Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA – Ksenia Sobolewska – Filcek (spr.)

Sędzia SA – Marcin Łochowski

Sędzia SO (del.) – Magdalena Nałęcz

Protokolant – sekr. sądowy Paulina Czajka

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2016 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa B. H. i T. H.

przeciwko Spółdzielni Budowlano Mieszkaniowej (...) w W.

z udziałem interwenientów ubocznych po stronie pozwanej: K. Z., I. J. (1), R. K., G. K., J. F. i R. B.

o ustalenie nieważności

na skutek apelacji interwenientów ubocznych: K. Z., I. J. (1), R. K. i G. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 22 kwietnia 2015 r.

sygn. akt XXV C 1377/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala powództwo oraz zasądza od B. H. i T. H. na rzecz Spółdzielni Budowlano Mieszkaniowej (...) w W. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) oraz na rzecz K. Z., I. J. (1), R. K., G. K., J. F. i R. B. kwoty po 30 zł (trzydzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od B. H. i T. H. na rzecz K. Z., I. J. (1), R. K. i G. K., kwoty po 83,75 zł (osiemdziesiąt trzy złote 75/100) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1046/15

UZASADNIENIE

Powodowie - B. H. i T. H. wnieśli o uznanie za nieważną § 2 uchwały (...) z dnia 20 kwietnia 2010r. Zarządu Spółdzielni Budowlano Mieszkaniowej (...) w W., określającej przedmiot odrębnej własności lokali w budynku przy ul. (...) w W., w części określającej, że w w /w budynku istnieją (...)samodzielne garaże o pow. 62,80 m ^{( 2)}. W uzasadnieniu powództwa powodowie stwierdzili, że § 2 spornej uchwały jest sprzeczny z art. 2 ustawy o własności lokali, ponieważ w budynku przy ul. (...) nie istnieją (...)oddzielne garaże, tylko (...)- dwustanowiskowe.

W odpowiedzi na pozew pozwana - Spółdzielnia Budowlano Mieszkaniowej (...) w W. wniosła o oddalenie powództwa z uwagi na niemożność podważenia spornej uchwały w innym trybie, niż przewidziany w art. 43 ust 5 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (ustawa z dnia 15 grudnia 2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych, tekst jednolity Dz.U.2013.1222, ze zmianami – dalej usm).

Interwenienci uboczni po stronie pozwanej - J. F., R. B., K. Z., R. K., I. J. (1) i G. K. przyłączali się do stanowiska pozwanej, że zmiany zaskarżonej uchwały mogą być dokonane jedynie w ramach przepisów ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, a wobec nie zaskarżenia jej w tym trybie, sporna uchwała stała się prawomocna i na jej podstawie dokonywano przewłaszczeń i sprzedaży. Podali ponadto, że uchwała nr (...) dotyczy również ich praw, ponieważ posiadają własność lokali już wyodrębnionych, zakupionych od wcześniejszych właścicieli. Zdaniem interwenientów prawo powodów do zaskarżenia uchwały wygasło wobec upływu 30 dniowego terminu zawitego określonego w art. 43 ust. 5 usm.

Powodowie podtrzymali swoje żądnie twierdząc, że powództwo o stwierdzenie nieważności części uchwały nie wpływa na sytuacje prawną interwenientów, ponieważ dotyczy jedynie garaży ( miejsc postojowych). Ewentualne stwierdzenie nieważności uchwały nie zmieni udziałów współwłaścicieli we współwłasności części wspólnej nieruchomości, a jedynie oznaczenie w zakresie osób, których problem dotyczy - będą oni posiadali, nie oddzielne garaże, a miejsca postojowe.

Wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2015r. Sąd Okręgowy stwierdził nieważność uchwały nr (...), z dnia 20 kwietnia 2010r., Zarządu pozwanej Spółdzielni, określającej przedmiot odrębnej własności lokali w budynku przy ul. (...) w W., w części tj. w zakresie jej § 2 ustalającego, że w budynku istnieją (...)samodzielne garaże o pow. 62,80 m ^{( 2)} oraz zasądził od pozwanej na rzecz powodów koszty procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy poprzedził następującymi ustaleniami faktycznymi:

Uchwałą nr (...) z dnia 20 kwietnia 2010r. Zarząd pozwanej Spółdzielni określił przedmiot odrębnej własności lokali mieszkalnych i lokali o innym przeznaczeniu oraz pomieszczeń do nich przynależnych, mieszczących się w budynku przy ul. (...) w W.. Załącznik do uchwały, stanowiący jej integralną część, opisywał lokale, pomieszczenia przynależne, samodzielne garaże, udziały we współwłasności części wspólnej nieruchomości oraz wskazywał posiadaczy lokali i ich tytuły prawne do lokali. Po uprawomocnieniu się uchwały pozwana rozpoczęła proces przekształcania spółdzielczych własnościowych praw do lokali w prawa odrębnej własności. Do osób, na rzecz których zostało wyodrębnione prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego i lokalu niemieszkalnego (garażu), należą powodowie. Podstawą wyodrębnienia garażu i przeniesienia jego własności na rzecz powodów było zaświadczenie wydane z upoważnienia Prezydenta (...) W. w dniu 16 stycznia 2009r., stwierdzające samodzielność lokali mieszkalnych i niemieszkalnych, w tym garaży, znajdujących się w budynku przy ul. (...).

Pismem z dnia 21 września 2011r. Zarząd Spółdzielni powiadomił członków, że w uchwale nr (...), w części dot. określenia odrębnej własności lokali, został popełniony błąd polegający na ustaleniu, że w budynku znajdują się (...)lokale garażowe, co jest niezgodne z projektem budynku i z jego stanem faktycznym. W związku z tym został przygotowany projekt korekty uchwały.

W dniu 15 listopada 2011r. Zarząd podjął uchwałę nr (...), która zmieniała opis zabudowy na nieruchomości przy ulicy (...) w ten sposób, że wyrażenie ”z (...)samodzielnymi garażami” zastępowała wyrażeniem ” z (...)lokalami garażowymi po 2 miejsca postojowe w każdym lokalu” oraz słowa „ o pow. 62,80 m ^{( 2 )}obejmującej (...)samodzielne garaże„ zastępowała słowami „o pow. 62,80 m ^{( 2 )}obejmującej (...)lokale po dwa miejsca postojowe w każdym garażu”.

Ta zmiana wywołała konflikt pomiędzy powodami, a K. Z. i I. J. (1), co spowodowało, że K. Z. i I. J. (1) zaskarżyły uchwałę nr (...). Wyrokiem z dnia 17 kwietnia 2013r. Sąd Okręgowy w W. stwierdził nieważność uchwały nr (...), a apelacja pozwanej od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 30 kwietnia 2014r. W uzasadnieniach obu wyroków wskazano na bezwzględną nieważność uchwały nr (...) oraz na przyczyny – zaszłości prawne, dla których uchwała nr (...) nie mogła jednak skutecznie zmienić uchwały nr (...).

Pozew w sprawie niniejszej wpłynął do sądu w dniu 1 października 2014r.

W dacie orzekania przez Sąd Okręgowy powodowie nie mogli korzystać ze swojego miejsca postojowego, ponieważ właścicielka miejsca sąsiedniego - I. J. (1) podzieliła garaż dwustanowiskowy stalową siatką, rozdzieliła instalację elektryczną, wymieniła zamki w bramie garażowej i zastawiła wejście z garażu do budynku. Pozwana zdemontowała w/o prace, jednak odstąpiła od dalszej interwencji, gdy I. J. (1) je powtórzyła. Ostatecznie powodowie nie wjeżdżają do garażu, ponieważ przegroda z siatki uniemożliwia im wyjście z pojazdu.

Powodowie domagali się stwierdzenia nieważności zaskarżonej uchwały na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c.

Interwenienci stali na stanowisku, że art. 43 ust.5 usm jest przepisem szczególnym, który uniemożliwia stosowanie przepisów ogólnych.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie, choć nie budzi wątpliwości, że sporna uchwała nie została zaskarżona w terminie przewidzianym w art. 43 usm, a skutkiem upływu terminu zawitego jest wygaśniecie roszczenia. Sąd Okręgowy stwierdził jednak, że w sprawie I CSK 224/10 Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na nieprecyzyjność przepisu i sprzeczność pomiędzy dwoma zdaniami art. 43 ust 3 usm. Ze zdania pierwszego wynika, że zawiera on sankcję nieważności względnej uchwały zarządu spółdzielni. W art. 43 ust. 5 zd. 2 zostało jednak zamieszczone sformułowanie o stwierdzeniu nieważności uchwały, co zdaje się przemawiać za zastosowaniem sankcji bezwzględnej nieważności uchwały. Sankcja ta charakteryzuje się m.in. tym, że z powództwem może wystąpić każda osoba, która ma w tym interes prawny (art. 189 KPC), bez żadnych ograniczeń w czasie. Sąd Najwyższy nie wyłączał zatem możliwości zakwestionowania przez członka spółdzielni pośrednio, a niekiedy także bezpośrednio, m.in. uchwały zarządu spółdzielni na ogólnych zasadach prawa cywilnego, w szczególności żądania ustalenia nieważności (art. 58 k.c. i art. 189 k.p.c.) albo nieistnienia (art. 189 k.p.c.) uchwały zarządu albo rady nadzorczej spółdzielni.

W tej sytuacji, w ocenie Sądu Okręgowego, powodowie mogli żądać stwierdzenia nieważności uchwały zarządu w trybie art.189 k.p.c. Sąd ten stwierdził też, że gdyby nawet przyjąć, że art. 43 ust 5 usm wyłącza, jako leks specjalis, występowanie z roszczeniem o stwierdzenie nieważności na zasadach ogólnych z tego powodu, że uznanie, iż uprawniony może występować z żądaniem ukształtowania prawa w każdym czasie bez względu na treść art. 43 ust. 5 usm prowadziłoby do nieuzasadnionego obejścia omawianej regulacji prawnej, to istnieje możliwość nie uwzględnienia w tym wypadku zarzutu przedawnienia. Terminu zawitego nie można wprawdzie przywrócić, ale istnieje możliwość nieuwzględnienia terminu przedawnienia. W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie niniejszej zachodzi właśnie przypadek szczególny, w którym oddalenie powództwa z uwagi na przekroczenie 30 dniowego terminu do zaskarżenia uchwały spowodowałoby to, że w obrocie prawnym pozostałaby uchwała sprzeczna z bezwzględnie obowiązującym art 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994r. o własności lokali (tekst jednolity Dz.U.2015.1892).

Sąd Okręgowy stwierdził, że powodowie nie zakwestionowali w przepisanym terminie uchwały nr (...), gdyż nazewnictwo nie miało dla nich znaczenia. Mieli świadomość stanu faktycznego. Użytkowali miejsce postojowe w garażu dwustanowiskowym i nie mieli więc wątpliwości, że posiadane przez nich miejsce nie jest samodzielnym lokalem niemieszakalnym. Problem pojawił się dopiero na skutek działań I. J. (1), która traktując to miejsce, jak oddzielny garaż dokonała wygrodzenia własnego udziału. Dopiero wówczas pozwana Spółdzielnia podjęła kroki zmierzające do naprawienia błędu, jednak uczyniła to w sposób nieprawidłowy z przyczyn opisanych w uzasadnieniach sądów obu instancji w sprawie sygn.akt XXVC 1394/11. Po uprawomocnieniu się orzeczenia w tamtej sprawie powodowie wystąpili z żądaniem o stwierdzenie nieważności uchwały nr (...).

Badając spełnienie w tej sprawie przesłanek z art. 189 k.p.c. i art. 58 k.c. Sąd Okręgowy uznał, że powodowie wykazali swój interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności spornej uchwały. Pozostawienie bowiem tej uchwały w obrocie prawnym pozbawi ich możliwości korzystania z miejsca postojowego, które kupili, ze względu na działania I. J. (2), która zagrodziła swoją część, czyniąc niemożliwym opuszczenie samochodu oraz przejście do drzwi wyjściowych. Zdaniem Sądu Okręgowego nieważnymi nadto z mocy prawa są akty notarialne dot. zakupu lokali niemieszkalnych w części, których zapis dotyczy zakupu samodzielnych garaży, podczas, kiedy samodzielne garaże w zakresie opisanym nie istnieją i nie istniały zarówno w dniu podjęcia uchwały nr (...), jak i w dniu zawieranych aktów notarialnych. Przy czym jeden z członków spółdzielni, który zakupił lokal mieszkalny i niemieszkalny w budynku przy ul. (...) w W. w akcie notarialnym zakupu ma prawidłowy wpis o zakupie miejsca postojowego w garażu dustanowiskowym.

Sąd Okręgowy stwierdził też, że ważność uchwały (...) była przedmiotem ustaleń w sprawie sygn. Akt XXVC 1394/11. Ustalenia te nie zostały podważone i zostały zaakceptowane w postępowaniu apelacyjnym. Wystarczy zatem przywołać je w sprawie niniejszej. Znajdujące się w parterze budynku przy ul. (...) w W. lokale użytkowe stanowią w myśl przepisów prawa budowlanego dwa samodzielne, jednoprzestrzenne, dwustanowiskowe garaże, nie zaś cztery samodzielne garaże ( art. 2 ust. 2 ustawy o własności lokali przewiduje, że samodzielnym lokalem mieszkalnym jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Przepis ten stosuje się odpowiednio również do samodzielnych lokali wykorzystywanych zgodnie z przeznaczeniem na cele inne, niż mieszkalne). Postawienie przegrody w żaden sposób nie zmienia charakteru prawnego tej budowli. Również projekt budowlany przewidywał dwa dustanowiskowe garaże, a nie cztery pojedyncze. Wykonanie czterech garaży wymagałoby zatem zmiany projektu i zezwolenia na budowę. Sporna uchwała jest więc w tej części nieważna, jako sprzeczna z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, co powoduje konieczność jej wyeliminowania z porządku prawnego.

W apelacji od powyższego wyroku interwenienci uboczni po stronie pozwanej - K. Z., I. J. (1), R. K. i G. K., zaskarżając go w części stwierdzającej nieważność uchwały Zarządu Spółdzielni Budowalno-Mieszkaniowej (...) w W. nr (...) z dnia 20 kwietnia 2010r. określającej przedmiot odrębnej własności lokali w budynku przy ul. (...) w W. w części tj. w zakresie § 2 określającego, że w budynku istnieją (...) samodzielne garaże o pow. 62,80 m ^{( 2)}, zarzucili Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów prawa procesowego w postaci:

- art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c., z tego względu, że sąd w tym samym składzie orzekał w sprawie XXV C 1394/11, co doprowadziło do naruszenia prawa stron do rzetelnego i bezstronnego procesu, co skutkuje nieważnością postępowania;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej i wszechstronnej oceny materiału dowodowego w sprawie, w tym: dokonanie ustaleń stanu faktycznego sprzecznego z zeznaniami powodów; przyjęcie ustaleń dokonanych w sprawie XXV C 1394/11 za ustalenia dokonane w niniejszej sprawie i stwierdzenie, że w sprawie XXV C 1394/11 nie były one kwestionowane, ze szczególnym uwzględnieniem opinii biegłego G., co stanowi także naruszenie art. 235 § 1 k.p.c. 278 § 1 k.p.c. i art. 365 § 1 k.p.c.; nie przesłuchanie skarżących interwenientów na podstawie art. 232 k.p.c., co w efekcie skutkowało brakiem możliwości wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym ustalenia na ile wyrok wydany w sprawie naruszy ich interesy prawne, bowiem powołując się na art. 5 k.c. sąd powinien wszechstronnie rozważyć zakres naruszeń interesów prawnych poszczególnych uczestników postępowania, a także czy wobec tych uczestników postępowania nie dojdzie do działań sprzecznych z zasadami współżycia społecznego;

- art. 235 § 1 k.p.c. poprzez dopuszczenie, pomimo opozycji interwenientów, dowodu z opinii biegłego, sporządzonej w sprawie XXV C 1394/11;

- art. 189 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ustalenie, iż po stronie powodów istnieje interes prawny dający im legitymację czynną w niniejszym postępowaniu.

Skarżący zarzucili też Sądowi Okręgowemu naruszenie prawa materialnego w postaci:

- art.5 k.c. poprzez jego zastosowanie w niniejszej sprawie i przyjęcie, że podniesienie przez interwenientów zarzutu prekluzji roszczenia powodów stanowi nadużycie prawa, a także przyjęcie, że art. 5 k.c. stanowi samodzielną podstawę udzielenia powodom ochrony ich praw podmiotowych oraz, iż w tej sprawie istnieje „szczególny przypadek" pozwalający na zastosowanie art. 5 k.c.

Zważywszy na powyższe zarzuty skarżący wnieśli o stwierdzenie nieważności postępowania na podstawie art. 379 pkt 4 k.p.c., z tego powodu, że w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy tj. art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. lub o ewentualną zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, a także o:

- dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania interwenientki I. J. (1) na okoliczność, iż w żaden nielegalny sposób nie ingeruje w sferę prawną powodów;

- dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania interwenientki K. Z. na okoliczność naruszenia zaskarżonym wyrokiem jej interesu prawnego, polegającego na prawie do rozporządzania przysługującym jej prawem własności do lokalu niemieszkalnego, dla którego Sąd Rejonowy(...) prowadzi księgę wieczystą (...), poprzez jego zakwestionowanie;

- dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentu w postaci wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia z dnia 11 marca 2015r. wydanego w sprawie (...) oraz z decyzji (...) Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 05 maja 2014r. ((...)) oraz decyzji (...) Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 30 czerwca 2014r. ((...)), na okoliczność zgodnego z prawem wydzielenia garażu o powierzchni 15,70m ^{( 2)}, takiej jak pozostałe trzy garaże;

- dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii Instytutu (...) z dnia 06 czerwca 2013r. dot. weryfikacji wniosków zawartych w opiniach (...) sp. z o.o., opinii Rzeczoznawcy Budowlanego E. K., Rzeczoznawcy d.s. Zabezpieczeń (...) inż. M. B. odnośnie możliwości wykonania przegród wewnętrznych garażu oraz z dnia 22 stycznia 2015r. w sprawie możliwości trwałego wydzielenia samodzielnych pomieszczeń garażowych przy pomocy przegród ażurowych.

Skarżący wnieśli też o zasądzenie kosztów wg norm przepisanych, ewentualne - o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Interes prawny uzasadniający dopuszczalność ich apelacji skarżący wywiedli stąd, że wyrok rozstrzygający tę sprawę będzie bezpośrednio lub pośrednio oddziaływał na sferę prawną każdego z nich. K. Z. dokonała bowiem sprzedaży garażu na rzecz R. K. i G. K. i jest zainteresowana utrzymaniem w mocy spornej uchwały z tego względu, a także dlatego, że stwierdzenie jej nieważności w części może otworzyć drogę do unieważnieni jej w całości, co może mieć wpływ na nabyte przez nią prawo do lokalu mieszkalnego. I. J. (1) oczekuje na wyodrębnienie na jej rzecz, zgodnie ze sporną uchwałą, lokalu garażowego, zaś R. K. i G. K. są właścicielami lokalu garażowego, którego dotyczy sporna uchwała. Skarżący stwierdzili też, że apelacja nie pozostaje w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami strony pozwanej, która domagała się oddalenia powództwa.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji, a także o oddalenie, jako spóźnionych, wniosków dowodowych zgłoszonych w apelacji.

Pozwana nie zajęła stanowiska co do wniosków apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja interwenientów ubocznych jest w świetle art. 79 k.p.c. - z przyczyn w niej wskazanych - dopuszczalna i zasługuje na uwzględnienie.

Nie jest sporne pomiędzy stronami, że każdy z interwenientów jest członkiem pozwanej Spółdzielni lub wraz z nią współwłaścicielem części wspólnych nieruchomości położonej przy ul. (...) w W., a zatem legalność uchwał podejmowanych przez jej organy, w szczególności w kwestiach dotyczących wyodrębnienia z jej zasobów i zbycia odrębnej własności lokali, ma oczywisty wpływ na stabilność ich sytuacji prawnej. Podjęta przez pozwanych czynność procesowa w postaci wniesienia apelacji od wyroku uwzględniającego powództwo nie pozostaje też w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami pozwanej, która w odpowiedzi na pozew wniosła o jego oddalenie. W ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadniony jest też podniesiony przez skarżących zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 189 k.p.c. w wyniku nieuprawnionego przyjęcia, że powodowie wykazali w tej sprawie interes prawny uzasadniający ustalenie nieważności spornej uchwały.

Nie zasługuje jednak na uwzględnienie zarzut orzekania w tej sprawie przez Sąd Okręgowy w warunkach nieważności, o których mowa w art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. To bowiem, że sędzia orzekający w sprawie niniejszej wydał też wyrok w sprawie XXV C 1394/11 Sądu Okręgowego w W., toczącej się z powództwa K. Z. i I. J. (1) przeciwko Spółdzielni Budowlano Mieszkaniowej (...) w W. o stwierdzenie nieważności uchwały nr (...) Zarządu Spółdzielni, nie stwarza żadnej z okoliczności, o których mowa w art. 48 § 1 k.p.c., co wynika z samego brzmienia tego przepisu. Nie sposób też uznać, że dokonana przez Sąd Okręgowy dla potrzeb orzeczenia w sprawie XXV C 1394/11 ocena prawna uchwały Nr (...) stanowi rodzaj niedopuszczalnego przedsądu lub też, że wiąże sędziego orzekającego w obu tych sprawach w sposób przesądzający o treści wyroku w sprawie niniejszej. Samo bowiem stwierdzenie, że sporna uchwała narusza przepis bezwzględnie obowiązujący – art. 2 ust 2 ustawy o własności lokali, z uwagi na stwierdzenie istnienia (...)lokali garażowych, pomimo że nie są one tak wydzielone trwałymi ścianami w obrębie budynku (co w stanie faktycznym tej sprawy nie budzi także wątpliwości Sądu Apelacyjnego), nie przesądza o istnieniu wystarczających podstaw prawnych uwzględnienia powództwa.

Chybiony jest też zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie, w jakim dotyczy on ustaleń Sądu Okręgowego co do zakresu ingerencji interwenientki I. J. (1) w substancję lokalu garażowego. Okoliczność ta nie ma bowiem żadnego znaczenia dla oceny zasadności żądań powodów skierowanych przeciwko pozwanej.

Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za własne istotne w tej sprawie ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego dotyczące kolejności podejmowanych uchwał Zarządu Spółdzielni, wyniku sprawy XXV C 1394/11, a także faktu istnienia konfliktu między powodami, a interwenientką I. J. (1), co do zakresu korzystania z lokalu garażowego (przegrodzenie lokalu metalową siatką przyznane w toku rozprawy apelacyjnej oraz wynik sprawy o przywrócenie naruszonego posiadania), jak również co do tego, że garaże powodów i interwenientki I. J. (1) nie są wydzielone między sobą trwałymi (a więc nie z siatki drucianej) ścianami. Powyższe fakty nie były sporne między stronami i wynikały z dokumentów zgromadzonych w sprawie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy trafnie uznał, że sam fakt upływu terminu wskazanego w art. 43 ust 5 usm, nie przesądza o bezwzględnej niedopuszczalności wystąpienia z żądaniem ustalenia nieważności spornej uchwały na podstawie art. 189 k.p.c. Wprawdzie w wyroku z dnia 5 marca 2010 r. wydanym w sprawie IV CSK 377/09 ((...)) Sąd Najwyższy stwierdził, że powództwo o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia na podstawie art. 42 prawa spółdzielczego zabezpiecza skarżącemu należytą ochronę jego interesu prawnego w zakresie sądowej kontroli prawidłowości uchwały, co wyłącza możliwość zaskarżenia jej na podstawie art. 189 k.p.c. i art. 58 k.c. Należy więc uznać za usprawiedliwione co do zasady twierdzenie, że również tryb zaskarżenia przewidziany w art. 43 ust 5 usm wyłącza możność powoływania się po bezskutecznym upływie wskazanego tam terminu na istnienie bezwzględnej nieważności uchwały zarządu spółdzielni, o której mowa w art. 42 usm. Jednak, jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie z sprawie I ACa 1185/14 (LEX nr 1820934), reguła ta doświadczała szeregu wyjątków, które zostały zdefiniowane bliżej w judykatach Sądu Najwyższego (m.in. w wyroku z dnia 21 maja 2004 r. V CK 443/03, (...)), który stanął na stanowisku, że uchwały organów spółdzielni rodzące skutki cywilno - prawne podlegają - jako czynności prawne - odpowiednim przepisom zawartym w kodeksie cywilnym i nie mogą, podobnie jak inne czynności prawne, naruszać przepisów bezwzględnie obowiązujących. Ich skuteczność podlega więc z tego punktu widzenia dyspozycjom art. 58 k.c. W konsekwencji członek spółdzielni może wystąpić z powództwem o ustalenie nieważności uchwały ze skutkiem ex tunc, mimo niezaskarżenia jej na podstawie art. 42 § 2 i 3 Prawa spółdzielczego.

Podzielając ten pogląd Sąd Apelacyjny uznał za trafną ocenę Sądu Okręgowego, że naruszenie bezwzględnie obowiązującego przepisu prawa rzeczowego, jakim jest art. 2 ust 2 ustawy o własności lokali, poprzez uznanie za samodzielny lokal niemieszkalny konstrukcji, która nie spełnia tej przesłanki, ponieważ faktycznie nie istnieje, ze względu na brak wydzielenia odpowiednimi ścianami, uzasadnia przyjęcie dopuszczalności powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały organu spółdzielni na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c., także po bezskutecznym upływie terminu wskazanego w art. 43 pkt 5 usm.

Powyższe nie przesądza jednak o zasadności żądań powodów. Ich ocena wymaga bowiem zbadania, czy wykazali oni w toku procesu istnienie po swojej stronie takiego interesu prawnego, który uzasadniałby uwzględnienie powództwa wniesionego po upływie terminu wskazanego w art. 42 pkt 5 usm. Termin ten bowiem ma znaczenie stabilizujące dla aktów wewnętrznych Spółdzielni w obrocie z jej członkami i osobami, których praw te uchwały dotyczą i którym, zgodnie z przepisami ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, przysługuje prawo żądania przeniesienia na nich własności poszczególnych lokali. Sama zaś sprzeczność spornej uchwały z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa nie przesądza o istnieniu takiego interesu po stronie powodów. Nie jest bowiem wystarczające to, że potrzeba wystąpienia z żądaniem stwierdzenia nieważności uchwały wynika z przeświadczenia strony o słuszności prezentowanych przez nią ocen prawnych, czy też z faktycznej potrzeby wykazania tej słuszności w sporze z jego przeciwnikiem. Jak stwierdził Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 29 marca 2012 r., I CSK 325/11 (LEX nr 1171285) o prawnym charakterze interesu, czyli o potrzebie wszczęcia oznaczonego postępowania i uzyskania orzeczenia oznaczonej treści decyduje, istniejąca obiektywnie, potrzeba ochrony sfery prawnej powoda. Potrzeba ta występuje zaś wówczas, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka (patrz np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 października 2001 r., I CKN 425/00, LEX nr 52719; z dnia 8 maja 2000 r., V CKN 29/00, LEX nr 52427; z dnia 9 lutego 2012 r., III CSK 181/11, OSNC 2012, nr 7-8, poz. 101; z dnia 14 marca 2012 r., II CSK 252/11, OSNC 2012, nr 10, poz. 120; z dnia 19 września 2013 r., I CSK 727/12, LEX nr 1523363). Jeśli bowiem zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swych praw, nie zachodzi po jego stronie interes uzasadniający uwzględnienie powództwa o ustalenie (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 czerwca 1997 r., II CKN 201/97, (...), z dnia 21 stycznia 1998 r., II CKN 572/97, z dnia 5 października 2000 r. II CKN 750/99 oraz z dnia 29 marca 2001 r., I PKN 333/00, (...)).

W uzasadnieniu żądań pozwu powodowie wskazali na dwie okoliczności, które miałyby przesądzać o istnieniu po ich stronie interesu, o którym mowa w art. 189 k.p.c. Jedną z nich miałoby być to, że uwarunkowany sporną uchwałą stan prawny nieruchomości wspólnej jest w rzeczywistości sprzeczny z prawem. Powodowie zaś, jako członkowie Spółdzielni i współwłaściciele nieruchomości zobligowani są dążyć do wyjaśnienia i usunięcia tej sprzeczności.

W ocenie Sądu Apelacyjnego sytuacja ta nie wskazuje na rzeczywistą potrzebę udzielenia powodom ochrony w trybie powództwa o ustalenie. Należy bowiem zważyć, że stan prawny nieruchomości wspólnej wynika obecnie z prawomocnych wpisów w księgach wieczystych prowadzonych dla niej oraz dla wyodrębnionych lokali mieszkalnych i niemieszkalnych. Wpisy natomiast poprzedzały czynności prawne stron i innych osób, dokonane w formie aktów notarialnych. Niewątpliwie więc interes prawny powodów zostałby zaspokojony w szerszym zakresie, gdyby skorzystali z roszczenia dalej idącego, np. w sprawie o stwierdzenie nieważności umowy, ewentualnie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. W ich toku legalność spornej uchwały mogłaby być poddana ocenie sądu, jako przesłanka uwzględnienia powództwa.

Powodowie nie mają więc interesu prawnego w wytaczaniu powództwa opartego na art. 189 k.p.c., skoro nie uzyskają w ten sposób spodziewanego przez nich rezultatu w postaci zlikwidowania stan niepewności co do swego prawa. Nawet bowiem uwzględnienie ich powództwa opartego na art. 189 k.p.c. nie powodowałoby wprost zmiany wpisu w księdze wieczystej nieruchomości wspólnej, ani w księgach wieczystych poszczególnych lokali.

Powodowie powoływali się też, choć z największym naciskiem w toku rozprawy apelacyjnej, na zagrożenie ich praw w związku ze stanem faktycznym związanym ze sporem dotyczącym sposobu korzystania z lokalu garażowego. Również jednak ten spór nie uzasadnia przyznania im przymiotu posiadania interesu prawnego uzasadniającego powództwo o ustalenie. O ile spór dotyczy zaszłości o charakterze faktycznym, dla jego rozstrzygnięcia nie jest potrzebne ustalenie nieważności spornej uchwały (na co wskazuje choćby fakt uwzględnienia powództwa małżonków H. w sprawie o przywrócenie naruszonego posiadania). Natomiast w sporze co do prawa, istniejącym pomiędzy powodami, a interwenientami ubocznymi powodowie nie uzyskaliby spodziewanej ochrony prawnej, z przyczyn wskazanych już wyżej.

Ostatecznie więc nie sposób uznać, że powodowie mają obiektywną potrzebę ustalania nieważności uchwały zarządu w procesie o ustalenie (art. 189 k.p.c.) Zatem apelacja zasługuje na uwzględnienie z uwagi na naruszenie przez Sąd Okręgowy prawa materialnego w postaci art. 189 k.p.c.

Należy więc jedynie marginalnie stwierdzić, że Sąd Okręgowy naruszył również prawo materialne w postaci art. 43 ust 5 usm uznając, że termin, o którym mowa w tym przepisie jest terminem przedawnienia, a zatem powołanie się pozwanej na jego upływ podlegało ocenie z punktu widzenia art. 5 k.c. Tymczasem termin ten jest wprawdzie terminem prawa materialnego, jednak zawitym, co skutkuje wygaśnięciem obwarowanego nim uprawnienia, z jego upływem. Okoliczność tę sąd zobowiązany jest więc stwierdzić z mocy prawa – a nie tylko na skutek zarzutu strony pozwanej – co przesądza o błędnym przyjęciu, że odwołanie się do niej może stanowić nadużycie prawa podmiotowego przez pozwaną.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego niedopuszczalne było też poczynienie przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych w oparciu o dowody i oceny prawne poczynione w toku innej sprawy. Działanie takie stanowi bowiem zaprzeczenie zasady bezpośredniości określonej w art. 235 § 1 k.p.c.

Jedynie zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. nie znajduje uzasadnienia. Spór nie dotyczył bowiem bezpośrednio interesów prawnych interwenientów ubocznych, a zatem ta kwestia nie była przedmiotem wymaganego w niniejszej sprawie postępowania dowodowego.

Z tych wszystkich względów, uznając apelację za uzasadnioną, Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji, na zasadzie art. 385 k.p.c. oraz rozstrzygnął o kosztach procesu w obu instancjach zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu ustanowioną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c., przy uwzględnieniu art. 107 zdanie ostatnie k.p.c.