Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 czerwca 2016 roku w S.

sprawy z powództwa R. M.

przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu Szczecin - Centrum w Szczecinie

o zapłatę

na skutek apelacji powoda i pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 1 września 2015 roku, sygn. akt I C 1697/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  w punkcie I. zasądza od pozwanego Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie na rzecz powoda R. M. kwotę 10.000 (dziesięć tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 kwietnia 2013 roku i w pozostałej części oddala powództwo;

b.  w punkcie III. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 967 (dziewięćset sześćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  oddala apelację powoda w pozostałej części;

3.  oddala apelację pozwanego w pozostałej części;

4.  znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu w postępowaniu apelacyjnym;

5.  odstępuje od obciążania powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Marzenna Ernest SSO Sławomir Krajewski SSO Zbigniew Ciechanowicz

Sygn. akt II Ca 1593/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2 czerwca 2012 roku (złożonym w dniu 19 czerwca 2012 r.) kierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w G. R. M. wniósł o zasądzenie kwoty 25.000 zł z odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania w związku z „przytrzymaniem w Zakładzie Karnym w G. ponad okres na jaki miał orzeczoną kare pozbawienia wolności”.

Uzasadniając swoje żądanie powód wskazał, iż był osadzony w Zakładzie Karnym w G. od 16 lutego 2005 roku do 22 czerwca 2009 roku. W tym czasie wydano w stosunku do niego 2 wyroki łączne, w których początek odbywania kary przypadał na 1 stycznia 2007 roku, a koniec na 28 lutego 2009 roku, natomiast powód został zwolniony dopiero w dniu 22 czerwca 2009 roku. To według powoda oznacza, iż przez 114 dni przebywał w zakładzie karnym bezprawnie, co naraziło go na szkodę, gdyż nie mógł w tym czasie podjąć pracy oraz na krzywdę wynikającą ze stresu związanego z przebywaniem w warunkach izolacyjnych.

W piśmie z dnia 24 czerwca 2013 r. powód zmienił powództwo i wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 50.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, precyzując, iż kwoty 5104 zł domaga się tytułem odszkodowania, a kwoty 44.896 zł tytułem zadośćuczynienia. Nadto wniósł o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Skarb Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie, wskazując, iż działania tej jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa były bezprawne i wyrządziły powodowi szkodę majątkową i niemajątkową.

Postanowieniem z dnia 16 lipca 2013 roku Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Skarb Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie, natomiast postanowieniem z dnia 18 sierpnia 2015 roku zwolnił Zakład Karny w G. od dalszego udziału w sprawie w charakterze pozwanej jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa.

Reprezentujący pozwanego Skarb Państwa – Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie Prezes tego sądu wniósł o oddalenie powództwa podnosząc, iż w jego ocenie żądanie powoda nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu cywilnym, lecz powinno być rozpoznawane w trybie przepisów ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks postepowania karnego. Nadto pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia, jak i zakwestionował twierdzenie powoda o bezprawnym pozbawieniu go wolności przez okres 114 dni.

Wyrokiem z dnia 1 września 2015 roku Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie: zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 20.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 roku do dnia zapłaty (punkt I.); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (punkt II.); zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6600 zł tytułem kosztów procesu (punkt III.) i ustalił że koszty sądowe ponosi Skarb Państwa (punkt IV.).

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na ustalonym w sposób następujący stanie faktycznym:

W dniu 26 sierpnia 2007 roku R. M., odbywający karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w G., zwrócił się do Sądu Rejonowego w Szczecinie V Wydziału Karnego z wnioskiem o wydanie wyroku łącznego, obejmującego następujące wyroki: wyrok SR w Szczecinie z dnia 1.09.2004 r., sygn. VK 1864/03, skazujący na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności; wyrok SR w Szczecinie z dnia 14.04.2004 r. sygn. VK 1679/03, skazujący na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności; wyrok SR w Szczecinie z dnia 6.12.2005 roku, sygn. VK 716/05, skazujący na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności; wyrok SR w Szczecinie z dnia 26.04.2006 roku sygn. VK 748/05, skazujący na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności; wyrok SR w Szczecinie z dnia 2.08.2007 roku, sygn. VK 589/06, skazujący na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Sprawa z wniosku R. M. została zarejestrowana pod sygn. VK 1002/07. We wrześniu i październiku 2007 roku do akt powyższej sprawy dołączono odpisy wyroków, których dotyczył wniosek o orzeczenie kary łącznej oraz naliczenia kar sporządzone przez Zakład Karny w G., z których wynikało, iż kary pozbawienia wolności mają być odbywane w następujących okresach: z wyroku sygn. VK 1864/03 od dnia 19.02.2005 r. do 19.08.2006 r., z wyroku sygn. VK 1679/03 od dnia 19.08.2006 r. do 3.04.2007 r., z wyroku sygn. VK 716/05 od dnia 3.04.2007 r. do 3.12.2007 r., z wyroku sygn. VK 748/05 od dnia 3.12.2007 r. do 1.06.2009 r. i z wyroku sygn. VK 589/06 od dnia 2.06.2009 r. do 2.12.2010 r.

Wyrokiem łącznym z dnia 15 listopada 2007 r., wydanym pod sygn. akt VK 1002/07, Sąd Rejonowy w Szczecinie w miejsce kar jednostkowych pozbawienia wolności wymierzonych powodowi wyrokami w sprawach sygn. VK 1679/03, VK 1864/03 i VK 716/05 orzekł karę łączną 3 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności, zaliczając na poczet tej kary okresy faktycznego pozbawienia wolności: od 25.07.2002 r. do 12.12.2002 r., od 19.09.2003 r. do 19.03.2004 r., od 19.08.2006 r. do 3.04.2007 r., od 19.02.2005 r. do 19.09.2006 r.; a w miejsce kar jednostkowych pozbawienia wolności wymierzonych powodowi wyrokami w sprawach sygn. VK 748/05 i VK 589/06 orzekł karę łączną 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, zaliczając na poczet tej kary okres faktycznego pozbawienia wolności od 10.01.2005 r. do 10.01.2005 r.

Wyrokiem z dnia 5 maja 2008 r., w sprawie IV Ka 185/08, wyrok SR w Szczecinie z dnia 15 listopada 2007 r., w sprawie sygn. VK 1002/07 został uchylony i sprawa R. M. została przekazana do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawie została nadana sygnatura akt VK 375/08. Wyrokiem łącznym z dnia 23 czerwca 2008 r., wydanym pod sygn. akt VK 375/08, Sąd Rejonowy w Szczecinie w miejsce kar jednostkowych pozbawienia wolności wymierzonych powodowi wyrokami w sprawach sygn. VK 1679/03, VK 1864/03 i VK 716/05 orzekł karę łączną 2 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności, zaliczając na poczet tej kary okresy faktycznego pozbawienia wolności: od 25 07.2002 r. do 12.12.2002 r., od 19.09.2003 r. do 19.03.2004 r., od 19.08.2006 r. do 3.04.2007 r., od 19.02.2005 r. do 19.09.2006 r. W odniesieniu do wyroków wydanych w sprawach o sygn. VK 748/05 i VK 589/06 Sąd w pkt IV wyroku umorzył postępowanie.

Wyrokiem z dnia 21 października 2008 r., w sprawie sygn. IV Ka 1125/08, wyrok SR w Szczecinie z dnia 23 czerwca 2008 r. został utrzymany w zakresie kary łącznej 2 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności w sprawach sygn. VK 1679/03, VK 1864/03 i VK 716/05, natomiast w części umarzającej postępowanie w sprawach o sygn. VK 748/05 i VK 589/06 został uchylony i sprawa w tym zakresie została przekazana do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawie została nadana sygnatura akt IV K 433/09. W części, w jakiej wyrok z dnia 23 czerwca 2008 r. uprawomocnił się z dniem 21 października 2008 r. został on w dniu 5 marca 2009 r. skierowany do wykonania pod sygn. akt VK 375/08.

W związku z wykonywaniem powyższego wyroku Zakład Karny w G. w dniu 25 marca 2009 r. poinformował Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie, iż suma okresów zaliczonych na poczet kary łącznej 2 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności przewyższa wymiar tej kary.

Postanowieniem z dnia 26 marca 2009 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie na podstawie art. 420 § 2 kpk wyeliminował z pkt II wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 23.06.2008 r. okres od 19.02.2005 r. do 19.09.2006 r. zaliczony na poczet orzeczonej tym wyrokiem kary łącznej pozbawienia wolności i uznał, że początek kary przypada na dzień 19.02.2005r. Odpis ww. postanowienie doręczono powodowi w dniu 9 kwietnia 2009 roku, nie doręczono go natomiast Dyrektorowi Zakładu Karnego w G..

W dniu 22 czerwca 2009 r. Zakład Karny w G. poinformował faksem Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie do sprawy VK 375/08, iż na poczet kary łącznej 2 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej wobec powoda wyrokiem z dnia 23 czerwca 2008 r. winny być zaliczone tylko okresy faktycznego pozbawienia wolności: od 25.07.2002 r. do 12.12.2002 r., od 19.09.2003 r. do 19.03.2004 r., a początek kary powinien być oznaczony na dzień 19 lutego 2005 r.

Postanowieniem z dnia 22 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie na podstawie art. 420 § 2 kpk wyeliminował z pkt II wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 23 czerwca 2008 r. okres od 19.08.2006 r. do 03.04.2007 r. zaliczony na poczet orzeczonej tym wyrokiem kary łącznej pozbawienia wolności.

W sprawie o sygn. IV K 433/09 po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie w dniu 20 maja 2009 r. wydał wyrok łączny, w którym w miejsce kar jednostkowych pozbawienia wolności wymierzonych powodowi wyrokami w sprawach sygn. VK 748/05 i VK 589/06 orzekł karę łączną 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności, zaliczając na poczet tej kary okres zatrzymania w dniu 10.01.2005 r. Wyrok powyższy uprawomocnił się w dniu 28 maja 2009 roku i w dniu 10 czerwca 2009 roku został skierowany do wykonania. Nakaz przyjęcia do odbycia ww. kary został doręczony Zakładowi Karnemu w G. w dniu 22 czerwca 2009 roku.

Zakład Karny w G. bezzwłocznie dokonał obliczenia kary w oparciu o ww. wyrok łączny i z uwagi na fakt, iż wymierzona kara była niższa od okresu odbytych i połączonych kar pozbawienia wolności tego samego dnia zwolnił powoda z zakładu karnego, o czym poinformował Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie.

R. M. został poinformowany o fakcie, iż będzie zwolniony z Zakładu Karnego w G. w dniu 22 czerwca 2009 roku około godziny 16.00, kiedy to oddziałowy odszukał go na siłowni i poinformował, że opuszcza zakład karny. Powód spakował swoje rzeczy, wydano mu również rzeczy z magazynu i około godziny 17.00 opuścił jednostkę penitencjarną. R. M. przyjechał busem z G. do S. i przez około tydzień czasu spał w swoim samochodzie na parkingu, gdyż nie posiadał tytułu prawnego do żadnego mieszkania, w którym mógłby się zatrzymać. Po kilku dniach uzyskał informację, iż może zatrzymać się w noclegowni, gdzie udał się po otrzymaniu skierowania z opieki społecznej.

Latem 2009 roku R. M. złożył skargę o wznowienie postępowania w sprawie o jego eksmisję z lokalu komunalnego i w 2015 roku zapadł w tej sprawie wyrok oddalający powództwo o eksmisję.

W 2010 roku powód skończył kurs kucharza w restauracji (...) i po jego zakończeniu otrzymał tam pracę.

W dniu 14 lipca 2009 roku R. M. zwrócił się z pismem do Sądu Okręgowego w Szczecinie – V Wydział Penitencjarny z prośbą „o prawne uregulowanie sprawy” związanej z jego zwolnieniem z zakładu karnego w dniu 22 czerwca 2009 roku. W powyższym piśmie powód wskazał, iż przy zwolnieniu otrzymał informację, że „odsiedział około 4 miesiące dłużej niż wynikało z pierwotnego naliczenia”. Pismo to w dniu 12 sierpnia 2009 roku zostało przekazane przez Sąd Okręgowy w Szczecinie Przewodniczącemu IV Wydziału Karnego Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie celem zbadania czy w sprawie nie zaszły nieprawidłowości, na które wskazywał powód. W dniu 12 sierpnia 2009 roku Przewodniczący IV Wydziału Karnego Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie skierował do powoda pismo, w którym zrelacjonował przebieg postępowania w sprawie toczącej się pod sygn. IV K 433/09 i poprzednio pod sygn. VK 375/08. Pismo powyższe odebrała konkubina powoda w dniu 14 sierpnia 2009 roku.

W toku niniejszej sprawy w dniu 27 marca 2013 r. Skarb Państwa – Zakład Karny w G. złożył odpowiedź na pozew, w której wniósł o oddalenie powództwa w całości, wskazując iż w 2009 roku do Zakładu Karnego w G. wpłynęły do wykonania wobec powoda 2 wyroki łączne, w tym drugi w dniu 22 czerwca 2009 roku. Na podstawie powyższych wyroków Zakład Karny obliczył karę. Z wyliczenia wynikało, iż powód odbył już całą orzeczoną wobec niego wyrokami łącznymi karę, wobec czego tego samego dnia, w którym wpłynął drugi wyrok łączny, tj. 22 czerwca 2009 roku. powód został zwolniony z jednostki penitencjarnej.

W dniu 25 czerwca 2013 r. pełnomocnik powoda złożył na rozprawie pismo datowane na dzień 24 czerwca 2013 roku zawierające rozszerzenie powództwa o kwotę 25.000 zł, a nadto wskazujące, iż w ocenie pełnomocnika powoda bezprawnego działania za Skarb Państwa dopuścił się Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo R. M. za częściowo uzasadnione.

Sąd wskazał, iż podstawą prawną powyższego powództwa jest art. 417 § 1 kc i zaznaczył, że w pierwszej kolejności należało odpowiedzieć na pytanie, czy pozwana jednostka organizacyjna Skarbu Państwa przy wykonywaniu władzy publicznej naruszyła prawo, gdyż wątpliwości z pewnością nie budzi wniosek, iż sąd rozstrzygając sprawy czy to w postępowaniu karnym czy cywilnym sprawuje władzę publiczną. Powód R. M. wiązał odpowiedzialność Skarbu Państwa z postępowaniem jakie toczyło się najpierw przed Sądem Rejonowym w Szczecinie pod sygn. akt V K 375/08, a następnie przed Sądem Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie pod sygnaturą akt IV K 433/09 w przedmiocie jego wniosku o wydanie wyroku łącznego. Powód stał na stanowisku, iż błędy popełnione przez sąd w powyższym postępowaniu skutkowały bezprawnym pozbawieniem go wolności w okresie od 28 lutego do 22 czerwca 2009 roku.

Sąd I instancji odwołał się do ustalonego na podstawie akt sprawy o sygn. IV K 433/09 (wcześniej - VK 375/08) stanu faktycznego, który był między stronami bezsporny, gdyż wynika on w całości z dokumentów zgromadzonych w aktach sądowych. Powód R. M., odbywający karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w G., w dniu 26 sierpnia 2007 roku zwrócił się do Sądu Rejonowego w Szczecinie V Wydziału Karnego z wnioskiem o wydanie wyroku łącznego obejmującego następujące wyroki: wyrok SR w Szczecinie z dnia 1.09.2004 r. sygn. VK 1864/03, skazujący na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, wyrok SR w Szczecinie z dnia 14.04.2004 r. sygn. VK 1679/03, skazujący na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, wyrok SR w Szczecinie z dnia 6.12.2005 r. sygn. VK 716/05, skazujący na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, wyrok SR w Szczecinie z dnia 26.04.2006 r. sygn. VK 748/05, skazujący na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, wyrok SR w Szczecinie z dnia 2.08.2007 r. sygn. VK 589/06, skazujący na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Wyrokiem łącznym z dnia 23 czerwca 2008 r. wydanym pod sygn. akt VK 375/08 Sąd Rejonowy w Szczecinie w miejsce kar jednostkowych pozbawienia wolności wymierzonych powodowi wyrokami w sprawach sygn. VK 1679/03, VK 1864/03 i VK 716/05 orzekł karę łączną 2 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności, zaliczając na poczet tej kary okresy faktycznego pozbawienia wolności: od 25.07.2002 r. do 12.12.2002 r., od 19.09.2003 r. do 19.03.2004 r., od 19.08.2006 r. do 3.04.2007 r., od 19.02.2005 r. do 19.09.2006 r. W odniesieniu do wyroków wydanych w sprawach o sygn. VK 748/05 i VK 589/06 Sąd w pkt IV wyroku umorzył postępowanie. Wyrokiem z dnia 21 października 2008 r. w sprawie sygn. IV Ka 1125/08 wyrok SR w Szczecinie z dnia 23 czerwca 2008 r. został utrzymany przez Sąd Okręgowy w Szczecinie w zakresie kary łącznej 2 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności w sprawach sygn. VK 1679/03, VK 1864/03 i VK 716/05, natomiast w części umarzającej postępowanie w sprawach o sygn. VK 748/05 i VK 589/06 został uchylony i sprawa w tym zakresie została przekazana do ponownego rozpoznania. Przy ponownym rozpoznaniu sprawie została nadana sygnatura akt IV K 433/09.

Zdaniem Sądu I instancji w niniejszej sprawie wydając wyrok z dnia 23 czerwca 2008 r. Sąd Rejonowy w Szczecinie naruszył art. 63 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny. Przepis powyższego artykułu, w brzmieniu obowiązującym w dniu 23 czerwca 2008 r., stanowił, iż na poczet orzeczonej kary zalicza się okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, zaokrąglając do pełnego dnia, przy czym jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności, dwóm dniom kary ograniczenia wolności lub dwóm dziennym stawkom grzywny. Na poczet orzeczonych środków karnych, o których mowa w art. 39 pkt 2-3 zalicza się okres rzeczywistego stosowania odpowiadających im rodzajowo środków zapobiegawczych, wymienionych w art. 275 lub 276 Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z art. 63 § 1 kk okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie zalicza się na poczet każdej orzeczonej kary. Jest jednak jasne, że jeżeli orzeczona została kara pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, rzeczywiste pozbawienie wolności podlega zaliczeniu na poczet tej kary. Gdyby się okazało, że pozbawienie wolności było dłuższe i nie zostało wyczerpane zaliczeniem na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności, pozostała jego część podlega zaliczeniu na poczet wymierzonej jednocześnie kary grzywny. Wynika to z ogólnej zasady zaliczania w całości okresu faktycznego pozbawienia wolności na poczet orzeczonej kary lub kar (por. wyrok SN z dnia 18 stycznia 1993 r., III KRN 158/92, LEX nr 22085). W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budzi żadnych wątpliwości, iż przepis ten nakazuje sądowi zaliczenie na poczet orzeczonej kary tylko takich okresów, które mogą być zaliczone „na poczet”, a więc nie mogą przekroczyć granicy orzeczonej kary ani czasu trwania rzeczywistego pozbawienia wolności. Przeciwne rozstrzygnięcie stałoby w sprzeczności z celem powyższej normy prawnej. Wprawdzie przepis ten adresowany był przede wszystkim do sądu orzekającego w postępowaniu zwyczajnym, jednak w oparciu o art. 574 kpk (w brzmieniu sprzed 1 lipca 2015 roku) znajdował on również zastosowanie do wyroków łącznych (art. 574 kpk - w kwestiach nie uregulowanych przepisami niniejszego rozdziału do postępowania o wydanie wyroku łącznego stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu zwyczajnym przed sądem pierwszej instancji).

Sąd Rejonowy podkreślił, iż instytucja zaliczenia okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie na poczet orzeczonej kary jest konstrukcją normatywną wynikającą art. 63 § 1 k.k.

W przepisie tym uregulowano przesłanki oraz zasady dokonywania zaliczeń, nie pozostawiając sądowi jakiejkolwiek swobody decyzyjnej. Kwestia ta nie może podlegać negocjacjom pomiędzy uczestnikami procesowymi w ramach porozumienia procesowego (por. post SA w K. z dnia 31.08.2011 r., II AKz 551/11). Stąd wniosek, że jeżeli sąd dokonuje zaliczenia okresów rzeczywistego pozbawienia wolności niezgodnie z art. 63 Kk, to narusza bezwzględnie obowiązującą normę prawa materialnego, a więc działa bezprawnie. Bezprawności tej nie usuwa możliwość zastosowania instytucji uregulowanej w art. 420 § 2 kpk. Przepis ten stanowi, że: Jeżeli wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do przepadku, zaliczenia tymczasowego aresztowania, zatrzymania lub środków zapobiegawczych wymienionych w art. 276 albo dowodów rzeczowych, sąd orzeka o tym postanowieniem na posiedzeniu (§ 1). § 2 Jeżeli sąd nieprawidłowo zaliczył okres tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary, stosuje się odpowiednio przepis § 1. Wprawdzie instytucja ta umożliwia konwalidowanie błędnego wyroku, lecz nie niweczy bezprawności orzeczenia, która istniała do czasu wydania postanowienia w trybie art. 420 § 2 kpk. Sąd I instancji zwrócił uwagę, iż Sąd Najwyższy odnosząc się do wyroków, w których doszło do nieprawidłowego zaliczenia okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w oparciu o art. 63 kk, które muszą być konwalidowane w trybie art. 420 § 2 kpk, posługuje się w swoim orzecznictwie pojęciami „błędne”, „wadliwe”, „nieprawidłowe”, „wydane z rażącym naruszeniem przepisów postępowania, mającym niewątpliwy wpływ na treść wyroku”, co dobitnie świadczy o tym, iż norma art. 420 § 2 kpk jest jedynie normą proceduralną umożliwiająca wyeliminowanie błędnego orzeczenia lecz nie powodującą z mocą wsteczną zniesienia jego bezprawności.

Sąd I instancji stwierdził, że przyczyną bezprawnego pozbawienia wolności powoda R. M. w okresie od 28 lutego do 22 czerwca 2009 roku nie był jednak tylko powyższy błąd popełniony przy wydawaniu wyroku z dnia 23 czerwca 2008 roku. lecz była to również suma różnych decyzji procesowych podjętych w późniejszym czasie przez Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie w sprawie o sygn. VK 375/08 celem wyeliminowania błędu z ww. wyroku oraz decyzji w sprawie IVK 433/09, przy braku przepływu informacji między dwoma wydziałami tego samego sądu o zapadłych w tych sprawach orzeczeniach. I tak w sprawie o sygn. VK 375/08 w dniu 26 marca 2009 roku zapadło postanowienie w trybie art. 420 § 2 kpk, mocą którego sąd wyeliminował z pkt II wyroku łącznego z dnia 23 czerwca 2008 roku okres od 19 lutego 2005 roku do 19 września 2006 roku i uznał, że początek kary przypada na dzień 19 lutego 2005 roku, jednak sąd wydający wyrok łączny z dnia 20 maja 2009 roku w sprawie IV K 433/09, nie miał wiedzy o tym orzeczeniu i konsekwencjach z niego płynących. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 28 maja 2009 roku i w dniu 22 czerwca 2009 roku został doręczony Zakładowi Karnemu w G. celem wykonania. Przeprowadzone przez Zakład Karny w G. w dniu 22 czerwca 2009 roku na podstawie obu wyżej wskazywanych wyroków łącznych obliczenie kary ujawniło, iż z wyroku łącznego z dnia 23 czerwca 2008 roku winien być wyeliminowany okres zaliczenia faktycznego pozbawienia wolności także w okresie od 19 sierpnia 2006 roku do 3 kwietnia 2007 roku oraz iż kara łączna orzeczona wyrokiem z dnia 20 maja 2009 roku, w sprawie IV K 433/09 jest niższa od rzeczywistego okresu pozbawienia powoda wolności. To legło u podstaw skierowania przez Zakład Karny w G. informacji do sądu w sprawie o sygn. VK 375/08 o potrzebie wydania postanowienia w trybie art. 420 kpk i w dniu 22 czerwca 2009 roku zapadło postanowienie, którym sąd wyeliminował z pkt II wyroku łącznego z dnia 23 czerwca 2008 roku okres od dnia 19 sierpnia 2006 roku do dnia 4 kwietnia 2007 roku. W konsekwencji jeszcze tego samego dnia powód został zwolniony z zakładu karnego.

Na gruncie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd zwrócił jeszcze uwagę na treść art. 576 § 2 kpk, który stanowi: W wypadku wymierzenia w wyroku łącznym kary niższej od okresu odbytych i połączonych już kar pozbawienia wolności lub równej temu okresowi, przewodniczący niezwłocznie zarządza zwolnienie skazanego, jeżeli nie jest on pozbawiony wolności w innej sprawie. Przesyłając zarządzenie do wykonania, załącza się wydany wyrok łączny. Unormowanie powyższe jest oczywistą konsekwencją zasady, że skazany nie może być pozbawiony wolności dłużej niż to wynika z wyroku łącznego, zaś zastosowanie przy wymiarze kary łącznej zasady pełnej lub częściowej absorpcji może spowodować, że orzeczony okres pozbawienia wolności ulegnie znacznemu skróceniu. Sąd wskazał, iż w sytuacji, o której mowa w art. 576 § 2, przewodniczący składu orzekającego niezwłocznie po wydaniu wyroku łącznego wydaje zarządzenie o zwolnieniu skazanego. Przepis ten nakazuje wydać zarządzenie o zwolnieniu „w wypadku wymierzenia w wyroku łącznym kary”, a zatem Sąd I instancji uznał, że nie ma podstaw, aby oczekiwać z wydaniem tego zarządzenia do czasu uprawomocnienia się wyroku łącznego.

Sąd stwierdził, iż przywołany przepis winien znaleźć zastosowanie po wydaniu przez Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie wyroku z dnia 20 maja 2009 roku, w sprawie IV K 433/09, gdyby uprzednio w sposób prawidłowy było dokonane zaliczenie faktycznego pozbawienia wolności powoda na karę łączną orzeczoną wyrokiem z dnia 23 czerwca 2008 roku. Powód nie został jednak zwolniony w dniu 20 maja 2009 rku, gdyż dopiero postanowienie Sądu z dnia 22 czerwca 2009 roku, w sprawie VK 375/08 skorygowało wcześniejszą nieprawidłowość.

Wszystkie przytoczone powyższej okoliczności przemawiają zdaniem Sądu I instancji za przyjęciem, iż miało miejsce niezgodne z prawem działanie przy wykonywaniu władzy publicznej, a działania tego dopuścił się za Skarb Państwa Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie, w tym jako następca prawny Sądu Rejonowego w Szczecinie. Wprawdzie kwestia następstwa powyższych jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa nie była przedmiotem sporu, jednak Sąd Rejonowy z urzędu tę kwestę rozważał i doszedł do wniosku, że z takim następstwem mamy do czynienia. Od 1 stycznia 2009 roku Sąd Rejonowy w Szczecinie nie istnieje, co spowodowało konieczność przejęcia dalszego prowadzenia niezakończonych w postępowaniu karnym spraw przez inne Sądy, przy czym pod pojęciem spraw niezakończonych należy rozumieć wszystkie niezbędne czynności podejmowane w postępowaniu karnym, również związane z wykonaniem zapadłych orzeczeń. Niedopuszczalnym byłoby, z punktu widzenia konstytucyjnej zasady państwa prawa, przyjęcie takiego rozwiązania, że żaden sąd utworzony w miejsce Sądu Rejonowego w Szczecinie nie przejąłby kompetencji w odniesieniu do orzeczeń zapadłych w postępowaniu karnym w Sądzie Rejonowym w Szczecinie. (Choć faktycznie z treści rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 marca 2008 r. w sprawie zniesienia Sądu Rejonowego w Szczecinie, utworzenia Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie i Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie (…), Dz. U. z 2008 r., nr 54, poz. 334 ze zm., nie można wyprowadzić wniosku, aby Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie i Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie były w rozumieniu prawa cywilnego następcami prawnymi zniesionego Sądu Rejonowego w Szczecinie). Sąd wskazał, że niespornym jest jednak, iż czynności wykonawcze w sprawie sygn. V K 375/08 prowadzonej przez nieistniejący Sąd Rejonowy w Szczecinie podejmował wobec powoda Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie (V Wydział Karny), w tym korygował w trybie art. 420 § 2 kpk orzeczenie z dnia 23 czerwca 2008 roku skoro sam ten sąd uznawał się za uprawniony do dokonywania tego typu czynności, to w chwili obecnej nie może wywodzić twierdzenia, iż nie ponosi konsekwencji błędnego orzeczenia Sądu Rejonowego w Szczecinie.

Sąd I instancji wskazał, że uznanie, iż doszło do niezgodnego z prawem działania przy wykonywaniu władzy publicznej rodziło konieczność ustalenia, czy zachodzą dalsze przesłanki do zasądzenia na rzecz powoda odszkodowania i zadośćuczynienia. Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest bowiem ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, a więc szkody i związku przyczynowego. Przepis art. 417 kc nie zawiera w tej kwestii żadnej regulacji, a tym samym znajdą zastosowanie ogólne reguły dotyczące kompensaty szkody w mieniu (majątkowej) i na osobie (majątkowej i niemajątkowej) oraz koncepcji związku przyczynowego – w szczególności ujęte w przepisach art. 361, 444–448 kc (por. wyrok TK z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, OTK 2001, nr 8, poz. 256; wyrok TK z dnia 23 września 2003 r., K 20/02, OTK-A 2003, nr 7, poz. 76, oraz wyrok SN z dnia 7 listopada 2013 r., V CSK 519/12, LEX nr 1391709).

Powód wywodził swoje roszczenie z faktu naruszenia jego dobra osobistego jakim jest wolność człowiek. Sąd mając na uwadze art. 23, 24 § 2 kc, art. 445 § 2 w zw. z art. 444 kc oraz art. 448 kc stwierdził, iż na skutek działań Sądu doszło do naruszenia dobra osobistego powoda w postaci wolności i między tymi działaniami, a naruszeniem wolności powoda zachodzi związek przyczynowy. Sąd wskazał, iż na gruncie niniejszej sprawy związek przyczynowy jest niewątpliwy, gdyż jedynym powodem przytrzymania R. M. w Zakładzie Karnym w G. ponad okres orzeczonych wyrokami łącznymi kar były działania podejmowane przez Sąd Rejonowy w Szczecinie i Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie.

Sąd I instancji przechodząc do rozważań w przedmiocie zasadności żądań pozwu co do wysokości dochodzonego zadośćuczynienia w kwocie 44.896 zł, w pierwszej kolejności zauważył, że zadośćuczynienie ma za zadanie rekompensować w sposób finansowy krzywdę doznaną na skutek zaistnienia zdarzeń, o których mowa w art. 445 i 448 kc. Nie może co prawda zmienić negatywnych odczuć, zatrzeć wspomnień związanych z przykrymi przeżyciami, ma jednakże stanowić materialny wyraz swoistego wyrównania krzywdy przez sprawcę, który ją wyrządził. Zasądzenie zadośćuczynienia pozostawione jest swobodzie oceny sędziowskiej, co nie oznacza wszak dowolności oceny. Jedynie bowiem w wyjątkowych przypadkach sąd może odmówić zasądzenia jakiegokolwiek zadośćuczynienia. Odmowa taka winna być oparta na obiektywnych podstawach, co oznacza, że muszą wystąpić weryfikowalne przesłanki na brak krzywdy w danym wypadku lub jej znikomość, a takowych w ocenie Sądu Rejonowego realiach sprawy brak. Jednakże Sąd ten biorąc pod uwagę całokształt okoliczności sprawy, a przede wszystkim „rodzaj naruszonego dobra, intensywność naruszenia oraz jego skutków dla poszkodowanego”, uznał, że wystarczającą kwotą zadośćuczynienia za doznane cierpienia psychiczne powoda w związku z pozbawieniem go wolności będzie kwota 20.000 zł. Ustalając wysokość należnego powodowi zadośćuczynienia Sąd wskazał, iż baczył, aby z jednej strony przyznane świadczenie stanowiło realną i ekonomicznie odczuwalną wartość, z drugiej zaś aby nie stanowiło ono bezpodstawnego wzbogacenia powoda. Sąd określając wysokość należnego zadośćuczynienia na poziomie 20.000 zł. uwzględnił stopień i czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych, trwałość skutków czynu niedozwolonego, jak i doniosłość naruszonego dobra. Sąd doszedł do przekonania, iż kwota 20.000 zł. z jednej strony stanowi odczuwalną dla powoda rekompensatę materialną nieoderwaną od realiów ekonomicznych, z drugiej zaś nie prowadzi do bezpodstawnego wzbogacenia powoda. Określając zadośćuczynienie w tej wysokości Sąd Rejonowy miał na względzie, iż powód przez okres prawie 4 miesięcy był bezprawnie pozbawiony wolności, a więc pozbawiony swobody poruszania się, swobody wyboru swojego miejsca pobytu, był zobligowany do stosowania się do istniejących w zakładzie karnym zakazów i nakazów, co można ująć w jednym stwierdzeniu, iż został pozbawiony swobody podejmowania wszelkich decyzji, co do własnej osoby samodzielnie, z czym immamentnie łączy się wolność człowieka. Z drugiej strony Sąd wskazał, że wziął pod uwagę fakt, iż kwota 20 000 zł w odniesieniu do wysokości średniego wynagrodzenia osiąganego obecnie przez społeczeństwo jest kwotą znaczną, która odniesiona do okresu pozbawienia wolności wydaje się być adekwatną.

Z powyższych względów Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda powyższą kwotę, o czym orzekł w pkt I sentencji. Orzekając o odsetkach ustawowych od zasądzonej kwoty Sąd I instancji wskazał, iż kierował się regulacją art. 481 § 1 k.c. Sąd ten zaznaczył, że w aktach sprawy brak jest zwrotnego dowodu doręczenia pozwanemu Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum w Szczecinie odpisu pozwu, stąd w pkt 1 wyroku zasądził odsetki od dnia 31 października 2013 roku, gdyż w tej dacie pozwanym niewątpliwie otrzymał już odpis pozwu, bo tego dnia złożył odpowiedź na pozew.

W pkt II wyroku Sąd Rejonowy oddalił powództwo R. M. ponad zasądzoną kwotę, w tym w całości w zakresie żądanego odszkodowania za szkodę majątkową. Co do zasady bezprawne działanie strony pozwanej mogło wywołać szkodę w majątku powoda, w tym szkodą tą mogłyby być utracone korzyści, a więc dochody, których powód nie osiągnął w związku z pozostawaniem w zakładzie karnym, jednak Sąd I instancji stanął na stanowisku, iż w tym zakresie powód nie sprostał ciężarowi dowodowemu. Sąd stwierdził, że powód nie wykazał, iż w przypadku wcześniejszego zwolnienia z zakładu karnego podjąłby zatrudnienie i osiągnąłby dochód na jaki się powołuje, tj. w łącznej wysokości 5104 zł, co w oparciu o treść art. 6 kc powodowało konieczność oddalenia powództwa.

Sąd Rejonowy uznał podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia za niezasadny. Sąd mając na uwadze art. 442 ¹ § 1 i 3 kc stwierdził, iż R. M. o szkodzie (fakcie osadzenia ponad orzeczony wymiar kary) dowiedział się już w dacie zwolnienia z zakładu karnego tj. w dniu 22 czerwca 2009 roku, co wprost wynika z jego zeznań. Jednakże o osobie odpowiedzialnej za tę szkodę powód de facto dowiedział się dopiero w toku niniejszego postępowania z treści odpowiedzi na pozew złożonej przez Zakład Karny w G.. Wprawdzie już w lipcu 2009 roku R. M. zwrócił się do Sądu o wyjaśnienie przyczyn, dla których został zbyt późno zwolniony z zakładu karnego, ale udzielona mu w dniu 12 sierpnia 2008 roku przez Sąd odpowiedź była bardzo zawiła, trudna dla zrozumienia nawet dla osoby o wykształceniu prawniczym i bynajmniej nie wskazywała, że to Sąd dopuścił się naruszenia prawa. Tym samym zdaniem Sadu I instancji nie można stwierdzić, aby już wówczas powód powziął wiedzę o osobie zobowiązanej do naprawienia szkody, a w konsekwencji nie doszło do upływu terminu przedawnienia.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł w pkt III. wyroku w oparciu o art. 100 kpc. Sąd stanął na stanowisku, iż w niniejszej sprawie winno znaleźć zastosowanie zdanie drugie przytoczonego przepisu, wskazując że w razie częściowego uwzględnienia żądania sąd może nałożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów postępowania według swojej oceny, zawsze gdy przepisy prawa materialnego cywilnego nie określają ściśle kryterium do określenia wysokości żądania (zob. postanowienie SN z dnia 10 marca 1972 r., II CZ 6/72, LEX nr 7072). Powyższe rozwiązanie Sąd I instancji zastosował w niniejszej sprawie i obciążył stronę pozwaną obowiązkiem zwrotu całości poniesionych przez powoda kosztów. W ocenie Sądu za takim rozstrzygnięciem przemawiał fakt, iż powództwo R. M. co do zasady było słuszne lecz wysokość zadośćuczynienia była zależna od uznania Sądu a żądane odszkodowanie, w zakresie którego powód nie sprostał ciężarowi dowodowemu, stanowiło tylko niewielką cześć dochodzonej kwoty. Z powyższych względów Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6600 zł. Na zasądzoną kwotę składa się wynagrodzenie pełnomocnika za prowadzenie sprawy przed sądem I. instancji, ustalone w oparciu o § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (…) w kwocie 4800 zł, tj. w podwójne stawce minimalnej oraz w kwocie 1800 zł za prowadzenie sprawy przed sądem apelacyjnym, ustalone w oparciu o § 12 ust. 1 pkt ww. rozporządzenia. W ocenie Sądu I instancji zachodziły podstawy do przyznania pełnomocnikowi powoda wynagrodzenia w stawce wyższej niż minimalna, gdyż de facto sprawa była dwukrotnie rozpoznawana przed Sądem I. instancji, a nadkład pracy pełnomocnika powoda był znaczny.

W pkt IV. wyroku Sąd Rejonowy w oparciu o art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych stosując te same zasady co przy rozstrzyganiu o kosztach procesu.

Apelację od powyższego wyroku wywiodły obie strony.

Pozwany zaskarżając wyrok w całości, wniósł o jego zmianę, poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; zasądzenie na jego rzecz kosztów sądowych w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem II instancji; ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania pozostawiając Sądowi orzekającemu rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania.

Skarżący zarzucił Sądowi pierwszej instancji:

1. naruszenie prawa materialnego:

-w postaci błędnej wykładni art. 63 § 1 k.k., polegające na uznaniu że przepis ten stanowi podstawę wydania wyroku łącznego oraz orzeczenia kary łącznej, zarzucenie Sądowi Rejonowemu w Szczecinie naruszenia tego przepisu, a tym samym błędne stwierdzenie, że działanie Sądu Rejonowego w Szczecinie miało cechy bezprawności określone w art. 417 § 1 k.c., skoro organ nie stosował przepisu 63 k.k.;

-polegające na dokonaniu błędnej wykładni przepisu art. 442 (1) § 1 k.c., poprzez uznanie, że do rozpoczęcia biegu przedawnienia konieczna jest subiektywna pewność osoby poszkodowanej o sprawcy szkody i nie jest wystarczające zaistnienie faktów i okoliczności, które obiektywnie rozpatrywane pozwalają ustalić sprawcę szkody;

2. naruszenie prawa proceduralnego art. 233 § 1 k.p.c. polegające na:

- ustaleniu, że powód R. M. był w okresie od 28 lutego 2009 roku do dnia 22 czerwca 2009 roku był bezprawnie pozbawiony wolności, co pozostaje w sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, wskazującym, że powód najwcześniej w dniu 20 maja 2009 roku mógł opuścić zakład karny;

- uznaniu, że powód R. M. jest osobą nieporadną życiowo i w związku z tym o sprawcy szkody dowiedział się dopiero w toku postępowania sądowego, po otrzymaniu przez powoda odpowiedzi na pozew złożonej przez Zakład (...) w G..

W odpowiedzi na apelację pozwanego - powód wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed sądem II instancji.

Z kolei powód zaskarżył wyrok w części, tj. w punkcie II., co do oddalenia powództwa w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 20.000 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia 31 października 2013 roku oraz co do oddalenia powództwa w zakresie odszkodowania za miesięczny utracony dochód, tj. w zakresie kwoty 1276 zł, wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Powód zarzucił Sądowi pierwszej instancji:

1. naruszenie art. 481 § 1 k.c. poprzez zasądzenie odsetek ustawowych od należności głównej od dnia 31 października 2013 roku do dnia zapłaty, zamiast od dnia wniesienia pozwu, tj. od dnia 19 czerwca 2012 roku do dnia zapłaty i przyjęcie, że dopiero od dnia 31 października 2013 roku pozwany pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia, podczas, gdy pozwany Skarb Państwa jako jednolity podmiot prawa pozostawał w opóźnieniu już od dnia wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie;

2. naruszenie art. 361 § 2 k.c., w zw. z art. 6 k.c. poprzez oddalenie powództwa w zakresie utraconego jednomiesięcznego dochodu w wysokości płacy minimalnej, mimo dużego prawdopodobieństwa, graniczącego z pewnością, że osiągnąłby ten dochód, gdy nie został bezprawnie pozbawiony wolności.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty powód wniósł o: zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie dodatkowo kwoty 1276 zł oraz zasądzenie ustawowych odsetek od dnia 19 czerwca 2012 roku do dnia zapłaty; zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powoda – pozwany wniósł o jej oddalenie w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje stron okazały się zasadne częściowo – powoda co do terminu od jakiego należało zasądzić odsetki ustawowe za opóźnienie, pozwanego zaś w zakresie wysokości należnego powodowi zadośćuczynienia za krzywdę.

Rozpoczynając rozważania od apelacji pozwanego i najdalej idącego zawartego w niej zarzutu – braku uwzględnienia zarzutu przedawnienia roszczenia, wskazać należy, że zarzut ten okazał się bezzasadny.

Sąd pierwszej instancji koncentrował swe rozważania na kwestii początku biegu terminu przedawnienia, to jest na chwili dowiedzenia się przez powoda o przedmiotowej szkodzie, a zwłaszcza o osobie obowiązanej do jej naprawienia, całkowicie pomijając okoliczność, że nawet gdyby ww. okoliczności zaistniały już w chwili zwolnienia powoda z Zakładu Karnego w G., co miało miejsce w dniu 22 czerwca 2009 roku, to w sprawie doszło do przerwania biegu trzyletniego terminu przedawnienia, normowanego w art. 442 ¹ § 1 k.c. - w drodze wniesienia pozwu w rozpoznawanej sprawie, to jest w trybie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. Podkreślenia wymaga, że bez znaczenia jest, że początkowo powód określił jako statio fisci Skarbu Państwa – Zakład Karny w G., albowiem niezależnie od oznaczenia statio fisci przez stronę przeciwną, stroną pozwaną od początku postępowania był ten sam Skarb Państwa (art. 67 § 2 k.p.c.). Prawidłowe określenie statio fisci jest zresztą kompetencją i obowiązkiem sądu orzekającego i następuje niezależnie od stanowiska strony przeciwnej. Skoro, więc pozew w sprawie został złożony w dniu 19 czerwca 2012 roku, to nie można mieć wątpliwości, że nastąpiło to przed upływem terminu przedawnienia i w ten sposób doszło do jego przerwania jego biegu.

Przystępując do rozważań co do meritum sprawy w pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, że Sąd Rejonowy zasadnie za podstawę odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa w rozpoznawanej sprawie uznał normę prawną zawartą w art. 417 § 1 k.c. Na pełną aprobatę zasługują w tej mierze poglądy prawne wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 czerwca 2013 roku (V CSK 348/12).

W zakresie zarzutu apelującego pozwanego, bezzasadności przyjęcia przez Sąd Rejonowy, że doszło w okolicznościach sprawy, przy wydawaniu wyroku łącznego z dnia 23 czerwca 2008 roku do naruszenia normy prawnej zawartej w art. 63 § 1 k.k., po pierwsze podkreślić należy, że potrzeba i konieczność orzekania przy wydaniu wyroku łącznego o zaliczeniu na poczet orzeczonej nim kary łącznej okresów faktycznego pozbawienia wolności skazanego nie może budzić jakiejkolwiek wątpliwości i tak też postąpił Sąd Rejonowy w Szczecinie w wyroku łącznym z dnia 23 czerwca 2008 roku, jak też później Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie w wyroku z dnia 20 maja 2009 roku, opierając swoje rozstrzygnięcia o normę prawną zawartą w art. 577 k.p.k. Przepis ten w brzmieniu sprzed dnia 1 lipca 2015 roku stanowił, że w wyroku łącznym należy oznaczyć w miarę potrzeby datę, od której należy liczyć początek odbywania kary orzeczonej wyrokiem łącznym, oraz wymienić okresy zaliczone na poczet kary łącznej.

Podstawą do takiego orzeczenia są zasadniczo rozstrzygnięcia o zaliczeniu na poczet orzeczonych poszczególnymi wyrokami skazującymi kar okresów pozbawienia wolności, wydane w takich wyrokach, na podstawie art. 63 k.k. i przyjmuje się, że nie podlegają one weryfikacji przy wydawaniu wyroku łącznego, co powoduje, że w wypadku błędnego zaliczenia tymczasowego aresztowania na poczet kary orzeczonej w poszczególnych wyrokach sąd w wyroku łącznym nie może dokonać zmiany tego rozstrzygnięcia i dopóki takie błędne rozstrzygnięcie nie zostanie we właściwym trybie skorygowane, dopóty sąd, wydając wyrok łączny, powinien je respektować. Dlatego też w wypadku nieprawidłowego zaliczenia na poczet kary tymczasowego aresztowania sąd przed wydaniem wyroku łącznego powinien zwrócić się do właściwego sądu o dokonanie w tym zakresie stosownej zmiany w trybie art. 420 § 1 i 2 k.p.k. (por: Dariusz Świecki, Komentarz do art. 577 Kodeksu postępowania karnego, Lex el. , stan prawny 2015.10.01).

Jeżeli jednak doszło już do wydania prawomocnego wyroku łącznego, przed taką weryfikacją, co miało miejsce w przypadku wyroku z dnia 23 czerwca 2008 roku, a potem częściowo także w przypadku wyroku z dnia 20 maja 2009 roku, to jedyną możliwością skorygowania nieprawidłowości w zakresie zaliczenia na poczet kary łącznej orzeczonej takim wyrokiem okresów pozbawienia wolności skazanego, jest wydanie orzeczenia w trybie art. 420 § 1 i 2 k.p.k., już w odniesieniu do wyroku łącznego. Przepisy te głoszą, że jeżeli wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do przepadku, zaliczenia tymczasowego aresztowania, zatrzymania lub środków zapobiegawczych wymienionych w art. 276 albo dowodów rzeczowych, sąd orzeka o tym postanowieniem na posiedzeniu (§ 1) orz jeżeli sąd nieprawidłowo zaliczył okres tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary, stosuje się odpowiednio przepis § 1 (§ 2).

Jest oczywistym, że przy ocenie prawidłowości takiego zaliczenia, jak to zresztą wskazano w uzasadnieniach postanowień z dnia 26 marca 2009 roku i 22 czerwca 2009 roku, znajduje zastosowanie unormowanie zawarte w art. 63 § 1 k.k., który w brzmieniu sprzed dnia 1 lipca 2015 roku stanowił, że na poczet orzeczonej kary zalicza się okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, zaokrąglając do pełnego dnia, przy czym jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności, dwóm dniom kary ograniczenia wolności lub dwóm dziennym stawkom grzywny. Z istoty takiego zaliczania wynika, że nie może ono przekroczyć wymiaru kary, na poczet której następuje, co miało miejsce w wyroku z dnia 23 czerwca 2008 roku.

Co do zasady właściwym, więc było wydanie przez Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie postanowienia z dnia 26 marca 2009 roku, w którym Sąd ten wyeliminował z zaliczenia na poczet kary łącznej objętej wyrokiem z dnia 23 czerwca 2008 roku, sygn. akt V K 375/08, 2 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności wymierzonej w związku z karami orzeczonymi w sprawach: V K 1679/03, V K 1864/03 i V K 716/05 Sądu Rejonowego w Szczecinie, okresu pozbawienia wolności od dnia 19 lutego 2005 roku do dnia 19 września 2006 roku. Postanowienie to było w zakresie nim objętym prawidłowe.

Doszło jednak do zaniechania skorygowania w pełnym zakresie nieprawidłowego zaliczenia na poczet ww. kary łącznej także okresu od dnia 19 sierpnia 2006 roku do dnia 3 kwietnia 2007 roku,, co nastąpiło dopiero w postanowieniu z dnia 22 czerwca 2009 roku, już po wydaniu wyroku łącznego z dnia 20 maja 2009 roku.

Brak było obiektywnych przeszkód do wydania orzeczenia w zakresie objętym postanowieniem z dnia 22 czerwca 2009 roku w okresie wcześniejszym, w szczególności już w dniu 26 marca 2009 roku, tym bardziej, że oba postanowienia zapadły w tym samym Wydziale V, Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie.

W normalnym związku przyczynowym z takim zaniechaniem, przy dodatkowym uwzględnieniu, że Sąd, który wydawał wyrok łączny z dnia 20 maja 2009 roku, nie miał wiedzy o wydaniu ww. postanowienia z dnia 26 marca 2009 roku, był brak zaliczenia na poczet kary łącznej orzeczonej tym wyrokiem, okresów pozbawiania wolności wyeliminowanych z zaliczenia na poczet kary łącznej orzeczonej wyrokiem z dnia 23 czerwca 2008 roku, postanowieniami z dnia 26 marca 2009 roku i późniejszym z dnia 22 czerwca 2009 roku, a jedynie jednego dnia zatrzymania powoda – 10 stycznia 2005 roku. Wystarczającego usprawiedliwienia w tym ostatnim zakresie nie może stanowić sama tylko okoliczność, że postanowienie z dnia 26 marca 2009 roku zapadło w innym Wydziale Karnym tego samego Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie.

W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości i zostało przyznane przez pozwanego, że przy prawidłowym zaliczeniu okresów pozbawienia wolności powoda na poczet kar łącznych orzeczonych wyrokiem łącznym z dnia 23 czerwca 2008 roku i 20 maja 2009 roku, koniec kar orzeczonych oboma wyrokami przypadał na dzień 28 lutego 2009 roku.

Wbrew stanowisku powoda i Sądu pierwszej instancji nie oznacza to jednak, że od dnia następnego – 29 lutego 2009 roku należało uznać, że pozwany był bezprawnie pozbawiony wolności.

Przyjęcie, bowiem przypadania końca kar powoda na dzień 28 lutego 2009 roku, było możliwe dopiero przy uwzględnieniu kary łącznej orzeczonej wyrokiem z dnia 20 maja 2009 roku.

Kara ta została orzeczona w wymiarze 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności - w miejsce kar jednostkowych pozbawienia wolności wymierzonych powodowi wyrokami w sprawach: V K 748/05 Sądu Rejonowego w Szczecinie - 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności i V K 589/06 Sądu Rejonowego w Szczecinie – 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Kary jednostkowe wynosiły łącznie 3 lata i były wyższe od kary łącznej o 10 miesięcy.

Oznacza to, że do czasu wydania wyroku łącznego z dnia 20 maja 2009 roku i według stanu sprzed tej chwili koniec kar orzeczonych wobec powoda – łącznej objętej wyrokiem łącznym z dnia 23 czerwca 2008 roku i jednostkowych objętych wyrokami ze spraw VK 748/05 Sądu Rejonowego w Szczecinie i V K 589/06 Sadu Rejonowego w Szczecinie przypadałby na dzień 28 grudnia 2009 roku.

Dopiero więc, przy uwzględnieniu kary łącznej orzeczonej wyrokiem z dnia 20 maja 2009 roku zaistniała podstawa do zarządzenia niezwłocznego zwolnienia powoda z zakładu karnego, przewidziana, w art. 576 § 2 k.p.k., zgodnie z którym w wypadku wymierzenia w wyroku łącznym kary niższej od okresu odbytych i połączonych już kar pozbawienia wolności lub równej temu okresowi, przewodniczący niezwłocznie zarządza zwolnienie skazanego, jeżeli nie jest on pozbawiony wolności w innej sprawie. Przesyłając zarządzenie do wykonania, załącza się wydany wyrok łączny.

Jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji do wydania takiego zarządzenia winno dojść niezwłocznie po samym wydaniu wyroku łącznego i nie jest tu decydującym i wymaganym uzyskanie przez niego przymiotu prawomocności.

Z uwagi na wskazane powyżej okoliczności Przewodniczący w Sądzie Rejonowym Szczecin – Centrum w Szczecinie, zaniechał wydania takiego zarządzenia, co było bezprawnym i rodziło odpowiedzialność deliktową Skarbu Państwa, z tytułu bezprawnego pozbawienia wolności powoda w okresie od dnia 21 maja 2009 roku do dnia 22 czerwca 2009 roku.

Podkreślenia wymaga, że zaniechanie podjęcia działania mimo istnienia ku temu skonkretyzowanej powinności prawnej stanowi bezprawne zaniechanie, rodzące po stronie Skarbu Państwa odpowiedzialność deliktową, unormowaną w art. 417 k.c. (por: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2014 r., V CSK 349/13).

Ja to już wywiedziono powyżej bezprawnym było przede wszystkim zaniechanie wydania prawidłowego postanowienia w trybie art. 420 § 1 i 2 k.p.k., co do wyroku łącznego z dnia 23 czerwca 2008 roku, przed dniem 20 maja 2009 roku. W przeciwnym razie, przy prawidłowym zaliczeniu na poczet kary łącznej orzeczonej wyrokiem z dnia 23 czerwca 2008 roku okresów faktycznego pozbawienia wolności powoda, co ostatecznie nastąpiło dopiero w dniu 22 czerwca 2009 roku, już w dniu wydania kolejnego takiego wyroku łącznego – z dnia 20 maja 2009 roku, a najpóźniej w dniu następnym, doszłoby do zwolnienia powoda z Zakładu Karnego w G..

Podsumowując Sąd Rejonowy zasadnie przyjął zaistnienie odpowiedzialności deliktowej pozwanego Skarbu Państwa.

Sąd Rejonowy trafnie określając kryteria przyznawania świadczenia z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę oraz jego wysokości, poczynił jednakże w tym przedmiocie błędne założenie, że okres bezpodstawnego - bezprawnego pozbawiania wolności powoda wyniósł niemal 4 miesiące, gdy tymczasem, jak to już wywiedziono powyżej, miało to miejsce w okresie około 1 miesiąca.

Musi to mieć wpływ na określenie poziomu krzywdy powoda, która była odpowiednio mniejsza i w konsekwencji także na poziom należnego mu zadośćuczynienia.

Koniecznym stało się przeto uznanie, że kwota 20.000 zł zadośćuczynienia za krzywdę zasądzona na rzecz powoda jest rażąco zawyżona, co stanowiło podstawę do jej obniżenia – do poziomu 10.000 zł.

Kwota taka uwzględnia całokształt okoliczności sprawy, niezbyt długi okres bezprawnego pozbawienia wolności powoda, który co ważne, aż do chwili jego zwolnienia w dniu 22 czerwca 2009 roku nie miał tego świadomości, co ewidentnie wpływa ma mniejszy poziom doznanej przez niego krzywdy.

Zadośćuczynienie w takiej wysokości, stanowiąc ponad trzykrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia będzie z pewnością odczuwalne przez powoda.

Na koniec wreszcie podniesienia wymaga, że w przypadku orzeczenia wyrokiem łącznym kary niższej niż dotychczas już odbyta wraz z innymi okresami pozbawienia wolności, co do zasady powoduje niezwłoczne zwolnienie skazanego, a zatem nagły tryb, jaki miał w tym przedmiocie miejsce w dniu 22 czerwca 2009 roku nie mógł w istotny sposób wpłynąć na poziom krzywdy doznanej przez powoda, pozostającej w normalnym związku przyczynowy z przedmiotowymi zaniechaniami pozwanego.

W zakresie rozstrzygnięcia o odsetkach ustawowych za opóźnienie apelujący powód słusznie wywodził, że Sąd Rejonowy bezzasadnie zasądził odsetki za opóźnienie od dnia 31 października 2013 roku.

Sąd pierwszej instancji bez przekonywających argumentów wiązał wymagalność bezterminowego - w rozumieniu art. 455 k.c., zobowiązania zapłaty z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę z doręczeniem odpisu pozwu Sądowi Rejonowemu Szczecin – Centrum w Szczecinie. Jak to już wskazano powyżej ten ostatni podmiot posiada jedynie status statio fisci strony pozwanej, jaką w sprawie jest Skarb Państwa. Wymagalność roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia za krzywdę, przy braku wykazania przez powoda przedprocesowego wezwania pozwanego do zapłaty dochodzonej kwoty, winna być wiązana z doręczeniem odpisu pozwu pozwanemu Skarbowi Państwa, co miało miejsce w dniu 12 marca 2013 roku. Okoliczność, że powód wskazał niewłaściwe statio fisci miała to tylko znaczenie, że termin odpowiedni do spełnienia świadczenia w rozumieniu art. 455 k.c. powinien być odpowiednio dłuższy. Należy przyjąć, że Zakład Karny w G. jako niewłaściwe statio fisci, winien przekazać odpowiedniemu podmiotowi – to jest Sądowi Rejonowemu Szczecin – Centrum w Szczecinie kopię otrzymanego pozwu, stanowiącą de facto wezwanie do zapłaty. Właściwy ku temu termin nie powinien być dłuższy niż 3 tygodnie. Stąd Skarb Państwa powinien spełnić świadczenie na rzecz powoda najpóźniej do dnia 2 kwietnia 2013 roku, od dnia następnego (3 kwietnia 2013 roku) pozostając tym samym w stanie opóźnienia w zapłacie.

Stąd odsetki ustawowe za opóźnienie w zapłacie zasądzonej na rzecz powoda kwocie 10.000 zł należało zasądzić właśnie od dnia 3 kwietnia 2013 roku. Żądanie powoda dalej idące okazało się nieuzasadnione.

W pozostałej części apelacja powoda jest niezasadna.

Sąd Rejonowy trafnie uznał, że powód nie wykazał poniesienia przez siebie, w normalnym związku przyczynowym z bezprawnym postępowaniem pozwanego, w rozumieniu art. 361 § 1 k.c., jakiejkolwiek szkody majątkowej – konkretnie utraty korzyści, w tym w kwocie do jakiej ograniczył, w porównaniu z pierwotnym powództwem, żądanie apelacji.

Brak jest podstaw do przyjęcia, że w sytuacji gdyby powód został zwolniony z Zakładu Karnego miesiąc wcześniej – 20 – 21 maja 2009 roku, mógłby osiągnąć dochód w żądanej kwocie. Wystarczy tu zważyć, że mimo opuszczenia zakładu karnego w dniu 22 czerwca 2009 roku, powód po raz pierwszy podjął pracę dopiero w roku następnym, do czego niezbędnym było zresztą odbycie odpowiedniego kursu.

Brak inicjatywy dowodowej powoda w aktualnie analizowanym zakresie powództwa, nie może stanowić argumentu dla zastosowania normy prawnej zawartej w art. 322 k.p.c.

Konsekwencją zmiany rozstrzygnięcia co do istoty sprawy była także konieczności modyfikacji orzeczenia o kosztach postępowania w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji.

Orzeczenie w tym przedmiocie zapadło na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 100 zdanie pierwsze k.p.c.

Sąd Okręgowy uznał, że w nawet w sytuacji kiedy powód, dochodził w sprawie przede wszystkim zadośćuczynienia za krzywdę, uwzględniając, że był reprezentowany przez pełnomocnika zawodowego, a co więcej w toku sprawy rozszerzył powództwo, zasadnym jest stosunkowe rozdzielenie pomiędzy stronami kosztów procesu, stosownie do stopnia w jakim każda z nich utrzymała się ze swymi żądaniami.

Powód wygrał proces w 20 % (10.000 zł : 50.000 zł = 0,20) i poniósł koszty procesu w wysokości 4834 zł. Składają się na nie wynagrodzenie pełnomocnika procesowego, obliczone w podwójnej stawce minimalnej, ze względu na skomplikowany charakter sprawy oraz dwie opłaty skarbowe od pełnomocnictwa. Brak było podstaw do uwzględniania tu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem Apelacyjnym w Szczecinie, co zostało przesądzone w uzasadnieniu wydanego w niniejszej sprawie wyroku tego Sądu z dnia 13 listopada 2014 roku, sygn. akt II AKa 203/14.

Pozwany, tak w odpowiedzi na pozew złożonej przez właściwe S. fisci, jak też na późniejszym etapie postępowania nie zgłosił żądania zasądzenia na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w związku z czym jego roszczenie w tym przedmiocie wygasło (art. 109 § 1 k.p.c.).

Podsumowując należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 967 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (4834 zł x 20 % = 967 zł).

Reasumując, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., orzeczono jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

W pozostałych częściach obie apelacje podlegały oddaleniu – jako niezasadne. Orzeczenia w tych przedmiotach zawarte w punktach 2. i 3. sentencji wyroku, zapadły na podstawie art. 385 k.p.c.

Orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy miał na uwadze następujące okoliczności.

Apelacja powoda została uwzględniona w bardzo niewielkiej części, tylko co do części odsetek za opóźnienie za okres 7 miesięcy, co pozwala na uznanie powoda za przegrywającego postępowanie apelacyjne w całości. Jednocześnie jednak pozwany nie zgłosił żądania zasądzenia na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, wywołanego apelacją powoda. Stad brak było podstaw do pozytywnego rozstrzygnięcia w analizowanym zakresie o zwrocie kosztów procesu.

Jeżeli chodzi o apelację pozwanego, to została ona uwzględniona w 50 %, obie strony poniosły zaś identyczne koszty postępowania w jej zakresie, w postaci wynagrodzeń swych pełnomocników procesowych.

Stąd, na podstawie art. 100 zdanie pierwsze k.p.c., należało znieść wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu w postępowaniu apelacyjnym, o czym orzeczono w punkcie 4. sentencji wyroku.

Wreszcie mając na uwadze szczególny charakter sprawy i trudną sytuację życiową powoda, który został z tego powodu zwolniony od koszów sądowych, w punkcie 5. sentencji wyroku, na podstawie art. 113 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, odstąpiono od obciążania powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Marzenna Ernest SSO Sławomir Krajewski SSO Zbigniew Ciechanowicz