Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 maja 2016 roku w S.

sprawy z powództwa B. Ł.

przeciwko P. M., Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Okręgowego w Szczecinie oraz Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę, pozwanego P. M. oraz pozwanego Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 15 czerwca 2015 roku, sygn. akt I C 957/14

I.  oddala apelacje;

II.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

SSO Violetta Osińska SSO Tomasz Sobieraj SSO Dorota Gamrat - Kubeczak

Sygn. akt II Ca 1488/15

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie wyrokiem z dnia 15 czerwca 2015 roku:

I.  zasądził od pozwanych P. M. oraz Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie solidarnie na rzecz powódki B. Ł. kwotę 1.485 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 10 kwietnia 2014 roku;

II.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych:

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie P. M. prowadził z wniosku (...) Banku S.A. postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi T. B. na podstawie wniosku o wszczęcie egzekucji, który wpłynął do Komornika w dniu 12 grudnia 2011 roku i na podstawie tytułu wykonawczego – bankowego tytułu egzekucyjnego opatrzonego sądową klauzulą wykonalności. Wierzyciel wniósł m.in. o prowadzenie egzekucji z ruchomości dłużnika. W toku przedmiotowego postępowania, pismem z dnia 19 grudnia 2011 roku, komornik złożył do Wydziału Komunikacji Urzędu Miejskiego w S. wniosek o dokonanie zastrzeżenia sprzedaży pojazdów wymienionych w treści pisma w tym m.in. pojazdu marki V. (...), nr rej. (...), wskazując, iż samochody te zostały zajęte na poczet należnego wierzycielowi roszczenia. Właścicielami przedmiotowego pojazdu byli: T. B., B. Ł. oraz K. K..

Pod koniec czerwca 2012 roku T. B. dowiedział się o czynnościach Komornika przedsięwziętych w stosunku do pojazdu marki V. (...), ponieważ jeden z pojazdów został sprzedany i nabywca miał problemy z przerejestrowaniem pojazdu. W tym czasie T. B. był poza granicami kraju a o fakcie tym dowiedział się telefonicznie. Do Polski wrócił dopiero na Święta Bożego Narodzenia. W czasie nieobecności w kraju poprosił siostrę o dowiedzenie się więcej w tej sprawie. Siostra uzyskała dostęp do akt w Urzędzie Miejskim w S. i dowiedziała się o piśmie Komornika z dnia 19 grudnia 2011 roku

Pismem z dnia 13 lipca 2012 roku pełnomocnik powódki wezwał (...) Bank S.A. do zwolnienia spod egzekucji przedmiotowej ruchomości wskazując, że pojazd stanowi własność wspólników spółki cywilnej, natomiast wierzyciel nie posiada tytułu wykonawczego przeciwko wspólnikom.

Powódce nie udało się zaznajomić z aktami postępowania komorniczego. Powódka nie otrzymała także odpowiedzi od wierzyciela.

W dniu 24 lipca 2012 roku B. Ł. wniosła pozew o zwolnienie spod egzekucji ruchomości oznaczonej jako pojazd marki V. (...) o nr rej. (...) uiszczając opłatę sądową w kwocie 505 złotych. W pozwie wskazała, że o dokonanym zajęciu dowiedziała się w dniu 13 lipca 2012 roku od T. B.. Pozew doręczono wierzycielowi w dniu 22 sierpnia 2012 roku zaś w dniu 6 sierpnia 2012 roku doręczono wierzycielowi postanowienie o zabezpieczeniu roszczenia poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego. W odpowiedzi na pozew, (...) Bank Spółka Akcyjna w Ł. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany wskazał w treści pisma, iż nie składał wniosku o zajęcie przedmiotowego samochodu ani też nie dostał informacji od Komornika o takowym zajęciu. Do odpowiedzi na pozew załączona została kopia pisma Komornika z dnia 16 sierpnia 2012 roku którym Komornik poinformował wierzyciela, że nie dokonał zajęcia ruchomości dłużnika. W piśmie z dnia 1 października 2012 roku, odnosząc się do stanowiska wierzyciela, pełnomocnik powódki wskazał, iż zweryfikowanie czy doszło do zajęcia możliwe jest jedynie przez zapoznanie się z aktami Km. Powódka wskazała, że po raz kolejny odmówiono jej wglądu do akt. Pismem z dnia 21 listopada 2012 roku pełnomocnik wierzyciela przedłożyła pismo od Komornika z dnia 14 listopada 2012 roku, w którym to piśmie Komornik uzupełnia pismo z dnia 19 grudnia 2012 roku poprzez wskazanie, iż pojazdy są zagrożone zajęciem na poczet należnego wierzycielowi roszczenia. Na rozprawie w dniu 29 stycznia 2013 roku pełnomocnik powódki podtrzymał swoje stanowisko w sprawie. Na rozprawie w dniu 21 marca 2013 roku przeprowadzony został dowód z akt Km 2897/11. Pełnomocnik powódki złożył zaświadczenie Prezydenta Miasta S. z dnia 15 marca 2013 roku z którego wynika, iż Komornik Sądowy dokonał zajęcia m.in. samochodu V. (...) nr rej. (...). Wyrokiem z dnia 26 marca 2013 roku, wydanym w postępowaniu o sygn. akt X GC 816/12 Sąd Rejonowy Szczecin- Centrum w Szczecinie oddalił powództwo i zasądził od B. Ł. na rzecz (...) Banku S.A. kwotę 2.417 złotych tytułem kosztów procesu. W dniu 26 kwietnia 2013 roku B. Ł. zaskarżyła powyższe orzeczenie w zakresie kosztów procesu, uiszczając opłatę od zażalenia w kwocie 31 złotych. Postanowieniem z dnia 29 października 2013 roku, wydanym w postępowaniu o sygn. akt VIII Gz 174/13 Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił zażalenie powódki. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy wskazał, iż ruchomość nie była przedmiotem zajęcia, co wierzyciel wskazywał już w odpowiedzi na pozew, załączając doń stosowne dokumenty. Pomimo tego, powódka nie zmodyfikowała swojego stanowiska. Sąd wskazał, że wierzyciel nie mógł ustosunkować się do skierowanego przez powódkę żądania zwolnienia spod egzekucji w wyznaczonym terminie. Zwrócił natomiast uwagę, iż już pismem z dnia 7 sierpnia 2012 roku zwrócił się do Komornika w celu zweryfikowania stanowiska powódki. W związku z otrzymanymi wezwaniami i postanowieniem o udzieleniu zabezpieczenia, pismem z dnia 7 sierpnia 2012 roku wierzyciel zwrócił się do Komornika o wyjaśnienie kwestii zajęcia. Pismem z dnia 16 sierpnia 2012 roku Komornik poinformował pełnomocnika wierzyciela, iż nie dokonał zajęcia ruchomości dłużnika a jedynie zabezpieczając interesy wierzyciela dokonał zastrzeżenia sprzedaży pojazdów. Pismo to wierzyciel otrzymał w dniu 22 sierpnia 2012 roku Pismem z dnia 14 listopada 2012 roku Komornik zwrócił się do Urzędu Miejskiego w S. o dokonanie korekty pisma z dnia 19 grudnia 2011 roku, poprzez wskazane, iż pojazdy są zagrożone zajęciem na poczet należnego wierzycielowi roszczenia.

Pismami z dnia 25 stycznia 2013 roku i 4 marca 2013 roku T. B. składał skargi na działanie Komornika do Prezesa Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum S.. Postanowieniem z dnia 19 marca 2013 roku Sąd Rejonowy Szczecin- Centrum w Szczecinie uchylił wniosek komornika z dnia 19 grudnia 2011 roku oraz 14 listopada 2012 roku z uwagi na brak zajęcia ruchomości wskazanej we wnioskach. Pismem z dnia 5 kwietnia 2013 roku Komornik Sądowy P. M. wniósł do Urzędu Miejskiego w S. o wykreślenie zastrzeżenia o sprzedaży wskazanych pojazdów mechanicznych. W dniu 1 sierpnia 2013 roku Prezes Sądu Okręgowego w Szczecinie odmówił wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko komornikowi.

Pismami z dnia 5 grudnia 2013 roku B. Ł. wezwała Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie oraz P. M. do zapłaty kwoty 36.622 złotych z tytułu bezprawnego działania komornika P. M..

Powódka uiściła rzecz wierzyciela koszty wynikające z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 26 marca 2013 roku sygn. X GC 816/12.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo okazało się uzasadnione w części.

Sąd Rejonowy wskazał, iż podstawę prawną zgłoszonego roszczenia stanowi przepis art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji (tekst jedn. Dz. U. z 2011 roku, nr 231, poz. 1376 ze zm.) zgodnie z którym komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności. Stosownie zaś do art. 23 ust. 3 ustawy Skarb Państwa jest odpowiedzialny za szkodę solidarnie z komornikiem.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do kwestii właściwej reprezentacji Skarbu Państwa w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy wyjaśnił, iż materialnoprawna konstrukcja zakładająca jednolitość Skarbu Państwa, jako osoby prawnej, na płaszczyźnie właściwej reprezentacji przewidzianej w art. 67 § 2 k.p.c. wywiera ten skutek, że stroną pozwaną jest zawsze Skarb Państwa a nie wskazane jednostki. Stosownie do art. 67 § 2 k.p.c. za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub organ jednostki nadrzędnej. Reprezentowanie zatem w sprawie niniejszej Skarbu Państwa przez Prezesa Sądu Okręgowego, który jest organem Sądu Okręgowego w Szczecinie (art. 21 § 1 pkt 2 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych), kieruje sądem oraz reprezentuje go na zewnątrz (art. 22 § 1 tej ustawy), a wcześniej – wezwanie przez powódkę tej jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa – do zapłaty, było prawidłowe. O możliwości takiego jak w sprawie niniejszej oznaczenia pozwanego wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 maja 2007 roku, II CSK 44/07 (niepubl.).

Poprzedzając materialnoprawną ocenę zgłoszonego roszczenia Sąd Rejonowy wyjaśnił, iż art. 23 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji nie reguluje samodzielnie wszystkich przesłanek odpowiedzialności komornika i w odpowiednim zakresie mają do niej zastosowanie również przepisy kodeksu cywilnego. Należy zatem przyjąć, że mają do niej zastosowanie kodeksowe ogólne przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, a więc szkoda, zdarzenie ją wyrządzające i związek przyczynowy.

Sąd Rejonowy rozpoznający niniejszą sprawę nie miał wątpliwości, iż zachowanie pozwanego Komornika w postaci wystosowania do Urzędu Miejskiego w S. pisma informującego o dokonanym zajęciu z wnioskiem o wpisanie zastrzeżenia było niezgodne z prawem. Komornik nie zdołał przy tym w przekonywujący sposób wyjaśnić powodów stosowania takiej praktyki. Bez względu jednakże na teoretyczną możliwość wpisywania zastrzeżenia o zagrożeniu zajęciem, nie ulega zdaniem Sądu Rejonowego wątpliwości, iż w piśmie tym Komornik wyraźnie wskazał, że wnosi o dokonanie zastrzeżenia w związku z zajęciem gdy tymczasem – co niesporne – takowe zajęcie nigdy nie nastąpiło. Nie ulega także wątpliwości Sądu, iż działanie Komornika nastąpiło przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych.

Sąd Rejonowy podniósł, iż istota sporu w niniejszej sprawie, sprowadzała się do ustalenia istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy takim zachowaniem Komornika a wyartykułowaną przez powódkę szkodą w postaci konieczności poniesienia kosztów sądowych i kosztów postępowania związanych z wszczęciem w ostateczności przegranego przez powódkę postępowania o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji. W tym względzie wskazano, iż zasadniczy argument pozwanych w sprawie sprowadzał się do zarzutu, iż skoro w ogóle Komornik nie dokonał zajęcia, powódka nie miała podstaw do wytoczenia powództwa. Pozwani zarzucali także, iż o zajęciu powódka dowiedziała się nie od Komornika, ale od dłużnika T. B.. Wskazywane było, iż powódka winna dochować należytej staranności i zweryfikować czy doszło do zajęcia. Pozwani podnosili także okoliczność związaną z niecofnięciem pozwu przez powódkę w sytuacji uzyskania z odpowiedzi na pozew informacji, iż wierzyciel nie wnosił o zajęcie. W ocenie Sądu Rejonowego, przywoływane przez pozwanych okoliczności, nie mogły skutkować przyjęciem, iż związek przyczynowy między działaniem Komornika a szkodą powódki nie ma charakteru normalnego, adekwatnego związku przyczynowego czy też, że został on przerwany. Sąd Rejonowy uznał, iż typowym, normalnym następstwem uzyskania przez osobę trzecią od Komornika informacji o zajęciu jest wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego. Nieuprawnionym jest w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, czynienie powódce zarzutu, iż nie zweryfikowała wiadomości o zajęciu. Skoro bowiem Komornik w oficjalnym piśmie skierowanym do Urzędu Miasta w S. wniósł o dokonanie zastrzeżenia pojazdu informując o jego zajęciu, jakiekolwiek dalsze weryfikowanie owej informacji, w ocenie Sądu, nie było potrzebne. Zawierając w piśmie takową informację, Komornik powinien był liczyć się z tym, iż może ona skutkować powzięciem przez osoby trzecie wiedzy o rzekomym zajęciu i poczynieniem niezbędnych kroków prawnych w celu ochrony swych interesów. Sąd Rejonowy stwierdził, iż bez znaczenia dla przyjęcia nieprzerwanego związku przyczynowego jest także to, iż wiedzę o zajęciu powódka powzięła nie bezpośrednio od Komornika, ale od dłużnika. W. związku przyczynowego w tym wypadku nie prowadzi do uznania, iż został on w jakikolwiek sposób przerwany czy też aby powiązania między poszczególnymi ogniwami nie miały charakteru powiązań kauzalnych. Skutkiem poinformowania Komornika o zajęciu w urzędowym piśmie było powzięcie wiedzy o nim przez dłużnika. Tenże z kolei poinformował o tym osobę trzecią. Taki przepływ informacji nie zmienia jednakże w ocenie Sądu Rejonowego wniosku, iż źródłem powzięcia wiedzy o zajęciu w obydwu przypadkach było pismo, którego autorem był pozwany Komornik. Zarzucając zresztą powódce określone zaniedbania pozwani faktycznie nie wskazują na okoliczności, które miałyby świadczyć o braku związku przyczynowego ale formułują alternatywne, pozostające w zbiegu związki przyczynowe pomiędzy określonym zachowaniem się poszkodowanej a szkodą. Nie ulega zaś wątpliwości Sądu Rejonowego, iż przede wszystkim to błędne oświadczenie Komornika skutkowało wszczęciem postępowania sądowego o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego. Mając na uwadze powszechne w judykaturze i doktrynie stanowisko, iż początek biegu terminu do wniesienia tegoż powództwa wyznacza faktyczne powzięcie wiedzy o zajęciu, powódka miała prawo podjąć natychmiastowe działania nie bacząc na fakt, iż nie została poinformowana o zajęciu ani też nie doręczono dłużnikowi protokołu takiego zajęcia. Przed wniesieniem powództwa wystąpiła z wnioskiem do wierzyciela o zwolnienie przedmiotu spod egzekucji. Jak wynika z odpowiedzi na pozew, dopiero po doręczeniu postanowienia o zabezpieczeniu, tj. w dniu 7 sierpnia 2012 roku wierzyciel przystąpił do weryfikowania stanowiska powódki a zatem nawet przyjmując, iż o zajęciu powódka dowiedzieć się miała 14 lipca 2012 roku nie było możliwym aby odpowiedzi udzielono jej przed upływem terminu do wniesienia powództwa. Takiej odpowiedzi bowiem wierzycielowi udzielił Komornik dopiero pismem z dnia 16 sierpnia 2012 roku Z powyższego wynika zatem w ocenie Sądu Rejonowego, iż nawet przed wdaniem się w spór przez pozwanego, powódka nie miała szans uzyskać od wierzyciela informacji potwierdzającej zajęcie. Stosunkowo krótki termin na wniesienie powództwa przeciwegzekucyjnego uzasadnia podejmowanie natychmiastowych kroków prawnych. Nie wiedząc o zajęciu, powódka mogła nie być świadoma np. tego czy Komornik podjął kroki w celu np. sprzedaży licytacyjnej zajętych przedmiotów. Powyższe zatem tym bardziej uzasadniało podjęcie szybkiej reakcji nawet bez oczekiwania na pełne wyjaśnienie sprawy. Innymi słowy, niezgodna z prawem informacja Komornika w urzędowym piśmie o dokonanym zajęciu skutkowała odpowiednią reakcją osoby trzeciej w postaci wniesienia powództwa przeciwegzekucyjnego. Ustalenie w toku postępowania, iż do zajęcia nie doszło spowodowało obciążenie powódki kosztami postępowania, które to koszty pozostają w normalnym związku przyczynowym z niezgodnym z prawem zachowaniem Komornika.

Sąd Rejonowy uznał przy tym, iż zachowanie samej poszkodowanej można i należy rozpatrywać z punktu widzenia jej przyczynienia się do szkody. W niniejszej sprawie, pozwani choć nie wskazywali wprost, iż okoliczności te świadczyć miałyby o przyczynieniu się poszkodowanej do szkody to jednakże podawali okoliczności, które, w ocenie Sądu, można by jako takowe przyczynienie się – kwalifikować. Przede wszystkim wskazywali na nie przygotowanie się powódki do wniesienia pozwu i nie zweryfikowania informacji o zajęciu a także nie złożenie oświadczenia o cofnięciu pozwu w sytuacji posiadania informacji o nie dokonywanym przez Komornika zajęciu.

W ocenie Sądu Rejonowego, o ile w pierwszym wypadku, o czym była mowa powyżej, nie sposób zarzucić powódce negatywnego zachowania o tyle niezłożenie przez powódkę oświadczenia o cofnięciu pozwu można traktować jako zachowanie, które przyczyniło się do szkody. Powódka z chwilą doręczenia jej pozwu miała już informację od Komornika, iż w toku postępowania nie dokonał on zajęcia ruchomości. Informacja ta zawarta została w piśmie Komornika do wierzyciela. Przed pierwszą rozprawą, powódka miała możliwość także zaznajomienia się z pismem Komornika z dnia 14 listopada 2012 roku, w którym Komornik wskazał, iż zastrzeżenie związane było jedynie z zagrożeniem zajęcia. Podkreślono także, iż do chwili wydania wyroku w sprawie X GC 816/12 powódka z pewnością miała już możliwość zapoznania się nie tylko ze wskazanymi powyżej pismami ale także z aktami komorniczymi, którymi Sąd dysponował na rozprawie, bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w sprawie. Aż do wydania wyroku powódka miała możliwość zwrócenia się do Komornika z prośbą o wyjaśnienie czy dokonał zajęcia czy też nie. Jak wynika z zeznań świadka T. B. – ani on, ani powódka nie uczynili tego. Jak zaś wynika z uzasadnienia orzeczenia Sądu Okręgowego wydanego w sprawie X GC 816/12 podstawą zasądzenia od powódki na rzecz wierzyciela kosztów postępowania była m.in. okoliczność związana z brakiem modyfikacji stanowiska powódki w sytuacji zaznajomienia się ze stanowiskiem wierzyciela. Użycie tego rodzaju argumentacji przez Sąd Okręgowy świadczy o tym, iż okoliczność ta wpłynęła na ostateczną decyzję Sądu co do obciążenia powódki kosztami postępowania. Oczywistym jest, iż trudno obecnie zakładać jaka byłaby decyzja Sądu, gdyby powódka pozew cofnęła, ponieważ orzekanie w przedmiocie kosztów postępowania w tym przede wszystkim w kwestii zastosowania art. 102 k.p.c. ma charakter ocenny. Wskazanie jednakże w uzasadnieniu na okoliczność związaną z zachowaniem powódki jako wpływającą na rozmiar obowiązku poniesienia kosztów postępowania wskazuje w ocenie Sądu na jej przyczynienie się do poniesionej szkody co najmniej w zakresie kosztów zastępstwa procesowego wierzyciela. Porównując stopień zawinienia Komornika jak i powódki oraz uwzględniając wszystkie okoliczności niniejszej sprawy Sąd Rejonowy uznał, iż należy przyjąć, że powódka w połowie przyczyniła się do powstania szkody, w szczególności nie podejmując decyzji o cofnięciu pozwu przed wydaniem wyroku w niniejszej sprawie.

Biorąc pod uwagę powyższe, działając na podstawie art. 23 ust. 1 i 3 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji a także art. 362 k.c. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 1.485 złotych jako połowę poniesionych przez powódkę kosztów związanych z wytoczeniem powództwa o zwolnienie zajętego pojazdu spod egzekucji.

O odsetkach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 w zw. z art. 455 k.c.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu, o czym Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie II sentencji.

W punkcie III Sąd Rejonowy orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 100 k.p.c. uznając, iż obie strony w jednakowym stopniu wygrały co przegrały niniejszy spór.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Skarb Państwa - Prezes Sądu Okręgowego w Szczecinie i zaskarżając wyrok w części, tj. w zakresie punktu I oraz w zakresie punkt III zarzucił mu naruszenie:

1/ art. 194 § 2 k.p.c. w zw. z art. 67 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie zwolnienia od udziału w sprawie Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie w sytuacji gdy dochodzone przez powódkę roszczenie wiąże się z działalnością komornika, nad którego działalnością nadzór sprawuje Prezes Sądu Rejonowego Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie,

2/ art. 361 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że zachodzi adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wystosowaniem przez komornika sądowego pisma do Urzędu Miasta w S. a szkodą powódki,

3/ art. 362 k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i przyjęcie, że powódka przyczyniła się do powstania szkody jedynie w 50% w sytuacji gdy z materiału dowodowego wynika, że brak cofnięcia powództwa miał decydujący wpływ na wysokość szkody,

4/ art. 362 k.c. w zw. z art. 79 ust. 1 pkt 3) ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez nieuwzględnienie okoliczności, że powódka mogła otrzymać zwrot połowy opłaty od pozwu, gdyby cofnęła pozew po otrzymaniu informacji o tym, iż komornik nie dokonał zajęcia samochodu, co nastąpiło przed pierwszą rozprawą.

Mając na względzie powyższe wniesiono o zmianę zaskarżonego wyroku częściowo tj. co do pkt I i III, w zakresie w jakim dotyczy pozwanego Skarbu Państwa- Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie to jest przez oddalenie powództwa wobec pozwanego także co do kwoty 1.485 złotych wraz z ustawowymi odsetkami zasądzonymi od tej kwoty oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, iż przytoczony przez Sąd Rejonowy art. 22 § 3 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych został uchylony z dniem 28 marca 2012 roku przez ustawę z dnia 18 sierpnia 2011 roku o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2011 roku, Nr 203, poz. 1192). W ocenie apelującego przywoływany przez Sąd Rejonowy przepis mógłby mieć wyłącznie zastosowanie do szkód które powstały przed dniem 22 marca 2012 roku Tymczasem w niniejszej sprawie zdaniem pozwanego moment, w którym mogła powstać ewentualna szkoda po stronie pozwanej to dzień uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie z dnia 26 marca 2013 roku (sygn. akt X GC 816/12), a więc dzień w którym przepis art. 22 § 3 ustawy — Prawo o ustroju sądów powszechnych nie obowiązywał.

W konsekwencji uznano, iż powoduje to, że właściwym statio fisci do reprezentowania Skarbu Państwa w procesach prowadzonych na podstawie art. 23 u.k.s.e. winien być prezes sądu rejonowego, przy którym działa komornik. Stąd też Sąd I instancji winien po wezwaniu do udziału w sprawie Prezesa Sądu Rejonowego Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie zwolnić od udziału w sprawie Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie. Dochodzone przez powódkę roszczenie wiąże się bowiem bezpośrednio z działalnością komornika, nad którą nadzór sprawuje Prezes Sądu Rejonowego Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie. Powyższe uzasadnia zatem zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania, tj. art. 194 § 2 k.p.c. w zw. z art. 67 § 2 k.p.c.

Uzasadniając zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 361 § 1 k.c. wskazano, iż działanie komornika sądowego nie dało podstaw do wytoczenia przez stronę powodową powództwa w drodze art. 841 k.p.c. Oznacza to, że szkoda jaką poniosła powódka nie była skutkiem działania komornika, lecz samej powódki. To zaś wskazuje, że w niniejszej sprawie nie występuje adekwatny związek przyczynowy pomiędzy działaniem komornika a szkodą. W ocenie skarżącego powódka nie miała żadnych podstaw do uznania, że ruchomość stała się faktycznie przedmiotem zajęcia. Decyzję o wniesieniu pozwu podjęła zatem wyłącznie w oparciu o ustną informację uzyskaną od dłużnika, nadto nie podjęła się weryfikacji tej informacji.

Uznano, iż nie jest normalnym następstwem błędnej wzmianki w ewidencji pojazdu o zajęciu pojazdu konieczność wytoczenia powództwa ekscydencyjnego przez osobę trzecią. Zwłaszcza, że wzmianka taka nie jest równoznaczna z powstaniem skutków prawnych związanych z zajęciem ruchomości, ani nie powoduje biegu terminu do wytoczenia powództwa z art. 841 k.p.c. Sam zaś komornik sądowy nie wprowadzał powódki w błąd co do tego, że w toku egzekucji prowadzonej przeciwko T. B. dokonał skutecznego zajęcia ruchomości powódki. Powyższe okoliczności wskazują zatem zdaniem apelującego odmiennie niż ustalił to Sąd I instancji, na brak związku przyczynowego pomiędzy działaniem komornika a wytoczeniem przez powódkę powództwa przeciwegzekucyjnego.

Z ostrożności procesowej w razie nie uwzględnienia przez Sąd powyższego zarzutu pozwany zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego, tj. art. 362 k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i przyjęcie, że powódka przyczyniła się do powstania szkody jedynie w 50% w sytuacji gdy z materiału dowodowego wynika, że brak cofnięcia powództwa miał decydujący wpływ na wysokość szkody, jak również naruszenie prawa materialnego tj. art. 362 k.c. w zw. z art. 79 ust 1 pkt 3) ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez nieuwzględnienie okoliczności, że powódka mogła otrzymać zwrot połowy opłaty od pozwu, gdyby cofnęła pozew po otrzymaniu informacji o tym, iż komornik nie dokonał zajęcia samochodu, co nastąpiło przed pierwszą rozprawą.

W odpowiedzi na apelację pozwanego Skarbu Państwa- Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie powódka wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł także pozwany P. M., zaskarżając wyrok w części, tj. w zakresie punktów I oraz III.

Pozwany wniósł o jego zmianę i oddalenie powództwa w całości ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych, przy uwzględnieniu kosztów zastępstwa procesowego radcy prawnego.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1/ błędne, naruszające art. 233 § 1 k.p.c. ustalenia faktyczne mające istotny wpływ na wynik sprawy, jako ze stanowiły podstawę do obciążenia pozwanego odpowiedzialnością odszkodowawczą, w szczególności zaś:

- dowolne pominięcie części zeznań T. B. oraz pominięcie zeznań pozwanego P. M. wskazujących, iż powódka przed złożeniem pozwu przeciwegzekucyjnego zaniechała weryfikacji informacji o zajęciu spornego samochodu,

- nie uwzględnienie okoliczności, iż pozwany komornik w dniu 19 grudnia 2011 roku nie miał wiedzy na temat tego, że właścicielami spornego pojazdu byli: T. B., B. Ł. oraz K. K., gdyż opierał się o informacje dostępne z Centralnej Ewidencji Pojazdów, które takich danych nie zawierały,

- dowolne przyjęcie, iż kwestia uiszczenia przez powódkę B. Ł. kosztów wynikających z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie z dnia 26.03.2013 roku sygn. akt: X GC 816/12 jest niesporna,

2/ naruszenie prawa materialnego w postaci art. 361 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i nie uwzględnienie tego, że pomiędzy zarzucanym pozwanemu komornikowi zachowaniem, a poniesieniem przez powódkę szkody, zaistniało szereg pośrednich zdarzeń faktycznych, które wpłynęły na poniesienie przez powódkę szkody, a co spowodowało przerwanie adekwatnego związku przyczynowego.

W uzasadnieniu apelujący wskazał, iż Sąd Rejonowy dowolnie pominął część zeznań T. B. oraz zeznania P. M. wskazujące, iż powódka zaniechała weryfikacji informacji o zajęciu spornego samochodu. Sąd uczynił to bez uzasadnienia przyjmując tylko wybiórczo te zeznania T. B., które nie obciążają powódki. Tymczasem z całości zeznań świadka oraz pozwanego wyłania się obraz inny: iż powódka zaniechała poczynienia podstawowych ustaleń dotyczących zasadności wytaczanego powództwa przeciwegzekucyjnego. Nie sformułowała żadnego pisma w sprawie, a w aktach egzekucyjnych brak jest informacji o jakiejkolwiek próbie uzyskania informacji na temat istnienia protokołu zajęcia.

Dalej podniesiono, iż w momencie składania pisma z dnia 19 grudnia 2011 roku pozwany komornika nie miał wiedzy na temat tego, że właścicielami spornego pojazdu byli: T. B., B. Ł. oraz K. K.. Pozwany P. M. wyjaśnił, iż nie przypomina sobie, aby Centralnej Ewidencji Pojazdów była informacja o tym, że pojazd ten jest współwłasnością wspólników spółki cywilnej, natomiast na pewno była informacja, że ktoś jest współwłaścicielem.

Apelujący wskazał, iż ponadto Sąd Rejonowy dowolnie przyjął, iż kwestia uiszczenia kosztów wynikających z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie z dnia 26.03.2013 roku, sygn. akt: X GC 816/12 jest niesporna.

W ocenie strony pozwanej, wbrew stanowisku Sadu Rejonowego, powódka nie wykazała również istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem komornika, a wskazaną przez powódkę szkodą.

W tym względzie podniesiono, iż powódka o „zajęciu” nie dowiedziała od komornika, ale w rozmowie z T. B., który dowiedział się o tym także nie od komornika, ani nie z Urzędu Miasta, ale w trakcie rozmowy z kontrahentem, który zasygnalizował problemy z przerejestrowaniem samochodu. Miało to miejsce w dniu 13 lipca 2012 roku Jak wiadomo żadne zajęcie nie miało miejsca, w szczególności protokołu zajęcia nie doręczono dłużnikowi egzekwowanemu tj. T. B..

Podniesiono, iż Sąd Rejonowy konsekwentnie pomija istotną okoliczność, że zarówno T. B., jak i przede wszystkim powódka, w związku z zaistniała sytuacją korzystali z pomocy prawników- profesjonalistów. Pozew przeciwegzekucyjny został sporządzony przez radcę prawnego. Być może inaczej należałoby spojrzeć na sprawę, gdyby powódka działała w sprawie sama. Mając jednak na uwadze stan faktyczny niniejszej sprawy tak nie było i obowiązkiem strony powodowej było zweryfikowanie zasadności składanego powództwa pod kątem istnienia przesłanek do wydania orzeczenia na podstawie art. 841 k.p.c. W szczególności konieczne było ustalenie istnienia (w sensie prawnym) zajęcia ruchomości, a zatem istnienia protokołu zajęcia ruchomości. Działanie T. B., w szczególności zaś dowolne przyjęcie, iż doszło do zajęcia ruchomości oraz następnie przekazanie takiej błędnej informacji powódce, było zdarzeniem niezależnym od pozwanego komornika. Co istotne: w układzie kolejnych zdarzeń wpłynęło ono na doznanie przez powódkę szkody. Podobnie: zaniechanie weryfikacji informacji o „zajęciu” także wpłynęło ono na doznanie przez powódkę szkody w układzie następujących po sobie zdarzeń.

Ponadto wskazano, że zgodnie z art. 841 k.p.c., powództwo ekscydencyjne wytoczone może być w terminie miesiąca. Strona powodowa zatem miała czas na zapoznanie się ze sprawą i przygotowanie się na wytoczenie powództwa. Jednakże pozew złożony został już po 12 dniach od dnia dowiedzenia się przez powódkę z rozmowie z T. B. o działaniu komornika.

Powódka (ani jej pełnomocnik) nie skierowali do pozwanego komornika jakiegokolwiek pisma z żądaniem udzielenia informacji dotyczącej tego, czy sporządzono protokół zajęcia dotyczący przedmiotowego samochodu V. (...) oraz czy doręczono go dłużnikowi. W aktach Km 2897/11 próżno szukać takiego pisma. Z żądaniem takim nie wystąpił także dłużnik T. B.. Z żądaniem takim wystąpił jedynie wierzyciel tj. (...) Bank S.A. Dnia 16.08.2012 r w odpowiedzi na wniosek pełnomocnika wierzyciela o wskazanie ruchomości zajętych w toku postępowania, komornik wskazał pojazdy zastrzeżone w Wydziale Komunikacji i poinformował, że pojazdy te nie zostały zajęte w toku postępowania jednocześnie informując, iż pismem z dnia 19.12.2011 roku "komornik zabezpieczając interesy wierzyciela dokonał jedynie zastrzeżenia sprzedaży pojazdów".

W ocenie apelującego w analizowanym łańcuchu przyczynowym pojawiły się zatem ogniwa niezależne, zewnętrzne względem badanej przyczyny w postaci wystosowania przez pozwanego komornika pisma do Wydziału Komunikacji Urzędu Miejskiego w S., z informacją o dokonanym zajęciu ruchomości. Owe ogniwa niezależne wystąpiły później niż działanie komornika i przyłączyły się do procesu zdarzeń zainicjowanego przez pozwanego, zmieniając jego przebieg. Zatem te nowe zdarzenia zmieniły bieg procesu przyczynowego nastąpiło bowiem przerwanie związku przyczynowego, w takim znaczeniu, że wystąpienie nowych zdarzeń, niezależnych pod pozwanego, powoduje wyłączenie możliwości obciążenia pozwanego odpowiedzialnością odszkodowawczą. Uznano, iż doszło do skutku w postaci szkody powódki, której samodzielnie nie byłaby w stanie wywołać jedynie zachowanie pozwanego komornika. Szkoda jaką poniosła powódka stanowi rezultat nie tyle zarzucanego działania pozwanego komornika, lecz bezzasadnego wytoczenia powództwa przez powódkę.

W odpowiedzi na apelację pozwanego P. M. powódka wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła także powódka B. Ł., zaskarżając wyrok w części, tj. w punkcie II i III.

Powódka zarzuciła mu:

1/ błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, iż powódka do chwili wydania wyroku w sprawie X GC 816/12 miała już możliwość zapoznania się z aktami postępowania egzekucyjnego, pomimo iż sąd sam zaznaczył, iż aktami tymi dysponowano dopiero na rozprawie bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, a tym samym zaznajomienie się z przedmiotowymi aktami na ówczesnym etapie postępowania i ewentualne cofniecie powództwa nie zmieniłoby uznania powódki za stronę przegrywającą proces;

2/ naruszenie art. 362 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że zachowanie powódki jako poszkodowanej można i należy rozpatrywać z punktu widzenia jej przyczynienia się do szkody, ponieważ powódka nie złożyła oświadczenia o cofnięciu pozwu w momencie, w którym dowiedziała się o braku sporządzenia protokołu zajęcia, pomimo iż z okoliczności sprawy jasno wynika, iż powódka o powyższym dowiedziała się już po wytoczeniu powództwa, a tym samym nawet gdyby wówczas powództwo cofnęła, to i tak zostałaby potraktowana jako strona przegrywająca spór i tym samym obciążona kosztami postępowania;

3/ naruszenie art. 203 § 2 i 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i uznanie, iż gdyby na etapie rozprawy poprzedzającej wydanie wyroku — po zaznajomieniu się z aktami postępowania egzekucyjnego - powódka cofnęła pozew, to nie przyczyniłaby się do powstania kosztów, pomimo iż zasadą jest, że w przypadku cofnięcia pozwu obowiązkiem zwrotu kosztów procesu obciążony jest powód, gdyż uznaje się go za stronę przegrywającą sprawę, a tym samym powódka i tak zostałaby obciążona kosztami postępowania;

4/ naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważanie zebranego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, że zachowanie powódki w postaci nie złożenia oświadczenia o cofnięciu pozwu stanowi o jej przyczynieniu się do powstania szkody, pomimo iż z przedłożonych dowodów wynika, iż to zawinione działanie komornika doprowadziło do powstania szkody w mieniu powódki.

Mając powyższe na względzie wniesiono o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanych solidarnie P. M. oraz Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie kwoty w łącznej wysokości 2.970 złotych oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania za obie instancje, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych. Ewentualnie wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

W uzasadnieniu apelując podniosła, iż dokonując ustaleń stanu faktycznego Sąd pominął tę okoliczność, iż o braku sporządzenia protokołu zajęcia powódka nie została powiadomiona ani przez pozwanego komornika, ani przez wierzyciel, lecz dopiero przez Sąd rozstrzygający sprawę - po zapoznaniu się przez ten Sąd z aktami komorniczymi. Akta te były przy tym przedkładane również innym składom rozpoznającym skargi na czynności komornika i żaden z 9 składów (3 Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie, 3 Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie oraz 3 Sądu Okręgowego) nie zrobił wytyku, wskazującego na brak protokołu. Z posiadanych zaś przez powódkę dokumentów wynikało, iż do samego zajęcia doszło - brak sporządzenia protokołu nie jest zaś okolicznością obciążającą powódkę.

Podniesiono nadto, iż nawet gdyby powódka cofnęła na ówczesnym etapie postępowania powództwo, to i tak zostałaby uznana za stronę przegrywająca proces i tym samym obciążona kosztami postępowania. Dlatego nie zgodzono się z twierdzeniem, że na skutek niecofnięcia powództwa powódka przyczyniła się do powstania szkody, skoro jej zachowanie nie miało żadnego wpływu na wielkość ciążących na niej kosztów postępowania.

W ocenie apelującej zatem nawet gdyby cofnęła pozew, nie uchroniłoby jej to od konieczności uiszczenia kosztów zastępstwa wierzyciela, jak również nie doprowadziłoby do zwrotu uiszczonej opłaty od pozwu, czy tez opłaty skarbowej, to tym samym nie sposób przyjąć, iż pomiędzy zaniechaniem powódki a powstałą szkodą zachodzi jakikolwiek związek przyczynowy.

W odpowiedzi na apelację powódki pozwany Skarb Państwa- Prezes Sądu Okręgowego w Szczecinie wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Żadna z wywiedzionych apelacji nie doprowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku.

Na wstępie wskazać trzeba, że sąd pierwszej instancji w granicach wniosków stron przeprowadził wszystkie dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, poddał jej ocenie, która co do zasady mieściła się w ramach dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. i wyprowadził z nich ustalenia faktyczne, które – poza wyjątkami omówionymi w dalszej części uzasadnienia – sąd odwoławczy akceptuje i przyjmuje za własne.

Analizę powyższej sprawy poprzedzić należy wskazaniem, iż powódka – B. Ł. wystąpiła z żądaniem zapłaty kwoty 2.970 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 kwietnia 2014 roku do dnia zapłaty tytułem naprawienia szkody w postaci równowartości poniesionych przez nią kosztów sądowych i kosztów procesu w sprawie z powództwa przeciwegzekucyjnego wytoczonej przez nią w oparciu o nieprawdziwe informacje w przedmiocie zajęcia pojazdu, którego jest współwłaścicielem.

Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy określił podstawę prawną zgłoszonego przez powódkę żądania, a tym samym i odpowiedzialności pozwanego P. M. jako komornika sądowego upatrując ją w przepisie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U z 2011 roku, Nr 231, poz., (...)).

Zgodnie z tym przepisem komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności.

Na wstępie należy zauważyć, że ustalenie przesłanek odpowiedzialności komornika na podstawie art. 23 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji jest badaniem prawa materialnego. W orzecznictwie podkreśla się merytoryczny charakter postępowania apelacyjnego, co oznacza m.in., że sąd drugiej instancji nie może poprzestać na ustosunkowaniu się do zarzutów skarżącego, lecz musi - niezależnie od ich treści - dokonać ponownych, własnych ustaleń, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa materialnego [vide uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z dnia 23 marca 1999 roku, III CZP 59/98 (OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124), a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 1997 roku, II CKN 125/97 (OSNC 1997, nr 11, poz. 172), wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2000 roku, III CKN 812/98 (OSNC 2000, nr 10, poz. 193)]. Sąd drugiej instancji ma zatem obowiązek badać naruszenie prawa materialnego z urzędu.

Przepis art. 23 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji nie określa samodzielnie przesłanek odpowiedzialności komornika w sensie warunków powstania obowiązku naprawienia szkody. W tym zakresie będą mieć zastosowanie ogólne przesłanki odpowiedzialności deliktowej, wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego [ vide uchwała Sądu Najwyższego z 13 października 2004 roku, III CZP 54/2004, LexisNexis nr (...), OSNC 2005, nr 10, poz. 168]. Do przesłanek tych należą: szkoda w znaczeniu uszczerbku w dobrach osoby poszkodowanej; fakt (zdarzenie), z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy (zdarzeniem tym według art. 23 jest niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie komornika); związek przyczynowy między faktem (zdarzeniem) a szkodą [vide M. A. S., Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji. Komentarz, wyd. VI]. Odnotować również należy, że termin „zachowanie niezgodne z prawem” należy rozumieć jako zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej. Pojęcie zaś „przy wykonywaniu czynności”, obejmuje wszystkie działania i zaniechania o charakterze władczym zmierzające do realizacji celu egzekucji.

Obowiązek wykazania powyższych przesłanek, zgodnie z dyspozycją art. 6 k.c., spoczywa na stronie powodowej, która z powołanych przez siebie okoliczności wywodzi skutki prawne.

Analiza akt sprawy, pod kątem powyżej wskazanych przesłanek, doprowadziła Sąd Okręgowy do przekonania, że prawidłowym był również wniosek Sądu Rejonowego, iż powódka wykazała wszystkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej komornika.

W pierwszej kolejności nie budziło wątpliwości Sądu Okręgowego, iż w sprawie wystąpiły podstawy do przypisania działaniom komornika cech bezprawności.

Na wstępie wskazać trzeba, że należy podzielić stanowisko sądu pierwszej instancji, który stwierdził, że zachowanie pozwanego komornika w postaci wystosowania do Urzędu Miejskiego w S. pisma informującego o dokonanym zajęciu z wnioskiem o wpisanie zastrzeżenia było niezgodne z prawem. Poza sporem pozostawało bowiem, że pismem z dnia 19 grudnia 2011 roku pozwany P. M. jako Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie złożył do Wydziału Komunikacji Urzędu Miejskiego w S. wniosek o dokonanie zastrzeżenia sprzedaży między innymi w odniesieniu do samochodu marki V. (...), którego właścicielami byli T. B., B. Ł. oraz K. K. powołując się na fakt zajęcia tego pojazdu. Powyższe działanie komornika, który wniósł o wpis takiego zastrzeżenia nie było właściwe, skoro zajęcie to nigdy nie miało miejsca. Co więcej, podkreślenia wymaga, iż bezprawność czynu została niejako potwierdzona postanowieniem z dnia 19 marca 2013 roku wydanym przez Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie, którym to sąd egzekucyjny uchylił czynności komornika w postaci wniosków komorników z dnia 19 grudnia 2011 roku oraz z dnia 14 listopada 2012 roku z uwagi na brak zajęcia ruchomości wskazanej we wnioskach. Bez znaczenia z punktu widzenia okoliczności sprawy ma okoliczność, czy pozwany komornik w dniu 19 grudnia 2011 roku nie miał wiedzy na temat tego, że właścicielami spornego pojazdu byli: T. B., B. Ł. oraz K. K., albowiem jego czyn niedozwolony, z którym powódka wiązała odpowiedzialność odszkodowawczą polegał nie tyle na złożeniu wniosku o wpis zastrzeżenia do ewidencji pojazdów, leczy na tym, że w treści tego wniosku zawarł nieprawdziwą informację o zajęciu samochodu.

Niezależnie od istnienia przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego w postaci bezprawności działania, wykazana została przez powódkę również inna przesłanka, a mianowicie szkoda. Pod pojęciem szkody rozumieć należy uszczerbek w prawnie chronionych dobrach majątkowych, wyrażający się w różnicy między stanem tych dóbr, jaki istniał i jaki następnie mógłby istnieć w ramach normalnej kolei rzeczy, a stanem jaki powstał na skutek zdarzenia wywołującego zmianę polegającą na uszczupleniu aktywów lub zwiększeniu pasywów.

W niniejszym postępowaniu wykazano bowiem, że powódka poniosła szkodę majątkową, ponieważ w związku z postępowaniem sądowym prowadzonym z jej powództwa przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej w W. o zwolnienie zajętej rzeczy spod egzekucji poniosła koszty sądowe w postaci opłat sądowych w łącznej kwocie 536 złotych oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych, a nadto jej majątek został obciążony wymagalnym zobowiązaniem do poniesienia kosztów procesu w wysokości 2417 złotych. Zaznaczyć trzeba, że rację ma pozwany P. M. wskazując, że Sąd Rejonowy uznał za okoliczność bezsporną fakt zapłaty przez powódkę powyższych kosztów procesu. Okoliczność ta nie została bowiem przyznana przez pozwanych ani wprost ani w sposób dorozumiany. Biorąc pod uwagę, że strona powodowa na tę okoliczność nie naprowadziła żadnych dowodów, uznać ją trzeba za niewykazaną. Podkreślić jednak trzeba, że w rozpoznawanej sprawie nie ma znaczenia dla ustalenia istnienia szkody, czy powódka faktycznie zapłaciła zasądzone od niej na rzecz przeciwnika koszty procesu, albowiem istotne jest, że jej pasywa majątkowe uległy zwiększeniu na skutek obciążenia powódki obowiązkiem zapłaty kosztów procesu. Z tego względu sąd pierwszej instancji zasadnie przyjął, że powódka poniosła szkodę w wysokości 2.970 złotych

W niniejszej sprawie główną oś sporu stanowiło ustalenie istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy takim zachowaniem komornika a szkodą powódki w postaci konieczności poniesienia kosztów postępowania sądowego związanego z wszczęciem przegranego ostatecznie przez powódkę procesu o zwolnienie spod egzekucji.

Również i w tym zakresie ustalenia Sądu Rejonowego są prawidłowe. Sąd Okręgowy podziela bowiem wyrażony przez ten sąd pogląd, iż związek przyczynowy między działaniem komornika a szkodą powódki ma charakter adekwatnego związku przyczynowego.

Nie ulega bowiem wątpliwości, iż uzyskanie informacji o dokonanym przez komornika sądowego zajęciu ruchomości będącej własnością osoby trzeciej, wobec której nie toczy się dane postępowanie egzekucyjne może prowadzić do wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego. Powódka uzyskując informacje o rzekomym zajęciu podjęła zatem odpowiednie w tym zakresie kroki prawne mające na celu ochronę jej interesów. Sąd Okręgowy podziela przy tym stanowisko Sądu Rejonowego, iż to błędnie sformułowane pismo komornika sądowego, o którym powódka powzięła wiedzę, stanowiło zasadniczą przyczyną wszczęcia przez nią postępowania sądowego, albowiem to właśnie informacja komornika o dokonanym zajęciu, znajdująca się w urzędowym piśmie skutkowała taką a nie inną reakcją osoby trzeciej - powódki, która polegała na wytoczeniu powództwa o zwolnienie spod egzekucji. Dopiero zaś ustalenie w toku tego postępowania sądowego, iż do zajęcia w rzeczywistości w ogóle nie doszło, spowodowało oddalenie powództwa, a co za tym idzie obciążenie powódki kosztami tego postępowania.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut apelacji pozwanych o braku związku przyczynowego. Zarzut ten był oparty na twierdzeniu, że powódka o zajęciu powzięła wiedzę jedynie od dłużnika T. B., a nie od komornika sądowego. Tymczasem skarżący nie bierze pod uwagę, że z zeznań świadka T. B. wynika, iż jakkolwiek pierwsza informacja o zajęciu samochodu pochodziła od jego kontrahenta, to po jej uzyskaniu siostra dłużnika [będąca też córka powódki] na jego prośbę udała się do właściwego urzędu i tam zapoznała się z pismem urzędowym z dnia 19 grudnia 2011 roku, w którym komornik wskazał, iż dokonuje zastrzeżenia w związku z zajęciem samochodu. To ta osoba poinformowała też powódkę o treści powyższego pisma. Tym samym to treść sporządzonego przez komornika sądowego była ostatecznie źródłem wiedzy powódki o zajęciu samochodu, która skłoniła ją do decyzji o wytoczeniu powództwa przeciwegzekucyjnego, a to zaś doprowadziło ostatecznie do nałożenia na nią obowiązku poniesienia kosztów sądowych i kosztów procesu w ramach powyższego postępowania.

Przedstawiona powyżej geneza powstania obowiązku uiszczenia przez powódkę powyższych kosztów uzasadnia więc wniosek o istnieniu normalnego związku przyczynowego pomiędzy ich powstaniem a niezgodnym z prawem zachowaniem komornika sądowego.

W związku z powyższym wobec ziszczenia się przesłanek odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji powództwo należało uwzględnić co do zasady.

Sąd Rejonowy prawidłowo zauważył jednak potrzebę rozważenia zachowania powódki pod kątem przyczynienia się jej do powstania szkody.

Zgodnie bowiem z treścią art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Przepis art. 362 k.c. stanowi ustawowy przypadek tzw. ius moderandi. Znajduje on uzasadnienie w ogólnym założeniu, że jeżeli sam poszkodowany swoim zachowaniem się wpłynął na powstanie lub zwiększenie szkody, jest rzeczą słuszną - co do zasady - aby ponosił również konsekwencje swego postępowania. Powyższy przepis wprowadza więc odstępstwo od zasady pełnego odszkodowania wyrażonej w art. 361 § 2 k.c..

Podkreślenia wymaga, że pojęcie „przyczynienia się poszkodowanego” nie zostało wyjaśnione normatywnie, co powoduje, iż zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie brak zgody co do rozumienia tego przepisu [vide szerzej T. W. (w:) Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. I, Wydawnictwo (...), W. 1996, s. 58 – 62]. Nie budzi wątpliwości, że pomiędzy zachowaniem poszkodowanego a powstaniem lub zwiększeniem szkody musi zachodzić adekwatny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. Przedmiotem sporu jest natomiast, czy postępowanie poszkodowanego musi być zawinione. Sąd Okręgowy podziela stanowisko, że przesłanki przyczynienia się do powstania szkody kształtują się w sposób zróżnicowany w zależności od podstawy prawnej, z jakiej wywodzi się roszczenie odszkodowawcze. Jeżeli więc sprawca szkody ponosi odpowiedzialność na zasadzie winy, o przyczynieniu się poszkodowanego do powstania można mówić tylko wtedy, gdy można przypisać mu winę w znaczeniu subiektywnym. Odmiennie przedstawia się sytuacja przy odpowiedzialności na zasadzie ryzyka lub słuszności. Wówczas bowiem do zastosowania art. 362 k.c. wystarczy obiektywna nieprawidłowość zachowania się poszkodowanego. Pogląd powyższy wyraził Sąd Najwyższy między innymi w uchwale składu 7 sędziów z dnia 20 września 1975 roku [III CZP 8/75, OSNCP 1976, z. 7 – 8, poz. 151] oraz w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 października 1998 roku, [II UKN 259/98, OSNAP 1999, z. 21, poz. 698].

W rozpoznawanej sprawie odpowiedzialność pozwanego P. M. oparta była na konstrukcji bezprawności w znaczeniu obiektywnym. Z tego względu także dla przyjęcia przyczynienia się powódki do powstania szkody konieczne, a zarazem wystarczające było ustalenie:

1.  istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem poszkodowanej a powstaniem szkody;

2.  obiektywnej nieprawidłowość zachowania poszkodowanej.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższe przesłanki w rozpoznawanej sprawie zostały spełnione, aczkolwiek w odniesieniu do innego aspektu zachowania powódki niż to uczynił sąd pierwszej instancji.

Sąd Rejonowy przyjął mianowicie, że powódka przyczyniła się w połowie do powstania szkody w ten sposób, że pomimo posiadanej już w toku procesu przed Sądem Okręgowym w Szczecinie, sygn. akt X GC 816/12 wiedzy o niedokonaniu przez komornika zajęcia pojazdu nie zdecydowała się na cofnięcie pozwu, czym mogła uchronić się od obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania,. Sąd Okręgowy nie podziela tego stanowiska, albowiem nawet w przypadku cofnięcia pozwu powódka co do zasady powinna zostać obciążona kosztami procesu na rzecz strony pozwanej w oparciu o dyspozycję art. 203 § 2 k.p.c., skoro wytoczenie przez nią powództwa było od początku bezzasadne. Możliwość odstąpienie od obciążenia powódki kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c. miało jedynie charakter hipotetyczny z uwagi na to, że musiałyby zaistnieć szczególne okoliczności uzasadniające zastosowanie tego przepisu. W ocenie Sądu Okręgowego można mieć uzasadnione wątpliwości, czy sąd rozpoznający sprawę z powództwa o zwolnienie od egzekucji nawet w przypadku cofnięcia pozwu zdecydowałby się na odstąpienie od obciążenia powódki kosztami procesu na rzecz pozwanego w tamtym procesie, skoro (...) Bank Spółka Akcyjna w W. nie miała żadnego wpływu na decyzję powódki o wniesieniu pozwu i od samego początku podnosiła, że nie doszło do zajęcia na wniosek wierzyciela spornego pojazdu. W związku z tym nie można uznać w sposób graniczący ze pewnością, że w powyższej sytuacji powódka nie zostałaby obciążona kosztami procesu na rzecz (...) Banku Spółki Akcyjnej w W.. To zaś oznacza, że pomiędzy zachowaniem powódki polegającym na zaniechaniu cofnięcia pozwu a powstaniem szkodą w postaci zobowiązania do zapłaty kosztów procesu stronie przeciwnej nie istniał adekwatny związek przyczynowy. Tym bardziej takiego związku nie można się doszukać pomiędzy powyższym zachowaniem powódki a uszczerbkiem w jej majątku związanym z poniesieniem przez nią w tym postępowaniu kosztów sądowych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Teoretycznie, gdyby powódka cofnęła pozew przed pierwszą rozprawą, to mogłaby liczyć na zwrot połowy uiszczonej opłaty sądowej od pozwu, jednak strona powodowa trafnie podniosła, że decyzja o cofnięciu pozwu mogłaby nastąpić najwcześniej po rozpoczęciu pierwszej rozprawy, kiedy mogła zapoznać się z aktami egzekucyjnymi, a cofnięcie pozwu w tej sytuacji wyłączałoby możliwość zwrotu części opłaty sądowej od pozwu.

Sąd Okręgowy doszukał się natomiast przyczynienia powódki do powstania szkody w jej nieprawidłowym zachowaniu związanym z samą decyzją o wytoczeniu powództwa przeciwegzekucyjnego. Jak wskazano wyżej, powódka uzyskała informację o rzekomo dokonanym zajęciu pojazdu od dłużnika T. B., który informację tę uzyskał z treści pisma urzędowego. Ta okoliczność mogła u niej wywołać przekonanie, że doszło do naruszenia jej prawa i w konsekwencji uzasadniać podjęcia czynności zmierzających do ochrony tego prawa. Zaznaczyć jednak trzeba, że wniesienie pozwu o zwolnienie zajętej rzeczy spod egzekucji powinno być środkiem ostatecznym, a wcześniej powódka powinna rozważyć podjęcie innych czynności, w szczególności ustalić, czy faktycznie doszło do zajęcia rzeczy i ewentualnie, czy możliwe jest zwolnienie tej rzeczy spod egzekucji przez samego wierzyciela. Tymczasem powódka zdecydowała się ona na wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego bez wyczerpania wszystkich możliwości weryfikacji informacji o zajęciu. W ocenie Sądu Okręgowego powódka powinna podjąć takie działania przy uwzględnieniu podwyższonego miernika staranności o własne interesy, jakie powinien cechować przedsiębiorcę. Powódka nie mogła bowiem na podstawie okoliczności sprawy mieć pewność, że do zajęcia doszło. Powódka jako współwłaścicielka pojazdu, a zarazem matka i wspólniczka dłużnika powinna wiedzieć, że pomimo upływu kilku miesięcy od daty pisma komornika w przedmiocie wpisu zastrzeżenia do ewidencji pojazdów rzekomo zajęty samochód znajdował się cały czas w dyspozycji dłużnika i nie doszło do podjęcia czynności przez komornika związanych z jego faktycznym zajęciem, a zwłaszcza nie doszło do odebrania tej rzeczy od dłużnika. Do wniosku takiego powinien skłonić ją także fakt, że ani jej ani dłużnikowi T. B. nie został doręczony odpis protokołu zajęcia. Te wszystkie okoliczności powinny u powódki wzbudzić wątpliwości, czy czynność zajęcia została dokonana i w konsekwencji uzasadniać podjęcie działań zmierzających do weryfikacji informacji wynikających z pisma komornika z dnia 19 grudnia 2011 roku. Za takim stanowiskiem przemawia dodatkowo okoliczność, że powódka od samego początku korzystała z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, będącego radcą prawną, który powinien być świadomy procedur obowiązujących w razie zajęcia rzeczy w toku postępowania egzekucyjnego.

W ocenie Sądu Okręgowego bezzasadne są odmienne twierdzenia powódki o braku możliwości powzięcia przez nią działań zmierzających do potwierdzenia informacji o zajęciu. Zauważyć trzeba, że jakkolwiek formalnie powódka była osobą trzecią w rozumieniu art. 841 k.p.c., to jednak z uwagi na więzi rodzinne i gospodarcze z dłużnikiem powinna dysponować wiedzą o przebiegu postępowania egzekucyjnego lub posiadać możliwość uzyskania tej wiedzy przy pomocy tegoż samego dłużnika, która jako strona postępowania egzekucyjnego mógłby sam dokonać wglądu w akta sprawy lub udzielić innej osobie pełnomocnictwa do takich czynności. Co więcej, sama powódka jako osoba, której prawo zostało naruszone na skutek rzekomego zajęcia samochodu przez komornika sądowego, mogła się zwrócić do niego o udzielenie informacji, czy do takiego zajęcia doszło i domagać się przesłania jej odpisu protokołu zajęcia. Tymczasem zgodzić się należy z pozwanymi, że powódka nie wykazała, aby takie czynności podjęła. W szczególności w aktach egzekucyjnych brak jest śladu jakiegokolwiek pisma czy jej działania lub innej osoby [zwłaszcza córki powódki] które świadczyłyby o podejmowanych przez nią próbach powzięcia informacji co do rzeczywistego zajęcia pojazdu stanowiącego jej współwłasność. Z akt tych nie wynika również, aby dłużnik żądał przesłania protokołu zajęcia przez komornika, co niewątpliwie mógł uczynić przebywając nawet poza granicami kraju. Za wnioskiem o zaniechaniu podjęcia przez powódkę nawet próby wglądu w akta egzekucyjne lub uzyskania w inny sposób informacji o przebiegu czynności egzekucyjnych świadczy fakt, że powódka, która według jej twierdzeń, miała dowiedzieć się o zajęciu samochodu w dniu 13 lipca 2012 roku, tego samego dnia za pomocą profesjonalnego pełnomocnika wystosowała do wierzyciela wniosek o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji. Z punktu widzenia doświadczenia życiowego trudno sobie wyobrazić, że w ciągu najwyżej kilku godzin, które mogłyby upłynąć od powzięcia przez nią wiedzy o zajęciu samochodu a wysłaniem pisma z dnia 13 lipca 2012 roku, powódka byłaby w stanie podjąć działania zmierzające do ustalenia stanu prowadzonej egzekucji, w szczególności podjąć próbę wglądu do akt egzekucyjnych. To zaś świadczy, że powódka uznała za wystarczające informacje otrzymane od dłużnika i sama w żaden sposób ich nie weryfikowała. Wskazuje na to także fakt, że nie czekając na odpowiedź wierzyciela i nie sprawdzając nawet, czy w międzyczasie nie doszło do zwolnienia rzekomo zajętej rzeczy od egzekucji, powódka już w dniu 24 lipca 2012 roku wniosła pozew przeciwko (...) Bankowi Spółce Akcyjnej w W..

W tym miejscu zaznaczyć trzeba, że powództwo o zwolnienie zajętej rzeczy spod egzekucji powinno być wytoczono w terminie 30 dni od daty powzięcia przez powódkę wiedzy o naruszenia jej prawa, a więc powódka mogła to uczynić do 13 sierpnia 2012 roku i w tym czasie podjąć działania zmierzające do weryfikacji informacji o zajęciu przedmiotowego pojazdu. Dodać trzeba, że wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, nie istniały szczególne okoliczności, które uzasadniały szybsze wytoczenie powództwa. Jak wskazano wyżej, powódka na podstawie pisma z dnia 19 grudnia 2011 roku mogła przyjąć, że zajęcie pojazdu nastąpiło w tej dacie, a więc prawie osiem miesięcy wcześniej. Trudno założyć, że oczekiwanie z podjęciem decyzji o wytoczeniu powództwa przez dalszy miesiąc mógł wywołać bardziej negatywne skutki dla powódki, w szczególności, aby powódka mogła się obawiać dokonania sprzedaży licytacyjnej samochodu. Jak wyjaśniono wcześniej, gdyby takie ryzyko istniało, to zapewne powódka lub jej syn, będący dłużnikiem wiedzieliby o podjęciu przez komornika faktycznych czynności związanych z zajęciem. Oznacza to, że strona powodowa miała zatem czas na zweryfikowanie uzyskanej informacji o zajęciu, a tym samym na należyte przygotowanie się do wytoczenia powództwa. Nie ulega zaś wątpliwości, iż nie poczyniła ona żadnych działań zmierzających do uzyskania od komornika stosownych informacji. Poza sporem pozostaje, że powódka, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, nie złożyła do komornika wniosku o udzielenie takiej informacji. Nie wykazano także, że o tego rodzaju informację wystąpił również T. B.. W tym stanie rzeczy zasadne są zatem podnoszone w apelacji P. M. zarzuty dotyczące zaniechania przygotowania się przez powódkę do wytoczenia powództwa w należyty sposób.

Dodać trzeba, że to niewątpliwie na powódce ciążył obowiązek procesowy wykazania, iż w ogóle podjęła próbę uzyskania dostępu do akt komorniczych, a z przyczyn leżących po stronie komornika dostępu takiego nie uzyskała, czego jednakże nie wykazała. W sprawie brak jest bowiem jakiegokolwiek dowodu, który by pozwalał przyjąć, że rzeczywiście powódka taką próbę w ogóle podjęła. Jak wskazano wyżej, sam zaś ustalony w sprawie przebieg zdarzeń wyklucza możliwość podjęcia przez nią takich prób. Powtórzyć bowiem należy, że w ocenie Sądu Okręgowego brak jest fizycznej możliwości ku temu, aby powódka, po tym jak dnia 13 lipca 2012 roku dowiedziała się o okolicznościach zajęcia, jeszcze tego samego dnia ustanowiła profesjonalnego pełnomocnika, następnie przy jego pomocy wysłała wezwanie skierowane do wierzyciela wzywające do zwolnienia spod zajęcia oraz podjęła czynności zmierzające do uzyskania stosownych informacji u komornika sądowego. Przeczą temu nadto zeznania dłużnika, co utwierdza tylko Sąd Okręgowy w przekonaniu o niewiarygodności wersji strony powodowej co do okoliczności związanych z ustaleniem tego, czy rzeczywiście doszło do zajęcia pojazdu przez komornika.

Wszystkie te okoliczności doprowadziły Sąd Okręgowy do wniosku, że zaniechanie podjęcia przez powódkę działań zmierzających do weryfikacji informacji o zajęciu pojazdu przez komornika sądowego i wniesienie pozwu o zwolnienie od egzekucji bez oczekiwania na odpowiedź wierzyciela było z jej strony zachowaniem obiektywnie nieprawidłowym, które jednocześnie pozostawało w adekwatnym związku przyczynowym z powstaniem szkody polegającej na powstaniu uszczerbku w jej majątku w postaci równowartości kosztów poniesionych przez powódkę lub do których uiszczenia powódka została zobowiązania w związku z wytoczonym powództwem przeciwegzekucyjnym. To zaś uzasadnia przypisanie jej przyczynienia się do powstania szkody.

Z treści art. 362 k.c. wynika, że ustalenie kryteriów, które należy uwzględnić przy dokonywaniu obniżenia odszkodowania zostało pozostawione orzecznictwu. Sam przepis przedstawia je bardzo ogólnie, zawierając je w zwrocie „stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron". Taka redakcja przepisu niewątpliwie nakazuje, by uwzględniać wszystkie okoliczności konkretnej sprawy, a nie tylko sam stopień przyczynienia się do szkody. Jednocześnie kodeks cywilny nie ustanawia żadnych sztywnych kryteriów. W piśmiennictwie podkreśla się, że taka elastyczna formuła pozwala sędziemu na pewną swobodę w zakresie kształtowania obowiązku odszkodowawczego W orzecznictwie i piśmiennictwie za okoliczności, które należy uwzględnić przy dokonywaniu obniżenia odszkodowania uznano między innymi: stopień winy obu stron, stopień przyczynienia się obu stron do powstania szkody, wiek poszkodowanego, stopień naruszenia obiektywnych reguł postępowania przez poszkodowanego, ich konfrontacja z zarzutami stawianymi odpowiedzialnemu za szkodę, pobudki, motywy, jakimi kierował się poszkodowany, podejmując działanie nieprawidłowe (np. altruizm), ciężar naruszonych przez sprawcę obowiązków i stopień ich naruszenia, szczególne okoliczności danego wypadku, np. działanie poszkodowanego ze szlachetnych pobudek, specyficzne cechy osobiste, rozmiar i waga uchybień po stronie poszkodowanego, ocena samej przyczyny wyrządzającej szkodę, ocena zachowania się poszkodowanego.

W okolicznościach niniejszej sprawy uznać trzeba, że stopień obiektywnej nieprawidłowości zachowania powódki i pozwanego P. M. był porównywalny, podobnie, jak wpływ ich postępowania na powstanie szkody, a to uzasadnia przyjęcia, analogicznie, jak uczynił to Sąd Rejonowy, że powódka przyczyniła się do powstania szkody o 50 %, co uzasadnia odpowiednie zmniejszenie należnego jej odszkodowania. Skoro szkoda poniesiona przez powódkę odpowiada kwocie 2970 złotych, to po uwzględnieniu 50 – procentowego przyczynienia się powódki do powstania szkody, na pozwanego P. M. należało nałożyć obowiązek zapłaty na rzecz powódki połowy tej kwoty, czyli 1485 złotych. Z tego względu rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonym wyroku okazało się prawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 23 ust. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji Skarb Państwa jest odpowiedzialny za szkodę solidarnie z komornikiem. Tym samym Sąd Rejonowy zasadnie zasądził kwotę 1485 złotych także od pozwanego Skarbu Państwa, przy czym trafnie uznał, że statio fisci Skarbu Państwa- stanowi Prezes Sądu Okręgowego w Szczecinie.

Zgodnie bowiem z treścią art. 67 § 2 k.p.c. za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej. W zakresie określonym odrębną ustawą za Skarb Państwa czynności procesowe podejmuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa. Powyższy przepis nie reguluje generalnie kwestii reprezentacji lecz zawiera swego rodzaju odesłanie do norm kompetencyjnych dotyczących określonej jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa, mogącej występować w roli statio fisci. Jasnym jest, że gdy stroną pozwaną w postępowaniu jest Skarb Państwa, prawidłowe oznaczenie strony pozwanej powinno zawierać określenie „Skarb Państwa” i wskazywać właściwą państwową jednostkę organizacyjną, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie.

Obowiązek właściwego oznaczenia strony pozwanej spoczywa na powodzie, jednakże w praktyce za ukształtowany uważany jest pogląd, iż sąd orzekający winien czuwać nad tym, by Skarb Państwa był reprezentowany w procesie przez właściwą jednostkę. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego sąd ten musi w ramach podstawy faktycznej powództwa wyjaśnić i ustalić powiązanie między strukturą organizacyjną i zakresem działania danej jednostki a dochodzonym roszczeniem. Skarb Państwa, posiadając osobowość prawną (art. 33 k.c. i 64 § 1 k.p.c.), ma zdolność sądową, czyli zdolność do samodzielnego występowania w procesie. Jednakże czynności za Skarb Państwa dokonuje organ właściwej jednostki organizacyjnej [vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2011 roku, III CKN 295/00]

Zaakcentować też należy, że bez względu na rodzaj i ilość jednostek organizacyjnych faktycznie realizujących prawa i obowiązki Skarbu Państwa jako osoby prawnej stroną stosunków cywilnoprawnych jest zawsze Skarb Państwa, a nie te jednostki organizacyjne. Bezpośrednią konsekwencją tego jest, że zmiana, czy likwidacja jednostek organizacyjnych wykonujących zadania nie władcze Skarbu Państwa pozostaje bez wpływu na istnienie materialnoprawnej podmiotowości Skarbu Państwa w zakresie skutków tych działań (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 roku, IV CKN 1302/00). Nawet więc przez zmianę statio fisci Skarbu Państwa nie dochodzi do zmiany strony procesowej. Dzieje się tak dlatego, że Skarb Państwa jest szczególną osobą prawną, która personifikując państwo nie ma siedziby, ani organów w rozumieniu art. 38 k.c., a za nią podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej.

Biorąc pod uwagę powyższe zasadne staje się w tym względzie odwołanie do treści wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2014 roku, II CSK 764/13 zgodnie z którym biorąc pod uwagę treść art. 67 § 2 k.p.c. można uznać, że w sprawach dotyczących solidarnej odpowiedzialności Skarbu Państwa z komornikiem czynności procesowe powinien podejmować za Skarb Państwa organ sądu. Stosownie do art. 22 § 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) prezes sądu okręgowego wykonuje czynności administracji sądowej w stosunku do sądów rejonowych na obszarze właściwości sądu okręgowego oraz sprawuje nadzór nad działalnością tych sądów. Prezes sądu okręgowego jest więc właściwym organem do podejmowania czynności za Skarb Państwa w tego rodzaju sprawach.

Sąd Okręgowy dostrzega, iż przywołany w powyższym wyroku art. 22 § 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych został uchylony z dniem 28 marca 2012 roku przez ustawę z dnia 18 sierpnia 2011 roku o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011 roku, Nr 203, poz. 1192). Okoliczność ta nie ma jednakże wpływu na treść zapadłego w niniejszej sprawie rozstrzygnięcia. W apelacji podniesione zostało, iż kwestia odpowiedzialności powinna być oceniania od momentu powstania szkody, a co za tym idzie przyjęto, iż momentem, w którym szkoda powstała jest dzień uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie z dnia 26 marca 2013 roku, a więc dzień kiedy przywołany przepis nie obowiązywał. Stanowisko to jest jednakże niesłuszne, bowiem o zasadzie odpowiedzialności Skarbu Państwa decyduje data zdarzenia, które doprowadziło do powstania szkody, a nie samo powstanie szkody. Za moment ten należy uznać zatem czas, w którym doszło do bezprawnego działania komornika. Okoliczność, iż szkoda skonkretyzowała się dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia Sądu Okręgowego nie może być podstawą do czynienia w tym względzie ustaleń, bowiem czynności nadzorcze nad komornikiem związane są z jego działalnością, a tą działalnością w omawianej sprawie były działania związane z wpisaniem zastrzeżenia o zajęciu pojazdu, co nastąpiło jeszcze w czasie obowiązywania wskazanego powyżej przepisu. Skoro w owym czasie przepis art. 22 § 3 wyżej wymienionej ustawy obowiązywał, to on stanowi podstawę do określenie jednostki występującej w imieniu Skarbu Państwa.

Konkludując, Sąd Okręgowy uznał, że rozstrzygnięcie zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku okazało się zasadne i tym samym na podstawie art. 385 k.p.c. apelacje podlegały oddaleniu, co znalazło odzwierciedlenie w punkcie pierwszym sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Przepis uzupełnia zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, wprowadzając zasadę kompensaty (zniesienia kosztów) oraz zasadę ich stosunkowego rozdziału. W niniejszej sprawie wszystkie apelacje zostały oddalone, zaś poniesione przez strony koszty procesu w postępowaniu apelacyjnym były do siebie zbliżone, co uzasadniało wzajemnie zniesienie kosztów postępowania. W tym stanie rzeczy orzeczono jak w punkcie drugim sentencji.

SSO Violetta Osińska SSO Tomasz Sobieraj SSO Dorota Gamrat - Kubeczak