Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pierwszej kolejności odnieść należy się do najsilniej eksponowanej w obydwu apelacjach ( tak obrońcy oskarżonego, jak i pełnomocnika interwenienta ) problematyki nawiązującego do braku notyfikacji przepisów art. 6 ust. 1 i 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych w Komisji Europejskiej. Wedle sądu odwoławczego – w ślad za poglądem przedstawionym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 stycznia 2017 r. ( I KZP 17 / 16 ) – kolizja prawa krajowego z prawem unijnym, w świetle zasady bezpośredniego stosowania prawa Unii Europejskiej ( art. 91 ust. 3 Konstytucji ), może prowadzić do zastąpienia przepisów krajowych uregulowaniami prawa unijnego albo do wyłączenia normy prawa krajowego przez bezpośrednio skuteczną normę prawa Unii Europejskiej. W konsekwencji, norma niestosowania krajowego przepisu technicznego, którego projektu nie notyfikowano Komisji Europejskiej, wynikająca z dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.Urz. UE L z 1998 r. Nr 204, s. 37 ze zm.), wyłącza możliwość zastosowania w sprawie o przestępstwo z art. 107 § 1 kks przepisu art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 612) w pierwotnym brzmieniu. Natomiast art. 6 ust. 1 tej ustawy mógł i może nadal stanowić uzupełnienie normy blankietowej zawartej w art. 107 § 1 kks, o ile okoliczności faktyczne konkretnej sprawy pozwalają na ustalenie, że przepis ten ma zastosowanie i został naruszony. Odnosząc się do tej uchwały – pełność zawartej w niej argumentacji, logika wywodu oraz spójność wniosków daje podstawę do przyjęcia, że pogląd prawny w niej wyrażony jest trafny. Jest on też konsekwentnie powielany w bieżącym orzecznictwie Sądu Najwyższego, by wymienić choćby orzeczenia wydane w sprawach IV KK 225 / 15, IV KK 325 / 14, V KK 22 / 17, IV KK 396/16 czy V KK 20 / 17.

Powyższe oznacza, że zachowanie sprzeczne z treścią przepisu art. 6 ust. 1 ustawy o grach hazardowych może stanowić podstawę do pociągnięcia do odpowiedzialności karnoskarbowej za czyn z art. 107 § 1 kks. Przepis ten w dacie zarzucanego oskarżonym czynu stanowił, iż działalność w zakresie gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości oraz gier na automatach może być prowadzona na podstawie udzielonej koncesji na prowadzenie kasyna gry. Co prawda sąd I instancji przepisu art. 6 ust. 1 ustawy o grach hazardowych wprost w wyroku nie powołał, tym niemniej zauważyć należy, iż redagując opis przypisanego oskarżonemu czynu, oddał istotę naruszenia przez oskarżonego nie tylko normy wynikającej z przepisu art. 23a ust. 1 tej ustawy, ale także jej art. 6 ust. 1. Skoro bowiem sąd I instancji przyjął, że oskarżony urządzał i prowadził działalność w zakresie gry na automatach „ (…) pomimo nie posiadania przez ww. Spółki koncesji lub zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie gier na automatach oraz niewykonywania monopolu państwa, a także bez ich zarejestrowania przez naczelnika urzędu celnego (…) ”, to oznacza, że jego zachowanie naruszało nie tylko zasadę określoną w art. 23a ust. 1, ale także w art. 6 ust. 1, a zatem – nawiązując już do brzmienia art. 107 § 1 kks – wbrew obu tym przepisom ustawy. Słusznie zauważa SN w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 marca 2017 r. ( V KK 21 / 17 ), iż działalność w zakresie gier na automatach, w rozumieniu art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. Nr 201, poz. 1540 ze zm.), urządzana bez stosownej koncesji oraz poza kasynem gry, jest zawsze działalnością nielegalną. Dlatego też, każdy kto spełnia powyższe kryteria zakwalifikowania go jako urządzającego grę hazardową, bez względu na formę prawną oraz gdy miejscem urządzenia gry nie będzie kasyno gry, narusza przepisy ustawy karnoskarbowej. Ten element – brak opisanej wyżej koncesji – jest wspólny zarówno dla dyspozycji art. 6 ust. 1, jak i art. 23a ust. 1 ustawy o grach hazardowych i dlatego przesądza o trafności przywołania także art. 23a ust. 1 w opisie oraz kwalifikacji prawnej czynu.

Omówione wyżej zarzuty odniosły taki więc jedynie skutek, iż konsekwencją ich rozważenia było wyeliminowanie z opisu czynu tego jego fragmentu, z którego wynikało, iż naruszenie przepisu art. 107 § 1 kks wynikało również z zachowania sprzecznego z art. 14 ust. 1 ustawy o grach hazardowych.

Co do zarzutów obrońcy zmierzających do wykazania, iż zachowanie oskarżonego winno być oceniane jako działanie w warunkach kontratypów z art. 10 § 3 i 4 kks – z przepisów tych wynika, iż nie popełnia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność ( art. 10 § 3 kks ) lub w usprawiedliwionej nieświadomości jego karalności ( art. 10 § 4 kks ). Skarżący, uzasadniając powołanie się na te kontratypy wskazuje, iż świadomość oskarżonego o legalności i niekaralności tego rodzaju zachowań, jak przypisane mu zaskarżonym wyrokiem, była usprawiedliwiona, bo kształtowało ją orzecznictwo oraz poglądy doktryny, wedle których brak notyfikacji przepisów art. 6 ust. 1 oraz 14 ust. 1 ustawy o grach hazardowych w Komisji Europejskiej powoduje, iż postępowanie pozostające z nimi w sprzeczności nie może wywoływać niekorzystnych konsekwencji – w tym również w zakresie odpowiedzialności karnoskarbowej za występek z art. 107 § 1 kks. Rozumowanie skarżącego jest jednak selektywne, bo zakłada, jakoby w powyższym zakresie orzecznictwo i doktryna były jednomyślne, pomijając istnienie szeregu ważnych judykatów, które na skuteczne powoływania się na takie usprawiedliwione błędne przekonanie lub usprawiedliwioną nieświadomość, o jakich mowa w art. 10 § 3 i 4 kks, nie pozwalają. Problem stosowania art. 6 ust. 1 i art. 14 ust. 1 ustawy o grach hazardowych w kontekście prawa Unii Europejskiej, wywołał bowiem w ciągu ostatnich lat rozbieżności w orzecznictwie, także w zakresie oceny, czy i w jakich warunkach wymienione przepisy mogą uzupełniać normę blankietową z art. 107 § 1 kks. Wystarczy przywołać choćby: postanowienie SN z dnia 28 listopada 2013 r. I KZP 15/13 ( w którym to postępowaniu M. W. występował w charakterze oskarżonego ), wyrok SN z dnia 3 grudnia 2013 r., V KK 82/13, wyrok SN z dnia 8 stycznia 2014 r., IV KK 183/13, czy postanowienie SN z dnia 20 sierpnia 2014 r. IV KK 69/14. Oskarżony nie może więc twierdzić, że pozostawał czy to w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność ( art. 10 § 3 kks ), czy to w usprawiedliwionej nieświadomości jego karalności ( art. 10 § 4 kks ). Miał dostatecznie czytelne sygnały, które podważały jego przekonanie o legalności i niekaralności takiego zachowania, jak przypisane niniejszym wyrokiem. Zatem kontynuując tego rodzaju działalność musiał brać pod uwagę jego potencjalną sprzeczność z prawem, w tym prawem karnym skarbowym i wiążące się z tym konsekwencje. Taki stan świadomości nie jest tożsamy z istotą kontratypów, o jakich mowa powyżej.

Przy posłużeniu się zbliżoną argumentacją można odnieść się do zarzutu pełnomocnika interwenienta o bezzasadnym – bo dokonanym z obrazą art. 31 § 1a kks – orzeczeniu o przepadku, które to rozstrzygniecie zawarte zostało w punkcie 2. zaskarżonego wyroku. Przepis ten stanowi, że sąd może orzec przepadek przedmiotów określonych w art. 29 pkt 2 kks, niebędących własnością sprawcy, jeżeli ich właściciel lub inna osoba uprawniona przewidywała, że mogą one służyć lub być przeznaczone do popełnienia przestępstwa skarbowego albo mogła to przewidzieć przy zachowaniu ostrożności wymaganej w danych okolicznościach. Świadomość opisanego w akapicie powyższym orzecznictwa – a zakładać należy, iż interwenient jako profesjonalny uczestnik rynku gier na automatach taką świadomość miał, zwłaszcza, iż w takim samym charakterze występował w sprawie, w związku z którą wydane zostało postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2013 r. I KZP 15/13 – winna wzbudzać w nim przewidywania, że będące przedmiotem przepadku urządzenie może służyć do popełnienia występku z art. 107 § 1 kks.