Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 listopada 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział
w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 84 ust. 1,9 i ust. 11 ustawy z dnia
13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał M. P. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu renty rodzinnej za okres: - od dnia 1 września 2015 roku do dnia 31 października 2015 roku w kwocie 2795,04 zł. Decyzja nie zawiera uzasadnienia.

/decyzja - k.299/300 akt ZUS/

W dniu 20 grudnia 2016 roku wnioskodawczyni M. P. złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i orzeczenie, że świadczenia z tytułu renty rodzinnej pobierane przez ubezpieczoną w okresie od 1 września 2015 r do 31 października 2015 r były świadczeniami należnymi i brak jest podstaw do żądania ich zwrotu przez organ rentowy oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/odwołanie - k. 2/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 18 stycznia 2016 roku organ rentowy wniósł
o jego oddalenie, wskazując, że w spornych okresach wnioskodawczyni miała przerwę w nauce i zbyt późno powiadomiła o zmianie w uprawnieniach do renty rodzinnej.

/odpowiedź na odwołanie - k. 9/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni M. P. urodziła się w dniu
16 lipca 1994 roku.

/okoliczność bezsporna/

M. P. na mocy decyzji organu rentowego z dnia 26 listopada 2004 roku była uprawniona wraz z matką do renty rodzinnej od dnia 5 listopada 2004 roku.

/bezsporne, a nadto decyzja – k. 17 akt ZUS/

Decyzją z dnia 22 czerwca 2012 r organ rentowy od dnia 1 lipca 2012 r przyznał z urzędu ubezpieczonej rentę rodzinną – od dnia 1 lipca 2012 r ze względu na zmianę liczby osób uprawnionych do renty, do dnia 31 sierpnia 2014 r., pod warunkiem nauki.

W decyzji zawarto pouczenie o obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia oraz o obowiązku osoby uprawnionej do renty rodzinnej powiadomienia organu rentowego o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do renty tj. zaprzestanie uczęszczania do szkoły przez osobę powyżej 16 roku życia. Ponadto organ rentowy ustalił stały termin płatności renty, tj. dzień 25 każdego miesiąca.

/ decyzja – k. 197/199 akt ZUS/

Kolejne decyzje doręczane wnioskodawczyni dotyczące wznowienia wypłaty świadczenia, przyznawania renty rodzinnej na dalszy okres również zawierały stosowne pouczenia oraz informacje o terminie płatności renty, tj.
25 dzień każdego miesiąca. Decyzją z dnia 11 września 2014 r przyznano świadczenie do dnia 31 sierpnia 2015 r, pod warunkiem nauki.

/decyzje w aktach ZUS/

W dniu 3 września 2015 r ubezpieczona zawarła umowę o świadczenie usług z Centrum (...), na mocy której wnioskodawczyni jako słuchacz została przyjęta do szkoły - Policealnej Szkoły Zawodowej Ż., kształcącej w zawodzie konsultant ds. pozyskiwania funduszy, na pierwszy semestr system zaoczny, którego cykl nauki wynosi 2 semestry na podstawie decyzji dyrektora szkoły akceptującej podanie słuchacza o przyjęcie d szkoły. (§2). Czesne wynosiło 990 zł, w tym pierwsza rata płatna w dniu podpisania umowy, kolejna w dniu 15.10.2015 r.(§4).Umowa zawarta była na czas trwania całego cyklu nauki określonego w § 2 umowy. Umowa mogła zostać wypowiedziana w trybie natychmiastowym w przypadku m.in. gdy zamiar przystąpienia do grupy szkoleniowej zgłosi mniej niż 15 osób.(§7 ust. 1, ust.3).

/kserokopia umowy – k. 28/

Ubezpieczona po podpisaniu umowy miała dowiadywać się o termin pierwszych zajęć.

/zeznania wnioskodawczyni - e prot 3.03.2017 00:02:22 w zw. z k. 37/

Ubezpieczona przedstawiła w organie rentowym zaświadczenie wystawione przez Policealną Szkołę Zawodową Ż. z dnia 3 września 2015 r, zgodnie z którym M. P. jest w roku szkolnym 2015/2016 słuchaczem I semestru Policealnej Szkoły Zawodowej Ż. (konsultant ds. pozyskiwania funduszy UE), nauka trwa 1 rok /2 semestry, przewidywany czas ukończenia nauki czerwiec 2016 r.

/zaświadczenie – k. 247/248 akta ZUS/

Rekrutacja na semestr zimowy na w/w kierunek trwała do 31 .10.2015 r

/pismo – k. 35/

Decyzją z dnia 15 września 2015 r przyznano świadczenie ubezpieczonej do dnia 31 sierpnia 2016 r, pod warunkiem nauki.

/decyzja – k. 251/252 w aktach ZUS/

Zajęcia nie rozpoczęły się od września 2015 r na kierunku konsultant ds. pozyskiwania funduszy unijnych, uwagi na niewystarczająca ilość osób w grupie. Zajęcia rozpoczęły się w październiku 2015 r.

/pismo – k. 271/272. K. 275/276 akt ZUS, pismo – k. 21/

Wnioskodawczyni nie uczestniczyła w zajęciach w październiku 2015 r.

/okoliczność bezsporna/

Ubezpieczona uczestniczyła w zajęciach: 7, 8, 29 listopada, 12,13,15 grudnia 2015 r, 5,9,10,14,20,22,24 stycznia 2016 r i zaliczyła I semestr oraz otrzymała promocję na II semestr. Do zaliczenia semestru wystarczy 50 % obecności.

/zaświadczenie – k. 21, zeznania wnioskodawczyni - e prot 3.03.2017 00:02:22 w zw. z k. 37/

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów i zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 roku poz. 887) renta rodzinna przysługuje dzieciom (własnym, drugiego małżonka i przysposobionym):

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

W myśl ust. 2 art. 68, jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Ponadto w myśl art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Zgodnie zaś z ust. 2 pkt 1 w/w przepisu za nienależnie pobrane świadczenia
w rozumieniu ust. 1 uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona
o braku prawa do ich pobierania.

W ustępie 4 i 5 cytowanego przepisu ustawodawca określił, za jaki okres można skutecznie żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. I tak nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadał wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5.

Kwestią sporną w niniejszym postępowaniu pozostała okoliczność, czy ubezpieczona w okresie:

- od dnia 1 września 2015 roku do dnia 31października 2015 roku

kontynuowała naukę, a tym samym czy należnie pobrała w tym okresie rentę rodziną.

Z poczynionych przez Sąd ustaleń wynika, że w spornym okresie wnioskodawczyni była słuchaczem jednej ze szkół, w której miała kontynuować naukę, w miesiącu wrześniu 2015 r zgodnie z organizacją pracy szkoły zajęcia się nie odbywały, z uwagi na to, że nadal trwała rekrutacja i we wrześniu nie była wymaganej liczby osób w grupie, jednakże z tego powodu nie doszło do rozwiązania umowy przez szkołę, w październiku w istocie nie uczęszczała na obowiązkowe zajęcia edukacyjne wynikające z realizacji podstawy programowej, jednakże łącznie uzyskała wymagane minimum frekwencji i zaliczyła cały semestr.

Podkreślić w tym miejscu należy, że istota renty rodzinnej służącej dziecku zmarłego ubezpieczonego sprowadza się do zapewnienia mu świadczenia umożliwiającego kontynuację nauki w celu uzyskania zdolności do samodzielnego utrzymania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 września 2014 r., sygn. III AUa 1972/13, LEX nr 1506643).

Sąd Okręgowy podziela w tym zakresie dominujące i utrwalone orzecznictwo,
w myśl którego określenie przez ustawodawcę w art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy, iż renta rodzinna przysługuje dziecku po ukończeniu 16 roku życia do ukończenia nauki w szkole należy rozumieć nie tyle formalny status ucznia (słuchacza), co realne wypełnianie tej roli stosownie do regulaminu uczelni, w szczególności poprzez uczestnictwo w zajęciach, podchodzenie do egzaminów i przedkładanie wymaganych prac semestralnych itd. Nie mieści się w tym pojęciu takie postępowanie ucznia (słuchacza), które polega na zapisywaniu się do danej szkoły bez uczestniczenia w całości lub istotnej części zajęć, nie podchodzeniu do egzaminów i nie przedkładaniu wymaganych programem nauczania prac. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 listopada 2006 r. III UK 153/11 LEX nr 1318422; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r. I UK 65/12 LEX nr 1231467; wyrok Sądu Najwyższego z 3 sierpnia 2012 r. I UK 96/12 LEX nr 1226829; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2013 r. I UK 471/12 LEX nr 1308053; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2014 r. I UK 414/13 LEX nr 1483946).

Oczywisty brak woli kontynuowania nauki, a jedynie stwarzanie pozorów jej pobierania – nie pozwala na uznanie takiej osoby za osobę pobierającą naukę. /tak SA w Białymstoku z dnia 3 września 2014 r , III AUa 1972/13/. Nie można mówić o pobieraniu nauki, gdy uczeń nie podejmuje żadnych starań w kierunku przyswajania wiedzy, a status osoby uczącej się uzyskuje tylko poprzez zapisanie się do określonej szkoły. /tak wyrok SA w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2014 r., III AUa 51/14, wyrok SA w Łodzi z dnia 20 maja 2013 r, III AUa 542/13/

Reasumując za okres kontynuowania nauki uznać można, co do zasady, tylko czas w jakim uprawniony jest słuchaczem szkoły ( posiada status ucznia/studenta) i wykazuje wolę kontynuacji nauki.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy nie można dopatrzeć się w działaniach ubezpieczonej braku zamiaru kontynuowania nauki w szkole, o czym świadczy to, że zapisała się do szkoły we wrześniu 2015 r, uzyskując status słuchacza, we wrześniu nie uczestniczyła w zajęciach, bo takie nie zostały zaplanowane przez szkołę, a ubezpieczona oczekiwała na plan i wyznaczenie tych zajęć. W istocie w październiku 2015 r nie uczestniczyła w zajęciach dydaktycznych, jednakże nie miało to wpływu na zaliczenie tego semestru, bowiem w kolejnych miesiącach osiągnęła wymaganą frekwencję i zaliczyła semestr.

Należy przypomnieć, że uprawnienie do renty rodzinnej zależy od określonych starań dziecka, występującego w roli ucznia, skoro już z treści art. 68 ust. 1 pkt 2 wynika, że celem nie jest nauka sama w sobie, ale jej "ukończenie". Z różnych przyczyn nauka może być przerwana i dlatego warunkiem koniecznym zachowania prawa do renty rodzinnej nie jest ukończenie szkoły. / tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2014 r. III AUa 51/14/ . Poza tym w świetle celu przepisów ustawy dotyczących renty rodzinnej dla dzieci, przesłankę z art. 68 ust. 1 pkt 2 należy uważać za spełnioną, kiedy ubezpieczona osoba zamiar kształcenia rzeczywiście posiada i swoimi działaniami realizuje. Ustalenie "uczęszczania do szkoły", czy "nauki w szkole" nie wymaga stwierdzenia systematycznej obecności w szkole./tak: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach, z dnia 21 stycznia 2014 r. ,III AUa 916/13 /

Z uwagi na powyższe stwierdzić należy, że wnioskodawczyni miała wolę kontynuowania nauki, nie stwarzała jedynie pozorów jej pobierania, co pozwala na uznanie skarżącej za osobę pobierającą naukę w rozumieniu art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Wobec powyższego w ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki z przytoczonego wcześniej art. 138 ust. 2 pkt 1 o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dla przyjęcia podstaw w nim wskazanych wymagane jest wykazanie dwóch przesłanek. Pierwsza polega na wypłaceniu świadczeń, mimo zaistnienia okoliczności powodujących ich zawieszenie lub ustanie.
W związku z czym należy wskazać, iż organ rentowy niesłusznie przyjął w zaskarżonej decyzji, iż brak było podstaw do pobrania przez wnioskodawczynię świadczenia w spornym okresie, zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przepis ten uzależnia bowiem prawo do renty rodzinnej przysługującej dziecku po ukończeniu 16 roku życia od kontynuacji nauki w szkole. Druga przesłanka dotyczy zaś wykazania, że osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania i byłaby aktualna w sytuacji stwierdzenia, że świadczenie było nienależne, z czym nie mamy do czynienia w niniejszym postepowaniu.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że pobrane świadczenie za okres od 1 września 2015 r do 31 października 2015 r w kwocie 2795,04 zł nie było świadczeniem nienależnym i brak jest podstaw do jego zwrotu.

O kosztach postepowania – kosztach zastępstwa procesowego wnioskodawczyni Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc w zw. z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22.10.2015 r /Dz.U. 2015 poz. 1804/- § 9 ust. 2 – w brzmieniu wynikającym z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r - § 1 pkt.5.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć:

- pełnomocnikowi ZUS wypożyczając akta rentowe,