krzywdy po stronie powoda,
a także błędnym uznaniu, że zadośćuczynienie nie przysługuje; art. 77 ust. 1 Konstytucji RP poprzez jego niezastosowanie i brak uznania, że każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka mu została wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej; art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów oraz art. 328 § 1 k.p.c. poprzez niedostateczne wyjaśnienie w uzasadnieniu powodów, dla których Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo.

Wskazując na powyższe, powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, względnie o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty wskazanej w pozwie oraz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, opisane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i przyjmuje je za własne. Z uwagi na powyższe, nie zachodzi potrzeba powtórzenia poczynionych już ustaleń (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r., sygn. akt II CSK 18/07, Lex 966804).

Odnosząc się do zarzutów podniesionych przez powoda w apelacji, stwierdzić należy,
iż Sąd Rejonowy nie dopuścił się, zdaniem Sądu Okręgowego, naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. i nie popełnił błędów w istotnych dla sprawy ustaleniach faktycznych. Sąd Rejonowy zasadnie oddalił powództwo, ponieważ powód
nie wykazał w sposób niebudzący wątpliwości przesłanek warunkujących odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego.

Zgodnie z art. 417 § 1 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władze z mocy prawa. Przesłankami odpowiedzialności, opartej na formule deliktu, podmiotów wymienionych w powołanym przepisie jest: 1) szkoda, 2) szkoda ta musi być wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej
(w sferze imperium) oraz 3) istnienie normalnego, adekwatnego związku przyczynowego między działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy a powstaniem szkody
(art. 361 k.c.). W realiach sprawy powód nie wykazał – a to na nim, zgodnie z art. 6 k.c.
i art. 232 k.p.c., spoczywał ciężar wskazania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodził skutki prawne – aby pozwany wyrządził mu szkodę. Wbrew zapatrywaniom powoda, szkody w realiach sprawy nie stanowiła opłata naliczana przez pozwanego tytułem bezumownego korzystania z lokalu. Za Sądem Rejonowym wskazać bowiem należy,
iż nadpłata spowodowana naliczaniem przez pozwanego w/w opłaty w kwocie wyższej
niż stawka czynszu została następnie rozliczona przez pozwanego w ten sposób, iż powód przez pewien okres czasu nie płacił czynszu.

Jak się powszechnie przyjmuje w doktrynie i orzecznictwie, ustalenia istnienia
i rozmiaru szkody majątkowej dokonuje się za pomocą metody dyferencyjnej (różnicowej). Polega ona na przyjęciu założenia, że szkodę stanowi różnica między rzeczywistym stanem dóbr poszkodowanego z chwili dokonywania ustaleń a stanem hipotetycznym, jaki istniałby, gdyby zdarzenie szkodzące nie nastąpiło (zob. m. in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia
11 lipca 1957 roku, sygn. akt II CR 304/55, OSNCK 1958, nr III, poz. 76; z dnia 14 stycznia 2005 roku, sygn. akt III CK 193/04, OSP 2006, z. 7-8, poz. 89 oraz z dnia 13 stycznia
2016 roku, sygn. akt V CSK 264/15). Metoda ta opiera się na założeniu, iż poszkodowany powinien otrzymać w wyniku naprawienia szkody pełne pokrycie doznanego uszczerbku, przy czym nie może uzyskać więcej, niż wynosi szkoda. W konsekwencji, przy ustalaniu szkody należy uwzględnić nie tylko okoliczności powodujące doznanie uszczerbku,
ale również przynoszące korzyści wskutek zdarzenia, które wywołało szkodę ( compensatio lucri con damno). Odnosząc te uwagi do niniejszej sprawy, stwierdzić należy – za Sądem Rejonowym – iż powód nie poniósł szkody na skutek obciążania go przez pozwanego opłatą za bezumowne korzystanie z lokalu, ponieważ po ustaleniu wstąpienia powoda w stosunek najmu zaistniała nadpłata została rozliczona w ten sposób, iż powód przez pewien okres czasu nie płacił czynszu. Innymi słowy, z porównania hipotetycznej sytuacji powoda, w jakiej
by się znalazł, gdyby nieprzerwanie był zobowiązany do uiszczania czynszu, z sytuacją,
w jakiej się znalazł gdy przez pewien czas płacił opłatę za bezumowne korzystanie z rzeczy,
a powstała nadwyżka została następnie zaliczona na poczet przyszłych wpłat, prowadzi
do wniosku, iż w obu przypadkach sytuacja powoda jest taka sama. Oznacza to, iż powód
nie poniósł szkody.

Z uwagi na to, iż przypisanie odpowiedzialności odszkodowawczej w każdym przypadku wymaga łącznego spełnienia wszystkich przesłanek ją warunkujących, niespełnienie jednej z nich – w tym przypadku poniesionej szkody – czyni bezprzedmiotowymi rozważania co do pozostałych.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy 445 § 1 w zw. z art. 444
§ 1 k.c., wskazać należy, iż przesłankami zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 445 k.c. jest: 1) wyrządzenie krzywdy w postaci uszkodzenia ciała, wywołania rozstroju zdrowia, naruszenia wolności lub integralności seksualnej, 2) krzywda winna zostać wyrządzona czynem niedozwolonym, 3) istnienie normalnego, adekwatnego związku przyczynowego między czynem niedozwolonym a wyrządzoną krzywdą. Krzywda może mieć charakter cierpień fizycznych lub moralnych. Podobnie jak powód nie wykazał, aby wyrządzona
mu została szkoda o charakterze materialnym, tak samo nie wykazał, aby wyrządzona
mu została krzywda. W celu zweryfikowania twierdzeń powoda co do wyrządzenia mu przez pozwanego krzywdy, w sprawie przeprowadzony został dowód z opinii biegłego psychologa. Jak wynika z treści opinii, „badaniem nie stwierdzono znacznego wpływu nieprzyznania panu H. K. prawa do najmu mieszkania po zmarłej żonie, na funkcjonowanie emocjonalne i społeczne badanego” (k. 88). Biorąc ponadto pod uwagę, iż biegły stwierdził
m. in. iż powód „ ma wysoko zaznaczoną tendencję do uwypuklania własnych potrzeb, niską empatię na odczucia innych i skłonność do instrumentalnego traktowania innych, w taki sposób, aby osiągnąć maksimum własnych korzyści”, to brak było podstaw do przyjęcia,
iż powodowi wyrządzona została krzywda. Niespełnienie tej przesłanki wykluczało zasądzenie na rzecz powoda kwoty wskazanej w pozwie tytułem zadośćuczynienia.

Z ustosunkowania się do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 77 ust. 1 Konstytucji RP Sąd Okręgowy czuł się zwolniony, odsyłając jednocześnie do wyżej poczynionych uwag do zarzutu naruszenia art. 417 k.c., ponieważ przepis ten stanowi realizację na płaszczyźnie ustawowej wyrażonej w powołanym art. 77
ust. 1 Konstytucji RP zasady odpowiedzialności państwa i jednostek samorządu terytorialnego za szkody wyrządzone niezgodnymi z prawem działaniami i zaniechaniami
o charakterze władczym (zob. P. Sobolewski, Komentarz do art. 415 KC, [w:] K. Osajda (red.) Kodeks cywilny. Komentarz., Wydanie 16, Legalis).

W kontekście zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 328 § 1 k.p.c., wskazać należy, iż z uwagi na brak szerszego uzasadnienia tego zarzutu, Sąd Okręgowy nie dostrzega,
z jakich względów – w ocenie skarżącego – mogło dojść do naruszenia tego przepisu. Wydaje się raczej, iż zarzucając Sądowi Rejonowemu niedostateczne wyjaśnienie w uzasadnieniu powodów, dla których powództwo zostało oddalone, powód dążył do sformułowania zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Nie jest jednak zadaniem Sądu Okręgowego dookreślanie
w drodze interpretacji zamiaru skarżącego, tym bardziej, gdy jest reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika. Niemniej jednak, Sąd Okręgowy wskazuje, iż o naruszeniu
art. 328 § 2 k.p.c. można mówić jedynie wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia
nie zawiera danych pozwalających na kontrolę tego orzeczenia (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, sygn. akt I CKN 185/01, Legalis, z dnia 22 maja 2003 roku, sygn. akt II CKN 121/01, Legalis, z dnia 20 lutego 2003 roku, sygn. akt I CKN 65/01, Legalis, z dnia 7 lutego 2001 roku, sygn. akt V CKN 606/00, Legalis). Co więcej, brak wszystkich lub niektórych elementów uzasadnienia wymienionych w powołanym przepisie winien uzasadniać przekonanie, iż uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2001 roku, sygn. akt V CKN 158/00, Legalis, z dnia 19 października 2005 roku, sygn. akt V CK 642/04, Legalis). W realiach sprawy taki zarzut musiałby okazać się chybiony, ponieważ uzasadnienie zaskarżonego wyroku pozwala ustalić motywy, jakimi kierował się Sąd Rejonowy przy wydawaniu orzeczenia, a zapadłe w sprawie rozstrzygnięcie odpowiadało prawu.

Z uwagi na to, iż apelacja powoda okazała się nieuzasadniona, podlegała oddaleniu
na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98
§ 1 w zw. z art. 99 k.p.c., obciążając nimi powoda. Wysokość kosztów zastępstwa prawnego należnych pozwanemu, reprezentowanemu przed Sądem Okręgowym przez zawodowego pełnomocnika, ustalona została na podstawie § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 5 listopada 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych w zw. z § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Małgorzata Balcerak – Tkacz Wojciech Szcząska Małgorzata Truskolaska - Żuczek