Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Koło, dnia 13 czerwca 2017 r.

Sąd Rejonowy w Kole I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Elżbieta Winiarska

Protokolant:st.sekr.sąd Donata Makowska

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2017 r. w Kole

na rozprawie sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko A. S. (1)

o zapłatę

Oddala powództwo.

Sędzia

Elżbieta Winiarska

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie w dniu 26 sierpnia 2015 roku powód (...) Sp. z o.o. w W. wniósł o zasądzenie od pozwanej A. S. (1) kwoty 806,07 zł wraz z odsetkami oraz kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego oraz opłatą manipulacyjną w wysokości 0,30 zł. Uzasadniając żądanie powód wskazał, że dochodzona przez niego kwota wynika z zawartej z pozwaną umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Strona powodowa wywiązała się z zawartej umowy i wystawiła fakturę VAT nr (...). Pozwana jednak nie uregulowała należności. Na kwotę dochodzoną pozwem składają się: należność wynikająca z niezapłaconej faktury w wysokości 733,92 zł oraz skapitalizowane odsetki ustawowe w kwocie 72,15 zł.

W dniu 14 października 2015 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny, w sprawie VI Nc-e (...), wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym uwzględnił żądanie powoda w całości.

Od powyższego nakazu zapłaty pozwana w przepisanym terminie złożyła sprzeciw. W uzasadnieniu wskazała, że – zgodnie z propozycją reaktywacji umowy otrzymaną od powoda – dokonała zapłaty należności w wysokości 591,13 zł, wynikających z zaległych faktur, w zamian za co zadłużenie wynikające z not obciążeniowych miało zostać umorzone. Pozostałą do zapłaty kwotę miała uregulować po otrzymaniu od powoda pisma, które jednak nigdy nie zostało jej doręczone.

W związku ze skutecznym złożeniem sprzeciwu, postanowieniem z dnia 1 lutego 2016 roku, Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie przekazał sprawę do Sądu Rejonowego w Kole jako sądu właściwości ogólnej pozwanej.

Przed Sądem Rejonowym w Kole strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

W piśmie z dnia 12 kwietnia 2017 roku powód potwierdził, że zaległe faktury zostały przez pozwaną opłacone w sierpniu 2015 roku. Następnie wystosowała prośbę o reaktywację umowy, jednak z uwagi na brak kontaktu z abonentką zgłoszenie zostało zamknięte. Wskazał również, że reaktywacja umowy i umorzenie noty obciążeniowej jest ze strony operatora uznaniowe, a na etapie postępowania sądowego już niemożliwe.

W piśmie z dnia 5 maja 2017 roku pozwana wyjaśniła, że przedmiotowa umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych została zawarta dla jej ciężko chorego siostrzeńca, który zmarł. Jako osoba starsza i schorowana nie jest w stanie zrozumieć wszystkich kwestii prawnych, lecz ze swojej strony wypełniła wszystkie warunki ugody, proponowanej przez wierzyciela, a jego twierdzenia o niemożliwości skontaktowania się z nią są nieprawdziwe.

W odpowiedzi powód podkreślił, że brak możliwości kontaktu z pozwaną wynikał z faktu, że numer kontaktowy, który podała, został odłączony. Z tego względu zgłoszenie pozwanej dot. reaktywacji umowy zostało zamknięte. Powód nie miał przy tym obowiązku odpowiadać na wniosek drogą listowną, a pozwana miała prawo zasięgnąć informacji na infolinii.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 13 października 2013 roku pozwana A. S. (1) zawarła z (...) sp. z o.o. w W. umowę o świadczenie usług telekomunikacyjnych na warunkach promocyjnych. Wartość ulgi za urządzenie wynosiła 930,00 zł, a za usługę – 353,00 zł. Zgodnie z umową powód zobowiązał się do świadczenia usług telekomunikacyjnych, natomiast pozwana zobowiązała się do dokonywania opłat abonamentowych w zamian za świadczone usługi. Umowa została zawarta na 24 miesiące.

Postanowienia przedmiotowej umowy przyznawały zarówno abonentowi, jak i operatorowi, uprawnienie do jej rozwiązania z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia (ust. 12 umowy). W przypadku, gdy zawarcie umowy na czas określony związane było z przyznaniem abonamentowi ulgi, operator miał prawo żądania kary umownej z tytułu rozwiązania umowy przez abonenta lub operatora z przyczyn leżących po stronie abonenta przed upływem okresu, na który umowa została zawarta, w wysokości nieprzekraczającej równowartości ulgi przyznanej abonamentowi i pomniejszonej o proporcjonalną jej wartość za okres od dnia zawarcia umowy do dnia jej rozwiązania (ust. 15).

/dowód: umowa nr (...) – k. 32-35, Regulamin świadczenia Usług (...) – k. 45/

W związku ze świadczonymi na rzecz pozwanej usługami telekomunikacyjnymi powód (...) sp. z o.o. w W. wystawił faktury VAT. Wobec nieuregulowania należności, pismem z dnia 14 czerwca 2014 roku, powód wypowiedział pozwanej umowę o świadczenie usług telekomunikacyjnych.

/dowód: wypowiedzenie umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych – k. 75-76/

Wobec nieuregulowania przez pozwaną należności powód, w dniu 6 sierpnia 2014 roku, wystawił notę debetową nr (...) na kwotę 802,51 zł tytułem opłaty specjalnej za przedterminowe rozwiązanie umowy, z terminem płatności do dnia 20 sierpnia 2014 roku.

/dowód: nota debetowa nr (...) – k. 36/

Pismem z dnia 28 kwietnia 2015 roku pozwana została wezwana do zapłaty kwoty 1.444,32 zł, w tym: kwoty 522,54 zł wraz z odsetkami tytułem nieopłaconych faktur oraz kwoty 802,51 zł wraz z odsetkami, wynikającej z noty obciążeniowej.

/dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 28.04.2015 r. – k. 31/

Następnie pozwana otrzymała od powoda propozycję reaktywacji umowy, zgodnie z którą w przypadku spłaty zaległych faktur zadłużenie wynikające z noty obciążeniowej (kara umowna) miało zostać umorzone, a umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych – reaktywowana.

W dniu 7 sierpnia 2015 roku pozwana, zgodnie z propozycją, dokonała zapłaty na rzecz powoda kwoty 591,13 zł, wynikającej z zaległych faktur. Zgłoszenie chęci zawarcia porozumienia rozstało zarejestrowane w dniu 10 sierpnia 2015 roku. Powód zaniechał jednak czynności zmierzających do umorzenia zobowiązań pozwanej.

/dowód: propozycja reaktywacji umowy – k. 15-16, potwierdzenie przelewu – k. 14, potwierdzenie zarejestrowania zgłoszenia – k. 17/

W toku postępowania pozwana nie kwestionowała, że łączyła ją z powodem umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Nie negowała również, że zalegała z terminem płatności faktur. Jednocześnie podnosiła, że dopełniła warunki propozycji reaktywacji umowy, a wobec tego jej należność powinna zostać umorzona.

Rekonstruując ważne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okoliczności faktyczne Sąd uznał za wiarygodne dokumenty, z których dowód przeprowadzono w toku postępowania. Istotne znacznie miała przede wszystkim umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych, nota obciążeniowa oraz Regulamin świadczenia usług telekomunikacyjnych. Autentyczność oraz prawdziwość stwierdzonych w dokumentach faktów nie budziła wątpliwości Sądu. Nie były też kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd zważył, co następuje:

Pozwana A. S. (2) zawarła z pozwanym umowę o świadczenie usług telekomunikacyjnych na warunkach promocyjnych. Umowa została zawarta na czas określony wynoszący 24 miesiące. Wartość przyznanej ulgi wynosiła łącznie 1.283,00 zł. W następstwie zawartej umowy pomiędzy stronami niniejszego postepowania powstały stosunki zobowiązaniowe, do których znajdują zastosowanie przepisy ustawy z dnia 16 lipca 2004 roku – Prawo telekomunikacyjne.

W niniejszej sprawie bezsporne było zawarcie umowy między stronami. Pozwana nie kwestionowała również, że nie opłaciła w terminie należności wynikających z faktur. Z uwagi na zaległości w uiszczaniu opłat powód wezwał pozwaną do uregulowania zaległości, a następnie poinformował ją o rozwiązaniu umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych i o naliczeniu opłaty specjalnej z tytułu rozwiązania umowy przed upływem okresu na jaki została zawarta. Sporne było natomiast obciążenie pozwanej notami debetowymi wskutek przedterminowego rozwiązania umowy z powodu okoliczności leżących po stronie abonenta. Pozwana otrzymała bowiem od (...) sp. z o.o. w W. propozycję reaktywacji umowy, zgodnie z którą w przypadku spłaty zaległych faktur wierzyciel miał umorzyć zadłużenie wynikające z noty obciążeniowej (kary umownej), a umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych miała zostać reaktywowana. Pozwana, zgodnie z propozycją, dokonała zapłaty na rzecz powoda kwoty 591,13 zł, wynikającej z zaległych faktur, wobec czego w toku postępowania twierdziła, że jej zobowiązania w pozostałym zakresie powinny zostać umorzone.

Zdaniem Sądu powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. U podstaw rozstrzygnięcia legły jednak inne podstawy niż te , na które powoływała się pozwana. Obowiązkiem sądu orzekającego merytorycznie jest bowiem zastosowanie właściwego prawa materialnego niezależnie od poglądów stron w tym zakresie.

Stosownie do treści art. 353 § 1 k.c., podstawowym obowiązkiem dłużnika jest spełnienie świadczenia. Prowadzi ono do zaspokojenia interesu wierzyciela, wskutek czego zobowiązanie wygasa. Zgodnie z art. 354 § 1 k.c. dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom.

Niedostosowanie się przez dłużnika do opisanych wyżej wymagań sprawia, że dojdzie do nienależytego wykonania zobowiązania lub niewykonania całkowitego (art. 471 k.c.). Każda bowiem rozbieżność pomiędzy prawidłowym spełnieniem świadczenia a rzeczywistym zachowaniem się dłużnika rodzi odpowiedzialność kontraktową.

Stosownie do art. 483 § 1 k.c. w umowie można zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Przy zastosowaniu powołanego przepisu po uwagę należy wziąć charakter prawny tych zobowiązań (czy są pieniężne czy niepieniężne), które należą do esentialia negotii, a nie obowiązki pochodne ( vide wyrok SN z dnia 19 grudnia 2000 roku, V CKN 171/00). Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań ( vide wyrok SN z dnia 8 sierpnia 2008 roku, V CSK 85/08)

Ocena skuteczności zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy nie może być oderwana od oceny, na czym polegało niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Powód swoje roszczenie wywodził z brzmienia § 16 ust. 13 Regulaminu świadczenia Usług (...), zgodnie z którym w przypadku umowy zawartej na czas określony, której zawarcie wiązało się z przyznaniem abonamentowi przez operatora ulgi, operator jest uprawniony żądać kary umownej z tytułu rozwiązania umowy przez abonenta lub przez operatora, lecz z przyczyn leżących po stronie abonenta przed upływem okresu, na który umowa została zawarta, w wysokości nieprzekraczającej równowartości ulgi przyznanej abonamentowi i pomniejszonej o proporcjonalną jej wartość za okres od dnia zawarcia umowy do dnia jej rozwiązania.

Zgodnie z brzmieniem powołanej regulacji powód wystawił przeciwko pozwanej notę debetową nr (...) na kwotę 802,51 zł tytułem opłaty specjalnej za przedterminowe rozwiązanie umowy.

Wbrew literalnemu brzmieniu „opłata” obowiązek uiszczenia przez abonenta tej należności nie stanowi zapłaty za świadczone usługi. Został bowiem przewidziany na wypadek rozwiązania umowy przez abonenta lub operatora, lecz z przyczyn leżących po stronie abonenta, przed upływem zastrzeżonego w umowie okresu. Zastrzeżenie „opłaty specjalnej” stanowiło wobec tego rekompensatę z tytułu utraty przez operatora zysków, jakie by powstały w razie korzystania przez abonenta z jego usług przez cały okres, na jaki zawarto umowę. Ma ona zatem charakter kary umownej, tj. zryczałtowanego odszkodowania za szkodę wynikłą z nienależytego wykonania umowy. Należy przy tym podkreślić, iż zapisy umowy i Regulaminu powoda, jako operatora świadczącego usługi telekomunikacyjne, mówią wprost o możliwości żądania przez niego „kary umownej”, a nie zwrotu przyznanej ulgi.

W okolicznościach niniejszej sprawy należy stwierdzić, że obowiązki pozwanej wynikające z zawartej z powodem umowy z całą pewnością miały co do zasady charakter pieniężny, a zatem zastrzeżenie kary umownej za ich naruszenie pozostaje w sprzeczności z dyspozycją art. 483 § 1 k.c. Podstawową powinnością pozwanej była bowiem zapłata za usługi telekomunikacyjne, zgodnie w wystawionymi przez powoda fakturami VAT. Nie można definiować świadczenia jako „trwania w umowie”. Świadczenie jest bowiem zachowaniem się dłużnika zgodnym z treścią zobowiązania, zadośćczyniącym godnemu ochrony interesowi wierzyciela i polegającym na daniu ( dare), czynieniu ( facere), nieczynieniu ( non facere) lub znoszeniu ( pati). Świadczenie nie może być zatem utożsamiane z samym zobowiązaniem, które jest konstrukcją szerszą. Świadczenie jest zaś tylko jednym z jej elementów. Opłata specjalna (kara umowna) została zastrzeżona nie na wypadek nieuiszczenia należności za opłatę abonamentową i usługi przez abonenta, lecz w razie gdyby z tych przyczyn (jak i w ogóle z przyczyn leżących po stronie abonenta) umowa została rozwiązana. Na czym jednak, jeśli nie na uiszczaniu comiesięcznych opłat, miałoby – w okolicznościach przedmiotowej sprawy – polegać zachowanie czyniące zadość ochronie interesów wierzyciela. Odstąpienia od umowy nie można traktować jako niespełnienia świadczenia, tak jak samego pozostawania stroną umowy nie można traktować jako jego spełnienie. Konstrukcja postanowień zarówno umowy, jak i Regulaminu, jednoznacznie wskazuje na to, że stanowią one niedopuszczalne w polskim systemie prawa cywilnego kary umowne, zastrzeżone na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania świadczeń pieniężnych (tak też Sąd Okręgowy w Łodzi w wyrokach: z dnia 19 stycznia 2015 roku, III Ca 1875/14, z dnia 12 maja 2015 roku, II Ca 519 /15). Za niewykonanie zobowiązania pieniężnego w określonym terminie i niezapłacenie należności abonent obowiązany jest bowiem nie do zapłaty kary umownej, lecz ewentualnych odsetek.

Należy również podkreślić, że kwestia zastrzeżenia kary umownej, zwanej również „opłatą specjalną”, z uwagi na rozwiązanie umowy przez operatora, lecz z przyczyn leżących po stronie abonenta w postaci nieterminowego regulowania należności za świadczone usługi telekomunikacyjne było przedmiotem rozpatrywań wielu sądów, których rozstrzygnięcia potwierdzają prawidłowość rozważań przyjętych w przedmiotowej sprawie. W podobnym tonie wypowiedziały się bowiem m.in. Sąd Rejonowy w Zgorzelcu Wydział I Cywilny w wyroku z dnia 30 września 2014 roku (I C 37/14), Sąd Rejonowy w Kaliszu I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 8 marca 2017 roku (I C 2928/16), Sąd Rejonowy w Garwolinie I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 16 marca 2017 roku (I C 516/16), Sąd Rejonowy w Elblągu V Wydział Gospodarczy w wyroku z dnia 7 grudnia 2015 roku (V GC 598/15) czy Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w wyroku z dnia 4 maja 2016 roku (II Ca 33/16).

Poczynione wyżej rozważania nie są przy tym sprzeczne z brzmieniem art. 57 ust. 6 z dnia ustawy z dnia 16 lipca 2004 roku – Prawo telekomunikacyjne, który stanowi, że w przypadku zawarcia umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, w tym o zapewnienie przyłączenia do publicznej sieci telekomunikacyjnej, związanego z ulgą przyznaną abonentowi, wysokość roszczenia z tytułu jednostronnego rozwiązania umowy przez abonenta lub przez dostawcę usług z winy abonenta przed upływem terminu, na jaki umowa została zawarta, nie może przekroczyć wartości ulgi przyznanej abonentowi pomniejszonej o proporcjonalną jej wartość za okres od dnia zawarcia umowy do dnia jej rozwiązania. Powołany przepis nie stanowi jednak samodzielnej podstawy dla formułowania roszczenia, lecz wprowadza ograniczenia dla żądania operatora w związku z rozwiązaniem umowy z przyczyn leżących po stronie abonenta. Nie daje on zatem uprawnienia do dochodzenia kary umownej w każdym przypadku, oderwanego od przyczyn wypowiedzenia umowy.

Ów uproszczony sposób dochodzenia odszkodowania może bowiem wchodzić w rachubę jedynie na wypadek nienależytego wykonania lub niewykonania zobowiązań niepieniężnych, tj. z innych przyczyn niż nieopłacenie w terminie opłat abonamentowych na podstawie wystawionych przez usługodawcę faktur VAT (podobnie Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy w wyroku z dnia 13 września 2013 roku, III Ca 453). Innymi słowy powołany przepis nie upoważnia operatorów telekomunikacyjnych do zastrzegania kar umownych w sytuacjach nieprzewidzianych w art. 483 § 1 k.c.

Podsumowując – poglądy judykatury i doktryny są zgodne co do niedopuszczalności kar umownych za niewykonanie zobowiązania pieniężnego. Kara umowna jest bowiem surogatem odszkodowania za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego, a jej zastrzeżenie w przypadku zobowiązań pieniężnych jest co do zasady bezskuteczne z uwagi na sprzeczność z dyspozycją art. 483 § 1 k.c. Sąd ma przy tym obowiązek wziąć pod uwagę w każdym stanie sprawy nieważność czynności prawnej w całości lub części.

Na konsekwencje zawarcia umowy, której postanowienia są sprzeczne z prawem, wskazuje art. 58 § 1 k.c., stanowiąc, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Ustawodawca w art. 58 k.c. wyznacza granice zasady swobody umów, zgodnie z którą podmioty prawa cywilnego mogą autonomicznie kształtować treści stosunków cywilnoprawnych, które je łączą (art.353 ¹ k.c.), wskazując na czynności, które w świetle polskiego prawa są niedopuszczalne i nie wywołają zamieszonych przez strony skutków prawnych. Zgodnie z ogólną zasadą (gdy ustawodawca nie przewidział w przepisach szczególnych innego skutku) sankcją za zawieranie umów sprzecznych z przepisami prawa jest ich nieważność. Są one nieważne od początku ( ab inito), z mocy prawa ( ipso iure), zarówno względem stron umowy ( inter partes), jak i osób trzecich ( erga omnes). Zatem nieważna czynność prawna nie wywoła żadnych skutków prawnych. Wobec tego w niniejszej sprawie pozwana nigdy nie była zobowiązana do zapłaty na rzecz powoda kary umownej za przedterminowe rozwiązanie umowy.

Jednocześnie należy podkreślić, iż adresatem norm prawnych przewidujących bezwzględną nieważność czynności prawnej są przede wszystkim organy stosujące prawo. Z tego też względu Sąd obowiązany jest wziąć ją pod uwagę z urzędu, nawet jeśli żadna ze stron postępowania się na nią nie powołuje. Sąd nie może bowiem wydać wyroku na podstawie czynności prawnej sprzecznej z prawem lub zasadami współżycia społecznego, ponieważ oznaczałoby to, że wyrok taki, jako tytuł egzekucyjny, stałby się podstawą przymusowej egzekucji świadczenia niezgodnego z prawem lub zasadami współżycia społecznego – a zatem państwo na podstawie orzeczenia sądowego doprowadzałoby w drodze przymusu do realizacji stanu niezgodnego z prawem.

Mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności, uznając roszczenie dochodzone pozwem za nieuzasadnione, zarówno co do zasady, jak i co do wysokości, Sąd oddalił powództwo w całości.

SSR Elżbieta Winiarska