Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 6 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 06 kwietnia 2017r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim

z dnia 28 kwietnia 2016r. sygn. akt I C 331/14

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki M. K. kwotę 2400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu odwoławczym.

SSO Barbara Mokras SSO Jacek Chmura SSO Wojciech Vogt

II Ca 431/16

UZASADNIENIE

Powódka M. K. wniosła o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedziba w W. na swoją rzecz:

1.  kwoty 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznany ból i cierpienia w związku z wypadkiem przy pracy z dnia 12 marca 2013 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30.10.2013 r. do dnia zapłaty,

2.  kwoty 3.744 zł tytułem zwrotu kosztów sprawowania opieki,

3.  kwoty 523,79 zł tytułem zwrotu kosztów dojazdu oraz kosztów leczenia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30.10.2013 r.,

4.  ustalenie odpowiedzialności na przyszłość

5.  zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wskazała, że w dniu 12 marca 2013 r. jadąc do pracy rowerem na oblodzonym placu przewróciła się i doznała uszkodzenia ciała. Odpowiedzialny za utrzymanie porządku na placu był ubezpieczony u pozwanego.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów.

Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2016 r. zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki M. K.:

a.  tytułem zadośćuczynienia kwotę 25.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 października 2013 r.,

b.  tytułem kosztów sprawowania opieki kwotę 1.040 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 października 2013 r.,

c.  tytułem wydatków związanych z leczeniem kwotę 523,79 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 października 2013 r.,

W pozostałej części powództwo oddalił i orzekł o kosztach postępowania.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył pozwany zaskarżając wyrok w części zasądzającej i ustalającej. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 805 k.c. w zw. z art. 822 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu, iż w przedmiotowej sprawie zachodzi odpowiedzialność pozwanego, jako ubezpieczyciela (...) Sp. z o.o. w ramach ubezpieczenia OC, w sytuacji gdy nie zaktualizowały się przesłanki odpowiedzialności ubezpieczonego, a tym samym brak podstaw do przypisania odpowiedzialności ubezpieczycielowi,

2.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 65 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegające na uznaniu, iż intencją (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o. było objęcie zakresem umowy również odśnieżania terenu należącego do (...) Sp. z o.o. oraz posypywania go piaskiem w celu zabezpieczeniach przez gołoledzią, podczas gdy z treści zawartej umowy przedmiotowy obowiązek nie wynika, a nadto (...) Sp. z o.o. nigdy nie wykonywał takich czynności w trakcie obowiązywania umowy, a zalecający nigdy nie podejmował żadnych kroków w celu egzekwowania tych czynności,

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 189 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie, co doprowadziło do przyjęcia, iż powódka ma interes prawny do wytocz powództwa ustaleniowego, podczas gdy w przedmiotowej sprawie interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. nie zachodzi albowiem powódka w przypadku wystąpienia nowej szkody będzie mogła dochodzić roszczeń na drodze postępowania sądowego,

4.  naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., które to naruszenie miało istotny wpływ na treść orzeczenia, poprzez uznanie, iż powódka w wystarczający sposób wykazała odpowiedzialność pozwanego podczas gdy z materiału dowodowego nie wynika, aby (...) Sp. z o.o. nie wykonała obowiązków wynikających z zawartej umowy, ani aby zasądzone zadośćuczynienie było adekwatne do rozmiaru doznanej krzywdy,

5.  naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 233 kpc, które to naruszenie miało istotny wpływ na treść orzeczenia, poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę zebranego materiału dowodowego, przejawiającą się w ustaleniu, iż podmiotem odpowiedzialnym za odśnieżanie i posypywanie tzw. „bazy (...) był (...) Sp. z o.o., podczas gdy przedmiotowe czynności nie zostały ujęte w harmonogramie prac, stanowiących załącznik nr 1 do umowy, ani też przedmiotowe czynności nigdy nie były wykonywane przez ubezpieczonego,

6.  naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 233 k.p.c., które to naruszenie miało istotny wpływ na treść orzeczenia, poprzez bezpodstawne pominięcie zeznań świadka Z. S. i C. K., z których jednoznacznie wynikało, iż (...) Sp. z o.o. nie zajmował się odśnieżaniem i zabezpieczeniem przed gołoledzią, co świadczyło iż ww czynności nie wchodziły w zakres obowiązków wynikających z umowy zawartej pomiędzy ubezpieczonym, a (...) Sp. z o.o.,

7.  naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 233 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c., które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, poprzez bezzasadne oddalenie oraz pominięcie wniosków pełnomocnika pozwanego o sporządzenie uzupełniającej opinii przez biegłego neurologa i ortopedę, pomimo, iż uwagi do opinii zostały wniesione w przepisanym terminie i w odpowiedniej formie, i odnosiły się do wysokości ustalonego przez biegłego w opinii zasadniczej, procentowego uszczerbku na zdrowiu powódki, które to ustalenie wymaga skorzystania z wiadomości specjalnych,

8.  naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 232 k.p.c., które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, poprzez pominięcie wniosków pełnomocnika pozwanego o sporządzenie opinii uzupełniającej przez biegłego ortopedę i neurolog gdy złożone w tym samym czasie wnioski o opinie uzupełniające złożone przez pełnomocnika powódki zostały uwzględnione,

9.  naruszenie prawa procesowego, art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 359 § 2 k.c. w zw. z art. 481 § 2 k.c. , tj. orzeczenie przez Sąd Rejonowy ponad żądanie wyrażone w pozwie – poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda roszczenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 30.10. 2013 r. podczas, gdy powód w pozwie wnosił o zasądzenie roszczenia wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 30.10.2013 r. i nie zmodyfikował powództwa w tym zakresie.

W oparciu o te zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie zwrotu kosztów postepowania.

Ponadto o wniósł o przeprowadzenie dowodów z uzupełniających opinii biegłych zgodnie z wnioskiem zgłoszonym w Sądzie I instancji.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne i rozważania dokonane przez Sąd Rejonowy i uznaje je za własne. W takiej sytuacji gdy sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w pierwszej instancji i aprobuje dotychczasowe ustalenia, nie musi ich powtarzać (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r., II CSK 18/07, Lex nr 966804; orzeczenie Sadu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1935 r., C III 680/34. Zb. Urz. 1936, poz. 379, z dnia 14 lutego 1938 r.., C II 21172/37, Przegląd Sądowy 1938, poz. 380 i z dnia 19 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 r., I CSK 147/05).

Wbrew zarzutom wskazanym w apelacji Sąd Rejonowy prawidłowo – w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w sprawie – ustalił, że wypadek powódki miał miejsce na terenie tzw. bazy (...) Sp. z o.o., a pomiędzy tym ostatnim podmiotem a M. Sp z o.o. została zawarta umowa z dnia 1.03.2013 r. Nr 11/w/13 w zakresie wykonywania usług sprzątania i czyszczenia obiektów. Sąd prawidłowo ustalił, że w § 1 pkt. 1 przedmiotowej umowy strony umowy przyporządkowały wykonanie zlecenia w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług 2004 wprowadzonej Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 6 kwietnia 2004 r. w sprawie Klasyfikacji (...) i Usług (Dz.U. nr 89, poz. 844 ze zm) do kategorii oznaczonej 74.70.1 Usługi te dotyczyły sprzątania i czyszczenia obiektów. Klasyfikacja usług (PKWiU), którą posłużyły się strony umowy obowiązywała do 31.12.2009r. Zatem przedmiot zlecenia określony w § 1 pkt. 1 objął wszystkie podkategorie oraz pozycje składające się na kategorię oznaczoną numerem 74.70.1, która przynależy do działu (...).

Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29.10.2009r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług ( Dz.U. Nr 207, poz. 1293 ze zm. ) wprowadzona została Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług 2008, która obowiązuje od 1.10.2010 r. Jak wnika z załącznika do tego rozporządzenia, kategoria 74.70.1 znalazła swój wyraz w dziale 81 dotyczącym usług związanych z utrzymaniem porządku w budynkach i zagospodarowaniem trenów zieleni, a konkretnie w grupie 81.2 dotyczącej usług sprzątania obiektów. Dział 81 obejmuje między innymi utrzymanie porządku wewnątrz budynku, sprzątanie wewnątrz i na zewnątrz budynku, mycie pociągów i autobusów oraz zamiatanie ulic, usuwanie śniegu i lodu. Dlatego w umowie z dnia 1 marca 2013r. powinna zostać wpisana PKWiU jako 81.2., zatem przedmiot zlecenia objęty tą umowa również obejmował swoim zakresem w ramach ogólnego utrzymania porządku również usuwanie śniegu i lodu. Pisemnych postanowień umowy nie może zmieniać wyobrażenie świadka o jej treści. Również okoliczność, że M. w tym zakresie umowy nie wykonywał nie może przemawiać za przyjęciem, że umowa taka nie została zawarta i że zawierała treść niezgodna z jej brzmieniem. Załącznik do umowy jest jedynie uszczegółowieniem jej niektórych postanowień i trudno zakładać – jak to robi skarżący – że załącznik ten koryguje postanowienia umowy.

Zatem należy uznać, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że (...) Sp. z o.o. był odpowiedzialny za właściwe utrzymanie nawierzchni w sezonie zimowym.

Zarzut zasądzenia ponad żądanie odsetek nie jest uzasadniony. W dacie wnoszenia pozwu ustawodawca nie odróżniał odsetek ustawowych od odsetek za opóźnienie. Prawidłowo więc powódka wnosiła o zasądzenie odsetek ustawowych. Z przepisów materialnoprawnych natomiast wynika, że należą się jej – według obecnej terminologii – odsetki ustawowe za opóźnienie.

Biegły S. P. otrzymał uwagi pozwanego do opinii i mimo, że w opinii mówi jedynie o piśmie pełnomocnika powódki, to ustosunkowuje się do uwag pozwanego. (por. k-258, 271, 275, 286, 297 akt). Wyjaśnienia tego biegłego są przekonywujące i w sposób dostateczny wyjaśniają sporne dla rozstrzygnięcia okoliczności. Stwierdził on wyraźnie, że 5% uszczerbek na zdrowiu u powódki jest uszczerbkiem stałym (k-286) W tej sytuacji wniosek pełnomocnika pozwanego o przeprowadzenie dalszej uzupełniającej opinii podlegał oddaleniu.

Natomiast inaczej przedstawia się sprawa z uzupełniającą opinią biegłego neurologa A. K.. Z akt sprawy wynika, że biegła otrzymała kopię pisma pełnomocnika powódki z dnia 29 października 2014 r. i została zobowiązana do uzupełnienia złożonej przez siebie wcześniejszej opinii przez ustosunkowanie się do zastrzeżeń zawartych w załączonym piśmie (dowód: pismo kierowane do biegłej A. K. z dnia 4 listopada 2014 r., k-220 akt). Sąd nie przesłał biegłej pisma pełnomocnika pozwanego, w którym kwestionuje on opinię i wnosząc do niej pisemne zastrzeżenia składa wniosek o wydanie opinii uzupełniającej.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy zlecił wydanie biegłej A. K. uzupełniającej opinii, w której po zapoznaniu się z zarzutami pozwanego ustosunkuje się pisemnie do tych zarzutów. Biegła odniosła się do tych zarzutów stwierdzając, że udzieliła już na nie odpowiedzi w swojej opinii uzupełniającej z dnia 10 listopada 2014 r.

Opinia ta zdaniem Sąd Okręgowego dostatecznie wyjaśnia sporne okoliczności sprawy, jest logiczna i przekonywująca. Biegła wyjaśniła w jaki sposób ustaliła u powódki uszkodzenia nerwu łokciowego lewego i stwierdzenie biegłej, że ustalenie to nastąpiło w oparciu o objawy kliniczne z podaniem pełnego opisu tych objawów jest w pełni przekonywujące.

Sąd Okręgowy zlecił jednak wykonanie opinii uzupełniającej, gdyż z akt sprawy nie wynikało, czy biegła sporządzając opinię z dnia 10 listopada 2014 r. dysponowała zarzutami sprecyzowanymi przez pozwanego z dnia 28 października 2014 r. Przepisy procesowe gwarantują bowiem pozwanemu prawo zgłaszania zarzutów i jeśli ustosunkowanie się do nich wymaga wiedzy specjalistycznej, to pozwany ma prawo aby Sąd z takiej wiedzy skorzystał.

Na podstawie art. 286 k.p.c. można wyodrębnić opinię główną i uzupełniającą. Opinię uzupełniająca sąd dopuszcza gdy opinia główna jest niewystarczająca, tj. wówczas gdy nie daje odpowiedzi na zadane zagadnienia lub nie zawiera pełnego uzasadnienia. Opinia lub jej uzasadnienie nie daje odpowiedzi na zadane pytania, gdy są niejasne, niezupełne lub sprzeczne. Opinia jest niejasna jeśli jest niezrozumiała, albo zawiera dedukcje lub konkluzję niezgodną ze sprawozdaniem lub regułami logicznego myślenia. Opinia biegłych jest niezupełna jeśli nie wyczerpuje w całości postawionego przez sąd zagadnienia (por. Łukasz Błaszczak, Dowody i postepowanie dowodowe w sprawach cywilnych, Warszawa 2015, s. 631).

Należy podkreślić, że dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłych stanowi uprawnienie, a nie obowiązek sądu. W niektórych sytuacjach procesowych mimo braków lub sprzeczności opinii sąd może dane zagadnienie rozwiązać sam, stąd też sformułowanie „sąd może zażądać dodatkowej opinii”. Dokonanie czynności określonych w art. 286 k.p.c. pozostawione jest uznaniu sądu (por. wyrok SN z dnia 17 grudnia 1999 r., II UKN 273/99; wyrok SN z dnia 24 czerwca 2008 r., I UK 373/07; wyrok SN z dnia 21 listopada 1974 r., II CR 638/74).

Okoliczność, że opinia biegłych nie ma treści, odpowiadającej stronie, zwłaszcza gdy wypowiedzieli się kompetentni co do fachowości biegli, nie może uzasadniać przeprowadzenia dowodu z uzupełniającej opinii lub z opinii dalszych biegłych. Za nieuzasadnione należy uznać stanowisko według którego nie wolno zaniechać przeprowadzenia dowodu z opinii dalszych biegłych, jeżeli dotychczas opracowane opinie biegłych nie dają podstaw do rozstrzygnięcia sprawy w sensie twierdzonym przez stronę. Odmienne stanowisko oznaczałoby bowiem przyjęcie, że należy przeprowadzić dowód z wszelkich możliwych biegłych, by się upewnić, że niektórzy z nich nie byliby takiego zdania, jak strona (por. wyrok S.N. z dnia 18 lutego 1974 r,, II CR 5/74). Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii (por. wyrok SN z dnia 4 sierpnia 1999 r., I PKN 20/99).

Również wysokość zasądzonego zadośćuczynienia uwzględniając zakresu krzywdy doznanej przez powódkę jest w świetle art. 445 k.c. odpowiednia.

W świetle opinii biegłej A. K. uzasadnione jest ustalenie odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku mogące wystąpić w przyszłości, gdyż u powódki w zakresie schorzenia nerwu łokciowego nie można wykluczyć, że takie dalsze niekorzystne dla jej zdrowia skutki wystąpią.

W tej sytuacji powódka ma interes prawny w domaganiu się tego ustalenia. (por. Magdalena Bosakirska, Dochodzenie roszczeń z czynów niedozwolonych, Warszawa 1983, s. 53)

Należy przypomnieć, że nie wszystkie szkody na osobie zawsze powstają jednocześnie ze zdarzeniem, które wywołało uszkodzenie ciała; następstwa takiego zdarzenia są często wielorakie, a sama szkoda ma charakter dynamiczny. W jakiś czas po zdarzeniu, często wiele lat, a nawet dziesięcioleci ujawniają się kolejne następstwa zdarzenia, których - zależnych od indywidualnych właściwości organizmu, przebiegu leczenia czy rehabilitacji oraz wielu innych czynników, także rozwoju nauk medycznych i biologicznych - nie można przewidzieć. Poszkodowany nie może zatem, występując z powództwem o świadczenie, określić wszystkich skutków danego zdarzenia, które jeszcze się nie ujawniły, ale których wystąpienie jest prawdopodobne.

W uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1970 r., III CZP 34/69, stwierdzono, że w sprawie o naprawienie szkody wynikłej z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia zasądzenie świadczenia odszkodowawczego nie wyłącza ustalenia w sentencji wyroku odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości z tego samego zdarzenia. Stanowisko to, powszechnie akceptowane w doktrynie, mogłoby utracić aktualność, gdyby nastąpiła zmiana stanu prawnego, powstaje więc pytanie, czy zmiana dokonana ustawą z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny (Dz.U. Nr 80, poz. 538) pociągnęła za sobą taki skutek.

W przytoczonej uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, a także w wielu innych orzeczeniach i w doktrynie dostrzeżono ten problem. Dopuszczając możliwość ustalenia w sentencji wyroku odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości z tego samego zdarzenia, wskazywano na dwa zasadnicze argumenty przemawiające za takim stanowiskiem: po pierwsze, przerwanie biegu terminu przedawnienia, które łagodzi działanie ustawowej zasady, że roszczenie o naprawienie szkody, także szkody na osobie, ulega przedawnieniu po upływie lat dziesięciu od dnia zdarzenia wyrządzającego szkodę, niezależnie od tego, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 442, obecnie art. 442 ¹ § 1 k.c.), i po drugie, wyeliminowanie lub przynajmniej złagodzenie trudności dowodowych mogących wystąpić w kolejnej sprawie odszkodowawczej ze względu na upływ czasu pomiędzy wystąpieniem zdarzenia szkodzącego a dochodzeniem naprawienia szkody. Stanowisko to oznacza, że - przynajmniej co do zasady - powód w sprawie o naprawienie szkód na osobie ma interes prawny pozwalający na skorzystanie z powództwa o ustalenie także wówczas, gdy jednocześnie żąda zasądzenia świadczenia.

Wprowadzony do kodeksu cywilnego art. 442 ¹ zawiera w § 3 nową treść normatywną; w razie wyrządzenia szkody na osobie termin przedawnienia nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. W odniesieniu do szkód na osobie wyeliminowane zatem zostało działanie zasady, że przedawnienie roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym nie może nastąpić później niż po upływie dziesięciu lat od dnia wyrządzenia szkody (por. art. 442 ¹ § 1 k.c.). W takim stanie prawnym można zasadnie twierdzić, że wyeliminowane zostało niebezpieczeństwo upływu terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody na osobie wcześniej niż szkoda ta się ujawniła, a zatem utracił znaczenie argument odwołujący się do złagodzenia skutków upływu terminu przedawnienia. Odmiennie należy jednak ocenić zasadność drugiego argumentu, a nawet można stwierdzić, że uległ on wzmocnieniu. Wprowadzenie uregulowania, że bieg terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody na osobie rozpoczyna się z chwilą dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia (bo tak należy odczytać art. 442 ¹ § 3 k.c.) oznacza, że nie został w żaden sposób ograniczony czas, w jakim może ujawnić się szkoda na osobie, prowadząc do powstania (zaktualizowania się) odpowiedzialności pozwanego za skutki danego zdarzenia. Drugi, czy kolejny proces odszkodowawczy może więc toczyć się nawet po dziesiątkach lat od wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę. Trudności dowodowe z biegiem lat narastają, a przesądzenie w sentencji wyroku zasądzającego świadczenie odszkodowawcze o odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości zwalnia poszkodowanego z obowiązku udowodnienia istnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności podmiotu, na którym taka odpowiedzialność już ciąży.

Z tych względów należy przyjąć, że uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1970 r., III CZP 34/69, mająca moc zasady prawnej, zachowała aktualność (por. uchwałę SN z dnia 24 lutego 2009 r., III CZP 2/09). Sąd miał więc podstawy aby ustalić odpowiedzialność na przyszłość.

Mając na uwadze powyższe okoliczności należało, zgodnie z art. 385 k.p.c. orzec jak w sentencji. O kosztach orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c.

Wojciech Vogt Jacek Chmura Barbara Mokras