Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 stycznia 2016 roku w S.

sprawy z powództwa R. F. i J. F.

przeciwko (...) Spółki Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda R. F. oraz powoda J. F. od wyroku Sądu Rejonowego w Choszcznie z dnia 15 kwietnia 2015 roku, sygn. akt I C 140/15

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że :

a)  w punkcie II zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda R. F. dodatkowe odsetki ustawowe od kwoty 30.000 zł (trzydzieści tysięcy złotych) od dnia 25 maja 2014r. do dnia 14 kwietnia 2015r. i w pozostałym zakresie powództwo oddala;

b)  w punkcie IV zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda J. F. dodatkowe odsetki ustawowe od kwoty 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) od dnia 29 maja 2014r. do dnia 14 kwietnia 2015r.;

2)  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3)  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów J. F. i R. F. kwoty po 300 zł (trzysta złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Wiesława Buczek – Markowska SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Małgorzata Grzesik

Sygn. akt II Ca 885/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Choszcznie, w sprawie z powództwa R. F. przeciwko (...) Spółka Akcyjna w W. o zapłatę i sprawy z powództwa J. F. przeciwko (...) Spółka Akcyjna w W. o zapłatę, sygn. akt I C 140/15, zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz powoda R. F. kwotę 30.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 15 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty (pkt I); w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt II); zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz powoda J. F. kwotę 25.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 15 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty (pkt III); w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt IV); zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz powodów R. F. i J. F. kwotę po 2417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt V); nakazał pobrać od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz Skarbu Państwa — Sądu Rejonowego w Choszcznie kwotę 2750 zł tytułem nieuiszczonych kosztów postępowania (pkt VI).

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach.

W dniu 27 marca 1998 roku na drodze B. - Ł. kierujący pojazdem marki H. (...) o numerze rejestracyjnym (...) podjął manewr wyprzedzania samochodu ciężarowego, zjechał na lewy pas ruchu przeznaczony do ruchy w kierunku przeciwnym zmuszając kierującego pojazdem marki O. (...) nr rej (...) 4 poruszającego się tym pasem ruchu, do gwałtownego hamowania skutkiem czego samochód marki O. (...) wpadł w poślizg, zjechał na lewy pas ruchu zderzając się z nadjeżdżającym z kierunku przeciwnego pojazdem marki K., w wyniku którego kierujący samochodem marki O. E. F. poniósł śmierć, tak jak i jego pasażerowie W. F. i D. F.. Sprawca wypadku został uznany za winnego popełnianego zarzucanego mu czynu i wyrokiem z dnia 14 czerwca 1999 roku został skazany. Pojazd kierowany przez sprawcę wypadku posiadał ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej w (...) Spółka Akcyjna w W..

W. F. była siostrą R. F. i J. F., zaś E. F. był ich bratem.

W skutek śmierci W. i E. powodowie zareagowali uruchomieniem procesu żałoby, który nie przekroczył zdrowego sposobu wychodzenia z tej nietypowej sytuacji. Pomimo upływu czasu R. F. i J. F. nadal odczuwają pustkę i żal po stracie rodzeństwa.

Zarówno R. F. jak J. F. sami prowadzą gospodarstwo domowe. Nie mają nikogo na utrzymaniu. Utrzymują się z zasiłku socjalnego wypłacanego przez MOPS w C..

W powyższych okolicznościach faktycznych, Sąd Rejonowy uznał powództwa za zasadne w całości.

Podstawą prawną rozstrzygnięcia o żądaniu powodów był art. 448 k.c. i art. 24 § 1 k.c.

Sąd Rejonowy omówił przesłanki odpowiedzialności pozwanego. Zważył, że po śmierci E. F. i W. F. ich bliscy, w tym i powodowie zareagowali adekwatnie do sytuacji i wieku. Ich reakcje były typowe dla procesu przeżywania żałoby tj. towarzyszyły jej takie uczucia, jak strach, rozpacz, ból, poczucie krzywdy, złość czy wstyd. Ich relacje ze zmarłymi cechowała bowiem bliskość, zaangażowanie, wzajemna akceptacja, ścisłe i stałe kontakty.

W ocenie Sądu Rejonowego powodom należy się zadośćuczynienie w kwocie 30.000,00 zł dla R. F. i 25.000,00 zł dla J. F.. Kwoty te są zdaniem Sądu adekwatne do krzywdy doznanej przez powodów. Nadto przedstawiają one dla nich istotną ekonomicznie wartość.

Jako podstawę prawną orzeczenia o odsetkach Sąd Rejonowy wskazał przepisy art. 481 § 1 i 2 k.c. Sąd Rejonowy wziął pod uwagę, że termin wymagalności roszczenia o naprawienie szkody nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, uznał więc, że zgodnie z art. 455 k.c. obowiązek jego wykonania powstaje niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem. Sąd Rejonowy wskazał również, że odszkodowanie należne tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jest wymagalne dopiero z datą wyrokowania. Przywołał przy tym wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1998 r. IICKN 650/97 - (...).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz 99 k.p.c.

Rozstrzygnięcie zawarte w pkt VI sentencji znalazło uzasadnienie w treści przepisu art. 113. ust 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od ww. wyroku złożył pełnomocnik powodów i zaskarżając go w części oddalającej powództwo R. F. co do odsetek ustawowych od kwoty 30 000 zł od dnia 13.05.2014 r. do dnia 14.04.2015 r. oraz oddalającej powództwo J. F. co do odsetek ustawowych od kwoty 25 000 zł od dnia 29.05.2014 r. do dnia 14.04.2015 r., wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda R. F. dodatkowych odsetek ustawowych od kwoty 30 000 zł od dnia 13.05.2014 r. do dnia 14.04.2015 r. oraz na rzecz powoda J. F. dodatkowych odsetek ustawowych od kwoty 25 000 zł od dnia 29.05.2014 r. do dnia 14.04.2015 r. Nadto wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:

1) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. i w konsekwencji przyjęcie, że odsetki należą się od dnia 15.04.2015 r., a nie od daty 13.05.2014r., tj. od dnia następnego po decyzji pozwanego o odmowie wypłaty dalszej kwoty zadośćuczynienia na rzecz powoda R. F., kończącej postępowanie likwidacyjne,

2) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 481 k.c. oraz przez niezastosowanie art 14 ust 1 ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) i w konsekwencji przyjęcie, że odsetki należą się od dnia 15.04.2015 r., a nie od daty 29.05.2014 r., tj. od dnia po upływie 30-dniowego terminu na wypłatę należnego powodowi J. F. zadośćuczynienia.

W uzasadnieniu apelacji strona powodowa wskazała, że nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu co do daty, od której zasądził odsetki ustawowe. Przytoczono wyrok Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 18.11.2009 r., sygn. akt II CSK 257/2009.

Na potwierdzenie swojego stanowiska powodowie przytoczyli również wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, sygn. akt I ACa 535/13.

Zdaniem powodów żądanie zasądzenia odsetek od dnia 13.05.2014 r. oraz od dnia 29.05.2014 r. uzasadnia fakt, iż zgodnie z art. 14 ust 1 ustawy z dnia 22.05.2003 r o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie.

W sprawie powoda R. F. pozwany zakończył postępowanie likwidacyjne decyzją z dnia 12.05.2014 r., odmawiając wypłaty dalszej kwoty zadośćuczynienia, stąd też żądanie odsetek od dnia 13.05.2014 r. należy uznać za uzasadnione. Natomiast w sprawie powoda J. F. zgłoszenie roszczenia nastąpiło pismem z dnia 28.04.2014r., stąd też żądanie odsetek od dnia 29.05.2014 r. również należy uznać za uzasadnione.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 22 stycznia 2016 r. pełnomocnik strony pozwanej wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja okazała się w przeważającej części uzasadniona.

Zaznaczyć należy, że powodowie zakwestionowali wyrok Sądu Rejonowego jedynie w części w pkt. I w zakresie zasądzenia odsetek ustawowych od kwoty zadośćuczynienia od dnia wyrokowania, tj. od dnia 15 kwietnia 2015 r.

Zgodnie natomiast z art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika. Tym samym wymagalność tego rodzaju roszczenia następuje bezpośrednio po wezwaniu dłużnika przez wierzyciela do jego zapłaty, a więc w dniu następnym do otrzymaniu wezwania do zapłaty, ewentualnie z doliczeniem pewnego okresu niezbędnego do przeanalizowania przez dłużnika zasadności żądania.

Ponadto wskazuje się, że obecnie funkcja odszkodowawcza odsetek przeważa nad ich funkcją waloryzacyjną. W tej sytuacji zasądzanie odsetek od daty wyrokowania prowadzi w istocie do ich umorzenia za okres sprzed daty wyroku i stanowi nieuzasadnione uprzywilejowanie dłużnika, skłaniając go niekiedy do jak najdłuższego zwlekania z opóźnionym świadczeniem pieniężnym, w oczekiwaniu na orzeczenia sądu znoszące obowiązek zapłaty odsetek za wcześniejszy okres (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 kwietnia 2013 r., sygn. akt I ACa 1200/12, LEX nr 1324796). Roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia co do zasady nie podlega odrębnym regułom w zakresie terminu spełnienia świadczenia przez dłużnika, zarówno odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie za krzywdę stają się wymagalne po wezwaniu do spełnienia świadczenia (art. 455 § 1 k.c.). Od tej zatem chwili biegnie termin do odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.).

Odsetki należą się co do zasady, zgodnie z art. 481 k.c., za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia, choćby więc wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Stanowią one rekompensatę uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego.

Jak słusznie stwierdził Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 8 lutego 2013 r., sygn. akt V ACa 725/12, jeśli dłużnik opóźnia się z zapłatą zadośćuczynienia, którego ustalenie jest możliwe, gdyż znany jest rozmiar krzywdy, wyznaczany również przez możliwe do przewidzenia przyszłe cierpienia pozostające w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem, z którego krzywda wynika, brak jest podstaw do przyjmowania, że ma znaleźć zastosowanie zasada określona w art. 363 § 2 k.c. W takim wypadku dłużnik bezzasadnie kwestionujący swój obowiązek byłby premiowany za niewykonanie zobowiązania w terminie przez to, że płaciłby odsetki dopiero od wyrokowania (zamknięcia rozprawy), chociaż pozostawałby w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia pieniężnego, rodzącym wierzytelność o odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za cały czas opóźnienia.

Sąd Okręgowy, w składzie rozpoznającym tę sprawę, przychyla się do wyżej przytoczonych poglądów orzeczniczych.

W niniejszej sprawie o dacie początkowej biegu odsetek decyduje data zgłoszenia pozwanemu roszczeń powodów (art. 455 k.c.), przy uwzględnieniu - w odniesieniu do zakładu ubezpieczeń - terminów określonych przepisami art. 817 k.c. oraz art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 392 ze zm.). W przedmiotowej sprawie powód R. F. zgłosił swoje roszczenie pismem z dnia 24 kwietnia 2014 r., powód J. F. natomiast pismem z dnia 28 kwietnia 2014 r. Pozwany zgodnie z ww. przepisami miał 30 dni na spełnienie świadczenia. Decyzją z dnia 12 maja 2014 r. pozwany odmówił powodom wypłaty odszkodowania. Zatem z upływem 30 dni od dnia zgłoszenia szkody, tj. od dnia 25 maja 2014 r. i od dnia 29 maja 2015 r. pozwany pozostawał w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia na rzecz powodów.

Zaznaczyć też należy, że terminy tak obliczone mają tu zastosowanie, ponieważ okoliczności decydujące o wysokości zadośćuczynienia powinny i mogły być ustalone przez pozwanego już w toku postępowania likwidacyjnego, a postępowanie sądowe jedynie okoliczności te potwierdziło i dało podstawy do przyznania zadośćuczynienia, jakiego żądali powodowie wzywając do zapłaty. Także całkowity rozmiar krzywdy, jakiej doznali powodowie był możliwy do oceny przez pozwanego już od momentu zgłoszenia szkody. Pozwany niezasadnie odmówił jednak powodom zapłaty zadośćuczynienia za krzywdę, której doznali w wyniku śmierci osób najbliższych, powołując się na brak podstawy prawnej. W toku postępowania pozwany wskazał również, że żądania powodów są wygórowane i nie oscylują w rozsądnych granicach. Wskazać w tym miejscu potrzeba na trafny w ocenie Sądu Apelacyjnego pogląd, iż dłużnik popada w opóźnienie, według zasady określonej w art. 455 k.c. jeśli nie spełnia świadczenia w terminie, w którym stało się ono wymagane, także wówczas gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia.

W przedmiotowej sprawie powód pozostawał zatem w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia z upływem 30 dni od dnia zgłoszenia mu roszczenia przez powodów, tj. od 25 maja 2014 r. w stosunku do powoda R. F. i od 29 maja 2014 r. w stosunku do powoda R. F.. W konsekwencji uzasadnione było przyznanie powodom odsetek od zadośćuczynienia od tych właśnie dat.

W pozostałym zakresie, w jakim powód R. F. żądał zasądzenia odsetek od dnia 13 maja 2014 r., apelacja okazała się nieuzasadniona. Przepisy ustawy przyznają bowiem ubezpieczycielowi termin 30 dni na wypłatę odszkodowania. Do upływu tego terminu ubezpieczyciel nie pozostaje w opóźnieniu. Ubezpieczyciel choćby ostatniego dnia tego 30-dniowego terminu ma możliwość świadczenie spełnić. W okolicznościach sprawy pozwany odmówił wypłaty odszkodowania decyzją z dnia 12 maja 2014 r., a więc przed upływem terminu 30 dni. Nie zmienia to jednak faktu, że do 24 maja 2014 r. mógł decyzję swą zmienić i zadośćuczynienie wypłacić. Do tego czasu nie pozostawał on zatem w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia wobec powoda.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok, o czym orzekł jak w pkt. 1 sentencji.

Orzeczenie w pkt. 2 wydane zostało natomiast w oparciu o art. 385 k.p.c.

W pkt. 3 Sąd Okręgowy orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. wyrażający podstawową w tej dziedzinie zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy, którą to w drugiej instancji strona pozwana przegrała niemal w całości. Wysokość zasądzonej kwoty z tytułu zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego uzasadnia § 6 pkt 3 w związku z § 12 pkt 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).