Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 czerwca 2017 r. w Warszawie

sprawy M. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o odsetki od renty socjalnej

na skutek odwołania M. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 31 października 2016 r., znak: (...) oraz z dnia 1 marca 2017 r., znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 8 grudnia 2016 r. ubezpieczony M. G. złożył do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie, VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., odwołanie od decyzji ww. organu rentowego z dnia 31 października 2016 r., znak: (...), odmawiającej mu prawa do wypłaty odsetek od renty socjalnej, ustalonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 maja 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 167/15.

W uzasadnieniu odwołania, M. G. podniósł, że organ rentowy odmówił mu przyznania prawa do renty socjalnej, albowiem Komisja Lekarska ZUS niewłaściwie oceniła stan jego zdrowia. Wyrokiem z dnia 24 sierpnia 2012 r. Sąd Okręgowy przyznał na jego rzecz prawo do renty socjalnej, począwszy od dnia 1 listopada 2009 r. Na skutek apelacji organu rentowego, Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił powyższy wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania do Sądu Okręgowego w Warszawie. Podniósł, że po ponownym przeprowadzeniu postępowania, Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 27 listopada 2014 r., wydanym w sprawie o sygn. akt VII U 3157/13 przyznał na jego rzecz prawo do renty socjalnej od dnia 1 listopada 2009 r. na stałe. Następnie wyrokiem z dnia 13 maja 2016 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie, orzekając w sprawie o sygn. akt III AUa 167/15, oddalił apelację organu rentowego wniesioną od wyroku Sądu I instancji z dnia 27 listopada 2014 r. Odwołujący podkreślił, że zwłoka w wypłacie świadczenia powstała w związku z nieprawidłowym orzeczeniem lekarzy orzeczników, wobec, czego jest winą Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, za którą organ ten winien ponosić odpowiedzialność. Odwołujący podkreślił, że wydanie nieprawidłowej decyzji w sprawie o rentę socjalną na skutek niewłaściwej oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o to świadczenie, dokonanej przez Komisję Lekarską ZUS, a więc na skutek dokonania niewłaściwych ustaleń faktycznych wiąże się z błędem organu rentowego, powodującym jego odpowiedzialność na podstawie art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Stwierdził także, że jeżeli organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie świadczenia to nie można przyjąć, że ostatnią okolicznością niezbędną do wydania przedmiotowej decyzji był dzień wpływu prawomocnego orzeczenia Sądu II instancji. Odwołujący powołał się przy tym na wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 maja 2013 r., wydany w sprawie o sygn. akt III AUa 1700/12 wskazując, że sam fakt nieumieszczenia w wyroku organu odwoławczego stwierdzenia o odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nie może pozbawiać ubezpieczonego prawa do odsetek, tym bardziej w sytuacji, gdy wina organu rentowego jest oczywista. Odwołał się także do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r. wydanego w sprawie o sygn. P 11/07, w którym Trybunał stwierdził, że okoliczności takie jak błędna interpretacja przepisów, zaniechanie podjęcia określonych działań z urzędu, błędne orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS lub Komisji Lekarskiej ZUS wydane w przedmiocie niezdolności do pracy, dają ubezpieczonemu prawo do żądania wypłaty odsetek od dnia wydania zaskarżonej decyzji, czyli za cały okres postępowania sądowego w sprawie o przyznanie świadczenia. Powołując się na powyższe okoliczności, odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji organu rentowego poprzez przyznanie na jego rzecz prawa do wypłaty odsetek w związku z orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 maja 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 167/15 (odwołanie z dnia 8 grudnia 2016 r. k. 2-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 21 grudnia 2016 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. W uzasadnieniu swojego stanowiska, organ rentowy podkreślił, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 maja 2016 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 167/15 wpłynął do organu rentowego w dniu 29 sierpnia 2016 r., a zatem dopiero od tej daty należało liczyć 30-dniowy termin, w którym stosowna decyzja powinna zostać wydana, a którego przekroczenie rodziłoby obowiązek wypłaty odsetek przez organ rentowy. Decyzja przyznająca świadczenie została wydana w dniu 13 września 2016 r., a zatem brak jest w ocenie organu rentowego podstaw do wypłaty odsetek dla ubezpieczonego. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że w rozpoznawanej sprawie, organ odwoławczy nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o której mowa w art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W świetle podniesionej argumentacji, organ rentowy uznał, że decyzja z dnia 31 października 2016 r., znak: (...) została wydana zgodnie z obowiązującą regulacją prawną, zaś odwołanie M. G., jako całkowicie bezzasadne wino podlegać oddaleniu (odpowiedź na odwołanie z dnia 21 grudnia 2016 r. k. 6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. G., urodzony w dniu (...), pobierał rentę socjalną, przyznaną mu na mocy decyzji organu rentowego z dnia 8 września 2005 r., na okres do dnia 31 grudnia 2012 r. Następnie świadczenie zostało przyznane ponownie decyzją z dnia 10 maja 2006 r. na okres do dnia 30 kwietnia 2009 r. Z dniem 1 maja 2009 r. wypłata świadczeń została wstrzymana (decyzja z dnia 8 września 2005 r., znak:(...) k. 3, decyzja z dnia 10 maja 2006 r., znak: (...) k. 25 a.r.).

W dniu 30 października 2009 r. odwołujący złożył wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty socjalnej. W toku postępowania przed organem rentowym, M. G. nie został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy w wyniku, czego decyzją z dnia 20 maja 2010 r., znak: (...) organ rentowy odmówił mu prawa do renty socjalnej. Od powyższej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie. W toku postępowania toczącego się pod sygn. akt VII U 802/10, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych m.in. z zakresu psychiatrii, neurologii oraz neuropsychologii. Na podstawie powyższych opinii, Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować w sferze społecznej, współpracować z innymi ludźmi, ma trudności natury werbalnej oraz kłopoty z myśleniem przyczynowo-skutkowym. Z tego względu nie jest w stanie podjąć pracy zarobkowej, w której wymagana będzie od niego samodzielność. Ubezpieczony ma również problemy z nietrzymaniem moczu i stolca, co także realnie może utrudniać mu udział w życiu zawodowym. Jednocześnie Sąd Okręgowy przyjął do wiadomości argumenty pozostałych biegłych z zakresu gastroenterologii, okulistyki, ortopedii oraz urologii wskazując, że stanowią one ocenę z perspektywy konkretnej specjalizacji, nie przesądzając o ogólnej zdolności do pracy, co w swoich opiniach biegli podkreślili. Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony spełnia ustawowe przesłanki do przyznania mu prawa do renty socjalnej wskazując, że całkowita niezdolność do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu powstała u ubezpieczonego przed ukończeniem 18 roku życia. W związku z powyższym, wyrokiem z dnia 24 sierpnia 2012 r., Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał M. G. prawo do renty socjalnej od dnia 1 listopada 2009 r. Na skutek apelacji organu rentowego od powyższego orzeczenia, Sąd Apelacyjny w Warszawie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 18 października 2013 r. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego (wniosek z dnia 30 października 2009 r. k. 37, orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 11 grudnia 2009 r. k. 41, orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 9 kwietnia 2010 r. k. 45, decyzja z dnia 20 maja 2010 r., znak: (...) k. 47, wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 24 sierpnia 2012 r., wydany w sprawie o sygn. akt VII U 802/10 k. 107-112 a.r.).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w celu realizacji zaleceń Sądu Apelacyjnego, dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłych sądowych specjalistów z zakresu neurologii M. D. i W. Z. oraz z zakresu psychiatrii K. P. celem ustalenia, czy wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy zarobkowej oraz, czy jest to niezdolność trwała, czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres, a także, czy naruszenie sprawności organizmu powstało przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki w szkole wyższej przed ukończeniem 25 roku życia, w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Biegła sądowa z zakresu neurologii dr n. med. M. D. w opinii uzupełniającej z dnia 4 lutego 2014 r. wskazała, że po ponownym przeanalizowaniu dokumentacji sądowo-medycznej oraz dokumentacji załączonej do akt sprawy, że odwołujący jest całkowicie niezdolny do pracy, a niezdolność ta powstała przed 16 rokiem życia. Jednocześnie po uwzględnieniu opinii neuropsychologicznej z dnia 18 stycznia 2012 r. oraz opinii biegłego sądowego z zakresu psychologii z dnia 21 marca 2012 r. i z dnia 12 lipca 2012 r. biegła zmieniła swoją dotychczasową opinię wydaną w dniu 28 kwietnia 2012 r. w ten sposób, że uznała całkowitą i trwałą niezdolność do pracy odwołującego. Biegły sądowy z zakresu neurologii dr med. W. Z. w opinii uzupełniającej z dnia 15 lutego 2014 r. nie podzielił wniosków z oceny psychologa, aprobowanych przez biegłą sądową dr n. med. M. D. w opinii z dnia 4 lutego 2014 r., tj. w zakresie całkowitej niezdolności do pracy. Biegły wskazał, że stan neurologiczny odwołującego na dzień 11 stycznia 2011 r. stanowił podstawę do orzeczenia wyłącznie częściowej trwałej niezdolności do pracy. W opinii uzupełniającej z dnia 15 marca 2014 r. biegła sądowa z zakresu psychologii K. P. podtrzymała swoje dotychczasowe opinie sądowo-psychologiczne, dotyczące odwołującego wydane w dniach 21 marca 2012 r. i 12 lipca 2012 r. W końcowych wnioskach opinii biegła stwierdziła, że odwołujący jest trwale całkowicie niezdolny do pracy, a niezdolność ta powstała przed ukończeniem 18 roku życia. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2014 r. dopuścił dodatkowo dowód z opinii biegłych sądowych: lekarza specjalisty z zakresu psychiatrii, innego niż M. L. oraz B. Z., celem ustalenia, czy wnioskodawca utracił zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, czy jest to niezdolność częściowa lub całkowita, jeżeli tak, to na jaki okres, ze szczególnym wskazaniem, jaka jest data początkowa tej niezdolności. Biegła sądowa z zakresu neuropsychologii mgr K. B. w opinii z dnia 9 października 2014 r. stwierdziła, że wielowymiarowe zaburzenia czynią M. G. całkowicie niezdolnym do pracy zarobkowej, niezdolność ta powstała przed ukończeniem 18 roku życia i ma charakter trwały. Ponadto biegły sądowy z zakresu psychiatrii S. K. w opinii z dnia 15 lipca 2014 r. uznał, że z przyczyn psychiatrycznych M. G. jest częściowo i trwale niezdolny do pracy, a niezdolność ta powstała przed 18 rokiem życia. Sąd Okręgowy w oparciu o tak zebrany materiał dowodowy wyrokiem z dnia 27 listopada 2014 r., wydanym w sprawie o sygn. akt VII U 3157/13 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał M. G. prawo do renty socjalnej od dnia 1 listopada 2009 r. na stałe (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 27 listopada 2014 r, wydany w sprawie o sygn. akt VII U 3157/13 k. 159 a.r.).

Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie, VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 listopada 2014 r., zaskarżył Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W., który w apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania M. G., ewentualnie o uchylenie wyroku i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji. Rozstrzygnięciu Sądu Okręgowego, organ rentowy zarzucił naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 227 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie wniosku organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego lekarza neuropsychologa celem wyjaśnienia, czy odwołujący jest osobą niezdolną do pracy, ewentualnie, w jakim stopniu i kiedy powstała niezdolność oraz art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny, że odwołujący jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, podczas gdy ustalenie takie nie wynika z opinii lekarza psychiatry, która zdaniem organu rentowego, powinna być wiodącą w tej sprawie, a nie z opinii psychologów, którzy nie mają wiedzy specjalistycznej do dokonywania oceny naruszenia sprawności organizmu na takim poziomie, jak lekarz psychiatra (apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 18 grudnia 2014 r. k. 149-153 a.r.).

Wyrokiem z dnia 13 maja 2016 r., Sąd Apelacyjny w Warszawie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie, VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 listopada 2014 r. i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz M. G. kwotę 120,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wraz z uzasadnieniem z dnia 27 listopada 2014 r. k. 185-205 a.r.).

W wykonaniu prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 13 maja 2016 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał w dniu 13 września 2016 r. decyzję, znak: (...), mocą, której przyznał odwołującemu M. G. prawo do renty socjalnej od dnia 1 listopada 2009 r. na stałe. Od dnia 1 października 2016 r. wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła miesięcznie 644,63 zł. W związku z powyższym wnioskiem z dnia 3 października 2016 r., odwołujący zwrócił się do organu rentowego o wypłatę ww. świadczenia. Jednocześnie w dniu 19 października 2016 r. M. G. zwrócił się do organu rentowego z wnioskiem o wypłatę na jego rzecz odsetek od niewypłaconego w terminie świadczenia, przyznanego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 13 maja 2016 r. (decyzja z dnia 13 września 2016 r., znak: (...) k. 213, wniosek z dnia 3 października 2016 r. k. 221-223, wniosek o wypłatę odsetek z dnia 19 października 2016 r. k. 229-230 a.r.).

Na mocy decyzji z dnia 31 października 2016 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., odmówił ubezpieczonemu prawa do wypłaty odsetek od renty socjalnej, ustalonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 maja 2016 r. W uzasadnieniu ww. decyzji, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 maja 2016 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 167/15 wpłynął do organu rentowego w dniu 29 sierpnia 2016 r. i od tej daty należało liczyć 30-dniowy termin, w którym stosowna decyzja powinna zostać wydana, a którego przekroczenie rodziłoby obowiązek wypłaty odsetek przez organ rentowy. Decyzja przyznająca świadczenie została natomiast wydana w dniu 13 września 2016 r., a zatem brak jest w ocenie organu rentowego podstaw do wypłaty odsetek dla ubezpieczonego. Dodatkowo organ rentowy zaznaczył, że w rozpoznawanej sprawie, organ odwoławczy nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o której mowa w art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wobec powyższego, nie ponosi on odpowiedzialności za opóźnienie w wypłacie świadczenia (decyzja z dnia 31 października 2016 r., znak: (...), k. 231 a.r.).

Od niekorzystnej dla siebie decyzji organu rentowego, M. G. złożył odwołanie do tut. Sądu, inicjując tym samym niniejsze postępowanie (odwołanie z dnia 07 kwietnia 2016 r. k. 2-3 a.s.).

W toku postępowania sądowego, zarządzeniem z dnia 22 lutego 2017 r., Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie zobowiązał organ rentowy do hipotetycznego wyliczenia w terminie 7 dni kwoty odsetek należnych odwołującemu z tytułu opóźnienia w wypłacie świadczenia. W odpowiedzi na powyższe zobowiązanie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., w piśmie procesowym z dnia 5 kwietnia 2017 r. przedstawił hipotetyczne wyliczenie kwot odsetek należnych odwołującemu z tytułu opóźnienia w wypłacie świadczenia rentowego za okres od dnia 1 listopada 2009 r. do dnia 20 października 2016 r., wskazując na ich łączną kwotę w wysokości 19.511,31 zł. Ustosunkowując się do powyższego pisma organu rentowego, w piśmie procesowym z dnia 17 maja 2017 r. odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie na jego rzecz prawa do odsetek w kwocie wyliczonej przez organ rentowy w treści ww. pisma procesowego, tj. w kwocie 19.511,31 zł (zarządzenie z dnia 22 lutego 2017 r. k. 34, pismo procesowe z dnia 5 kwietnia 2017 r. wraz z załącznikiem k. 41-42, pismo procesowe z dnia 17 maja 2017 r. k. 47-48 a.s.).

Powyższy stan faktyczny, Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumentację z akt rentowych odwołującego M. G., dokumentację akt niniejszej sprawy oraz akt sprawy rozpoznanej przez Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie pod sygnaturą akt VII U 3157/13. Dowody w postaci dokumentacji z akt rentowych oraz z akt postępowań sądowych korespondowały ze sobą i stanowiły spójny materiał dowodowy w sprawie. W ocenie Sądu zebrany w sprawie materiał stanowił zatem wystarczającą podstawę do wydania orzeczenia kończącego postępowanie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego M. G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 31 października 2016 r., znak: (...) jest niezasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.), jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Cytowany przepis stanowi podstawę do przyznania osobie ubezpieczonej odsetek, w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego, w razie nie ustalenia dla niej w terminie prawa do świadczenia lub też jego niewypłacenia. Ustawodawca zastrzegł jednakże, że nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłacie świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności. W przypadku renty socjalnej zgodnie z art. 15 pkt. 1 ustawy o rencie socjalnej terminy te określa art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.). Przewidują one, że organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, a w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zatem Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma 30 dni na wydanie prawidłowej decyzji licząc od chwili wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności, rozumianej jako ostatni fakt konieczny, z punktu widzenia przesłanek nabycia prawa, do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. W przypadku, gdy prawo zostaje przyznane orzeczeniem Sądu 30-dniowy termin jest liczony od momentu doręczenia wyroku, ale jedynie wówczas gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy, termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.

Przez nieustalenie prawa do świadczenia, o którym mowa w art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należy rozumieć zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, pomimo spełnienia warunków do jego uzyskania. W tym przypadku zachodzi sytuacja, gdy do wydania przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia doszło pomimo, że było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem. Jednocześnie użyty w przepisach zwrot „okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności”, jako wyłączający obowiązek wypłaty odsetek należy rozumieć w ten sposób, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn, niezależnych od ZUS (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2012 r., III UK 110/11).

W judykaturze dokonuje się kwalifikacji błędów organu rentowego na błędy w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędy w ustaleniach faktycznych, będące skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa ma miejsce wówczas, gdy organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, z uwagi na błędną interpretację relewantnych przepisów prawa w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym. Bardziej złożona jest prawna kwalifikacja błędu w ustaleniach faktycznych, jako przesłanki uzasadniającej odpowiedzialność organu rentowego z tytułu wypłaty odsetek za opóźnienie. Możliwa jest bowiem sytuacja, że przyznanie prawa do świadczenia nastąpi na skutek ustaleń faktycznych sądu. Aby stwierdzić w takiej sytuacji, że organ rentowy nie ponosi za to opóźnienie odpowiedzialności, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie ZUS nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia, z uwzględnieniem jednakże tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami, co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2009 r., I UK 345/08).

Biorąc pod uwagę sporną w sprawie dotyczącej prawa ubezpieczonego do renty socjalnej okoliczność faktyczną, którą było istnienie u niego całkowitej niezdolności do pracy, istotne w kontekście prawa do odsetek jest więc stwierdzenie, czy organ rentowy w ramach udzielonych mu kompetencji i nałożonych obowiązków podjął określone działania zmierzające do wyjaśnienia tej okoliczności warunkującej prawo do świadczenia. W postępowaniu przed organem rentowym ustalenie odnośnie do istnienia u ubezpieczonego niezdolności do pracy może być dokonane wyłącznie na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika. W myśl art. 14 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, oceny niezdolności do pracy dokonuje bowiem w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS, a zgodnie z art. 14 ust. 3 tej ustawy (w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2005 r.) orzeczenie lekarza orzecznika stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. Nie budzi przy tym wątpliwości fakt, że w warunkach rozpoznawanej sprawy ocena zdolności ubezpieczonego do pracy została powierzona lekarzowi orzecznikowi ZUS, a następnie Komisji lekarskiej ZUS i orzeczenie Komisji lekarskiej ZUS z dnia 9 kwietnia 2010 r., co do zdolności ubezpieczonego do pracy stanowiło podstawę odmowy prawa do świadczenia w postępowaniu przed organem rentowym. Ocena stanu zdrowia osoby ubiegającej się o prawo do renty dokonywana przez lekarza orzecznika ZUS, poprzedzająca wydanie przez niego orzeczenia, o którym mowa w art. 14 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, nie może być jednak zupełnie swobodna, ponieważ musi uwzględniać zasady i tryb postępowania określony przepisami rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz. U. Nr 273, poz. 2711). Zgodnie z § 4 rozporządzenia z dnia 14 grudnia 2004 r. lekarz orzecznik wydaje orzeczenie na podstawie bezpośredniego badania osoby ubiegającej się o świadczenie i posiadanej dokumentacji (ust. 1). Może wydać orzeczenie również bez badania osoby ubiegającej się o świadczenie, jeżeli posiadana dokumentacja jest wystarczająca do wydania orzeczenia. Może też, przed wydaniem orzeczenia, zlecić uzupełnienie dokumentacji, w szczególności o opinie lekarza konsultanta lub psychologa albo o wyniki badań dodatkowych lub obserwacji szpitalnej. Lekarz konsultant i psycholog wydają z kolei opinie na podstawie bezpośredniego badania osoby ubiegającej się o świadczenie oraz analizy dokumentacji medycznej i zawodowej. Przewidziana w § 4 ust. 1 konieczność dokonywania przez lekarza orzecznika oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie, zarówno na podstawie bezpośredniego badania tej osoby, jak i posiadanej dokumentacji, bez wątpienia przemawia przy tym za przyjęciem, że ocena ta winna być wszechstronna, kompleksowa i wnikliwa oraz przeprowadzana z najwyższą starannością. Wskazana ocena podlega weryfikacji w toku postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe, albowiem w myśl omawianego rozporządzenia bezpośredni nadzór nad prawidłową, zgodną z przepisami prawa i zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy, działalnością lekarzy orzeczników sprawuje główny lekarz orzecznik oddziału Zakładu.

W ocenie Sądu Okręgowego, w rozpoznawanej sprawie, nie można mówić o odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w wypłacie świadczenia rentowego ubezpieczonemu. Należy mieć bowiem na uwadze, że do wydania przez organ rentowy odmownej decyzji doszło na skutek wydanych orzeczeń przez Lekarza Orzecznika ZUS w dniu 11 grudnia 2009 r. i Komisji Lekarskiej ZUS w dniu 9 kwietnia 2010 r. stwierdzających, że ubezpieczony nie jest całkowicie niezdolny do pracy. Nie można stwierdzić z jakich powodów lekarze orzecznicy ZUS ocenili odmiennie stan zdrowia ubezpieczonego niż biegli sądowi z zakresu psychiatrii, neurologii i neuropsychologii. Niemniej jednak zostały zachowane wszystkie wymogi rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy. W tym miejscu zaznaczenia wymaga, że organiczne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego powoduje zaburzenia o charakterze neurologicznym i psychiatrycznym, przy czym tego rodzaju schorzenia mają to do siebie, że są okresy, w których objawy tych chorób nasilają się, a są okresy tzw. remisji choroby. Pomiędzy badaniem z dnia 9 kwietnia 2010 r. przeprowadzonym przez Komisję Lekarską ZUS, a badaniem przeprowadzonym przez poszczególnych biegłych sądowych z zakresu neurologii i psychiatrii na etapie postępowania sądowego w sprawie o sygn. akt VII U 802/10, a następnie w sprawie VII U 3157/13 upłynęły znaczne odstępy czasu, w których objawy wskazanych schorzeń mogły się nasilać bądź ustępować. Orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS zostało bowiem wydane po przeprowadzeniu bezpośredniego badania na podstawie dokumentacji medycznej ubezpieczonego z lat 1986-2002. W opinii z dnia 9 października 2014 r. biegła sądowa z zakresu neuropsychologii mgr K. B. wskazała natomiast, że uszkodzenie (...) spowodowało u odwołującego pogłębienie dysfunkcji na wielu poziomach m.in. poznawczym, emocjonalno-motywacyjnym i społecznym na co wskazała również biegła sądowa z zakresu psychologii K. P. oraz biegła z zakresu neurologii dr n. med. M. D., czym biegłe uzasadniły orzeczenie o całkowitej niezdolności ubezpieczonego do pracy. Z kolei biegły sądowy z zakresu neurologii dr med. W. Z. stwierdził, że stan neurologiczny odwołującego na dzień 11 stycznia 2011 r. stanowił podstawę tylko do orzeczenia częściowej, trwałej niezdolności do pracy. Powyższe wnioski potwierdziła także opinia wydana w dniu 15 lipca 2014 r. przez biegłego sądowego z zakresu psychiatrii S. K., który wskazał, że z przyczyn psychiatrycznym M. G. jest częściowo i trwale niezdolny do pracy niezdolny do pracy, przy czym niezdolność ta powstała przed ukończeniem 18 roku życia. Zatem ze względu na rozpoznaną u ubezpieczonego jednostkę chorobową brak jest podstaw, aby przypisać zaniedbanie, zawinione działanie lekarzy orzeczników ZUS, którzy nie stwierdzili u ubezpieczonego całkowitej niezdolności do pracy, albowiem schorzenie, na które cierpi odwołujący może podlegać różnorodnej ocenie medycznej z punktu widzenia okresowego nasilania się bądź ustępowania objawów wynikających z zaburzeń towarzyszących organicznemu uszkodzeniu ośrodkowego układu nerwowego.

Zatem w okolicznościach niniejszej sprawy termin do wydania decyzji dla organu rentowego powinien być liczony od daty doręczenia mu prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 maja 2016 r., a powyższe miało miejsce w dniu 29 sierpnia 2016 r. W ustawowym terminie, albowiem w dniu 13 września 2016 r., organ rentowy wydał decyzję przyznająca ubezpieczonemu prawo do renty socjalnej zgodnie z wyrokiem Sądu z dnia 13 maja 2016 r., od dnia 1 listopada 2009 r. na stałe. Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych podjął wypłatę świadczenia, którego wysokość od dnia 1 października 2016 r. wyniosła miesięcznie 644,63 zł.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako niezasadne, o czym orzekł w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)