Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Tomasz Korzeń

Protokolant st. sekr. sądowy Anna Kopala

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 czerwca 2017 roku

sprawy z odwołania K. R.

od decyzji z dnia 21 marca 2017 roku, znak: (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o przyznanie emerytury

oddala odwołanie.

SSO Tomasz Korzeń

VI U 252/17 UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 marca 2017 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił K. R. prawa do emerytury.

Ubezpieczony K. R. złożył odwołanie od tej decyzji. Wniósł o zmianę decyzji i przyznanie prawa do żądanego świadczenia oraz zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Podał, iż posiada wymagany 25 letni staż ubezpieczeniowy. Wniósł o wliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 9.03.1973 roku do 31.07.1975 roku.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania. Wskazał, że skarżący nie posiada 25 letniego stażu ubezpieczeniowego. W spornym okresie uczył się w szkole w S. oddalonej o 48 km od miejsca zamieszkania. Konieczność przygotowania się do zajęć szkolnych i dojazdy do szkoły, wykluczały wykonywanie stałej pracy w gospodarstwie rolnym.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony K. R. urodził się (...). Posiada staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 23 lata, 3 miesiące i 4 dni. W dniu 26.01.2017 roku wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. W dniu 20.02.2017 roku złożył oświadczenie, że wnosi o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Decyzją z dnia 21.03.2017 roku ZUS odmówił mu prawa do emerytury. Organ rentowy ustalił, że K. R. do końca 1998 r. posiada łączny staż ubezpieczeniowy w wymiarze 23 lata, 3 miesiące i 4 dni. ( bezsporne)

Rodzice ubezpieczonego: A. i L. R. prowadzili gospodarstwo rolne położone w miejscowości S., od roku 1960 nieprzerwanie do roku 1999. Powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosiła 12,13 ha.

K. R. mieszkał na terenie gospodarstwa rolnego swoich rodziców od 2.04.1957 roku do 26.01.1982 roku. W spornym okresie od 9.03.1973 roku od 31.07.1975 roku K. R. doraźnie pomagał rodzicom w gospodarstwie rolnym: przy zbieraniu ziemniaków, hakaniu buraków, wiązaniu snopków, karmieniu zwierząt, przy wykopkach, przy żniwach. Był wówczas uczniem szkoły zawodowej w S.. Mieszkał w miejscowości (...). Miejsce zamieszkania ubezpieczonego położone było w odległości 48 km od szkoły.

W spornym okresie na terenie gospodarstwa, oprócz ubezpieczonego i jego rodziców mieszkało również dwóch młodszych braci skarżącego. Ojciec ubezpieczonego pracował w gospodarstwie rolnym oraz jako traktorzysta w spółdzielni produkcyjnej na cały etat. Matka wnioskodawcy pracowała wyłącznie w gospodarstwie rolnym.

W skład gospodarstwa wchodziły grunty orne i łąki. Były dwie krowy, jałówki, byk, trzoda chlewna, drób (kury, kaczki). Oprócz budynku mieszkalnego była również obora, szopa, chlew, stodoła.

K. R. posiada łączny staż ubezpieczeniowy w wymiarze 23 lata, 3 miesiące i 4 dni.

dowód: dokumenty w aktach organu rentowego tom III: zaświadczenie k. 7

zeznania ubezpieczonego K. R. k. 23-23v

zeznania świadka L. R. k. 23v-24

zeznania świadka S. S. k. 23v-24

zeznania świadka B. Ś. k. 24

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznaczony jest treścią konkretnej decyzji organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ K.p.c. i art. 477 ¹⁴ K.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Sąd ubezpieczeń społecznych nie może wykroczyć poza przedmiot postępowania wyznaczony w pierwszym rzędzie przez przedmiot zaskarżonej decyzji, a następnie poza zakres odwołania od niej.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887; dalej jako ustawa emerytalna) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W art. 32 ustawy określono zasady ustalania prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Zgodnie z tym artykułem, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Warunki wymagane do uzyskania prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienione są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej jako rozporządzenie). Rodzaje prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie może uprawniać do emerytury wcześniejszej, wymienione są w wykazach A i B stanowiących załączniki do rozporządzenia.

Emerytura wcześniejsza przysługuje na zasadach określonych w § 3 i 4 rozporządzenia, jeżeli kobieta udowodni co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a mężczyzna 25 lat tych okresów, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej w ramach stosunku pracy, przy czym wymagane jest osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia przy ustalaniu okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze uwzględnia się jedynie te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zgodnie z art. 10 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Oznacza to, że podlega uwzględnieniu okres ubezpieczenia społecznego rolnika, który wywiązał się z obowiązku składkowego przewidzianego w przepisach obowiązujących w okresie, w którym przypada to ubezpieczenie. Zawarte w tym przepisie odesłanie do odrębnych przepisów należy rozumieć jako warunek wywiązania się z obowiązku nałożonego przez te przepisy na rolnika podlegającego ubezpieczeniu. Nie można uznać w konsekwencji, że nie wywiązała się z tego obowiązku taka osoba, która na mocy szczególnego przepisu była zwolniona od składki na ubezpieczenie społeczne. Zatem okresem składkowym, o którym mowa w tym przepisie jest okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników na podstawie ustawy z 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin, w którym rolnik z mocy art. 40 tej ustawy był zwolniony z obowiązku opłacania składki (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dn. 4.11.2015 r., III AUa 884/15, Lex 1934503).

Na okoliczność charakteru obowiązków wykonywanych w spornym okresie od 9.03.1973 roku do 31.07.1975 roku w gospodarstwie rolnym rodziców skarżącego, sąd dopuścił dowód z dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego i aktach niniejszej sprawy oraz dowód z zeznań wnioskodawcy i świadków: L. R., S. S. i B. Ś.. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków: S. S. i B. S. jedynie co do okoliczności, iż w spornym okresie rodzice ubezpieczonego posiadali gospodarstwo rolne. Świadek S. S. nie pamiętał okresu, w który skarżący dojeżdżał do szkoły zawodowej. Wskazał jedynie, że mieszkał niedaleko przystanku autobusowego i widywał skarżącego jak na tym przystanku czekał na przyjazd autobusu. Świadek ten widywał skarżącego sporadycznie, czasami widywał go przy pracach w polu, przy zwierzętach. Rano przed szkołą w ogóle nie widywał wnioskodawcy przy pracach w gospodarstwie albowiem „tak wcześnie nie wstawał.” Z kolei świadek B. Ś. w spornym okresie rzadko bywał w domu, nawet w okresie wakacyjnym. Uczył się w szkole w Z.. Jedynie w weekendy przyjeżdżał do domu i wówczas widywał wnioskodawcę jak pomagał rodzicom w pracach w gospodarstwie rolnym. Zeznania świadka B. Ś. nie wnoszą niczego do sprawy albowiem w spornym okresie świadek ten nie przebywał w swoim domu i rzadko widywał ubezpieczonego. Świadek S. S. nie posiada wiedzy kiedy ubezpieczony uczęszczał do szkoły średniej. Przede wszystkim podkreślić należy, iż zeznania świadków jak i ubezpieczonego w niniejszej sprawie są niespójne i wzajemnie się wykluczają. Z zeznań świadka S. S. wynika, że autobus, którym ubezpieczony dojeżdżał do szkoły wyjeżdżał około godz. 7:30. Tymczasem z zeznań świadka L. R. wynika, że wnioskodawca wyjeżdżał do szkoły około godziny 6 rano. Zaś ubezpieczony wskazał, że jego autobus wyjeżdżał o godz. 5:20 rano. Nadto ubezpieczony zeznał, że przed szkołą pracował około 1,5 do 2 godzin. Ta okoliczność nie została potwierdzona żadnym innym dowodem. Ubezpieczony zeznał również, że ze szkoły wracał około godz. 14:30, tymczasem świadek S. S. podał, że wnioskodawca wracał ze szkoły o godzinie 14, a może nawet 13. Matka ubezpieczonego L. R. zeznała, że jej syn wracał ze szkoły o godzinie 14. Mając powyższe na względzie, zeznań ubezpieczonego nie można uznać za wiarygodne, co do czasu jaki poświęcał on na uczestniczenie w zajęciach szkolnych i dojazd na te zajęcia albowiem nie znajdują one potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zeznania wnioskodawcy i świadków co do czasu wykonywania ewentualnej pracy w gospodarstwie rolnym przez skarżącego są wzajemnie sprzeczne i nie pozwalają na dokładnie ustalenie tego czasu. Zdaniem sądu, porównanie treści zeznań ubezpieczonego i świadków prowadzi do wniosku, że zeznania te ze względu na ich niespójność, niekonsekwencje i rozbieżności, nie pozwalają na ustalenie, że w okresie od 9.03.1973 roku od 31.07.1975 roku K. R. pracował w gospodarstwie rolnym swoich rodziców w wymiarze co najmniej połowy etatu.

W licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego jako przesłankę zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia przyjmuje się, iż praca ta musiała mieć właściwy wymiar pracy przekraczający 4 godziny dziennie. Zatem, jeśli praca w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczona była przed dniem 1 stycznia 1983 roku w wymiarze przekraczającym połowę pełnego czasu pracy, to przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się także ten okres (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 r. w sprawie o sygn. akt II UKN 155/00, OSNP 2002/16/394, lex numer 46840 i powołane tam orzecznictwo). W judykaturze kładzie się nacisk na stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym i gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej. Tym kryteriom odpowiada praca domownika rolnika, który świadczy określone prace stale (codziennie) w wymiarze nie mniejszym niż połowa etatu (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1997 r. w sprawie o sygn. akt II UKN 96/96, OSNP 1997/23/473, lex numer 30567; z dnia 3 grudnia 1999 r. w sprawie o sygn. akt II UKN 235/99, OSNP 2001/7/236, lex numer 46347; z dnia 10 maja 2000 r. w sprawie o sygn. akt II UKN 535/99, OSNP 2001/21/650, lex numer 49141; z dnia 27 czerwca 2000 r. w sprawie o sygn. akt II UKN 612/99, OSNP 2002/1/21, lex numer 49904; z dnia 3 lipca 2001 r. w sprawie o sygn. akt II UKN 466/00, OSNP 2003/7/186, lex numer 76249). Stała praca w gospodarstwie rolnym wymaga również pewnego psychicznego nastawienia polegającego na wiązaniu się w pewnym okresie czasu wyłącznie z gospodarstwem rolnym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 28 czerwca 1994 r. w sprawie o sygn. akt III AUr 206/94, OSA 1994/7/62, lex numer 13807). Pobieranie nauki w trybie dziennym i to jeszcze w mieście oddalonym o prawie 50 km wyklucza przyjęcie, że odwołujący w tym samym czasie wykonywał pracę w gospodarstwie rolnym rodziców podlegającą zaliczeniu do uprawnień emerytalnych. W wyroku z dnia 17.10.2008 roku (II UK 61/08) Sąd Najwyższy wskazał, iż nauka w szkole średniej, w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania, odbywana w systemie dziennym uniemożliwia – co do zasady – możliwość podjęcia stałej pracy w gospodarstwie rolnym w rozmiarze pozwalającym na zaliczenie tej pracy do okresu zatrudnienia. Jedynie wykonywanie stałej pracy w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą, w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, pozwala na przyjęcie ziszczenia się przesłanek z przepisu art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej. Warunkom pracy w gospodarstwie rolnym nie odpowiada zatem pomoc w pracach rolniczych osób uczących się w szkołach położonych w innej miejscowości niż gospodarstwo rolne. Nie wykonują one bowiem stałej pracy w gospodarstwie, mogą jedynie świadczyć pomoc przy pracach rolniczych w czasie wolnym od zajęć szkolnych, tak jak to miało miejsce w przypadku ubezpieczonej. Żaden ze świadków nie był w stanie wskazać jak często i jak długo ubezpieczony świadczył pracę w gospodarstwie rolnym. Ich zeznania oraz zeznania ubezpieczonego w tym zakresie wzajemnie się wykluczały. Trudno zatem na podstawie takiego materiału dowodowego ustalić, iż w spornym okresie pracował on w gospodarstwie rolnym rodziców stale. Sąd przyjął, że ubezpieczony jedynie świadczył doraźną pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika. A taka pomoc, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego. Zważyć należy, iż do stażu emerytalnego uwzględnia się nie okresy jakiejkolwiek pracy w gospodarstwie rolnym, lecz jedynie pracę stałą o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.05.2000 roku, II UK 535/99, OSNAPiUS 2001, Nr 21, poz. 650).

Sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego byłoby przyjęcie, że ciężar prowadzenia gospodarstwa rolnego, przy uwzględnieniu jego areału i rodzaju upraw, w dużej mierze spoczywał na uczniu, którego głównym obowiązkiem była nauka w szkole (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dn. 18.01.2017 roku, III AUa 883/16, Legalis). To rodzice skarżącego w głównej mierze zajmowali się pracami w gospodarstwie rolnym, a zwłaszcza matka która nie pracowała zawodowo. Mając na uwadze zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie sposób jest uznać, iż skarżący był w stanie stale pracować w gospodarstwie rolnym w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, jednocześnie pokonując codziennie do szkoły i z powrotem trasę wynoszącą łącznie 96 km. Codziennie pokonywanie dużej odległości do szkoły, uczestniczenie w zajęciach szkolnych oraz konieczność przygotowania się do nich w domu, powodować musiało, iż wnioskodawca nie dysponował taką ilością czasu, aby w okresie pobierania nauki wykonywać pracę w gospodarstwie rolnym w wymiarze pozwalającym na uwzględnienie jej w stażu ubezpieczeniowym, tj. w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy. Tym samym ubezpieczony legitymuje się stażem ubezpieczeniowym w wymiarze 23 lata, 3 miesiące i 4 dni.

Ustalając stan faktyczny w sprawie sąd oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy, zeznaniach ubezpieczonego i świadków, którym to Sąd nadał przymiot wiarygodności w zakresie wyżej wskazanym.

W ocenie Sądu odwołujący nie sprostał obowiązkowi określonemu w art. 6 K.c. oraz art. 232 K.p.c. albowiem podnoszone przez niego argumenty co do wadliwości spornej decyzji ZUS nie znalazły potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Z uwagi na to, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 K.p.c. orzekł jak w wyroku.

SSO Tomasz Korzeń