Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 stycznia 2017 r. w Szczecinie

sprawy R. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie emerytury

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 1 lutego 2016 r. sygn. akt VI U 886/15

oddala apelację.

SSO del. Gabriela Horodnicka SSA Urszula Iwanowska SSA Barbara Białecka

- Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 267/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 listopada 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. odmówił ubezpieczonemu R. M. prawa do „wcześniejszej” emerytury wskazując, że udowodnił on łączny okres ubezpieczenia wynoszący jedynie 23 lata, 11 miesięcy i 20 dni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił do okresu ubezpieczenia na podstawie oświadczenia czasu pobierania przez skarżącego praktycznej nauki zawodu od 1 września 1972 r. do 12 czerwca 1974 r.
z uwagi na brak świadectwa pracy z (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G., który poświadczyłby fakt odbycia praktycznej nauki zawodu.

Ubezpieczony R. M. odwołał się od tej decyzji organu rentowego twierdząc, że jest ona krzywdząca. Podniósł, że w spornym okresie uczęszczał do (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) i odbywał praktyczną naukę zawodu na terenie zakładu pracy,
a zatem ten okres winien mu być zaliczony do nabycia uprawnień emerytalnych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Wskazał, że skarżący nie udowodnił 25-letniego stażu ubezpieczeniowego,
a zatem nie przysługuje mu prawo do „wcześniejszej” emerytury.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 1 lutego 2016 r. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 5 listopada 2015 r., znak (...) w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu R. M. prawo do emerytury od dnia 4 listopada 2015 r.

Sąd I instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Ubezpieczony R. M. urodził się (...) Z zawodu jest posadzkarzem. Dotychczas pracował jako posadzkarz, malarz budowlany, robotnik budowlany, ładowacz, kierowca ciągnika, aparatowy formowania włókien.

W spornym okresie od 1 września 1972 r. do 12 czerwca 1974 r. uczęszczał do przyzakładowej szkoły zawodowej – (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G.. Cykl kształcenia przez dwa lata nauki wyglądał następująco: ubezpieczony przez trzy dni w tygodniu (poniedziałek, wtorek, środa) pobierał naukę w szkolę, a przez pozostałe dni tygodnia (czwartek, piątek, sobota) odbywał praktykę zawodową, za którą otrzymywał wynagrodzenie. Praktykę odbywał na terenie budów. W dniu 9 października 2015 r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie mu „wcześniejszej” emerytury. Pozwany decyzją z dnia 5 listopada 2015 r. ustalił brak prawa do wcześniejszej emerytury. Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji.

R. M. posiada staż pracy w warunkach szczególnych wynoszący 15 lat, 8 miesięcy i 18 dni. W dniu (...). ukończył 60 lat. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Posiada łączny staż ubezpieczeniowy wynoszący 25 lat, 9 miesięcy i 2 dni.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz na podstawie art. 32, art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa emerytalna), a także § 2 ust. 1, § 3-4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.; powoływane dalej jako: rozporządzenie), Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie ubezpieczonego.

Sąd I instancji wskazał, że w sprawie należało ustalić, czy okres od 1 września 1972 r. do 12 czerwca 1974 r., kiedy to wnioskodawca był uczniem (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...)
w G., stanowi okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r. Oceniając status prawny takiego ucznia należy badać spełnienie warunków określonych
w przepisach o zatrudnieniu młodocianych, obowiązujących w okresie wskazanym przez zainteresowanego jako okres zatrudnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2000 r., II UKN 349/99, OSNP 2001 r., z. 11, poz. 398). W dacie podjęcia przez wnioskodawcę nauki tj. 1 września 1972 r. obowiązywała ustawa z dnia 2 lipca 1958 r.
o nauce zawodu, przyuczania do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 ze zm.)
w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty
i wychowania (Dz. U. Nr 32, poz. 160). Ustawa ta obowiązywała do wejścia w życie Kodeksu pracy, co miało miejsce 1 stycznia 1975 r. – art. IV § 1 pkt 16 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. przepisy wprowadzające Kodeks pracy (Dz. U. z 5 lipca 1974 r.). W treści art. 3 ust. 1 cyt. ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. przyjęto, że młodociani mogli być zatrudniani przez zakłady pracy w celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy, odbycia wstępnego stażu pracy. Zgodnie z art. 9 ust. 1 tejże ustawy, zakład pracy, przyjmując młodocianego na naukę zawodu, w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy, był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego.

Na tę okoliczność Sąd Okręgowy dopuścił dowód z zeznań świadków oraz ubezpieczonego.

Świadek A. N. przesłuchany na rozprawie w dniu 1 lutego 2016 r. wskazał, że naukę w (...) Szkole Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G. odbywał w latach 1973-1975. W tym czasie system kształcenia wyglądał następująco: 3 dni w tygodniu (poniedziałek, wtorek, środa) pobierał naukę w szkole, a przez trzy kolejne dni (czwartek, piątek, sobota) odbywał praktykę zawodową na terenie budów, za którą otrzymywał wynagrodzenie. Świadek nie pamiętał, czy zawierał z Przedsiębiorstwem Budowlanym (...) umowę o praktyczną naukę zawodu, lecz na rozprawie w dniu 1 lutego 2016 r. okazał świadectwo pracy, z którego wynikało, że był zatrudniony w tym przedsiębiorstwie jako uczeń od 1 września 1973 r. do 20 czerwca 1975 r. Świadek razem z ubezpieczonym dojeżdżał do szkoły, obaj bowiem mieszkali w tej samej miejscowości.

Kolejny świadek, A. M., uczęszczał do jednej klasy razem
z odwołującym. Razem się uczyli i razem odbywali praktyki zawodowe. Podał, że przed przyjęciem do szkoły musiał napisać podanie. Nie pamiętał natomiast, czy zawierał ze szkołą umowę o praktyczną naukę zawodu. Wskazał, że nauka w szkole odbywała się
w systemie: 3 dni nauki (poniedziałek, wtorek, środa) i 3 dni praktyk zawodowych (czwartek, piątek, sobota). Z tytułu praktyk uczniowie otrzymywali wynagrodzenie. Na rozprawie w dniu 1 lutego 2016 r. świadek okazał posiadane świadectwo pracy, z którego wynikało, że w dniu 1 września 1972 r. rozpoczął pracę w (...) Kombinacie Budowlanym, jako uczeń.

Ubezpieczony R. M. na rozprawie w dniu 1 lutego 2016 r. wskazał, że od 1 września 1972 r. rozpoczął naukę w (...) Szkole Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G..
W trakcie niniejszej nauki przez trzy dni w tygodniu (czwartek, piątek, sobota) odbywał praktyki zawodowe, w trakcie których wykonywał wszelkie zlecane mu czynności na terenie budów. Za pracę otrzymywał wynagrodzenie. Ubezpieczony nie posiadał umowy
o praktyczną naukę zawodu zawartej z Przedsiębiorstwem Budowlanym (...). Przedłożył natomiast duplikat ukończenia w dniu 12 czerwca 1974 r. zasadniczej szkoły zawodowej w zawodzie posadzkarz oraz zaświadczenie z dnia 9 stycznia 2014 r.
z Kuratorium (...) z którego wynika, że od 1 września 1972 r. do 12 czerwca 1974 r. uczęszczał do przyzakładowej szkoły zawodowej i odbywał praktyczną naukę zawodu na terenie zakładu pracy.

Sąd I instancji dał wiarę zeznaniom świadków, albowiem uzupełniają się one wzajemnie, są logiczne i potwierdzają zeznania odwołującego. Zarówno A. M., jak i A. N. z uwagi na to, że uczyli się z ubezpieczonym w tej samej szkole, podlegali też tym samym regułom odbywania praktycznej nauki zawodu. Dlatego też, zdaniem Sądu, zeznania świadków stanowią pełnowartościowy, wiarygodny dowód
i między innymi na nich Sąd oparł swoje ustalenia w sprawie.

Nadto Sąd Okręgowy uznał, że okoliczność odbywania przez R. M.
w spornym okresie praktycznej nauki zawodu w Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) na podstawie art. 231 k.p.c. można wywnioskować z innych ustalonych
w sprawie faktów (tzw. domniemanie faktyczne).

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekający wskazał, że niewątpliwie wnioskodawca w dniu 1 września 1972 r. rozpoczął 2-letnią naukę w (...) Szkole Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...)
w G.. Okoliczność ukończenia tej szkoły potwierdza duplikat świadectwa ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej. Z wyjaśnień wnioskodawcy, jak też zeznań świadków wynika, że jako uczniowie tej szkoły odbywali oni praktyki zawodowe przez 3 dni w tygodniu, otrzymując stosowne wynagrodzenie. Z tego okresu nie zachowały się żadne dokumenty dotyczące skarżącego, potwierdzające te okoliczności. Mimo tego Sąd dał wiarę złożonym wyjaśnieniom. Przy zastosowaniu reguł logicznego rozumowania oraz uwzględnieniu zasad wiedzy i doświadczenia życiowego Sąd Okręgowy uznał, że odwołujący, aby ukończyć z wynikiem pozytywnym szkołę zawodową musiał też odbyć praktyczną naukę zawodu w przepisanym zakładzie pracy. Brak dokumentacji w tym zakresie w aktach osobowych wnioskodawcy nie niweczy prawa powoływania się na niniejszą okoliczność. Świadkowie zeznający na rozprawie
w dniu 1 lutego 2016 r.: A. N. i A. M., na podstawie posiadanych dokumentów (świadectwo pracy A. N., z którego wynika, że był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) jako uczeń od 1 września 1973 r. do 20 czerwca 1975 r. i świadectwo pracy A. M., z którego wynika, że pracę w tym przedsiębiorstwie rozpoczął 1 września 1972 r.) legitymują się okresem ubezpieczenia z okresu pobierania nauki w (...) Szkole Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...). Sąd orzekający uznał zatem, że skoro ubezpieczony również uczęszczał do tej samej szkoły, wykonywał te same czynności w trakcie praktyk zawodowych, to sporny okres również należy wliczyć mu do okresu ubezpieczenia. Wskazał, że praktyczna nauka zawodu była obowiązkiem wszystkich uczniów tzw. szkół przyzakładowych”. Zgodnie z § 13 załącznika do zarządzenia Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 10 sierpnia 1968 r. w sprawie statutu zasadniczej szkoły zawodowej dokształcającej (Dz. Urz. MOiSW nr B-11, poz. 92) naukę zawodu w zakładach pracy zgodną z kierunkiem nauczania szkoły regulowały odrębne przepisy. I tak w myśl obowiązującego wówczas art. 9 ust. l ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy
i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. nr 45, poz. 226) zakład pracy przyjmując młodocianego na naukę zawodu w celu przyuczenia do określonej pracy i odbycia wstępnego stażu pracy był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego. Obowiązek zawarcia takiej umowy został z pewnością zrealizowany również w przypadku odwołującego. Co prawda skarżący nie posiada takiej umowy, niemniej jednak okoliczności sprawy przemawiają za uznaniem tego stanu rzeczy.

Reasumując, w ocenie Sądu I instancji postępowanie dowodowe przeprowadzone
w niniejszej sprawie wykazało, że odwołujący w spornym okresie w ramach obowiązkowych praktyk był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) w G., a tym samym po zaliczeniu okresu 1 roku, 9 miesięcy i 12 dni udokumentował on wymagany 25-letni okres ubezpieczenia (23 lat, 11 miesięcy i 20 dni – okres uwzględniony przez pozwanego i 1 rok, 9 miesięcy i 12 dni – okres uczęszczania do (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G.; łącznie 25 lat, 9 miesięcy i 2 dni). Pozostałe przesłanki dotyczące przyznania wcześniejszej emerytury nie były kwestionowane przez ZUS.

Ogólną zasadą prawa ubezpieczeń społecznych jest wypłata świadczenia na wniosek zainteresowanego, poczynając od dnia powstania prawa do emerytury (tj. spełnienia ustawowych warunków), lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie. Ubezpieczony skończył 60 lat w dniu(...). i od tego też dnia Sąd przyznał mu prawo do emerytury (art. 129 § 1 ustawy).

Z rozstrzygnięciem Sądu I instancji nie zgodził się organ rentowy, zaskarżając je
w całości. Wyrokowi zarzucił:

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, przez przyjęcie, że ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki, od których uzależnione jest przyznanie prawa do emerytury, a w szczególności posiadania wymaganego okresu ubezpieczenia,

- naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013r poz. 1440 ze zm.) w zw. z § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) przez przyjęcie, że ubezpieczony ma prawo do emerytury wobec udokumentowania wymaganego 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Wskazując na powyższy zarzut organ rentowy wniósł o:

1) zmianę wyroku w całości i oddalenie odwołania R. M., ewentualnie

2) o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że w świetle orzecznictwa za ukształtowany należy przyjąć pogląd, zgodnie z którym dowód tylko z zeznań świadków, z uwagi na szczególny i wyjątkowy charakter prawa do emerytury w obniżonym wieku, nie może przesądzać o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, zwłaszcza, gdy fakty wynikające z zeznań świadków nie znajdują potwierdzenia w dokumentacji pracowniczej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 5 lutego 2014 r., sygn. akt III AUa 1368/13, LEX Nr 1425488). Analizując uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r. sygn.. akt III UZP 6/84, LEX nr 14625 stwierdzić należy, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi
w Kodeksie postępowania cywilnego. W związku z tym okresy zatrudnienia mogą być udowadniane zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia z zakładu pracy.

Zdaniem skarżącego w niniejszej sprawie analiza dokonana przez Sąd Okręgowy
w zakresie przyjęcia, że ubezpieczony udowodnił okresy zatrudnienia jest nieuprawniona. Świadek A. N. uczęszczał do szkoły zawodowej później niż ubezpieczony. Ukończył ją w czerwcu 1975 r., więc już pod rządami Kodeksu pracy. Natomiast świadek A. M. twierdząc, że uczęszczał do szkoły zawodowej razem z ubezpieczonym praktykę zawodu odbywał nie w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...), a w (...) Kombinacie Budowlanym, więc w zupełnie innym przedsiębiorstwie państwowym. Nie mógł w związku z tym odbywać praktyk razem z ubezpieczonym, gdyż ten, jak twierdzi w odwołaniu, odbywał je na terenie zakładu pracy tj. (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...). Tym samym statusy ubezpieczonego jak i świadków nie są tożsame.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o jej oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, że – wbrew twierdzeniom apelującego – ze świadkiem A. N. od 1 września 1973 r. do 12 czerwca 1974 r. uczęszczał do (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G.. Praktyczną naukę zawodu odbywali oni na terenie zakładu pracy. Ponadto ubezpieczony podniósł, że ze świadkiem A. M. uczęszczał do jednej klasy, razem z nim odbywał również praktyczną naukę zawodu na terenie Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G., które dnia 1 października 1978 r. przekształciło się w (...) Kombinat Budowlany w G.. Ubezpieczony wyjaśnił, że świadectwo pracy wystawione A. M. przez (...) Kombinat Budowlany zawiera okres uczęszczania do szkoły wraz z okresem pracy tj. od 1 września 1972 r. do 31 sierpnia 1980 r. z adnotacją
o ukończenia Szkoły Przyzakładowej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego
w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd odwoławczy podzielił ustalenia faktyczne, a także rozważania prawne przedstawione przez Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania w tej części uzasadnienia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 i z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną było ustalenie, czy ubezpieczony R. M. posiada wymagany ogólny staż pracy, zgodnie bowiem z art. 184 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 z późn. zm.; dalej jako „ustawa emerytalna”) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, który dla mężczyzn wynosi 25 lat. Organ rentowy ustalił, że R. M. udowodnił łączny okres ubezpieczenia wynoszący 23 lata, 11 miesięcy i 20 dni.

Zważywszy na granice i kierunek apelacji należy podnieść, że rozpoznający sprawę Sąd Okręgowy, przyznając ubezpieczonemu prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, prawidłowo uznał, iż okres od 1 września 1972 r. do 12 czerwca 1974 r., kiedy to ubezpieczony był uczniem (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G., stanowi okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej. Zgodnie
z treścią wskazanego przepisu, za okresy składkowe należy uznać przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r., tj. w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 z późn. zm.). Przepis ten stanowi, że zakład pracy przyjmując młodocianego na naukę zawodu w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy, jest obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego. W tym miejscu należy jednak zwrócić uwagę na stanowisko Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 28 czerwca 2016 r., I UK 256/15 (Legalis nr 1495288), stwierdził, że niesporządzenie pisemnej umowy o naukę zawodu nie przesądza o niemożliwości zakwalifikowania spornej pracy jako okresu składkowego z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Decydujące jest bowiem w tym wypadku ustalenie, czy wnioskodawca faktycznie wykonywał zatrudnienie na warunkach określonych w ustawie z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczania do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz
o wstępnym stażu pracy. W ocenie Sądu Najwyższego przedstawiony punkt widzenia skłania do odrzucenia poglądu polegającego na przyjęciu, że wykazanie okresu składkowego z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej możliwe jest tylko w razie przedstawienia dokumentów potwierdzających fakt zatrudnienia przez zakład pracy w celu przyuczenia do zawodu na podstawie indywidualnej umowy o pracę. Zdaniem Sądu Najwyższego wskazane orzecznictwo nie uwzględnia odmiennych kategorii. Czym innym jest bowiem forma czynności prawnej, zmaterializowana w dokumencie potwierdzającym zawarcie umowy o pracę (umowy o naukę zawodu), a czym innym skuteczność zobowiązania w świetle prawa ubezpieczeń społecznych. O ile pierwsza kwestia ma wyłącznie wymiar dowodowy, o tyle druga, stanowi punkt wyjścia do określenia sytuacji prawnej ubezpieczonego. Oznacza to, że nieprzedstawienie przez ubezpieczonego dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy w celu nauki zawodu samoistnie nie przesądza o jej nieistnieniu. Co najwyżej może stanowić argument przemawiający za uznaniem, że strony nie realizowały określonej więzi prawnej. Nie jest jednak tak, że w ramach odtwarzania faktów miarodajnych dla rozstrzygnięcia niemożliwe jest przyjęcie, że młodocianego z zakładem pracy łączyła umowa o pracę (mimo że nie posiada on dokumentu potwierdzającego jej zawarcie, czy też umowy o naukę zawodu nigdy nie sporządzono na piśmie).

W świetle powyższego wskazać należy, że w przedmiotowej sprawie ubezpieczony nie przedłożył pisemnej umowy o naukę zawodu, jednakże wszechstronna analiza okoliczności faktycznych oraz zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż R. M. od 1 września 1972 r. do 12 czerwca 1974 r.
w (...) Szkole Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G. faktycznie odbywał praktyczną naukę zawodu w zakładzie pracy, o której mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że w sprawie przedłożone zostały dokumenty potwierdzające fakt uczęszczania i ukończenia przez ubezpieczonego zasadniczej szkoły zawodowej, tj. duplikat ukończenia przez R. M. w dniu 12 czerwca 1974 r. zasadniczej szkoły zawodowej w zawodzie posadzkarz oraz zaświadczenie z dnia 9 stycznia 2014 r. z Kuratorium (...), z którego wynika, że od 1 września 1972 r. do 12 czerwca 1974 r. ubezpieczony uczęszczał do przyzakładowej szkoły zawodowej i odbywał praktyczną naukę zawodu na terenie zakładu pracy.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, fakt zatrudnienia ubezpieczonego w ramach odbywania obowiązkowych praktyk zawodowych należało natomiast – podobnie jak uczynił to Sąd Okręgowy – wywieść z innych faktów, ustalonych w sprawie na podstawie przedłożonej dokumentacji oraz zeznań świadków.

Zdaniem Sądu odwoławczego Sąd I instancji słusznie uznał zeznania A. N. i A. M. za w pełni wiarygodne, były one bowiem logiczne, spójne oraz zgodne z treścią zgromadzonej dokumentacji źródłowej, której autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron. Z zeznań świadków, jak i wyjaśnień ubezpieczonego wynikało, że jako uczniowie (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G. przez trzy dni w tygodniu (poniedziałek, wtorek, środa) pobierali naukę
w szkole, zaś przez kolejne trzy dni (czwartek, piątek, sobota) odbywali praktyki zawodowe na terenie budów, otrzymując stosowne wynagrodzenie. Zeznania świadków znajdują potwierdzenie w materiale dowodowym w postaci dokumentów, bowiem ze świadectwa pracy A. N. wynika fakt jego zatrudnienia – jako ucznia – w (...) Przedsiębiorstwie (...) w G. od 1 września 1973 r. do 20 czerwca 1975 r., natomiast ze świadectwa pracy A. M. – fakt rozpoczęcia przez niego pracy w tym przedsiębiorstwie
w dniu 1 września 1972 r., zatem w dniu rozpoczęcia nauki w zasadniczej szkole zawodowej.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na pozostałe, istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, wskazywane przez świadków w swoich zeznaniach, takie jak wspólne dojeżdżanie do szkoły z ubezpieczonym (A. N.), chodzenie z nim do jednej klasy, jak również wspólne odbywanie praktyk zawodowych i wykonywanie tych samych czynności (A. M.). Zdaniem Sądu Odwoławczego powyższe ustalenia pozwalają na przyjęcie, że R. M. w spornym okresie, podobnie jak A. N. oraz A. M., był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w G. w ramach odbywania obowiązkowych praktyk zawodowych. W ocenie Sądu Apelacyjnego na podstawie zasad logiki i doświadczenia życiowego wnosić należy, iż wszyscy uczniowie (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) pobierali naukę zawodu na tych samych zasadach. Skoro zatem ubezpieczony odbywał naukę zawodu w tej samej szkole i na tych samych zasadach, co świadkowie, którzy legitymują się okresem ubezpieczenia ze wskazanego okresu pobierania nauki, analogicznie przyjąć należy, iż sporny okres powinien również wliczać się do stażu ubezpieczeniowego R. M.. Jak słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, praktyczna nauka zawodu była obowiązkiem we wszystkich tzw. szkołach przyzakładowych. W tym miejscu wskazać należy, że z § 10 rozporządzenia Ministra Oświaty z dnia 14 lutego 1959 r. w sprawie dokształcania oraz kontroli nauki zawodu młodocianych zatrudnionych w zakładach pracy (Dz.U. Nr 17, poz. 99), wydanego na podstawie art. 12 ust. 4, 7 i 9 oraz art. 24 ust. 3 wspomnianej już ustawy z dnia 2 lipca 1958 r., wynikało, że warunkiem przyjęcia do zasadniczej szkoły zawodowej dla pracujących młodocianego podlegającego obowiązkowi dokształcania jest przedłożenie zaświadczenia zakładu pracy stwierdzającego, że młodociany jest zatrudniony lub będzie zatrudniony w ciągu najbliższych 6 miesięcy. Oznacza to, że w obowiązującym
w spornym okresie stanie prawnym nie można było uczyć się w zasadniczej szkole zawodowej dla pracujących bez jednoczesnego pozostawania w zatrudnieniu (na zależność tę trafnie zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 16 stycznia 2014 r., III AUA 891/13).

Reasumując, nie ma zatem wątpliwości w niniejszej sprawie, że do stażu ubezpieczeniowego R. M. winien być zaliczony okres jego zatrudnienia
w ramach obowiązkowych praktyk zawodowych w (...) Przedsiębiorstwie (...) w G.. Ubezpieczony udowodnił zatem wymagany 25-letni okres ubezpieczenia (25 lat, 9 miesięcy, 2 dni), tym samym spełnił wszystkie warunki wymagane do nabycia prawa do emerytury, określone w treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

Tak argumentując Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu,
a wniesiona od niego apelacja jest niezasadna, co skutkować musiało jej oddaleniem,
o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.

SSO del. Gabriela Horodnicka SSA Urszula Iwanowska SSA Barbara Białecka

- Stelmaszczuk