Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 5 lipca 2016 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie z wniosku M. G. z udziałem K. G. (1) o podział majątku wspólnego w pkt I. ustalił skład majątku wspólnego byłych małżonków M. G. i K. G. (1), w pkt II dokonał podziału majątku wspólnego, w pkt III zasądził od M. G. spłatę na rzecz K. G. (1), w pkt IV. oddalił w pozostałym zakresie roszczenia K. G. (1) o zwrot nakładów i wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny, w tym z tytułu spłaty długów dotyczących majątku wspólnego oraz o zwrot pożytków uzyskanych z majątku wspólnego przez M. G.; w pkt V. zasądził od K. G. (1) na rzecz M. G. sumę 122.441,89 zł z tytułu pożytków uzyskanych z majątku wspólnego; w pkt VI. oddalił w pozostałym zakresie roszczenie M. G. o zwrot pożytków uzyskanych z majątku wspólnego przez K. G. (1); w pkt VII. oddalił roszczenia M. G. o zwrot nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny; w pkt VIII. oddalił roszczenie M. G. o zapłatę przez K. G. (1) wynagrodzenia za korzystanie z wyłączeniem wnioskodawczyni z budynku mieszkalnego przy ulicy (...) w Ł.; w pkt IX. zasądził od K. G. (1) na rzecz M. G. sumę 2.394,47 zł z tytułu kosztów postępowania; w pkt X. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi od M. G. i K. G. (1) kwoty po 9.864,57 zł z tytułu kosztów sądowych, przy czym na ich poczet nakazał z osobna do wnioskodawczyni i uczestnika przeksięgowanie uregulowanych przez nich, a niewykorzystanych zaliczek na wynagrodzenia biegłych.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że w skład majątku wspólnego wchodzą wymienione we wniosku nieruchomości położone w Ł. przy ul. (...) oraz w miejscowości K., jak również prawo własności lokalu numer (...) położonego w B. przy ul. (...), a ponadto spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu położonego przy ul. (...). Z kolei wartość rynkową tych nieruchomości ustalono – z wyjątkiem nieruchomości przy ul. (...) w Ł. – na podstawie opinii pisemnych wydanych przez biegłą K. Z. (k. 4547, k. 2761, k. 4541), które nie były kwestionowane przez wnioskodawczynię i uczestnika postępowania.

Ustalenia co do wartości rynkowej nieruchomości położonej przy ul. (...) w Ł. Sąd oparł na ostatniej z opinii wydanej przez biegłą G. D. (1.254.300 zł), przy czym wartość tę należało pomniejszyć o pozostałą do spłacenia na datę zamknięcia rozprawy część należności z tytułu kredytu zabezpieczonego hipoteką na tej nieruchomości (60.511,32 zł), co ostatecznie pozwala określić wartość tej nieruchomości na 1.193.788,38 zł. Zdaniem Sądu Rejonowego opinia biegłej G. D. jest bardziej aktualna od opinii wydanej znacznie wcześniej (tj. we wrześniu 2013 roku) przez biegłą K. Z., tj. opiera się na analizie najbardziej aktualnych transakcji dotyczących nieruchomości podobnych do nieruchomości wycenianej. Ponadto, opinia biegłej G. D. w bardziej adekwatnym stopniu niż opinia biegłej K. Z. uwzględnia to, że budynek położony na przedmiotowej nieruchomości nie jest w pełni wykończony.

Sąd Rejonowy wskazał, że w skład majątku wspólnego na datę ustania wspólności majątkowej wchodziły dwa samochody: samochód marki P. (...) (co do którego wartości wnioskodawczyni i uczestnik zajęli zgodne stanowisko określając tę wartość na 1500 zł) i samochód marki M. (Daimler B.) V., który jednak już po ustaniu wspólności majątkowej uległ istotnemu uszkodzeniu w wyniku wypadku komunikacyjnego, a jego pozostałości zostały zbyte przez uczestnika. Skoro w dowodzie rejestracyjnym pojazdu jako jego współwłaściciel wnioskodawczyni nie była ujawniona, należy przyjąć, że brak jest podstaw do kwestionowania tego, iż osoba trzecia, która nabyła pozostałości pojazdu od uczestnika, działała w dobrej wierze (art. 169 § 1 k.c.), co oznacza, iż zbycie pozostałości pojazdu na jej rzecz było prawnie skuteczne. To z kolei oznacza, że pojazd ten przestał być składnikiem majątku wspólnego podlegającego podziałowi w niniejszej sprawie. W jego miejsce, na zasadzie surogacji, wchodzą środki pieniężne uzyskane przez K. G. (1) z tytułu odszkodowania wypłaconego przez ubezpieczyciela (26.308,20 zł) oraz z tytułu sprzedaży samochodu w stanie uszkodzonym (4.392 zł). Wnioskodawczyni nie wykazała, aby pojazd marki D. V. w dacie jego sprzedaży przez uczestnika miał istotnie wyższą wartość rynkową od kwoty uzyskanej przez uczestnika i potwierdzonej fakturą.

Sąd Rejonowy nie podzielił poglądu uczestnika, jakoby składnikiem majątku wspólnego był także samochód marki F. (...) użytkowany przez uczestnika i wnioskodawczynię w końcowym okresie ich małżeństwa. Jak wynika z przeprowadzonych w niniejszej sprawie dowodów, samochód ten został nabyty przez Z. S. i także na datę ustania wspólności majątkowej łączącej K. i M. G. stanowił jego własność.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w skład majątku wspólnego K. i M. G. wchodzą także ruchomości stanowiące wyposażenie domu przy ul. (...) w Ł. objęte wyceną dokonaną przez biegłego P. G. (1) (punkty od 3 do 27 opinii biegłego k. 2702-2707), które pozostają we władaniu uczestnika postępowania. Brak było także podstaw do kwestionowania zgodnych oświadczeń wnioskodawczyni i uczestnika, złożonych biegłemu w trakcie oględzin ruchomości (k. 13, 14, 18 i 20 opinii biegłego) co do tego, że ruchomości w postaci kompletu mebli z pokoju dziecinnego, telewizora marki D., odtwarzacza DVD marki S. i mebli młodzieżowych stanowią własność ich córki, tj. nie wchodzą w skład majątku wspólnego objętego postępowaniem prowadzonym w sprawie niniejszej. Wartość pozostałych ruchomości ustalono w oparciu o opinię pisemną biegłego P. G., gdyż brak było podstaw do kwestionowania jej wiarygodności.

W ocenie Sądu Rejonowego wnioskodawczyni nie wykazała, że bieżnię marki K. uzyskała ze środków pochodzących z darowizny pieniężnej od jej matki, wobec czego – skoro bieżnia ta została nabyta w trakcie trwania małżeńskiej wspólności majątkowej – stosownie do ogólnej zasady z art. 31 § 1 k.r.o. Sąd przyjął, że przedmiot ten (znajdujący się w posiadaniu wnioskodawczyni do chwili obecnej) stanowi składnik majątku wspólnego podlegający podziałowi (ze złożonej przez uczestnika kopii dokumentu (k. 3571) wynika, że wyżej opisaną bieżnię nabyła wnioskodawczyni w 2006 roku na kredyt, a nie ze środków pochodzących z darowizny).

Sąd ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika wchodzą także prawa majątkowe i rzeczy służące do prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na produkcji i sprzedaży lodów, w szczególności uprawnienia wynikające z zawartych w okresie trwania wspólności majątkowej umów najmu lokali handlowych. Zaznaczył też, że skoro uprawnienia wynikające z tych umów – stosownie do ogólnej zasady wynikającej z art. 31 § 1 k.r.o. – weszły w skład majątku wspólnego M. i K. G. (1) (co oznacza, że obie te osoby były najemcami wyżej opisanych lokali), to po ustaniu wspólności majątkowej, stosownie do treści art. 46 k.r.o. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 199 k.c., wszelkie czynności prawne z zakresu zarządu majątkiem wspólnym (w także rozwiązanie umów najmu w drodze umowy z wynajmującym lub zawarcie umów podnajmu) wymagało zgody obojga byłych małżonków. Jednocześnie wskazał, że M. G. nie wyrażała zgody, ani nawet nie była informowana o tym, że po ustaniu wspólności majątkowej K. G. (1) zawiera z wynajmującymi wyżej opisane lokale przy ul. (...) w Ł. oraz w R. i S. umowy o rozwiązaniu stosunku najmu (lub o tym, że stosunek najmu jest jednostronnie wypowiadany) – co oznacza, że te czynności prawne pozostają bezskuteczne wobec wnioskodawczyni i nie wpływają na sposób ustalenia składu majątku wspólnego w niniejszej sprawie. Nie mają także znaczenia dla ustalenia składu majątku wspólnego – z tych samych względów, tj. z uwagi na brak wiedzy i zgody ze strony wnioskodawczyni – czynności uczestnika dokonane po ustaniu wspólności majątkowej polegające na wynajęciu lub oddaniu do używania na innej zasadzie pewnych składników majątku wspólnego J. G.. Czynności te z uwagi na treść art. 46 k.r.o. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 199 k.c. pozostają bezskuteczne prawnie w stosunku do wnioskodawczyni, jako dokonane przez uczestnika z naruszeniem ustawowych zasad zarządu majątkiem wspólnym po ustaniu wspólności majątkowej.

W zakresie dotyczącym wartości uprawnień wynikający z zawartych umów najmu zaznaczył, że umowy te zawarto na zasadach komercyjnych, w oparciu o rynkowe stawki czynszu, co oznacza, że uprawnienia najemcy wynikające z danej umowy najmu nie mają samodzielnej wartości rynkowej, a to dlatego, że uprawnieniu najemcy do posiadania zależnego lokalu i korzystania z niego odpowiada – będący jego ekwiwalentem majątkowym – każdoczesny obowiązek uiszczania rynkowego czynszu na rzecz wynajmującego.

W ocenie Sądu Rejonowego samodzielnej wartości rynkowej nie mają także uprawnienia do zajmowania części pasa drogi publicznej, uzyskiwane przez wnioskodawczynię i uczestnika w drodze decyzji administracyjnych na czas oznaczony. Uprawnienia te nie mogą być przedmiotem obrotu rynkowego (są niezbywalne), a ponadto mają administracyjny (publicznoprawny) a nie cywilnoprawny charakter i z tych względów nie sposób przypisać im wartości rynkowej. Wartość rynkową posiadają natomiast zbywalne prawa rzeczowe przysługujące wnioskodawczyni i uczestnikowi w stosunku do lokali użytkowych położonych przy ul. (...) w Ł. i w B. przy ul. (...). Wartość tych praw ustalono na podstawie niekwestionowanych przez uczestników opinii biegłej K. Z. – aktualność tych opinii nie była kwestionowana do dnia zamknięcia rozprawy przez wnioskodawczynię i uczestnika (por. oświadczenia w protokole rozprawy z dnia 2 czerwca 2016 roku – k. 5165 i 5166).

Sąd Rejonowy dostrzegł spór między wnioskodawczynią i uczestnikiem postępowania dotyczący jednego z automatów do lodów marki C. (...) i tzw. witrynki do owoców marki R. (...) (co do urządzeń tych wnioskodawczyni twierdziła, że znajduje się one w posiadaniu uczestnika, czemu uczestnik zaprzeczał – k. 2811) oraz części zamiennych do maszyny R. 3 (przekładnie, pompy, świdry), co do których również uczestnik zaprzeczał temu, aby znajdowały się one w jego posiadaniu (k. 2805 – uczestnik twierdził, że na datę ustania wspólności posiadał jedynie zużyte i niesprawne części zamienne do maszyn).

Zdaniem Sądu, skoro ani wnioskodawczyni ani uczestnik postępowania nie przedstawili żadnych dowodów pozwalających na ustalenie, czy tzw. witryna do owoców marki R. (...) istnieje na datę zamknięcia rozprawy w niniejszej sprawie (a także w czym posiadaniu i w jakim stanie technicznym znajduje się to urządzenie), brak było podstaw do objęcia tej rzeczy orzeczeniem o podziale majątku wspólnego. Z kolei w odniesieniu do automatu do lodów marki C. (...) przedmiotu sporu między wnioskodawczynią i uczestnikiem postępowania było to, czy posiadaniu uczestnika znajdują się 3 czy 4 tego rodzaju urządzenia (niesporne było to, że w punktach handlowych, władanie nad którymi objęła wnioskodawczyni latem 2008 roku, znajdowały się 4 analogiczne urządzenia). Wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnych dowodów na to, że w chwili ustania wspólności majątkowej w przedsiębiorstwie prowadzonym przez nią i uczestnika wykorzystywanych było 8 (a nie jedynie 7) urządzeń do produkcji lodów marki C. (...). W szczególności, w podpisanym przez wnioskodawczynię i uczestnika w sierpniu 2008 roku dokumencie dotyczącym wstępnego porozumienia co do sposobu podziału majątku wspólnego (k. 187-191) wymieniono jedynie 7 urządzeń marki C. (...), przy czym 4 takie urządzenia znajdowały się w punktach handlowych będących od lata 2008 roku we władaniu wnioskodawczyni (z dokumentu tego wynika, iż wedle wiedzy wnioskodawczyni i uczestnika w trzech spośród dziesięciu ówczesnych punktów handlowych znajdowały się jedynie maszyny do produkcji lodów G. a nie urządzenia C. R. 3, są to punkty handlowe, którymi następnie od 2008 roku władał uczestnik). Z tego względu brak było podstaw do przyjęcia, że także ósma maszyna marki C. (...) była wykorzystywana w przedsiębiorstwie wnioskodawczyni i uczestnika oraz wchodzi w skład majątku wspólnego i znajdowała się od lata 2008 roku w posiadaniu uczestnika.

W odniesieniu do siedmiu maszyn marki C. (...) wykorzystywanych w przedsiębiorstwie wnioskodawczyni i uczestnika na datę ustania wspólności majątkowej oraz wycenionych w opinii pisemnej biegłego A. W. (1) (k. 2806 – 2810) Sąd wskazał na to, że dwie spośród trzech maszyn tej marki znajdujących się w posiadaniu uczestnika stanowią składniki majątku osobistego wnioskodawcy a nie majątku wspólnego – należało bowiem przyjąć, że są to maszyny nabyte w dniu 17 lutego 2000 roku przez wnioskodawcę (wraz z dwoma urządzeniami marki EcoWip/G – o numerach seryjnych (...) i (...), które także muszą zostać uznane za składniki majątku osobistego wnioskodawcy) za kwotę łączną 93.642 zł, co do której przyjąć należy, iż pochodziła z dokonanej 2 dni wcześniej (tj. w dniu 15 lutego 2000 roku) sprzedaży przez uczestnika należącej do jego majątku osobistego nieruchomości położonej przy ul. (...) w Ł.. Skoro wyżej wskazane środki pieniężne pochodziły w całości z majątku osobistego uczestnika, wszystkie urządzenia nabyte przez uczestnika w dniu 17 lutego 2000 roku – z uwagi na treść art. 33 pkt. 10 k.r.o. – również stały się składnikami tego majątku i pozostają nimi do chwili obecnej, co wyłącza możliwość objęcia ich podziałem dokonywanym w niniejszej sprawie. Wobec powyższego wyżej opisane cztery ruchomości, wycenione przez biegłego A. W. w punktach 10, 11, 30 i 31 (k. 2809-2810) nie podlegały podziałowi w niniejszej sprawie jako składniki majątku osobistego uczestnika.

Ustalenia powyższe nie dotyczyły natomiast kolejnej maszyny do produkcji lodów R. 3 i kolejnego urządzenia EcoWip, nabytych w dniu 14 maja 2001 roku (k. 305), tj. po 1 roku i 3 miesiącach od daty uzyskania przez uczestnika środków pieniężnych ze sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) w Ł.. Biorąc pod uwagę to, że od lat 90-tych XX wieku wnioskodawczyni i uczestnik postępowania prowadzili dochodową działalność polegającą na produkcji i sprzedaży lodów, a przychody (obroty) ich przedsiębiorstwa w samym tylko 2001 roku wynosiły co najmniej 106.000 zł (k. 3422), to brak było podstaw do przyjęcia, że nie dysponowali środkami wspólnymi na zakup tego rodzaju urządzeń w maju 2001 roku. Zdaniem Sądu, zabrakło wiarygodnych podstaw do przyjęcia, że także urządzenia nabyte w maju 2001 roku weszły do majątku osobistego uczestnika.

Co do opisanych we wniosku M. G. części zamiennych do maszyny R. 3 (przekładnie, pompy, świdry), które wedle twierdzeń wnioskodawczyni miały znajdować się w posiadaniu uczestnika, Sąd zaznaczył, że wnioskodawczyni okoliczności tej nie wykazała, jak również nie zostało udowodnione w toku postępowania, aby urządzenia te znajdowały się obecnie w posiadaniu uczestnika. Brak było zatem wiarygodnych podstaw do przyjęcia, że rzeczy te stanowią składniki majątku wspólnego podlegające podziałowi w niniejszej sprawie.

W pozostałym zakresie Sąd przyjął, że w skład majątku wspólnego istniejącego na chwilę orzekania i podlegającego podziałowi w niniejszej sprawie wchodzą wszystkie pozostałe ruchomości opisane i wycenione w opinii biegłego A. W. (1) (k. 2806-2811)oraz inne ruchomości wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej przez wnioskodawczynię i uczestnika, tj. ruchomości opisane szczegółowo i wycenione w opiniach pisemnych biegłego z zakresu wyceny ruchomości P. G. (1) (opinia pisemna k. 3795-3809), w szczególności kioski handlowe, które nie były trwale związane z gruntem i nie stanowiły odrębnych nieruchomości (ani nakładów na nieruchomości osób trzecich). Spośród ruchomości wymienionych w tej opinii Sąd pominął jedynie baterie wodociągowe stanowiące wyposażenie lokalu własnościowego w B. (k. 3805).

Sąd Rejonowy podkreślił, że wnioskodawczyni i uczestnik postępowania nie twierdzili, aby na dzień ustania wspólności majątkowej w skład majątku wspólnego wchodziły jakiekolwiek wierzytelności wobec banków o wypłacenie środków pieniężnych zgromadzonych na lokatach terminowych lub na rachunkach bieżących – żadnych dowodów tego rodzaju również nie zgłoszono w toku postępowania. Nie zostało także w sposób wiarygodny udowodnione w toku postępowania, aby na dzień ustania wspólności majątkowej w skład majątku wspólnego wchodziły środki pieniężne w tzw. gotówce (tj. określona ilość znaków pieniężnych). Uczestnik w końcowej fazie postępowania prowadzonego w niniejszej sprawie twierdził wprawdzie, że wnioskodawczyni tego rodzaju środki zgromadziła (tj. że „wyprowadziła je” z majątku wspólnego), gdyż pobierała od kwietnia 2007 roku środki pieniężne z położonych poza Ł. czterech punktów handlowych wspólnego przedsiębiorstwa małżonków G., jednakże wnioskodawczyni nie przyznała tego, aby na datę ustania wspólności dysponowała nadal tego rodzaju środkami pieniężnymi (nie zostało także w sposób wiarygodny wykazane, aby zostały one użyte jako nakład na majątek osobisty wnioskodawczyni). W tym zakresie nie przedstawiono w toku postępowania dowodów pozwalających podważyć stanowisko wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni od kwietnia 2007 roku do daty ustania wspólności majątkowej nie prowadziła gospodarstwa domowego z wnioskodawcą natomiast zarządzała 4 punktami handlowymi, ponosząc co najmniej część kosztów prowadzonej tam działalności gospodarczej, brak jest podstaw do uznania za niewiarygodne jej stanowiska co do tego, że na datę ustania wspólności majątkowej nie dysponowała środkami pieniężnymi pochodzącymi z majątku wspólnego. Wiarygodności stanowiska wnioskodawczyni w tej kwestii nie podważa fakt nabycia przez nią w niedługim czasie po ustaniu wspólności majątkowej nieruchomości przy ul. (...) w Ł. a to dlatego, że wnioskodawczyni w udokumentowała fakt, iż cena nabycia tej nieruchomości została pokryta w całości ze środków pochodzących od darowizn od jej ojca Z. S., który potwierdził tę okoliczność w swoich zeznaniach.

W ocenie Sądu Rejonowego, uczestnik K. G. (1) nie przedstawił żadnych dowodów pozwalających na wiarygodne ustalenie, ile środków pieniężnych wchodzących w skład majątku wspólnego miałaby ewentualnie posiadać uczestniczka na datę ustania wspólności.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, dla wiarygodnego ustalenia wartości rynkowej poszczególnych punktów handlowych konieczne byłoby ustalenie nie tylko przychodów (obrotów) uzyskiwanych w danym punkcie lecz także kosztów prowadzenia w tym punkcie działalności, a tymczasem uczestnicy nie prowadzili jakiejkolwiek dokumentacji księgowej pozwalającej ustalić tego rodzaju koszty (w szczególności koszty dotyczące zakupu surowców do produkcji lodów czy koszty wynagrodzenia pracowników) w rozbiciu na poszczególne punkty handlowe. Z opinii biegłych złożonych w niniejszej sprawie wynikało, że taka odrębna dokumentacja księgowa dla poszczególnych punktów nie była prowadzona, wobec czego rozdzielenie globalnych wydatków przedsiębiorstwa na poszczególne punkty handlowe może mieć charakter jedynie hipotetyczny. W szczególności, nie zostały przedstawione przez wnioskodawczynię i uczestnika dowody pozwalające w sposób wiarygodny ustalić ilu pracowników i w jakich okresach było zatrudnionych w poszczególnych punktach handlowych oraz jakie było wynagrodzenie poszczególnych pracowników, co byłoby konieczne dla wiarygodnego ustalenia kosztów prowadzenia działalności w poszczególnych punktach. Brak było również podstaw do przyjęcia, że wyposażenie poszczególnych punktów handlowych było stałe, a ewentualne zmiany tego wyposażenia (tj. przemieszczanie sprzętu miedzy poszczególnymi punktami handlowymi) mogły niewątpliwie wpływać na dochodowość poszczególnych punktów. Podkreślił, że skoro nie ma wiarygodnych podstaw by sądzić, że poszczególne punkty handlowe przedsiębiorstwa wnioskodawczyni i uczestnika mają realną i dającą się ustalić wartość rynkową, to za podstawę podziału należy przyjąć wartość poszczególnych rzeczy i praw majątkowych – ustaloną w wydanych w niniejszej sprawie opiniach biegłych K. Z., A. W. i P. G..

Sąd uzasadnił dokonany w niniejszej sprawie podział majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania. Uznał, że skoro poszczególne składniki majątku wspólnego od ok. 8 lat, tj. od 2007 lub 2008 roku, znajdują się w posiadaniu wnioskodawczyni i uczestnika postępowania, to jedynie szczególnie uzasadnione względy mogłyby uzasadniać dokonanie podziału majątku wspólnego w sposób odmienny od tak utrwalonego i przez szereg lat niekwestionowanego (chociażby w drodze powództwa o dopuszczenie do współposiadania opartego na art. 206 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r.o. lub w drodze wniosku o zabezpieczenie roszczenia o podział majątku wspólnego) stanu posiadania.

Z tego względu Sąd przyznał wnioskodawczyni maszyny i inne wyposażenie punktów handlowych w Z., B. oraz w Ł. przy ul. (...) i ul. (...), prawa własnościowe do lokali w B. i przy ul. (...), a ponadto znajdującą się w posiadaniu wnioskodawczyni bieżnię marki K..

Z kolei uczestnikowi Sąd przyznał pozostałe składniki majątku wspólnego, które znajdują się w jego posiadaniu. W szczególności, co do nieruchomości w K., wskazał na to, że to uczestnik zawarł umowę o nabyciu tej nieruchomości i podał na rozprawie, że było to związane z tym, iż chciał uzyskać status podatnika podatku rolnego. Okoliczność ta dodatkowo przemawia za tym, aby nieruchomość tę przyznać właśnie uczestnikowi.

W zakresie dotyczącym podziału składników służących do prowadzenia działalności gospodarczej Sąd wskazał dodatkowo na to, że od 2008 roku żaden z uczestników nie kwestionował istniejącego stanu faktycznego w zakresie dotyczącym posiadania i korzystania z tych składników. Skoro przez okres 8 lat każdy z uczestników zarządzał składnikami będącymi przez ten czas w jego posiadaniu, to całkowicie nieracjonalne byłoby obecnie dokonywanie podziału składników majątku wspólnego w sposób odstępujący od tego stanu posiadania.

W ocenie Sądu, wnioskodawczyni i uczestnik postępowania, jako osoby, które wspólnie przez kilkanaście lat prowadziły wyżej opisane przedsiębiorstwo, posiadają najbardziej szczegółową wiedzę o dochodowości poszczególnych punktów handlowych. Skoro zatem przez okres 8 lat (2008-2016) żaden z uczestników nie kwestionował istniejącego wówczas stanu posiadania dotyczącego punktów handlowych, to przyjąć należy, że taki stan odpowiadał interesom obojga uczestników, co oznacza, że każdy z uczestników zarządzał punktami handlowymi o zbliżonej łącznej dochodowości.

Ostatecznie Sąd Rejonowy ustalił, że łączna wartość wszystkich wyżej opisanych i podlegających podziałowi w niniejszej sprawie składników majątku wspólnego M. i K. G. (1) wynosiła 2.275.838,88 zł.

K. G. (1) przypadają w wyniku podziału składniki o łącznej wartości wynoszącej 1.695.938,88 zł, to jest:

- prawo własności nieruchomości przy ul. (...) w Ł. o wartości 1.193.788,68 zł,

- prawo własności nieruchomości w K. o wartości 30.000 zł,

- ruchomości znajdujące się w domu przy ul. (...) w Ł. o łącznej wartości 21.200 zł,

- maszyny służące do wytwarzania lodów i innych produktów spożywczych o łącznej wartości 366.200 zł oraz inne wyposażenie punktów handlowych i elementy kiosków handlowych o łącznej wartości 52.550 zł,

- samochód marki P. o wartości 1500 zł oraz środki pieniężne uzyskane w zamian za samochód marki DaimlerBenz (4392 zł i 26.308,20 zł).

Z kolei M. G. w wyniku podziału majątku wspólnego przypadły następujące składniki o łącznej wartości wynoszącej 579.900 zł:

- prawo własności lokalu użytkowego w B. o wartości 182.000 zł,

- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego przy ul. (...) w Ł. o wartości 91.000 zł,

- wyposażenie punktów handlowych i kiosk handlowy przy ul. (...) o łącznej wartości 37.800 zł,

- bieżnia marki K. o wartości 1100 zł.

Skoro wartość majątku wspólnego wynosi 2.275.838,88 zł, to M. i K. G. (2) powinni w wyniku podziału tego majątku otrzymać przedmioty majątkowe o wartości po 1.137.919,44 zł (2.275.838,88 zł : 2) albo dopłatę pieniężną do tej kwoty. Skoro M. G. otrzymała w wyniku podziału majątku rzeczy i prawa majątkowe o łącznej wartości wynoszącej 579.900 zł, przysługuje jej od uczestnika dopłata pieniężna w kwocie 558.019,44 zł (1.137.919,44 zł – 579.900 zł).

Na podstawie art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r.o. Sąd określił sposób i termin zapłaty tej należności przez uczestnika, uwzględniając zarówno konieczność zgromadzenia przez uczestnika stosownych środków pieniężnych jak i dążenie do tego, aby wnioskodawczyni w możliwie nieodległym czasie uzyskała dopłatę pieniężną stanowiącą ekwiwalent majątkowy jej udziału w majątku wspólnym. Biorąc pod uwagę to, że uczestnik w wyniku podziału uzyskał szereg składników majątkowych umożliwiających dalsze prowadzenie działalności gospodarczej i uzyskiwanie przychodów, znaczny czas trwania postępowania, który powinien umożliwić uczestnikowi zgromadzenie oszczędności na dokonanie dopłaty pieniężnej (skoro uczestnik przez cały czas trwania postępowania domagał się przyznania mu najbardziej wartościowego składnika majątku, tj. nieruchomości przy ul. (...) w Ł., to musiał się liczyć z obowiązkiem dokonania dopłaty pieniężnej na rzecz wnioskodawczyni) oraz okoliczność, iż uczestnik może dokonać w drodze jednostronnego oświadczenia potrącenia przysługujących mu wobec wnioskodawczyni roszczeń ubocznych (por. niżej), należało uznać, że będzie on w stanie dokonać dopłaty pieniężnej w 5 ratach płatnych co 6 miesięcy, przy czym wysokość każdej z rat określono na 100.000 zł z wyjątkiem ostatniej raty, której wysokość określono na 158.019,44 zł.

Ostatecznie spośród licznych wzajemnych roszczeń pieniężnych zgłoszonych w niniejszej sprawie przez uczestników Sąd uwzględnił jedynie:

1.  roszczenia M. G. o zapłatę kwoty 29.675,05 zł jako połowy pożytków uzyskanych przez K. G. (1) z podnajmu lokalu w Z. w okresie do lutego 2010 roku oraz o zapłatę kwoty 92.766,84 zł jako połowy czystego zysku przedsiębiorstwa handlowego za okres od lutego do czerwca 2008 roku (co łącznie stanowi kwotę 122.441,89 zł podlegającą zapłacie na rzecz wnioskodawczyni z tytułu pożytków uzyskanych przez uczestnika z majątku wspólnego),

2.  roszczenia K. G. (1) o zapłatę kwoty 77.436,25 zł jako połowy pożytków uzyskanych przez M. G. z podnajmu lokalu w Z. w od marca 2010 roku, o zapłatę kwoty 50.597,62 zł jako połowy wydatków poniesionych przez uczestnika na spłatę kredytu hipotecznego oraz o zapłatę kwoty 41.733,24 zł jako połowy wydatków poniesionych przez uczestnika w związku ze spłatą zobowiązań zaciągniętych w związku z prowadzeniem wspólnego przedsiębiorstwa i w związku z pokryciem kosztów prowadzenia przez M. G. działalności w punkcie przy ul. (...) w okresie od połowy 2008 roku.

W pozostałym zakresie roszczenia pieniężne wnioskodawczyni i uczestnika Sąd oddalił jako nieudowodnione. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiodła wnioskodawczyni M. G., skarżąc je w części to znaczy:

● co do pkt I orzeczenia częściowo:

1) w zakresie pkt 1 w którym Sąd ustalił wartość nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) na kwotę 1.193.788,68 w sytuacja, gdy winien ustalić wartość tej nieruchomości na kwotę 1.727.000 zł;

2) w zakresie pkt 5 w którym Sąd ustalił, iż w skład majątku wspólnego wchodziła kwota 4.392 zł uzyskana ze sprzedaży pozostałości samochodu marki D. C. (...) w sytuacji, gdy winien ustalić wysokość tej kwoty na 12.800 zł;

3) w zakresie pkt 9g w którym Sąd ustalił, iż w skład majątku wspólnego wchodziła pozostająca w posiadaniu K. G. (1) maszyna L. R./14 w sytuacji, gdy winien ustalić, iż maszyna ta stanowi majątek osobisty M. G. nabyty ze środków pochodzących z majątku osobistego tj. środków uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości wnioskodawczyni w K. przy ul (...);

4) w zakresie pkt 39 odnośnie uznania przez Sąd, iż bieżnia K. o wartości 1.100 zł wchodzi w skład majątku wspólnego w sytuacji gdy została ona nabyta ze środków pochodzących z majątku osobistego wnioskodawczyni;

5) w zakresie w jakim Sąd nie ustalił, iż w skład majątku wspólnego wchodziły znajdujące się w posiadaniu K. G. (1) i nie dokonał ich podziału poprzez przyznanie ich K. G. (1), następujące elementy majątku wspólnego tj.

a) automat do lodów marki C. (...) o wartości 44.300 zł

b) części zamienne do maszyny R. 3 o wartości 27.100 zł

● co do pkt II.3 orzeczenia częściowo tj. w zakresie w jakim Sąd zasądzoną od K. G. (1) na rzecz M. G. kwotę ograniczył do sumy 558.019,44 zł, która winna wynosić 863.979,10 zł, a także w zakresie w jakim Sąd rozłożył zasądzoną kwotę na raty, a także orzekł o odsetkach nie od dnia uprawomocnienia orzeczenia, a od określonych w orzeczeniu terminów spłaty;

● co do pkt III orzeczenia w całości;

● co do pkt V orzeczenia częściowo tj. w zakresie w jakim Sąd zasądzoną od K. G. (1) na rzecz M. G. kwotę ograniczył do sumy 122.441,89 zł, w sytuacji gdy winien zasądzić kwotę wyższą o 107.041,33 zł czyli łącznie 229.483,33 zł.

W tak określonym zakresie zaskarżenia pod adresem rozstrzygnięcia zostały zgłoszone następujące zarzuty:

1) naruszenia art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c., art. 233 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c., art. 285 k.p.c. i art. 286 k.p.c. w zw. art. 13 § 2 k.p.c. polegającego na błędnej i nieuzasadnionej odmowie wiarygodności opinii K. Z. w zakresie wyceny nieruchomości przy ul. (...) i oparciu rozstrzygnięcia na opinii biegłej G. D., jako rzekomo bardziej aktualnej co doprowadziło do błędnego ustalenia wartości zabudowanej nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) poprzez jej zaniżenie, w sytuacji gdy z akt sprawy wynika, czego sąd nie uzasadnił w żaden sposób, iż Sąd odmówił aktualizacji wyceny przez biegłą K. Z. i powołał nową biegłą G. D., a wobec rażącej rozbieżności tych opinii o ok. 500.000 zł odmówił przeprowadzenia weryfikacji opinii G. D. (2) w sposób przewidziany ustawą o gospodarce nieruchomościami zgodnie z pismem wnioskodawczyni datowanym na dzień 5 stycznia 2015 r. jak również dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego.

2) naruszenia art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c., art. 233 k.p.c. i 245 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zakresie ustalenia wartości pojazdu M. (D. C.) V. i w konsekwencji podlegającej podziałowi sumy uzyskanej z jego sprzedaży, poprzez pominięcie znajdującej się w aktach sprawy konkretnej oferty nabycia tegoż pojazdu zawartej w piśmie (...) S.A. z dnia 2 kwietnia 2009 r. z ofertą załącznik nr 17 do pisma z dnia 27.04.2014 r. za cenę nie niższą niż 12.800 zł jako potwierdzającej minimalną rzeczywistą wartość przedmiotowego pojazdu, za którą wiarygodny podmiot gotów był go nabyć, a za którą uczestnik nie zdecydował się do sprzedać, by potem sprzedać go rzekomo za kwotę 30 % wartość tej oferty;

3) naruszenia art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. i art. 233 k.p.c. w zw. art. 13 § 2 k.p.c. poprzez błędne ustalenie, iż w chwili ustania wspólności majątkowej w przedsiębiorstwie prowadzonym przez strony wykorzystywanych było siedem, a nie osiem urządzeń do produkcji lodów R. 3 oraz błędne ustalenie, iż w posiadaniu uczestnika znajdowały się trzy, a nie cztery maszyny do lodów R. 3 jak również witrynka chłodnicza do owoców marki R. GriI, jak również błędne ustalenie, iż w jego posiadaniu nie znajdowały się części zamienne do maszyny R. 3 z pominięciem następujących okoliczności i dowodów:

a) pisma uczestnika z dnia 2 czerwca 2010 r. w którym uczestnik szczegółowo wymienia składniki majątku stron, wskazując na posiadanie ośmiu sztuk maszyn R. 3 oraz witrynki chłodniczej R. Grill;

b) oświadczenia pełnomocnika uczestnika potwierdzającego że przedmioty wskazane w pkt 29 do 33 wniosku wchodzą w skład majątku wspólnego

c) porozumienia podpisanego pomiędzy stronami przy okazji sporządzania opinii przez biegłego A. W. (1), w której uczestnik potwierdził, iż posiada cztery maszyny R. 3;

d) potwierdzonego w toku trwania postępowania wyprzedawania przez uczestnika urządzeń stanowiących majątek wspólny stron;

4) naruszenia art. 233 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez niewłaściwą ocenę dowodu z przesłuchania uczestnika K. G. (1) na rozprawie w dniu 7 maja 2009 r. która doprowadziła do błędnego ustalenia, iż pozostająca w posiadaniu K. G. (1) maszyna (...) 15/14 stanowi część majątku wspólnego w sytuacji, gdy Sąd winien ustalić, iż maszyna ta stanowi majątek osobisty M. G. nabyty ze środków pochodzących z majątku osobistego tj. środków uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości M. G. w K. przy ul. (...), co potwierdził uczestnik K. G. (1) w swoich zeznaniach na rozprawie w dniu 7 maja 2009 r. (karta 521), co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia art. 33 pkt 10 k.r.o. poprzez błędne uznanie, iż maszyna (...) 15/14 stanowi część majątku wspólnego;

5) naruszenia art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i art. 688 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i rozłożenie należności na raty, argumentując to koniecznością udzielenia uczestnikowi terminu na zgromadzenie oszczędności po 8 latach trwania postępowania w taki sposób, iż w zestawieniu z pozostałymi punktami orzeczenia zaistniała sytuacja, w której wnioskodawczyni, będąca uprawnioną do żądania zapłaty na jej rzecz kwoty ponad pół miliona złotych, która została rozłożona na raty a termin I raty odroczony, musiałaby najpierw, natychmiast po uprawomocnieniu się orzeczenia zapłacić na rzecz K. G. (1) kwoty zasądzone na jego rzecz w pkt III Postanowienia, albowiem przekraczają one wartość zasądzonych na jej rzecz należności wskazanych w pkt V orzeczenia co uniemożliwia ich pełne potrącenie, tym bardziej, że w tym zakresie jak wynika z treści uzasadnienia na str. 51 Sąd zadbał o interes uczestnika stawiając go w pozycji umożliwiającej złożenie oświadczenia o potrąceniu pozbawiając jednak w części takiego prawa wnioskodawczyni, której roszczenia byłyby jeszcze niewymagalne;

6) naruszenia art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i art. 688 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i brak orzeczenia o zabezpieczeniu dopłat rozłożonych na raty płatne na przestrzeni 2,5 roku np. poprzez ustanowienie hipoteki na nieruchomości objętej podziałem położonej w Ł. przy ul. (...);

7) naruszenia art. 31 k.r.o. i art. 46 k.r.o. w zw. z art. 1035 k.c., art. 207 k.c. i art. 5 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie, co przejawiało się:

- obciążeniem wnioskodawczyni obowiązkiem zwrotu uczestnikowi 50% zobowiązań uczestnika zaciągniętych przez niego przed ustaniem wspólności majątkowej, a spłaconej już po ustaniu wspólności, pomimo, iż przez cały okres trwania wspólności majątkowej uczestnik osiągał z majątku wspólnego dochody pozwalające na uregulowanie wszystkich bieżących zobowiązań i w żaden wiarygodny sposób nie wyjaśnił dlaczego nie regulował tych zobowiązań terminowo,

- błędnym uznaniem, iż spłata kwoty 35.713,69 zł wyczerpuje dyspozycję art. 207 k.c.;

8) popełnienia szeregu błędów w ustaleniach faktycznych polegających na błędnym i niezgodnym z rzeczywistością i materiałem dowodowym w sprawie:

a) ustaleniu, iż K. i J. G. ponieśli w okresie luty czerwiec 2008 r. wydatki – koszty nie ujęte w deklaracji VAT w kwocie 14.082,67 w sytuacji, gdy poza oświadczeniem uczestnika brak jest jakiegokolwiek dowodu wskazującego, iż wydatki te nie były ujęte w deklaracji VAT, pomimo, iż dotyczą czynności objętych tym podatkiem, co zaniżyło należą wnioskodawczyni kwotę zwrotu pożytków z majątku wspólnego o 7.041,33 zł, a jednocześnie przy dokonaniu ustaleń w zakresie rozliczenia pożytków z podnajmu lokalu w Z., Sąd ustalił bez weryfikacji tych okoliczności, iż przychody z tego podnajmu zostały ujęte w deklaracji VAT;

b) ustaleniu, iż bieżnia marki K. nabyta została z majątku wspólnego małżonków, w sytuacji, gdy wnioskodawczyni oświadczyła, iż środki na zakup bieżni otrzymała od swojej matki jako prezent gwiazdkowy w grudniu 2005 r., przy czym dodatkowo uczestnik nigdy nie zaprzeczył, iż wnioskodawczyni otrzymała środki na zakup bieżni od swojej matki;

c) uznaniu, iż wnioskodawczyni nie wykazała, iż uczestnik uzyskiwał dochody z podnajmu lokali w Ł. przy ul. (...) w sytuacji, gdy okoliczność ta została przez uczestnika w zakresie lokalu przy ul. (...) przyznana (karta 524), gdzie uczestnik potwierdził podnajem lokalu za czynsz w kwocie 1.300-1.400 zł, a następnie ta okoliczność została ponownie przyznana w piśmie uczestnika z dnia 6 kwietnia 2013 r. na karcie 2653, w którym uczestnik potwierdził przychód z podnajmu w kwocie około 2.500 zł miesięcznie, tj. tak jak twierdziła wnioskodawczyni 2.000 zł plus VAT;

d) pominięciu iż w treści pkt I.3 „Zaakceptowanego przez strony projektu ugody w zakresie podziału majątku wspólnego M. i K. G. (1)” uczestnik K. G. (1) zobowiązał się pokrywać koszty rat kredytowych tak długo, jak długo będzie korzystał będzie przedmiotowego domu z wyłączeniem M. G.;

e) ustaleniu, iż wnioskodawczyni dobrowolnie i bez naruszenia zasad współposiadania nieruchomości wspólnej przy ul. (...) opuściła wspólny dom i nie chciała już później korzystać ze wspólnej rzeczy, podczas gdy w rzeczywistości opuszczenie domu przez wnioskodawczynię było wynikiem poniżającego i upokarzającego zachowania uczestnika w kwietniu 2007 r. który swoim zachowaniem także w późniejszym okresie uniemożliwiał wnioskodawczyni jakiekolwiek korzystanie ze wspólnego domu i czerpanie z niego pożytków;

f) ustaleniu niepopartym żadnym materiałem dowodowym, iż wnioskodawczyni wyprowadzając się w kwietniu z domu uczyniła to w celu zamieszkania z innym mężczyzną, podczas gdy z materiału dowodowego wynika, iż zamieszkała wtedy u swoich rodziców w Ł. na ul. (...), a z nowym partnerem zamieszkała dopiero w 2008 r., a w 2007 r. jesienią zaczęła się dopiero z nim spotykać;

g) ustaleniu, iż korzystanie przez uczestnika z całości domu nie naruszało uprawnień wnioskodawczyni wynikających z art. 206 k.c.;

9) naruszenia art. 206 k.c., art. 207 k.c., art. 224 k.c. i art. 225 k.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i art. 688 k.p.c. poprzez ich błędną wykładnię polegająca na uznaniu, że współwłaściciel korzystający na zasadzie wyłączności ze wspólnego domu z wyłączeniem drugiego współwłaściciela nie jest zobowiązany do zwrotu odpowiadającej stosunkowi współwłasności części uzyskanego pożytku ze wspólnego domu którego ekwiwalentem jest w tym przypadku 50% czynszu najmu jaki uczestnik musiałby zapłacić za wynajem tego typu domu;

10) naruszenia art. 46 k.r.o., art. 1035 k.c. i art. 207 k.c. oraz pkt I.1„Zaakceptowanego przez strony projektu ugody w zakresie podziału majątku wspólnego M. i K. G. (1)” poprzez orzeczenie obowiązku spłaty na rzecz K. G. (1) 50 % spłaconych przez niego kosztów kredytu bankowego w sytuacji, gdy w treści w/w dokumentu strony ustaliły, iż „ z uwagi na zawarcie przez strony umowy kredytu budowlano – hipotecznego z przeznaczeniem na wykończenie domu jednorodzinnego o którym mowa w pkt I.1 niniejszej ugody strony zgodnie postanawiają, iż spłacać go będzie wyłącznie K. G. (1), jak również jako użytkujący w/w nieruchomość z wyłączeniem M. G. ponosić będzie wszelkie koszty użytkowania tejże nieruchomości oraz uiszczać podatek od tejże nieruchomości. Jednocześnie strony zgodnie ustalają, iż w razie wyprowadzenia się przez K. G. (1) z nieruchomości opisanej w pkt I. 1. niniejszej ugody i przeznaczeniem jej do wynajmu osobie trzeciej (także w razie gdyby nastąpiło to przed dniem wskazanym w pkt I.1 niniejszej ugody tj. przed dniem 30 września 2010 r.) koszty zaciągniętego kredytu budowlano - hipotecznego oraz podatku od przedmiotowej nieruchomości strony ponosić będą wspólnie w częściach równych począwszy od dnia następującego po dniu wyprowadzenia się K. G. (1) z nieruchomości opisanej w pkt I. 1 niniejszej ugody.

W konkluzji M. G. w ramach głównych wniosków apelacyjnych wystąpiła o:

● modyfikację pkt I postanowienia w zaskarżonym zakresie poprzez dokonanie:

1) zmiany pkt I.1 poprzez ustalenie, iż w skład majątku wspólnego małżonków wchodziła nieruchomość położona w Ł. przy ulicy (...), stanowiąca zabudowaną działkę gruntu o numerze 7/4, dla której urządzona jest księga wieczysta o numerze (...) – o wartości 1.727.000 zł;

2) zmiany pkt I.5 poprzez ustalenie, iż w skład majątku wspólnego małżonków wchodziła suma pieniężna 12.800 zł uzyskana ze sprzedaży pozostałości samochodu marki D. C. (...);

3) zmiany pkt I.9 ppkt g poprzez ustalenie, iż w skład majątku wspólnego małżonków nie wchodziła maszyna do lodów (...) 15/45, o numerze fabrycznym (...), o wartości 41.800 zł nabyta ze środków pochodzących z majątku osobistego M. G. i stanowiąca jej majątek osobisty;

4) zmiany pkt I.39 drogą jego uchylenia;

5) ustalenia, iż w skład majątku wchodziła dodatkowa – ósma maszyna C. R. 3 o nieznanym numerze fabrycznym i wartości 44.300 zł oraz części zamienne do maszyny R. 3 o wartości 27.100 zł i przyznanie ich K. G. (1);

● zmianę pkt II.3 postanowienia poprzez zasądzenie od K. G. (1) na rzecz M. G. kwoty 863.979,10 zł z tytułu dopłaty pieniężnej płatnej w terminie 14 dni od daty wyroku wraz z odsetkami za zwłokę w płatnościach liczonymi od tej daty do dnia zapłaty;

● uchylenie pkt III postanowienia;

● zmianę pkt V postanowienia poprzez zasądzenie od K. G. (1) na rzecz M. G. kwoty 229.483,33 zł płatnej w terminie 14 dni od daty wyroku wraz z odsetkami za zwłokę w płatnościach liczonymi od tej daty do dnia zapłaty;

● zmianę pkt VII postanowienia poprzez zasądzenie od K. G. (1) na rzecz M. G. sumy 30.000 zł jako 50% z uznanych przez uczestnika do kwoty 60.000 zł nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny płatnej w terminie 14 dni od daty wyroku wraz z odsetkami za zwłokę w płatnościach liczonymi od tej daty do dnia zapłaty;

● zmianę pkt VIII postanowienia poprzez zasądzenie od K. G. (1) na rzecz M. G. kwoty 216.000 zł z tytułu zwrotu 50% pożytku wynikającego z korzystania z wyłączeniem wnioskodawczyni z budynku mieszkalnego przy ulicy (...) w Ł., płatnej w terminie 14 dni od daty wyroku wraz z odsetkami za zwłokę w płatnościach liczonymi od tej daty do dnia zapłaty.

Oprócz tego skarżąca przedstawiła jeszcze katalog wniosków alternatywnych dotyczących zmiany zaskarżonego orzeczenia w zakresie pkt II – VII. Do ich grona zaliczały się zaś:

1) zmiana pkt II ppkt 3 postanowienia poprzez zasądzenie od K. G. (1) na rzecz M. G. kwoty 1.339.462,43 zł płatnej w terminie 14 dni od daty wyroku wraz z odsetkami za zwłokę w płatnościach liczonymi od tej daty do dnia zapłaty;

2) uchylenie w całości pkt III, IV, V, VI, VII i VIII postanowienia;

3) oddalenie roszczeń stron z tytułu dopłat, roszczeń o zwrot pożytków uzyskanych z majątku wspólnego i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny w pozostałym zakresie.

Dalsze żądania apelującej obejmowały przyznanie zwrotu kosztów postępowania oraz poddanie kontroli instancyjnej w trybie art. 380 k.p.c. niezaskarżalnych postanowień z dnia 11 stycznia 2010 r., 16 listopada 2016 r., 28 kwietnia 2016 r. i 2 czerwca 2016 r., mocą których oddalono wnioski dowodowe wnioskodawczyni dotyczące między innymi dopuszczenia kolejnych biegłych z zakresu wyceny nieruchomości oraz powołania biegłego z zakresu czynszów. Dla porządku w treści środka odwoławczego wspomniane wnioski dowodowe zostały ponowione.

Z zapadłym orzeczeniem nie zgodził się również uczestnik K. G. (1), przy czym jego uwagi i zastrzeżenia dotyczyły:

● pkt I.14, I.15, I.16, I.17, I.18 oraz I.19;

● pkt I w zakresie w jakim pominięto w ustaleniu stanu majątku wspólnego kwoty dochodów z punktów sprzedaży lodów użytkowanych przez M. G. w okresie od kwietnia do października 2007 r.;

● pkt II.1a oraz II.2a w zakresie nieruchomości opisanej w pkt I.2, II.2d i II.3;

● pkt III.2 oraz w pkt III.3 w części ponad kwoty zasądzone od M. G. na rzecz K. G. (1), a także w punkcie III.1 w zakresie w jakim będzie to wynikało z dalszych spłat do dnia uprawomocnienia się postanowienia;

● pkt IV w całości;

● pkt V w całości;

● pkt IX;

● pkt X w części dotyczącej K. G. (1).

W wywiedzionej apelacji uczestnik zgłosił następujące zarzuty:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

A) art.202 k.c. przez jego niezastosowanie, a także art.201 k.c. (obu w zw. z art.1035 k.c. i art.46 k.r.o.), a ponadto art.29 k.r.o. i art. 45 § 1 zd.3 k.r.o. przez ich niewłaściwe zastosowanie skutkujące zaniechaniem przyznania (pkt A.b) na rzecz K. G. (1) należnej spłaty z dochodów z punktów sprzedaży lodów użytkowanych przez M. G. w okresie od kwietnia do października 2007 r. (nie mniejszej niż 200.000 zł) i nieuzasadnione przyjęcie, że wydała ona uzyskane tak dochody na swoje i córki utrzymanie bez jednoczesnego ustalenia jakie były koszty miesięczne usprawiedliwionego utrzymania wnioskodawczyni;

B) art. 210 § 1 k.c., art.211 k.c., art.212 § 1, 2 i 3 k.c. stosowanych w zw. z art.1035 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. przez:

- objęcie ustaleniem i podziałem majątku wspólnego wierzytelności nieistniejących w chwili orzekania, w tym w szczególności umów, których obowiązywanie wcześniej ustało (pkt. 1.14 i 1.16 oraz II.2.d. skarżonego postanowienia) lub które nie są zawarte z osobami opisanymi w kwestionowanym postanowieniu (pkt I.15 i II.2d skarżonego postanowienia) jak i praw z decyzji administracyjnych które już wygasły (pkt. I.17-19 oraz II.2d. skarżonego postanowienia);

- przyznanie W. wszystkich punktów sprzedaży lodów prowadzonej w oparciu o prawo pewne, jakim jest odrębne prawo własności lokalu w B. przy ul. (...) i spółdzielcze prawo własności lokalu użytkowego przy ul. (...) w Ł., a uczestnikowi jedynie lokali, których funkcjonowanie jest oparte na prawie najmu, w tym w ani jednym wypadku nie opisanych w sposób prawidłowy (punkty I.15 i I.16), jak i praw do prowadzenia punktów sprzedaży lodów, które na datę orzekania już wygasły (punkty I.14, 17, 18 i 19);

C) art. 45 § 1 k.r.o. przez:

- nieuzasadnioną odmowę rozliczenia nakładów z majątku odrębnego przeznaczonych na pokrycie zobowiązań majątku wspólnego co miało miejsce w wyniku pokrycia przez uczestnika zobowiązań związanych z prowadzeniem wspólnego przedsiębiorstwa uczestników (tutaj odmowa była częściowa i należności te rozliczono w sposób niepełny) jak i związanych z utrzymaniem niewchodzącego w skład przedsiębiorstwa uczestników wspólnego majątku nieruchomego w zakresie, w którym te koszty należałoby ponieść niezależnie od tego kto by z tych nieruchomości korzystał (w szczególności chodzi tutaj o całościową odmowę rozliczenia opłaconych przez uczestnika podatków od nieruchomości przy ul.(...) w Ł.) (pkt IV skarżonego postanowienia);

- nieuzasadnioną odmowę rozliczenia nakładów poniesionych przez uczestnika z jego majątku odrębnego na majątek wspólny uczestników w postaci przeznaczenia kwot uzyskanych ze sprzedaży działek przy ul. (...) w Ł. w latach 1996 i 2000 na budowę kolejnych domów uczestników, najpierw przy ul. (...), a następnie przy ul. (...) w Ł. (pkt IV skarżonego postanowienia);

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na treść postanowienia, a w szczególności:

A) art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 618 § 1 zd. 1 k.p.c. w zw. z art.567 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. i art. 688 k.p.c., w zw. z art.623 k.p.c. w zw. z art. 624 k.p.c. przez objęcie ustaleniem i podziałem majątku wspólnego wierzytelności nieistniejących w chwili orzekania, w tym w szczególności umów, których obowiązywanie wcześniej ustało (pkt. I.14 i I.16 oraz II.2d. skarżonego postanowienia) lub które nie są zawarte z osobami opisanymi w kwestionowanym postanowieniu (pkt I.15 i II.2d. skarżonego postanowienia), jak i praw z decyzji administracyjnych które już wygasły (pkt. I.17-19 oraz II.2d. skarżonego postanowienia);

B) art. 229 k.p.c., art. 230 k.p.c., art. 231 k.p.c. wszystkich stosowanych w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez pominięcie przyznania przez uczestniczkę (ostatnie jej przesłuchanie oraz zażalenie k. 409-410 i pismo jej pełnomocnika k.2464) wysokości uzyskanych dochodów oraz obrotów z prowadzonych przez wnioskodawczynię punktów sprzedaży lodów poza Ł. (Radom, B., Z. i S.) w okresie od kwietnia do października 2007 r. i w konsekwencji oddalenie żądania uczestnika rozliczenia tak uzyskanych dochodów w ramach podziału majątku wspólnego;

C) art. 6 k.c. , art. 232 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez dokonanie selektywnej, nie wszechstronnej i sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego oceny dowodów, w tym w szczególności:

- przyjęcie, że usprawiedliwionym było wydanie przez uczestniczkę dochodów z prowadzonych przez wnioskodawczynię punktów sprzedaży lodów poza Ł. (Radom, B., Z. i S.) w okresie od kwietnia do października 2007 r. na własne potrzeby bez jednoczesnego określenia kwoty kosztów usprawiedliwionego utrzymania, jak i na koszty prowadzenia tych punktów przy braku dowodów ze strony wnioskodawczym, jak i przy ustaleniu, że koszty te pokrywał uczestnik,

- oddalenie roszczenia uczestnika o nakłady poniesione przez uczestnika z jego majątku odrębnego na majątek wspólny uczestników w postaci przeznaczenia kwot uzyskanych ze sprzedaży działek przy ul. (...) w Ł. w latach 1996 i 2000 na budowę kolejnych domów uczestników, najpierw przy ul. (...), a następnie przy ul. (...) w Ł. (pkt IV skarżonego postanowienia), jedynie dlatego, że uczestnik nie wykazał jaki był udział tych nakładów w kosztach zakupu i budowy nieruchomości przy ul. (...) ul. (...), przy jednoczesnym ustaleniu wartości poniesionych nakładów (60.000 zł w 1996 r. i 346.584zł pomniejszone o 93.642 zł – str. 6 i 7 uzasadnienia) co się wiązało również naruszeniem art. 328 § 2 k.p.c., jak również przez brak uzasadnienia odmowy zastosowania waloryzacji nakładu K. G. (1) w oparciu o wzrost przeciętnych wynagrodzeń (k.3126),

- zaniżenie kwot długów majątku wspólnego pokrytych z majątku osobistego K. G. (1),

- zawyżenie należności zasądzonej od K. G. (1) na rzecz M. G. (pkt. II.3 i V skarżonego postanowienia);

D) art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez jego niezastosowanie do obliczania dochodu firmy (...) prowadzonej przez J. G., w sytuacji, w której Sąd takiej wiedzy specjalnej potrzebował do obliczenia dochodu firmy (...);

E) art. 322 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie do obliczenia wartości nakładów z majątku uczestnika na majątek wspólny, jak również dochodu uzyskanego przez wnioskodawczynię z punktów poza (...) sprzedaży lodów w okresie od kwietnia do października 2007 r.;

F) art. 510 § 1 i 2 k.p.c. przez rozporządzenie prawami wynikającymi z umów najmu i decyzji administracyjnych, których obowiązywanie ustało i przyznanie uprawnień z tych umów lub decyzji administracyjnych bez wezwania do udziału w postępowaniu wszystkich osób zainteresowanych z tych umów lub decyzji;

G) art. 520 § 2 i 3 k.p.c. przez zasądzenie od uczestnika kosztów opisanych w punktach IX i X skarżonego postanowienia;

3. popełnienie błędu ustaleniach faktycznych polegającego na zaniżeniu kosztów obciążających majątek wspólny, jakie uczestnik spłacił po rozwodzie z majątku odrębnego;

4. pominięcie nowych faktów i dowodów - a mianowicie zakończenie istnienia punktu sprzedaży lodów przy ul. (...) w wyniku działania organu administracji.

Na podstawie wyżej sformułowanych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez:

1) wyeliminowanie z jego treści punktów I.14-19 w zakresie w jakim Sąd opisuje tam umowy i decyzje administracyjne;

2) zmianę punktów II.1 i II.2 przez przyznanie K. G. (1), a nie M. G. spółdzielczego prawa własności lokalu użytkowego przy ul. (...) w Ł. opisanego w punkcie I.3, a M. G. nieruchomości w K. (I.2), ewentualnie o sprzedaż tej nieruchomości rolnej w drodze działu cywilnego, jak również o wyeliminowanie z majątku przyznanego uczestnikowi pozostałości pawilonu opisanego w punkcie I.18i oraz pawilonu opisanego w punkcie I.17b. i nieruchomości w K. opisanej w pkt. I.2 oraz dokonanie zniesienia współwłasności tych składników (I.2, I. (...)., I.18i.) w drodze działu cywilnego;

3) zmniejszenie spłaty opisanej w punkcie II.3 do kwoty 354.227,44zł, pozostawienie ilości i czasu zapłaty rat oraz zmniejszenie ich wysokości w ten sposób, że raty pierwsza, druga, trzecia i czwarta wynosić będą po 70.000 zł, a rata piąta wynosić będzie 74.227,44 zł, każda z rat wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

4) zmianę punktu III.1 przez uwzględnienie spłat kredytu hipotecznego przez K. G. (1) w okresie postępowania między instancyjnego i postępowania przed Sądem II instancji;

5) zmianę punktu III.2 przez podwyższenie kwoty zasądzonej z tego tytułu od M. G. na rzecz K. G. (1) do 58.949,48zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

6) zmianę punktu III.3 przez podwyższenie kwoty zasądzonej z tego tytułu od M. G. na rzecz K. G. (1) do kwoty zasądzonej z tego tytułu od M. G. na rzecz K. G. (1) do 143.825,00zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

7) zmianę punktu IV przez zasądzenie od M. G. na rzecz K. G. (1) kwoty 440.000zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności z tytułu nakładów i wydatków z jego majątku na majątek wspólny;

8) zmianę punktu V przez obniżenie opisanej kwoty należnej od K. G. (1) na rzecz M. G. do 29.675,05zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

9) zmianę punktów IX i X skarżonego orzeczenia przez obciążenie wnioskodawczyni całością kosztów postępowania w sprawie.

W odpowiedzi na apelację uczestnika pełnomocnik wnioskodawczyni wystąpił o jej oddalenie i obciążenie uczestnika kosztami postępowania odwoławczego. Negatywnie do treści apelacji wnioskodawczyni ustosunkował się też uczestnik, czemu dał wyraz we własnej odpowiedzi na apelację.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Obie apelacje po części są zasadne.

Co do apelacji wnioskodawczyni.

Rację ma wnioskodawczyni, zwracając uwagę na nieprawidłowe ustalenie przez Sąd I instancji wartości pojazdu M. (D. C.) V. a w konsekwencji naruszenie art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c.

Zgodnie bowiem z art. 46 k.r.o. i art. 567 § 3 k.p.c., od chwili ustania wspólności ustawowej małżeńskiej do majątku, który był nią objęty, stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku, a do postępowania o podział majątku wspólnego - odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego o dziale spadku. Stosownie zaś do art. 684 k.p.c., który ma odpowiednie zastosowanie - przez odesłanie zawarte w art. 567 § 3 k.p.c. - do postępowania o podział majątku, skład i wartość majątku podlegającego podziałowi ustala sąd z urzędu (zob. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 20 stycznia 1974 r., III CRN 384/73, nie publ., z dnia 18 października 2002 r., V CZ 129/02, nie publ. i z dnia 17 października 1997 r., III CKU 47/97, OSNC 1998, Nr 3, poz. 48).

Dodatkowo w orzecznictwie Sądu Najwyższego i nauce ugruntowany jest pogląd, w myśl którego do majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej ma z mocy art. 46 k.r.o. odpowiednie zastosowanie także art. 1036 k.c. stanowiący, że rozporządzenie przez spadkobiercę udziałem w przedmiocie należącym do spadku wymaga zgody pozostałych spadkobierców, a w braku zgody któregokolwiek z nich rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku. Oznacza to - po przeniesieniu tego unormowania na grunt instytucji podziału majątku wspólnego - że po ustaniu wspólności ustawowej rozporządzenie przez jednego z byłych małżonków udziałem w przedmiocie należącym do majątku wspólnego wymaga zgody byłego współmałżonka, a przy jej braku jest wobec niego bezskuteczne, jeżeli naruszałoby uprawnienia przysługujące temu małżonkowi na podstawie przepisów o podziale majątku wspólnego (tak np. w uchwale składu 7 sędziów SN z dnia 15 października 1962 r., I CO 22/62, OSNC Nr 1 z 1964 r., poz. 2, w uchwale SN z dnia 28 lipca 1993 r., III CZP 95/93, OSNC Nr 2 z 1994 r., poz. 30, w postanowieniu SN z dnia 8 października 1997 r. II CKN 357/97, niepubl. i w postanowieniu SN z dnia 26 września 2007 r., IV CSK 139/07, niepubl.). W takiej sytuacji Sąd, uznając to rozporządzenie za bezskuteczne w stosunku do drugiego byłego małżonka, powinien dokonać podziału majątku wspólnego tak, jakby rozporządzenia tego w ogóle nie było, czyli biorąc pod uwagę stan tego przedmiotu z chwili ustania wspólności ustawowej, określić jego wartość według jego wartości rynkowej z chwili orzekania i dokonać stosownych rozliczeń między małżonkami (tak np. w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 15 grudnia 1969 r., III CZP 12/69, OSNCP Nr 3 z 1970 r., poz. 39). Jak trafnie wywodzi się w najnowszym orzecznictwie (postanowienie SN z dnia 30 czerwca 2016 r., I CSK 458/15, niepubl.), ta swoista fikcja wynika z zasady, zgodnie z którą przedmiotem podziału mogą być jedynie te składniki majątkowe, które wchodziły w skład wspólnego majątku w dacie ustania wspólności i nadal w nim pozostają w dacie podziału, a zatem w przypadku zbycia po ustaniu wspólności przedmiotu wchodzącego w skład majątku wspólnego bez zgody drugiego małżonka, nie ma znaczenia, jaką cenę sprzedaży faktycznie uzyskał były małżonek będący zbywcą, skoro sprzedaż tę traktuje się jak niebyłą w stosunku do drugiego byłego małżonka i ustala wartość zbytego przedmiotu tak, jakby nadal należał do majątku wspólnego, a więc według stanu z chwili ustania wspólności ustawowej i według cen z chwili podziału.

Przeniesienie powyższych rozważań na grunt rozpoznawanej sprawy skutkowało koniecznością dokonania przez Sąd Okręgowy odmiennych ustaleń faktycznych. Należało bowiem w skład majątku wspólnego zaliczyć równowartość samochodu marki D. C. (...) w kwocie 45 000 zł. Jak wynika bowiem z zebranego w sprawie materiału dowodowego na datę ustania wspólności małżeńskiej (październik 2007 r.) samochód ten był sprawny i znajdował się w posiadaniu uczestnika. Dopiero w dniu 2 lutego 2009 roku doszło do wypadku komunikacyjnego skutkującego uszkodzeniem wyżej opisanego samochodu marki M. (DaimlerBenz) V.. Uczestnik K. G. (1) z tytułu odszkodowania za skutki tego wypadku w ramach ubezpieczenia „Autocasco” otrzymał od (...) S.A. należność w kwocie 26.308,20 zł. Następnie, K. G. (1) sprzedał wyżej opisany samochód w sierpniu 2010 roku w stanie uszkodzonym za cenę wynoszącą 4392 zł.

W świetle art. 46 k.r.o. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i art. 684 k.p.c., w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej sąd z urzędu ustala skład i wartość majątku wspólnego, według stanu z chwili ustania wspólności i cen z chwili podziału majątku. Sąd Rejonowy zaliczając do majątku wspólnego wartość pojazdu w stanie uszkodzonym naruszył powołane przepisy. Na dzień ustania wspólności majątkowej samochód był bowiem w pełni sprawny a jego wartość w toku postepowania o podział majątku wspólnego została określona przez przez biegłego G. na kwotę 45000 zł (k. 2702). Dlatego też mając na uwadze stan pojazdu na październik 2007r. oraz jego wartość (niekwestionowaną przez strony) określoną na chwilę podziału majątku wspólnego Sąd Okręgowy ustalił, że składnik ten znajdujący się w posiadaniu uczestnika musi podlegać rozliczeniu według wyżej wskazanych zasad. W konsekwencji rozliczeniu musi podlegać wartość samochodu ustalona w odniesieniu do jego stanu na dzień ustania wspólności ustawowej czyli kwota 45 000 zł.

Ponadto, z apelacji wnioskodawczyni za częściowo zasadne Sąd Okręgowy uznał zarzuty wnioskodawczyni dotyczące sposobu zasądzenia spłat od uczestników postepowania. Sąd Rejonowy błędnie zaniechał dokonania kompensaty wzajemnych rozliczeń stron. Uchybienie to zostało usunięte przez Sąd Okręgowy a efekt ostatecznego rozliczenia roszczeń uczestników postepowania zostanie wyjaśniony w końcowej części uzasadnienia.

W pozostałej części apelacja wnioskodawczyni była bezzasadna.

W szczególności nie zasługuje na uwzględnienie podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c., art. 233 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c., art. 285 k.p.c. i art. 286 k.p.c. w zw. art. 13 § 2 k.p.c. Wnioskodawczyni zarzuciła Sądowi pierwszej instancji nieuzasadnioną odmowę wiarygodności opinii K. Z. w zakresie wyceny nieruchomości przy ul. (...) i błędne oparcie rozstrzygnięcia na opinii biegłej G. D..

Podkreślić należy, że opinia K. Z. w zakresie wyceny nieruchomości przy ul. (...) nie była przekonująca. W swych ustnych wyjaśnieniach biegła K. Z. nie rozwiała wątpliwości związanych z bardzo wysoką wartością nieruchomości przy ul. (...) (1 727 000 zł). Dlatego też wobec podnoszonych przez uczestnika zastrzeżeń (m.in. co do jednej z porównywanych nieruchomości), uzasadnione było dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego na okoliczność aktualnej wyceny tej nieruchomości.

Wskazać trzeba, że opinia biegłego podlega, jak i inne dowody, ocenie według reguł z art. 233 § 1 k.p.c., lecz odróżniają ją szczególne kryteria oceny. Stanowią je zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Do wskazanych kryteriów oceny dowodu z opinii biegłego G. D. nie nawiązała wnioskodawczyni w apelacji poprzestając na krytyce opinii z powodu określenia wartości nieruchomości na kwotę znacząco niższa niż w opinii K. Z.. Podkreślić należy, że opinii biegłej D. nie może dyskwalifikować odmienna od wcześniej opinii K. Z. wycena nieruchomości. Natomiast wnioskodawczyni w apelacji nie wskazuje na czym polegają błędy w opinii sporządzonej przez biegłą G. D.. Zarzuty apelującej koncentrują się na odstąpieniu od wyceny sporządzonej przez biegłą K. Z.. Ten argument nie może się jednak ostać wobec uzasadnionych zarzutów do tej opinii zgłaszanych w toku postępowania przez uczestnika. Zgodzić się należy z Sądem Rejonowym, że opinia G. D. przedstawia wycenę uwzględniającą rzeczywisty stan nieruchomości w szczególności to, że nie dom nie był w pełni wykończony. Oczywiste jest również to, że sąd nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z opinii kolejnego biegłego, gdy opinia ta jest niekorzystna dla strony. Prawidłowo uznał Sąd Rejonowy, że nie było potrzeby prowadzenia dowodu z opinii innego biegłego, gdy wydana przez biegłą G. D. opinia spełniała stawiane jej wymogi, odzwierciedlała staranność i wnikliwość biegłego w badaniu zleconego zagadnienia oraz odpowiadała w sposób wyczerpujący, stanowczy i zrozumiały na postawione pytania w zakresie posiadanej wiedzy specjalistycznej.

Sąd Okręgowy podziela nadto stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 marca 2013 r. (III CSK 183/12), że stwierdzenie różnic pomiędzy opiniami nie musi oznaczać potrzeby sięgania do pomocy innych biegłych. W rozpoznawanej sprawie biegła D. w sposób przekonujący wyjaśniła wątpliwości i uaktualniła sporządzoną opinię.

Z uwagi na to, że Sąd Rejonowy od wartości rynkowej nieruchomości przy ul. (...) odliczył aktualną na dzień zamknięcia rozprawy wartość wierzytelności zabezpieczonej hipoteką ustanowioną na tej nieruchomości, warto wskazać, że ustalanie wartości nieruchomości obciążonej hipoteką w toku podziału majątku wspólnego wywołuje pewne kontrowersje w judykaturze.

W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że należy przy określaniu wartości nieruchomości uwzględnić jej wartość rynkową (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 1998, I CKN 489/97, nie publ.), natomiast kwestia, czy wartość tę należy określić z uwzględnieniem obciążenia hipoteką zabezpieczającą wierzytelność z tytułu kredytu zaciągniętego przez byłych małżonków jest przedmiotem rozbieżnych poglądów. Przeważa jednak stanowisko, że w sprawach działowych sąd, dokonując określenia wartości nieruchomości obciążonej długiem hipotecznym powinien uwzględnić wartość obciążenia hipoteką, jako podstawy spłaty na rzecz tego z małżonków, któremu nieruchomość nie zostaje przyznana (por. SN w uchwale z dnia 25 czerwca 2008 r., III CZP 58/08, OSNC 2009, nr 7-8, poz. 99, w postanowieniach z dnia 5 października 2000 r., II CKN 611/99, M. Praw. 2001, nr 2, s. 93, Biul. SN 2000, nr 11, s. 15, z dnia 29 września 2004 r., II CK 538/03 (nie publ.), z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP 103/09 (OSNC - ZD 2010, Nr 3, poz. 82), z dnia 21 stycznia 2010 r., I CSK 205/09, z dnia 20 kwietnia 2011 r., I CSK 661/10, i z dnia 26 października 2011 r., I CSK 41/11 (nie publ.), z dnia 26 września 2013 r. II CSK 650/12 oraz w wyroku z dnia 2 kwietnia 2009 r., IV CSK 566/08 (nie publ.). Odmienny pogląd wyraził jednak Sąd Najwyższy w m.in. w postanowieniu z dnia 26 stycznia 2017 r. I CSK 54/16.

Dostrzegając istniejące wokół tego zagadnienia wątpliwości, Sąd Okręgowy uznał w realiach niniejszej sprawy, za prawidłowe pomniejszenie wartości nieruchomości o aktualną wartość wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie. Wartość ta wymagała jednak pewnej korekty z uwagi na spłatę kredytu hipotecznego dokonaną przez uczestnika po zamknięciu rozprawy przed Sądem pierwszej instancji. Wobec złożonych przez uczestnika na rozprawie dowodów wpłaty na łączną kwotę 11761 zł Sąd Okręgowy ustalił, że wierzytelność hipoteczna zmniejszyła się do kwoty 48750,32 zł, natomiast wartość nieruchomości pomniejszona o tę kwotę wynosi 1205 550 zł ( (...),32).

Przechodząc do omówienia zarzutów apelacji wskazujących na uchybienie przez Sąd Rejonowy zasadzie swobodnej oceny dowodów sformułowanej w art. 233 § 1 k.p.c., należy odmówić racji skarżącej.

Sąd Rejonowy przekonująco uzasadnił (k.36-37 uzasadnienia) dlaczego uznał, że brak jest dowodów na istnienie części zamiennych i witryny do owoców marki R. (...) oraz posiadania przez uczestnika 4 a nie 3 automatów do lodów marki C. (...). Zarzuty apelacji jako przeciwwagę dla argumentacji zaprezentowanej przez Sąd pierwszej instancji wskazują jedynie pismo uczestnika z 2 czerwca 2010 r., które nie stanowi dowodu potwierdzającego zarzuty apelacji.

Sąd Okręgowy za niezasadny uznał również zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez niewłaściwą ocenę dowodu z przesłuchania uczestnika K. G. (1) na rozprawie w dniu 7 maja 2009 r. która doprowadziła do błędnego ustalenia, iż pozostająca w posiadaniu K. G. (1) maszyna (...) 15/14 stanowi część majątku wspólnego.

Przeprowadzona przez Sąd Rejonowy ocena materiału dowodowego jest w tej części logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w tym zakresie zarzuty stanowią w istocie jedynie polemikę z prawidłowymi i nie obarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu I instancji.

Trudno też jest dopatrzyć się naruszenia art. 232 k.p.c., albowiem wnioskodawczyni nie podołała obowiązkowi dowodzenia faktów z których wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Wnioskodawczyni w toku postępowania nie wykazała, że maszyna (...) 15/14 stanowi jej majątek osobisty. Twierdzenie, że maszyna ta została nabyta ze środków uzyskanych ze sprzedaży jej nieruchomości w K. przy ul. (...) jest niewiarygodne chociażby z tej przyczyny, że nieruchomość w K. została sprzedana za kwotę 30 000 zł a przedmiotowa maszyna kosztowała 57 000 zł. Środki pochodzących z majątku osobistego na zakup tej ruchomości nie były zatem wystarczające do jej nabycia. Nie ma zatem zastosowania zasada subrogacji. Nadto jako nieznajdujące potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym Sąd Okręgowy ocenił zarzuty apelacji co do zaliczenia w skład majątku wspólnego bieżni K.. Ustalenia Sądu Rejonowego Sąd Okręgowy w tej części w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Za niezasadny Sąd Okręgowy uznał również zarzut naruszenia art. 31 k.r.o. i art. 46 k.r.o. w zw. z art. 1035 k.c., art. 207 k.c. i art. 5 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie, co przejawiało się obciążeniem wnioskodawczyni obowiązkiem zwrotu uczestnikowi 50% zobowiązań uczestnika zaciągniętych przez niego przed ustaniem wspólności majątkowej, a spłaconej już po ustaniu wspólności. Sąd Rejonowy słusznie stwierdził, że skoro zobowiązania powstały w czasie trwania wspólności ustawowej a uczestnik spłacił je po rozwodzie z majątku osobistego to wnioskodawczyni powinna zwrócić połowę uiszczonych kwot.

Podobnie należy ocenić zarzut wnioskodawczyni co do rozliczenia kwoty 14.082,67 zł. Jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy wydatki te wynikają ze złożonych dokumentów i powinny podlegać rozliczeniom. Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu pierwszej instancji, że wnioskodawczyni nie udowodniła uzyskiwanie przez uczestnika dochodów z podnajmu lokalu w Ł. przy ul. (...). Natomiast zarzuty apelacji odwołujące się jedynie do zmiennych stanowisk uczestników postepowania należy uznać za niewystarczające do ustalenie tej okoliczności zgodnie z twierdzeniami wnioskodawczyni.

Wbrew twierdzeniom apelującej, brak było podstaw faktycznych i prawnych do nakazania uczestnikowi rozliczenia pożytków z tytułu korzystania z całego wspólnego domu. Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne wskazują na to, że wnioskodawczyni dobrowolnie i bez naruszenia zasad współposiadania nieruchomości wspólnej przy ul. (...) opuściła wspólny dom. Wnioskodawczyni nie wykazała by chciała ponownie zamieszkać we wspólnym domu a zostało jej to uniemożliwione. Dlatego też roszczenia wnioskodawczyni Sąd Rejonowy słusznie uznał za niezasadne.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 46 k.r.o., art.1035 kc, art. 207 k.c. Sąd Okręgowy nie podziela twierdzeń wnioskodawczyni o braku podstaw do rozliczania kredytu hipotecznego obciążającego oboje małżonków z uwagi na treść projektu ugody pomiędzy małżonkami, który znajduje się w aktach sprawy. Projekt ten miał charakter kompleksowy, jednakże wobec tego, że ugoda nie została zawarta, nie wywołał skutków prawnych.

Co do apelacji uczestnika.

Odnosząc się do apelacji uczestnika, Sąd Okręgowy za zasadne uznał żądanie zmiany punktu II.2 przez sprzedaż nieruchomości rolnej w K. w drodze działu cywilnego, jak również o wyeliminowanie z majątku przyznanego uczestnikowi pozostałości pawilonu opisanego w punkcie I.18i oraz pawilonu opisanego w punkcie I.17b. oraz dokonanie zniesienia współwłasności tych składników (I.2, I. (...)., I.18i.) w drodze działu cywilnego.

Bezspornie w/w składników majątku wspólnego nie chciał otrzymać ani uczestnik ani wnioskodawczyni. W orzecznictwie utrwalony jest zaś pogląd, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego, sąd nie może wbrew woli uczestnika przyznać mu prawa majątkowego i zasądzić od niego na rzecz innego uczestnika spłatę lub dopłatę (art. 46 k.r.o. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 212 § 2 k.c.) (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2017 r., II CZ 129/16 oraz z dnia 14 listopada 2012 r., II CSK 187/12).

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie i zarządził sprzedaż nieruchomości położonej w K. opisanej w punkcie I.2. oraz ruchomości opisanych w punktach: I.17.b. i I.18.i. przez komornika sądowego stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego jednocześnie rozstrzygając, że podział sumy uzyskanej ze sprzedaży pomiędzy M. G. i K. G. (1) następuje w równych częściach.

Częściowo uzasadnione były również zarzuty apelacji uczestnika dotyczące pominięcia przez Sąd Rejonowy pewnych wydatków uiszczonych przez uczestnika (zarzut naruszenia art. 45 § 1 k.r.o. i art. 233 § 1 k.p.c.).

Sąd Rejonowy w niewielkim zakresie dokonał wadliwej oceny materiału dowodowego (art. 233 § 1 k.p.c.) i pominął niektóre wydatki uczestnika, które powinny być uwzględnione w rozliczeniach stron.

Jako błędny trzeba ocenić brak rozliczenia podatku od nieruchomości przy ul. (...) w kwocie 4814,20 zł oraz podatku PIT 36 za rok 2007 w kwocie 2682 zł uregulowanego przez uczestnika w dniu 20 maja 2008 r. Zgodzić się należy z uczestnikiem, że podstawą do rozliczenia uiszczonego przez wnioskodawcę podatku jest odpowiednio stosowany art. 207 k.c. Dla obowiązku uiszczenia podatku od nieruchomości bez znaczenia pozostaje okoliczność kto korzysta z tej nieruchomości. Obowiązek podatkowy ciąży bowiem na właścicielach nieruchomości. Sąd Rejonowy nie rozliczając uiszczonego podatku od nieruchomości za okres od 2008 r. naruszył wskazany przepis. Dlatego też orzeczenie w tym zakresie wymagało zmiany przez obciążenie wnioskodawczyni obowiązkiem zwrotu połowy uiszczonej z tego tytułu kwoty. Uwzględniając dokumenty złożone na rozprawie wnioskodawca łącznie uiścił kwotę 5668,80 zł tytułem podatku od nieruchomości przy ul. (...). Wnioskodawczyni powinna zatem zwrócić uczestnikowi połowę tej kwoty tj 2834,40 zł.

Sąd Okręgowy zaakceptował również żądanie rozliczenia podatku PIT 36 za rok 2007, który został zapłacony przez wnioskodawcę po ustaniu wspólności majątkowej (kwota 1341 zł - 1/2 z 2682 zł). Zarzuty apelacji uczestnika co do niezasadnego pominięcia zapłaconej przez uczestnika kwoty 1339,96 zł wobec (...) w B. z tytułu należności za lokal użytkowy przy ul. (...) w B. były również trafne. Sąd Rejonowy naruszył art. 233 § 1 k.p.c., gdyż uczestnik w toku sprawy przedstawił dowody w postaci wezwania do zapłaty oraz dowód wpłaty (k. 2946, t.XV) potwierdzające spłatę w/w zadłużenia. W efekcie wnioskodawczyni powinna zwrócić uczestnikowi połowę tej kwoty tj. 666,98 zł.

Dokonując korekty rozstrzygnięcia zgodnie z poniesionymi w apelacji uczestnika zarzutami, Sąd Okręgowy uznał, że M. G. powinna zwrócić uczestnikowi kwotę 493,87 zł jako połowę kwoty 987,74 zł uiszczonej tytułem zaległości (odsetki i koszty egzekucyjne) powstałych do dnia 30 września 2007 r. z tytułu dzierżawy terenów pod kioskami handlowymi na ul. (...), ul. (...) oraz ul. (...) oraz kwotę 766,88 zł jako połowę kwoty 1533,76 zł uiszczonej tytułem zaległości (odsetki i koszty egzekucyjne) powstałych do dnia 15 października 2007 r. z tytułu dzierżawy gruntu przy Pl. (...) w Ł..

Ponadto Sąd Rejonowy rozliczając wydatki i pożytki za okres od lutego do czerwca 2008 (kiedy uczestnik sam prowadził działalność gospodarczą z wyłączeniem wnioskodawczyni) pominął uiszczony przez uczestnika czynsz za lokal w R. przy ul. (...) za marzec 2008 r. w kwocie 833 zł (1/2 z 833 zł – 416,50 zł). W tym miejscu trzeba jednak wskazać, że zarzuty apelacji nie były zasadne co do miesiąca lutego, gdyż jak wynika z załączonych przez wnioskodawczynię do pisma z 27 sierpnia 2009r. dokumentów (k.716) za styczeń i luty 2008r. to ona zapłaciła należność czynszową za ten lokal.

Podzielając zarzuty apelacji uczestnika, Sąd Okręgowy uwzględnił także wydatki na: zakupu surowców w kwocie 411,76 zł ( ½ z 411,76 zł – 205,88 zł), czynsz dzierżawny za kiosk usytuowany na Pl. (...) za luty 2008 r. w kwocie 419,25 zł(209,62 zł 419,25/2), czynsz za lokal w S. od lutego do czerwca 2008r., którego wysokość wynikała z umowy znajdującej się w aktach (k.68-69), w kwocie 3000 zł ( (...)= 1500 zł) oraz kwotę ½ z kwoty 15551,95 zł czyli kwotę 7775,97 zł jako spłatę należności na rzecz Hurtowni (...) wykazaną dokumentami znajdującymi się w aktach sprawy (pismo k.2047 oraz faktury k.3623-3662).

W pozostałym zakresie zarzuty apelacji co do sposobu rozliczenia wydatków nie zasługują na uwzględnienie. Wnioskodawczyni trafnie poważyła żądanie uczestnika zwrotu połowy kwoty 375,60 zł uiszczonej z tytułu odsetek, kosztów upomnień i kosztów egzekucyjnych powstałych wobec nieterminowej zapłaty podatku VAT za miesiąc wrzesień 2007r. M. G. odwołała się do art. 110 § 2 ordynacji podatkowej, zgodnie z którym odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka podatnika nie obejmuje odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie. Wobec niewykazania, które z tych kosztów powstały przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego żądanie nie mogło być uwzględnione.

Warto podkreślić przyjęte przez Sąd Rejonowy założenie, że w okresie gdy uczestnicy podzielili się przedsiębiorstwem i prowadzili oddzielnie działalność gospodarczą tj. od ustania wspólności (w październiku 2007 r.) do stycznia 2008 r. uzyskiwane przychody i ponoszone wydatki nie były rozliczane. Konsekwentnie za ten okres Sąd Rejonowy nie rozliczył również wydatków uczestnika na rzecz ZUS.

Niezasadny jest też ogólny zarzut braku rozliczenia kosztów działalności w firmie (...) w okresie od stycznia do czerwca 2008 r. Sąd Rejonowy dokonał w tym przedmiocie ustaleń i wyliczeń na podstawie znajdujących się w aktach sprawy deklaracji podatkowych oraz innych dokumentów źródłowych. Natomiast jak wcześniej wskazano niektóre koszty wyszczególnione w apelacji jako pominięte zostały uwzględnione przez Sąd Okręgowy.

Sąd Rejonowy słusznie uznał za nieudowodnione poniesienie wydatków na rzecz: biura (...) , zajęcia pasa drogowego w 2008r., zużycie wody na kwotę 9349,70 zł. Bezzasadne było również żądanie rozliczenia zaoszczędzonych wydatków za czynsz oraz podatku VAT zapłaconego za samochód M..

Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu uczestnika co do naruszenia art.202 k.c. przez jego niezastosowanie, a także art.201 k.c., a ponadto art.29 k.r.o. i art. 45 § 1 zd.3 k.r.o. przez ich niewłaściwe zastosowanie skutkujące zaniechaniem przyznania na rzecz K. G. (1) należnej spłaty z dochodów z punktów sprzedaży lodów użytkowanych przez M. G. w okresie od kwietnia do października 2007 r. Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy, uczestnik K. G. (1) nie przedstawił żadnych dowodów pozwalających na wiarygodne ustalenie, ile środków pieniężnych wchodzących w skład majątku wspólnego miałaby ewentualnie posiadać uczestniczka na datę ustania wspólności. Rozważania w tej kwestii, przedstawione w pismach uczestnika oparte są one na założeniach co do dochodowości punktów handlowych, którymi wnioskodawczyni zarządzała w 2007 roku i nie pozwalają ustalić kwoty ewentualnych środków pieniężnych pozostających w dyspozycji wnioskodawczyni na datę ustania wspólności majątkowej. Z uwagi na powyższe podzielić należy pogląd Sądu Rejonowego o braku podstaw do zakwestionowania tego, że środki pieniężne pobierane przez wnioskodawczynię z punktów handlowych zostały wykorzystane na bieżące utrzymanie wnioskodawczyni oraz w pewnym zakresie na pokrycie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Na marginesie warto zauważyć, że Sąd pierwszej instancji za okres od kwietnia do października 2007 r. nie rozliczał ani kosztów ani dochodów z prowadzonej działalności w stosunku do obojga małżonków. Istotne jest też to, że małżonkowie osiągali porównywalne dochody.

W ocenie Sądu Okręgowego z dwóch przyczyn chybione jest powoływanie się przez uczestnika na naruszenie art. 210 § 1 k.c., art.211 k.c., art.212 § 1, 2 i 3 k.c. w zw. z art.1035 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. przez objęcie ustaleniem i podziałem majątku wspólnego wierzytelności nieistniejących w chwili orzekania. Po pierwsze, jak już wcześniej zaznaczono sąd ustala skład majątku wspólnego według stanu na dzień ustania wspólności a cen aktualnych na podstawie art. 46 k.r.o. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i art. 684 k.p.c. Na dzień ustania wspólności istniały zaś umowy najmu, które wchodziły w skład majątku wspólnego. Po drugie, konstrukcja zaskarżonego postanowienia jest prawidłowa, gdyż wbrew twierdzeniom apelacji nie odwołuje się do nieistniejących wierzytelności lecz wskazuje na prawa wynikające z zawartych przez małżonków umów czy też otrzymanych decyzji.

Nietrafne są również zarzuty dotyczące przyznania wnioskodawczyni wszystkich punktów sprzedaży lodów w oparciu o prawo pewne, jakim jest odrębne prawo własności lokalu w B. przy ul. (...) i spółdzielcze prawo własności lokalu użytkowego przy ul. (...) w Ł., a uczestnikowi jedynie lokali, których funkcjonowanie jest oparte na prawie najmu.

Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy to uczestnicy dokonali takiego podziału punktów sprzedaży lodów. Zmiana utrwalonego przez wiele lat stanu posiadania nie znajduje racjonalnego uzasadnienia. Argumentem przeciwko jest też to, że to uczestnik w wyniku podziału otrzymał najbardziej wartościowy składnik majątku wspólnego w postaci nieruchomości na Wycieczkowej. Sąd Okręgowy podziela stanowisko wnioskodawczyni, ze otrzymanie przez uczestnika dodatkowego lokalu na ul. (...) w Ł. spowodowałoby zwiększenie dysproporcji w wartości otrzymanych przez uczestników składników majątku wspólnego.

Nie jest również przekonujący podniesiony w apelacji przez uczestnika zarzut naruszenia art. 45 § 1 k.r.o. oraz art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., przez odmowę rozliczenia nakładów poniesionych przez uczestnika z jego majątku odrębnego na majątek wspólny uczestników w postaci przeznaczenia kwot uzyskanych ze sprzedaży działek przy ul. (...) w Ł. w latach 1996 i 2000 na budowę kolejnych domów uczestników, najpierw przy ul. (...), a następnie przy ul. (...) w Ł..

Zgodzić się należy ze skarżącym, że z uwagi na kwotowe sprecyzowanie żądania z tytułu rozliczenia nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny nie miał zastosowania art. 130 § 1 w zw. z art13 § 2 k.p.c. Żądanie to ma jednak charakter ściśle procesowy i samo jego sprecyzowanie nie jest wystarczające. Uczestnik zobowiązany był jeszcze do udowodnienia swego żądania zarówno co do zasady jak i wysokości (art. 6 kc). Sam fakt poniesienia nakładów z majątku odrębnego uczestnika na majątek wspólny nie budził wątpliwości Sądu Rejonowego (takie ustalenia faktyczne zostały dokonane), jednakże nieudowodniona została wartość tych nakładów.

Zdaniem Sądu Okręgowego, uczestnik reprezentowany przez fachowego pełnomocnika zaniechał skutecznego wykazania wysokości swych roszczeń. Jak słusznie zwraca uwagę wnioskodawczyni w odpowiedzi na apelację uczestnika, stanowisko uczestnika co do tego na co przeznaczył środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) w Ł. było niekonsekwentne i nieprecyzyjne.

I tak w piśmie z dnia 12 stycznia 2009 r. (k.255) uczestnik twierdził, że kwotę 60000 zł i kwotę 470 364 zł uzyskane ze sprzedaży w/w nieruchomości przeznaczył na rozwój wspólnej firmy oraz inwestycje w nieruchomości.

W piśmie z dnia 26 lutego 2009 r. (k.281-283) uczestnik sprecyzował, że kwota 60 000 zł została przeznaczona na budowę domu na osiedlu (...), natomiast kwota 346 584 zł (zamiast kwoty 470 364 zł) została przeznaczona na zakup nowoczesnego sprzętu do produkcji lodów włoskich. Dopiero zaś wysokie dochody z prowadzonej działalności pozwoliły na budowę domu przy ul. (...).

Zmiana w/w twierdzenia nastąpiła w piśmie z 22 kwietnia 2014 r. (k.3126-3137), w którym uczestnik wskazał, że nakłady z majątku osobistego zostały przeznaczone na budowę domu przy ul. (...), zakup nowoczesnych maszyn oraz budowę domu przy ul. (...). Jednocześnie uczestnik zażądał rozliczenia nakładów przez ich waloryzację w odniesieniu do średniego miesięcznego wynagrodzenia.

Odnosząc się do żądania waloryzacji nakładów, warto wskazać na prezentowany w judykaturze pogląd, że art. 358 ¹ § 3 k.c. dotyczący waloryzacji świadczeń pieniężnych nie ma zastosowania przy orzekaniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego o zwrocie nakładów określonych w art. 45 k.r.o. (postanowienie SN z 9 września 2009 r., V CSK 39/2009).

Sąd Najwyższy w powołanym orzeczeniu wyjaśnił, że przepisy prawa rodzinnego mają charakter lex specialis w stosunku do przepisów prawa cywilnego. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyłącza więc stosowanie przepisów kodeksu cywilnego zarówno wówczas, gdy określona kwestia została w nim odmiennie unormowana, jak i wtedy, gdy treść zawartych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym unormowań wskazuje na to, że przepisy kodeksu cywilnego w ogóle nie powinny znaleźć zastosowania albo że należy je stosować odpowiednio. Materialnoprawną podstawą żądania zwrotu wydatków i nakładów na majątek wspólny poczynionych z majątku osobistego jest art. 45 k.r.o., a w sprawach nieunormowanych stosuje się odpowiednio - z mocy odesłania zamieszczonego w art. 46 k.r.o. - przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. To unormowanie, potwierdzone przez przepisy procesowe (art. 567 § 1 i 3 k.p.c.), ma charakter wyczerpujący, wyłączający korzystanie w jego obrębie z art. 358 ¹ § 3 k.c. nawet w sposób odpowiedni. Przy podziale dorobku, w postępowaniu nieprocesowym, nie orzeka się "o zmianie wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia od początku pieniężnego", lecz uwzględnia się w końcowym rozliczeniu wydatki i nakłady w sposób przyjęty od dawna w judykaturze. Wprowadzony później art. 358 ¹ § 3 k.c. nie mógł tych zasad zmienić ani korygować.

Sąd Okręgowy całkowicie podzielając zaprezentowane wyższej stanowisko stwierdził, że również żądanie zwrotu nakładów w kwocie nominalnej nie zasługiwało na uwzględnienie.

Jak już wcześniej wskazano, do rozliczenia nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny stosuje się regulację wynikającą z art. 45 § 1 i 2 k.r.o. Przepis art. 45 k.r.o. podkreśla odrębność majątku wspólnego i majątków osobistych małżonków oraz reguluje obowiązek rozliczeń w sytuacji przepływu środków z jednego majątku do drugiego. Zgodnie z powyższą regulacją każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności (§ 1). Na powyższych zasadach następuje również rozliczenie w sytuacji, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego (§ 3). Nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny i spłacone długi podlegają rozliczeniu na wniosek i powinny być udowodnione przez małżonka, który je zgłasza.

Z treści przepisu art. 45 § 1 k.r.o. wynika, że co do zasady można żądać zwrotu jedynie takich nakładów, które zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności majątkowej. Nie powinno się zatem rozliczać nominalnie środków, które małżonek przekazał ze swego majątku osobistego na cele majątku wspólnego. Wzrost wartości majątku wspólnego należy każdorazowo odnieść do konkretnych przedmiotów majątkowych, na które były czynione nakłady, jak też powinien być wykazany związek pomiędzy nakładami a wzrostem wartości istniejącym w chwili ustania wspólności majątkowej. Wykazania takiego związku w niniejszym postępowaniu zabrakło, co słusznie zauważył Sąd Rejonowy.

W doktrynie podkreśla się, że art. 45 § 1 zd 3 k.r.o. wyraża określoną zasadę oraz wprowadza od niej wyjątek. Co do zasady nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, ale wyjątkowo można żądać zwrotu takich nakładów, jeżeli zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Wzrost wartości majątku odnieść należy jednak do konkretnych przedmiotów majątkowych, a ponadto musi występować związek przyczynowy pomiędzy wydatkami i nakładami a wzrostem wartości istniejącym w chwili ustania wspólności. Podlegają zatem rozliczeniu nakłady i wydatki z majątku osobistego przeznaczone na zaspokojenie potrzeb rodziny, jeżeli w wyniku ich dokonania wartość majątku wspólnego ulegała zwiększeniu. Ocena dokonywana jest na chwilę ustania wspólności i z uwzględnieniem konkretnego stanu faktycznego. Jeżeli np. nakłady z majątku osobistego zostały przeznaczone na remont domu objętego wspólnością majątkową i wykorzystywanego do zaspokajania potrzeb rodziny, to obowiązek ich zwrotu będzie zależał od rodzaju nakładów: nakłady konieczne, nieprowadzące do zwiększenia wartości budynku, pozostają poza rozliczeniem; nakłady inne, prowadzące do zwiększenia jego wartości w chwili ustania wspólności - podlegają obowiązkowi z art. 45 § 1 zd. 2. Nie wystarcza zatem sam fakt wzrostu wartości wynikający z dokonanego nakładu, ale wymagane jest utrzymywanie się nadal takiego wzrostu wartości w chwili ustania wspólności. W konsekwencji nakłady na przedmioty szybko zużywające się, takie jak samochód czy inny sprzęt techniczny, w praktyce będą miały „bezzwrotny" charakter, natomiast nakłady na takie przedmioty powoli tracące na wartości, a więc w szczególności na nieruchomości, będą miały charakter „zwrotny" – w części odpowiadającej utrzymującemu się wzrostowi wartości (por. J. Wierciński (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz do art. 45 - E. Skowrońska-Bocian, LexisNexis 2014; M. Olczyk, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz do zmian wprowadzonych ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, art.45, Lex).

Jeżeli zatem na kilka lat przed rozwodem K. G. (1) przeznaczył środki pochodzące z majątku osobistego na budowę domu jednorodzinnego, w którym mieszkali małżonkowie wraz z dziećmi, to nakład taki służył bez wątpienia zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych całej rodziny. W konsekwencji uczestnik domagając się rozliczenia nakładu zobowiązany był wykazać wzrost wartości domu powstałej w wyniku nakładu.

Sąd Rejonowy zasadnie uznał, że uczestnik nie wykazał, aby dokonał z majątku osobistego nakładów skutkujących przyrostem wartości majątku wspólnego istniejącym na datę ustania wspólności majątkowej i dlatego żądanie rozliczenia nakładów z majątku osobistego na wspólny nie mogło być uwzględnione. Niezasadne jest również żądanie uczestnika by wnioskodawczyni zwróciła mu połowę uiszczonego podatku dochodowego za okres po ustaniu wspólności ustawowej (po 15 października 2007r.). Z uwagi na rozwiązanie małżeństwa brak podstaw do obciążenia wnioskodawczyni zobowiązaniem z tytułu podatku dochodowego, które spłacił uczestnik.

W rezultacie dokonanych przez Sąd Okręgowy zmian K. G. (1) przypadły w wyniku podziału składniki o łącznej wartości wynoszącej 1 678 000 zł to jest:

- prawo własności nieruchomości przy ul. (...) w Ł. o wartości 1 205 550 zł;

- ruchomości znajdujące się w domu przy ul. (...) w Ł. o łącznej wartości 21.200 zł;

- maszyny służące do wytwarzania lodów i innych produktów spożywczych o łącznej wartości 366.200 zł oraz inne wyposażenie punktów handlowych o wartości 38550 zł;

- samochód marki P. o wartości 1500 zł oraz kwota 45 000 zł jako równowartość samochodu marki DaimlerBenz.

Z kolei M. G. w wyniku podziału majątku wspólnego przypadły następujące składniki o łącznej wartości wynoszącej 579.900 zł:

- prawo własności lokalu użytkowego w B. o wartości 182.000 zł;

- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego przy ul. (...) w Ł. o wartości 91.000 zł;

- wyposażenie punktów handlowych i kiosk handlowy przy ul. (...) o łącznej wartości 37.800 zł;

- bieżnia marki K. o wartości 1100 zł.

Wartość majątku podlegającego podziałowi z wyłączeniem składników majątku co do których zarządzono sprzedaż licytacyjną wyniosła zatem 2 257 900 zł ( (...) + (...)).

Z uwagi na powyższe, M. G. i K. G. (1) powinni w wyniku podziału tego majątku otrzymać przedmioty majątkowe o wartości po 1 128 950 zł albo dopłatę pieniężną do tej kwoty. Skoro M. G. otrzymała w wyniku podziału majątku rzeczy i prawa majątkowe o łącznej wartości wynoszącej 579.900 zł, przysługuje jej od uczestnika dopłata pieniężna w kwocie 549 050 zł. Dopłatę dla M. G. należało pomniejszyć o kwoty:

- 5880,50 zł tytułem połowy kredytu hipotecznego spłaconego przez u-ka po wydaniu postanowienia przez Sąd Rejonowy (1/2 z (...));

- 50 597,6 zł tytułem połowy kredytu hipotecznego spłaconego wcześniej przez uczestnika (1/2 z 96070,25 zł);

- (...),31 tytułem opłaty za zajęcie pasa drogowego na (...) od lipca 2008 r.;

- 2188,40 zł tytułem podatku od nieruchomości za lokal na (...);

- 35 713,69 zł tytułem zobowiązań z okresu wspólności ustawowej spłaconych po rozwodzie przez uczestnika (1/2 z kwoty 71427,39 zł);

- 77 436,25 zł tytułem rozliczenia połowy przychodu z wynajmu lokalu w Z. (1/2 z kwoty 154 872,51 zł);

- 1341 zł tytułem podatku PIT 36 za rok 2007 r. (1/2 z 2682 zł);

- 666,98 zł tytułem spłaconych zaległości w (...) z 2007 r. (1/2 z 1339,96 zł);

- 493,87 zł tytułem zaległości powstałych do 30.09.2007r. z tytułu dzierżawy pod kioski handlowe (1/2 z 987,74);

- 766,88 zł tytułem zaległości ubocznych tytułu dzierżawy gruntu przy Pl. (...) (1/2 z (...),76);

- 416,50 zł koszty czynszu za marzec za lokal w R. (1/2 z 833 zł);

- 205,88 zł koszt zakupu surowców (1/2 z 411,76);

- 209,62 zł czynsz dzierżawny za luty 2008 r. za kiosk przy Pl. (...) (1/2 z 419,25);

- 1500 zł czynsz za lokal w S. (1/2 z 3000);

- 7775,97 zł należność dla Hurtowni (...) (1/2 z 15551,95 zł)

- 2834,40 zł połowa uiszczonego przez uczestnika podatku od nieruchomości przy ul. (...) (½ z 5668,80 zł).

Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego, które Sąd Okręgowy w tej części przyjmuje za własne, wnioskodawczyni powinna otrzymać spłatę od uczestnika K. G. (1) w kwocie 92 766,84 zł (jako 1/2 czystego zysku K. G. (1) za luty-czerwiec 2008 z całego przedsiębiorstwa) oraz w kwocie 29 675,05 zł jako przychód K. G. (1) z wynajmu lokalu w Z. (1/2 z kwoty 59 330,11 zł).

Uwzględniając wzajemne spłaty i dopłaty M. G. ostatecznie powinna otrzymać od K. G. (1) spłatę w kwocie 479 433 zł.

Zasądzoną od uczestnika kwotę Sąd Okręgowy na podstawie art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r.o. rozłożył na 5 rat płatnych co 6 miesięcy, przy czym wysokość każdej z rat określono na 100.000 zł z wyjątkiem ostatniej raty, której wysokość określono na 79 433 zł. Sąd Rejonowy określając sposób spłaty dostrzegł konieczność uwzględnienia interesów obu stron czyli zarówno potrzeby zgromadzenia przez uczestnika stosownych środków pieniężnych jak i uzyskanie przez wnioskodawczynię ekwiwalentu majątkowego za jej udział w majątku wspólnym. Sąd Okręgowy ten sposób rozumowania podzielił i w analogiczny sposób określił sposób spłaty wnioskodawczyni przez uczestnika.

Powyższe rozważania skutkują koniecznością zmiany zaskarżonego orzeczenia na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w zakresie składu i wartości majątku wspólnego, podziału składników majątku oraz wzajemnych rozliczeń pomiędzy uczestnikami (punkt I). Natomiast dalej idące apelacje wnioskodawczyni i uczestnika, z uwagi na swoją niezasadność, podlegały oddaleniu, o czym orzeczono w pkt II i III, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

W zakresie kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego i apelacyjnego Sąd Okręgowy rozstrzygnął na mocy art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że każda ze stron winna ponieść koszty postępowania stosownie do swojego udziału, podzielając przy tym w całości pogląd wyrażony w rozstrzygnięciu Sądu Najwyższego w sprawie o sygn. akt III CZ 46/10 z dnia 19 listopada 2010 r. (opubl. w Biuletynie Sądu Najwyższego Nr 1/2011 r.), zgodnie z którym, w sprawach tzw. działowych nie zachodzi przewidziana w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. sprzeczność interesów tych uczestników, którzy domagają się podziału, niezależnie od tego, jaki sposób podziału postulują i jakie wnioski składają w tym względzie.