Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa z dnia 06 października 2015 r. ( data prezentaty biura podawczego Sądu) powodowie M. M. i L. M. wnieśli o zasądzenie solidarne na ich rzecz od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 14.228,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwoty 9.979,00 za okres od dnia 24 marca 2015 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 4.249,00 zł za okres od dnia 29 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty. Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie solidarne na ich rzecz od pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż w dniu 04 kwietnia 2007 r. powodowie zawarli z pozwanym Bankiem umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych waloryzowany kursem franka szwajcarskiego na kwotę 320.500,00 zł. Powodowie wyjaśnili, że jedną z form zabezpieczenia spłaty ww. kredytu - do czasu, gdy saldo zadłużenia stanie się równe lub niższe niż 271.188,00 zł - stanowiło ubezpieczenie niskiego udziału (wkładu) własnego powodów na podstawie umowy zawartej pomiędzy pozwanym, a Towarzystwem (...) S.A. Powodowie podnieśli, że na mocy pierwotnie obowiązującego § 9 ust. 8 i 9 umowy zostali zobowiązani do zwrotu kosztów ubezpieczenia za pierwszy 36-miesięczny okres trwania ochrony ubezpieczeniowej oraz za kolejne 36-miesięczne okresy ochrony ubezpieczeniowej, jeżeli w ciągu 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo ich zadłużenia nie stanie się równe lub niższe od kwoty 271.188,00 zł. Kolejno powodowie wskazali, że pierwsza kwota w wysokości 1.913,00 zł z tytułu refinansowania składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego została od niech pobrana przez pozwanego w dniu 13 kwietnia 2007 r. Powodowie podnieśli, że beneficjentem umowy ubezpieczenia niskiego udziału własnego jest pozwany Bank, a oni – mimo, iż nie są stroną przedmiotowej umowy, ani uposażonymi - zostali zmuszeni do ponoszenia kosztów tego ubezpieczenia. Powodowie wskazali, że zapisy umowy dotyczące przedmiotowego zabezpieczenia nie zostały z nimi indywidualnie uzgodnione i nie podlegały negocjacjom. Podnieśli, że nie mieli wpływu na wybór ubezpieczyciela ani też możliwości zapoznania się z treścią i warunkami ubezpieczenia. Nadto umowa ubezpieczenia zawarta pomiędzy pozwanym Bankiem a ubezpieczycielem nie wyłączała tzw. regresu ubezpieczeniowego w stosunku do powodów w świetle art. 828 § 1 k.c. Ponoszenie zatem przez powodów wysokich kosztów składek, nie zwalnia ich od odpowiedzialności w przypadku wystąpienia ubezpieczanego ryzyka i wówczas byliby nadal zobowiązania do spłaty całego kredytu – tyle tylko, że na rzecz ubezpieczyciela z tytułu regresu. Nadto opłaty służące refinansowaniu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, pokrywane przez powodów były w rzeczywistości wyższe aniżeli składki ubezpieczeniowe przekazywane przez pozwanego na rzecz ubezpieczyciela. W ocenie powodów, brak jest podstaw aby przyjąć, że klauzule nakładające na powodów obowiązek zwrotu poniesionych przez pozwany Bank kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego określają świadczenie główne umowy kredytu i w sposób rażący naruszają ich interesy. Nadto są one sprzeczne z dobrymi obyczajami. Powodowie podali również, że doszło do zmiany umowy kredytu w dniu 10 kwietnia 2013 r. na podstawie aneksu oznaczonego nr (...) oraz aneksu oznaczonego nr (...). Zmiany dokonano w zakresie kwoty salda zadłużenia, które od tej pory miało wynosić kwotę 318.126,40 zł, a nie kwotę 271.188,00 zł oraz ustalenia wysokości składki na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego w kwocie 4.088,00 zł. Zdaniem powodów, postanowienia nakładające na nich obowiązek ponoszenia kosztów ubezpieczenia niskiego udziału własnego stanowi niedozwoloną klauzulę umowną i dlatego - w konsekwencji obciążenia ich przez pozwany Bank kosztami ubezpieczenia niskiego wkładu własnego ich umowy kredytu, najpierw w dniu 13 kwietnia 2007 r. za pierwsze 36 miesięcy - w wysokości 1.913,00 zł, w dniu 30 kwietnia 2010 r. za kolejne 36 miesięcy - w wysokości 3.978,00 zł, a następnie w dniu 30 kwietnia 2013 r. za kolejne 36 miesięcy – w wysokości 4.088,00 zł – po stronie pozwanego Banku doszło do bezpodstawnego wzbogacenia ich kosztem.

( pozew – k. 1-26; pismo procesowe powodów z dnia 05.05.2016 r. stanowiące rozszerzenie powództwa – k. 707-709).

W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa M. M. i L. M. w całości i zasądzenie na jego rzecz solidarnie od powodów zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko, pozwany wskazał, że sporna w niniejszej sprawie klauzula jest zgodna z interesem powodów, gdyż gdyby nie ubezpieczenie niskiego wkładu własnego – kredytobiorcy (powodowie) w ogóle nie mogliby otrzymać kredytu hipotecznego i zrealizować swoich planów związanych z zakupem nieruchomości. Przy zawieraniu umowy kredytu pozwany przedstawił powodom regulamin oraz cennik. Pozwany podniósł, że sporna klauzula została uzgodniona indywidualnie z powodami, a przy tym odnosi się do głównego świadczenia powodów. Skoro pozwany Bank nie pobierał od powodów prowizji z tytułu zwiększonego ryzyka wynikającego z przekroczenia wskaźnika (...) kredytów powodów, koniecznością było pobranie od nich opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Opłata ta była w sposób jasny i jednoznaczny określona w cenniku kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej. Dodał, że w momencie zawierania umowy powodowie byli poinformowani przez pracownika pozwanego o konstrukcji ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Pozwany wyjaśnił, iż na wniosek powodów umowa ta była dwukrotnie zmieniania w zakresie kształtu zapisów dotyczących kosztów z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Zawarcie aneksu nr (...) do umowy kredytu było w ocenie pozwanego Banku było poprzedzone indywidualnymi negocjacjami z powodami. W ocenie pozwanego, sporne postanowienia podlegały indywidualnym uzgodnieniem również przed zawarciem tego aneksu, gdyż to sami powodowie we wniosku kredytowym zaproponowali ustanowienie dodatkowego zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, przy czym byli oni poinformowani o jego kosztach. Godzili się oni na taki sposób dodatkowego zabezpieczenia. Zdaniem pozwanego, sporna klauzula na dzień zawarcia umowy o kredyt hipoteczny była zgodna z dobrymi obyczajami, gdyż kredyt udzielony powodom w walucie franka szwajcarskiego stanowił tańszy sposób finansowania nieruchomości kredytem, niż kredyt w walucie polskiego złotego. Sam kredyt został wypłacony powodom w dwóch transzach, w dniu 10 kwietnia 2007 r. i dniu 08 maja 2007 r. Nadto pozwany podkreślił, iż powodowie sami we wniosku o zawarcie umowy kredytu świadomie wnieśli o objęcie ich kredytu ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego, którego nie byli w stanie sami pokryć. Dodatkowe zabezpieczenie kredytu powodów było konieczne z uwagi na obowiązujące pozwany Bank zasady ustalane rzez (...). Powodowie chcieli również w ten sposób ominąć konieczność zapłaty wyższych prowizji związanych z brakiem wkładu własnego. Poprzestając na wyborze ubezpieczenia niskiego wkładu własnego marża kredytu wyniosła 0%. Gdyby powodowie wskazali na zabezpieczenie spłaty kredytu inną nieruchomość, nie byłoby wówczas konieczności objęcia ich kredytu dodatkowym zabezpieczeniem w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Pozwany zaprzeczył, jakoby ubezpieczyciel, który asekurował na podstawie umowy ubezpieczenia wkład własny powodów posiadał w stosunku do powodów roszczenie regresowe. Regres ten w stosunku do powodów został wyłączony przez obecnego ubezpieczyciela. Sporne postanowienia nie są również sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdyż nie sposób doszukiwać się w takiej formie zabezpieczenia ekwiwalentności świadczeń stron. Jeśli poszukiwać by ekwiwalentu w tymże stosunku, pozwany podał, że takim ekwiwalentem opłaty płaconej przez powodów tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego była kwota 95.000,00 zł, a więc kwota kredytu udostępniona powodom przez pozwany Bank na cele konsumpcyjne. Wreszcie pozwany Bank zarzucił, iż roszczenia powodów o zwrot opłat pobranej przy zawieraniu umowy kredytu w wysokości 1.913,00 zł oraz opłaty pobranej w dniu 30 kwietnia 2010 r. w wysokości 3.978,00 zł tytułem refinansowania składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego uległy przedawnieniu, gdyż dotyczą one świadczeń okresowych.

( odpowiedź na pozew – k. 350-375; protokół rozprawy z dnia 13.05.2016 r. – k. 718-719 wraz z nagraniem na płycie DVD – k. 720; pismo procesowe pozwanego z dnia 25.05.2016 r. stanowiące odpowiedź na rozszerzenie powództwa – k. 732-733).

Do zamknięcia rozprawy w dniu 16 grudnia 2016 r. stanowiska stron procesu nie uległy zmianom.

( protokół rozprawy z dnia 16.12.2016 r. – k. 787-788).

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

Na podstawie umowy generalnej ubezpieczenia kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym kredytobiorcy udzielnych przez pozwany Bank (...) S.A. nr (...)04/01/2004, zawartej pomiędzy pozwanym Bankiem, a Towarzystwem (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 29 października 2004 r., pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W. zobowiązany był do opłacenia składki ubezpieczeniowej od każdej umowy kredytu objętej ubezpieczeniem. Rzeczona umowa ubezpieczenia dotyczyła umów kredytu przyjętych do ubezpieczenia w okresie jej obowiązywania, dla których wskaźnik (...) (wyrażony w procentach stosunek kwoty kredytu do wartości nieruchomości na dzień dokonania analizy kredytowej, wyliczony zgodnie z procedurami bankowymi) znajduje się pomiędzy minimalnym i maksymalnym wskaźnikiem (...). W § 7 ust. 10 umowy przyjęto, iż z dniem wypłaty odszkodowania przez (...) S.A. z siedzibą w W. roszczenie pozwanego Banku do kredytobiorców z tytułu umowy kredytu przechodzi na mocy prawa, tj. art. 828 k.c., na (...) S.A. z siedzibą w W. do wysokości wypłaconego odszkodowania. (...) S.A. z siedzibą w W. została przekształcona w (...) S.A. z siedzibą w W., a następnie (...) S.A. V. (...).

( dowody : umowa generalna ubezpieczenia z dnia 29.10.2004 r. - k. 145-158; pismo (...) S.A. z dnia 18.01.2016 r. – k . 604; pismo (...) S.A. z dnia 10.10.2016 r. – k. 765).

Wnioskiem z dnia 23 lutego 2007 r. o nr (...) w postaci wypełnionego, gotowego formularza sporządzonego przez pozwany Bank, powodowie M. M. i L. M. wnieśli o udzielenie im przez pozwany Bank kredytu hipotecznego w kwocie 335.500,00 zł na spłatę kredytu mieszkaniowego zaciągniętego w innym banku a więc na refinansowanie wydatków poniesionych na cele mieszkaniowe (kwota 225.000,00 zł), spłatę zobowiązań niezwiązanych z celami mieszkaniowymi (kwota 49.739,67 zł) oraz na inny, dowolnie wybrany przez powodów cel (kwota 45.760,33 zł). W przedmiotowym wniosku, obok zgody na ubezpieczenie kredytu do czasu ustanowienia hipoteki, powodowie wyrazili zgodę na objęcie udzielonego przez pozwany Bank kredytu ubezpieczenia brakującego wkładu własnego w (...) S.A. z siedzibą w W. oraz zgodę na udostępnienie danych osobowych Ubezpieczycielowi w związku z objęciem umowy ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego (dalej również jako – (...)) i ubezpieczeniem do czasu ustanowienia hipoteki. Podpisanie tych oświadczeń nie podlegało negocjacjom. Negocjacje prowadzone były wyłącznie w zakresie marży udzielanego kredytu, ostatecznie obniżonej do poziomu 0,00%. Powodowie mieli świadomość tego, iż niepodpisanie oświadczeń odnoszących się do objęcia ich kredytu (...), wobec nieposiadania przez nich innej nieruchomości mogącej stanowić dodatkowe zabezpieczenie kredytu, będzie wiązało się z odmową udzielenia im przez Bank wnioskowanego kredytu hipotecznego.

( dowody: wniosek kredytowy powodów z dnia 23.02.2007 r. - k. 398-400 i k. 401-402; wniosek powodów z dnia 31.03.2007 r. o dokonanie korekty wniosku kredytowego – k. 491; zeznania świadka I. D. – k. 724v oraz nagranie na płycie DVD – k. 726, min. od 00:09:10 do min. 00:39:40; przesłuchanie powoda M. M. w charakterze strony - k. 768v-769; przesłuchanie powódki L. M. w charakterze strony – k. 769-769v; przesłuchanie informacyjne powodów M. M. i L. M. – k. 654-656; umowa kredytu hipotecznego dla osób fizycznych o nr (...), której koszt refinansowany miał być przez kredyt udzielony przez pozwanego – k. 481-490).

W dniu 03 kwietnia 2007 r. pozwany Bank wydał pozytywną decyzję kredytową dla powodów nr (...). Zgodnie z treścią decyzji, wysokość składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego wynosiła kwotę 1.913,00 zł.

( dowód : decyzja pozwanego Banku z dnia 03.04.2007 r. k. 523-533).

W dniu 05 kwietnia 2007 r. pomiędzy powodowie M. M. i L. M. (zwanymi dalej „kredytobiorcami”) a pozwanym Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. została zawarta umowa kredytu hipotecznego oznaczona nr KH/ (...). Na podstawie tej umowy pozwany Bank udzielił Kredytobiorcom kredytu w kwocie 320.500,00 zł, która to kwota była indeksowana do waluty franka szwajcarskiego, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna franka szwajcarskiego według tabeli kursów walut obcych obowiązujących w pozwanym Banku (...) S.A. w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Celem przeznaczenia środków z kredytu była spłata kredytu mieszkaniowego zaciągniętego w innym banku a więc refinansowanie wydatków poniesionych na cele mieszkaniowe przez powodów (kwota 225.000,00 zł), spłata zobowiązań niezwiązanych z celami mieszkaniowymi (kwota 49.739,67 zł) oraz na inny, dowolnie wybrany przez powodów cel (kwota 45.760,33 zł). Przedmiotem zabezpieczenia hipotecznego miała być nieruchomość, której zakup refinansował przedmiotowy kredyt. Zgodnie z § 9 umowy strony ustaliły ponadto, że zabezpieczeniem spłaty kredytu do czasu otrzymania przez pozwany Bank odpisu z księgi wieczystej nieruchomości z wpisaną hipoteką będzie stanowić ubezpieczenie kredytów zabezpieczonych hipotecznie na podstawie umowy zawartej przez Bank z (...) S.A. Kredytobiorcy byli natomiast zobowiązani do zwrotu pozwanemu Bankowi kosztów składki ubezpieczeniowej wnoszonej w związku z ubezpieczeniem. Miesięczna kwota z tego tytułu wynosiła 1/12 z 0,81% kwoty kredytu (co stanowiło kwotę 226,00 zł) przy uwzględnieniu kursów waluty obcej, do jakiej kredyt jest indeksowany na pierwszy dzień miesiąca, w którym została sporządzona umowa. Ponadto zgodnie z ustępem 7. tego paragrafu dodatkowym zabezpieczeniem kredytu do czasu, gdy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 271.188,00 zł stanowiło ubezpieczenie kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym na podstawie umowy zawartej przez pozwany Bank (...) z Towarzystwem (...) S.A. Kredytobiorcy byli zobowiązani do zwrotu pozwanemu Bankowi kosztów ubezpieczenia w kwocie 1.913,00 zł za pierwszy 36-miesięczny okres ubezpieczenia. Jeżeli w okresie 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia nie stanie się równe lub niższe niż kwota 271.188,00 zł Kredytobiorcy zobowiązali się do zwrotu pozwanemu Bankowi kosztów ubezpieczenia za kolejny 36-o miesięczny okres udzielonej Bankowi przez (...) S.A. ochrony ubezpieczeniowej, o czym Kredytobiorcy mieli zostać poinformowani przez Bank pisemnie. Jeżeli w okresie 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż kwota 271.188,00 zł, pozwany Bank miał dokonać zwrotu proporcjonalnej części składki na rachunek Kredytobiorcy. Integralną częścią ww. umowy o kredyt hipoteczny były Regulamin, pełnomocnictwo do wykonywania czynności w imieniu kredytobiorców oraz cennik kredyt hipoteczny/pożyczka hipoteczna. Ponadto, w § 11 umowy wskazane były przypadki, w których do zmian umowy nie był wymagany aneks do umowy pod rygorem nieważności, m.in. zmiana Regulaminu.

( dowody : umowa o kredyt hipoteczny z dnia 05.04.2007 r. - k. 44-49 i k. 403-408; regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usługi bankowości hipotecznej w pozwanym Banku - k. 52-70 i k. 418-436; regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usługi bankowości hipotecznej w pozwanym Banku wraz z cennikiem - k. 437-454 i k. 455-458; oświadczenie powodów o otrzymaniu załączników do umowy o kredyt hipoteczny z dnia 05.04.2007 r. - k. 410).

Wraz z zawarciem umowy o kredyt hipoteczny nr KH/ (...) z dnia 05 kwietnia 2007 r. kredytobiorcy udzielili pozwanemu Bankowi (...) S.A. pełnomocnictwa, na mocy którego upoważnili ten Bank do dokonywania w ich imieniu szeregu czynności w okresie obowiązywania rzeczonej umowy o kredyt hipoteczny, w tym m.in. czynności pobierania z ich rachunku bankowego prowadzonego przez bank środków pieniężnych z zaliczeniem ich na spłatę ich wymagalnych zobowiązań z tytułu kredytu, odsetek, prowizji i innych opłat, w przypadku opóźnienia względnie zwłoki ze spłatą tych zobowiązań w wysokości wynikającej z umowy o kredyt hipoteczny. Jednocześnie kredytobiorcy wyrazili zgodę na obciążenie ich rachunku bankowego bez uzyskania ich oddzielnej dyspozycji. Kredytobiorcy udzielili także pełnomocnictwa pozwanemu Bankowi do pobierania z ich rachunku bankowego prowadzonego przez ten bank opłat z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia przez pozwany Bank niskiego wkładu własnego w (...) S.A. z siedzibą w W. i pobierania składki za kolejne okresy ubezpieczenia wraz z okresem ubezpieczenia, w którym saldo zadłużenia z tytułu kredytu stanie się równe lub mniejsze niż 80% wartości nieruchomości.

( dowód : pełnomocnictwo powodów udzielone pozwanemu w dniu 04.04.2007 r. - k. 408a-409).

Środki przewidziane umową kredytu hipotecznego zostały powodom wypłacone w dwóch transzach, w dniu 10 kwietnia 2007 r. i dniu 08 maja 2007 r.

( dowód : zestawienie transakcji na rachunku powodów – k. 459-467).

W dacie zawierania umowy o kredyt powodowie, jako kredytobiorcy, byli konsumentami zaś udzielony im przez pozwany Bank kredyt został przeznaczony przez nich na cele mieszkaniowe oraz konsumpcyjne. Powodowie nie zostali poinformowani przez pracowników pozwanego Banku, iż w umowie zawartej między tym Bankiem, a ubezpieczycielem ustalono regres ubezpieczeniowy w stosunku do kredytobiorców. Wysokość składki ubezpieczeniowej z tytułu (...) powodów była ustalona w umowie zawartej pomiędzy pozwanym Bankiem, a ubezpieczycielem. Kredytobiorcy nie mieli realnej możliwości negocjowania wysokości ww. składki, bowiem została ona ustalona odgórnie w odrębnej umowie, której powodowie nie byli stroną. Pracownicy pozwanego Banku, uczestniczący w zawieraniu umowy o kredyt hipoteczny z powodami, nie mieli wiedzy, o warunkach umowy ubezpieczenia. Pozwany Bank nie informował konsumentów o istnieniu regresu i nie przedstawił im warunków umowy ubezpieczenia zawartej przez Bank z ubezpieczycielem. W wypadku spełniania wymogów przez przyszłych kredytobiorców do zawarcia umowy o kredyt hipoteczny w opcji bez wkładu własnego, opłata z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego była niejako obowiązkowa, gdyż odmowa jej opłacania skutkowała odmową zawarcia umowy kredytowej.

( dowody : wniosek kredytowy powodów z dnia 23.02.2007 r. - k. 398-400 i k. 401-402; zeznania świadka I. D. – k. 724v oraz nagranie na płycie DVD – k. 726, min. od 00:09:10 do min. 00:39:40; zeznania świadka I. R. – k. 718v oraz nagranie na płycie DVD – k. 720, min. od 00:08:40 do min. 00:35:10; zeznania świadka A. M. – k. 719 wraz z nagraniem na płycie DVD – k. 720, min. od 00:37:30 do min. 01:04:00; przesłuchanie powoda M. M. w charakterze strony - k. 768v-769; przesłuchanie powódki L. M. w charakterze strony – k. 769-769v; przesłuchanie informacyjne powodów M. M. i L. M. – k. 654-656).

W dniu 19 lipca 2010 r. pomiędzy pozwanym Bankiem (...) S.A., a Towarzystwem (...) S.A. z siedzibą we W. została zawarta umowa ubezpieczenia niskiego wkładu portfela kredytów hipotecznych, których docelowym zabezpieczeniem jest wpis hipoteki na nieruchomości, udzielanych przez ten bank osobom fizycznym. W § 18 ww. umowy zastrzeżono, że w sprawach nieuregulowanych tą umową mają zastosowanie przepisy prawa polskiego powszechnie obowiązującego dla danego rodzaju spraw. Pozwany i powodowie nie zawarli aneksu zmieniającego zapisy łączącej ich umowy kredytowej odnoszące się do wskazanego w niej ubezpieczyciela.

( dowody : umowa ubezpieczenia z dnia 19.07.2010 r. pomiędzy pozwanym Bankiem a (...) S.A. z siedzibą we W. - k. 135-144; pismo (...) S.A. z dnia 16.01.2016 r. – k. 605; pismo (...) S.A. z dnia 16.01.2016 r. – k. 606; pismo (...) S.A. z dnia 17.10.2016 r. – k. 776).

W dniu 21 marca 2013 r. kredytobiorcy wystąpili do pozwanego Banku z wnioskiem o zmianę umowy o kredyt hipoteczny z dnia 05 kwietnia 2007 r. o nr KH/ (...), poprzez ponowne przeliczenie opłaty (...) wobec wzrostu wartości ich nieruchomości. Wraz z wnioskiem kredytobiorcy przedstawili operat szacunkowy tejże nieruchomości.

W rezultacie pozytywnego rozpatrzenia przedmiotowego wniosku przez pozwany Bank, w dniu 12 kwietnia 2013 r. pomiędzy kredytobiorcami a pozwanym Bankiem doszło do zawarcia aneksu o nr (...) do umowy o kredyt hipoteczny nr KH/ (...), wprowadzającego nowe brzmienie § 5 ust. 1 umowy kredytu o następującej treści: „Dostarczenie do Banku podpisanej deklaracji zgody potwierdzającej przyłączenie nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu do grupowego ubezpieczenia budynków i lokali mieszkalnych (...) S.A. od ognia i zdarzeń losowych na minimalną sumę ubezpieczenia 397.658,00 PLN z tytułu którego pobierana jest miesięczna składka”. Nadto nowe brzmienie otrzymał § 9 ust. 7 umowy kredytu i od tego momentu stanowił on, że: „Dodatkowe zabezpieczenie kredytu do czasu, gdy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 318.126,40 PLN, stanowi ubezpieczenie kredytów hipotecznych z niskim wkładem własnym Kredytobiorcy na podstawie umowy zawartej przez Bank (...) S.A. z Towarzystwem (...) współpracującym z Bankiem”. Strony zmieniły również treść § 9 ust. 9 umowy kredytu, w ten sposób, że: „Jeżeli w ciągu aktualnego 36-miesięcznego okresu ochrony ubezpieczeniowej saldo z tytułu udzielonego kredytu nie stanie się równe lub niższe niż 318.126,40 PLN kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu kosztów ubezpieczenia za kolejny 36-miesięczny okres udzielonej Bankowi ochrony ubezpieczeniowej przez Towarzystwo (...) współpracujące z Bankiem.”. W § 4 aneksu nr (...) strony ustaliły, że nowa wysokość składki z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego za pełen aktualny 36-miesięczny okres ochrony ubezpieczeniowej wynosi 4.088,00 PLN.”. W wypadku pobrania przez pozwany Bank składki z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w wysokości 5.496,00 PLN za aktualny 36-cio miesięczny okres ubezpieczenia pozwany Bank miał zwrócić kredytobiorcom różnicę pomiędzy pobraną a należną składką, o której mowa w § 4 aneksu nr (...) w terminie 90 dni od daty spełnienia wszystkich warunków wymaganych do wejścia w życie aneksu nr (...) (§ 5 aneksu). Wreszcie w § 6 aneksu nr (...) strony ustaliły, że od momentu wejścia aneksu w życie brzmienie § 9 ust. 10 umowy kredytu będzie następujące: „Jeżeli w ciągu aktualnego 36-miesięcznego okresu ochrony ubezpieczeniowej saldo z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 318.126,40 PLN Bank, najpóźniej w terminie 90 dni od wystąpienia tego zdarzenia, dokona zwrotu proporcjonalnej części składki na rachunek kredytobiorcy, za pełne miesiące kalendarzowe pozostające do końca okresu ubezpieczenia, za który składka została uiszczona.”. Nadto, w dniu 12 kwietnia 2013 r. pomiędzy kredytobiorcami a pozwanym Bankiem doszło do zawarcia aneksu o nr (...) do umowy o kredyt hipoteczny nr KH/ (...), wprowadzającego dodatkową treść do § 2 umowy kredytu. Pozostałe warunki nie uległy zmianie. W dniu 12 kwietnia 2013 r. kredytobiorcy udzielili pozwanemu Bankowi dwóch pełnomocnictw m.in. do pobierania w ich imieniu środków pieniężnych zgromadzonych na ich rachunku z zaliczeniem na ich spłatę wymagalnych zobowiązań kredytobiorców z tytułu kredytu bez wymogu otrzymania oddzielnej dyspozycji.

( dowody : wniosek powodów z dnia 21.03.2013 r. o zmianę umowy kredytu – k. 468-473; aneks nr (...) z dnia 12.04.2013 r. – k. 474-475 oraz k. 50-50v; aneks nr (...) z dnia 12.04.2013 r. – k. 476-477 oraz k. 51-51v; pełnomocnictwo powodów udzielone pozwanemu w dniu 12.04.2013 r. – k. 478-479; pełnomocnictwo powodów udzielone pozwanemu w dniu 12.04.2013 r. – k. 480).

Koszt ubezpieczenia niskiego wkładu własnego przy umowie o kredyt hipoteczny powodów za pierwszy 36-miesięczny okres ochrony ubezpieczeniowej został wskazany w § 9 ust. 8 umowy o kredyt i wynosił kwotę 1.913,00 zł. Kwota ta została uwzględniona w całkowitym koszcie kredytu (§ 12 umowy o kredyt hipoteczny) i została pobrana przez pozwany Bank w dniu 13 kwietnia 2007 r. w oparciu o wzór przedstawiony w regulaminie.

Wobec nieosiągnięcia salda kredytu do dnia 29 kwietnia 2010 r. określonego w umowie, pozwany Bank w dniu 30 kwietnia 2010 r. obciążył rachunek bankowy kredytobiorców (powodów) opłatą za kolejny 36-miesięczny okres ochrony ubezpieczeniowej w kwocie 3.978,00 zł. Kredytobiorcy zostali uprzedzeni o takiej możliwości przez pozwany Bank pismem z dnia 21 stycznia 2010 r. oraz pismem z dnia 09 kwietnia 2010 r.

Kolejno, na skutek tego, że na dzień 29 kwietnia 2013 r. saldo kredytu nie osiągnęło określonego w umowie o kredyt poziomu, pozwany Bank w dniu 30 kwietnia 2013 r. obciążył rachunek bankowy kredytobiorców (powodów) opłatą za kolejny 36-miesięczny okres ochrony ubezpieczeniowej w kwocie 4.088,00 zł. Powodowie zostali uprzedzeni o możliwości obciążenia przez pozwany Bank pismem z dnia 30 stycznia 2013 r. i pismem z dnia 08 kwietnia 2013 r.

Kolejno, na skutek tego, że na dzień 29 kwietnia 2016 r. saldo kredytu nie osiągnęło określonego w umowie o kredyt poziomu, pozwany Bank w dniu 29 kwietnia 2016 r. obciążył rachunek bankowy kredytobiorców (powodów) opłatą za kolejny 36-miesięczny okres ochrony ubezpieczeniowej w kwocie 4.249,00 zł. Wpłata środków pieniężnych na rachunek w celu pobrania przez Bank opłaty na (...) została poczyniona przez kredytobiorców (powodów) z zastrzeżeniem, iż podyktowane jest to wyłącznie obawą przed wygenerowaniem debetu na ich rachunku, bądź podjęciem wobec nich czynności egzekucyjnych. Powodowie oznajmili, iż w wypadku pobrania tej opłaty przez Bank, w przyszłości wystąpią na drogę sądową w celu dochodzenia jej zwrotu. W zastrzeżeniu podniesiono również, iż postanowienia w oparciu o które Bank pobiera od powodów opłaty za (...) są abuzywne.

( dowody : zestawienie transakcji na rachunku powodów – k. 459-467; potwierdzenie obciążania rachunku kwotą 1.913,00 zł w dniu 13.04.2007 r. – k. 71; potwierdzenie obciążenia rachunku kwotą 3.978,00 zł w dniu 30.04.2010 r. – k. 72; potwierdzenie obciążania rachunku kwotą 4.088,00 zł w dniu 30.04.2013 r. – k. 73; potwierdzenie obciążenia rachunku kwotą 4.249,00 zł w dniu 29.04.2016 r. – k. 713; informacja pozwanego z dnia 21.01.2010 r. – k. 626-628; informacja pozwanego z dnia 08.04.2010 r. – k. 629-630; informacja pozwanego z dnia 30.01.2013 r. – k. 631-633 i k. 74-75; informacja pozwanego z dnia 08.04.2013 r. – k. 634-635; pismo powodów z dnia 14.04.2016 r. – k. 710-712).

Wobec powyższego, z tytułu objęcia kredytobiorców (powodów) ubezpieczeniem ich kredytu hipotecznego z niskim udziałem własnym przez (...) S.A. z siedzibą w W. (tj. następcę prawnego (...) S.A.) z ich rachunku bankowego prowadzonego przez pozwany Bank została pobrana pierwsza i druga z czterech opłat z tytułu (...), tj. w dniu 13 kwietnia 2007 r. i w dniu 29 kwietnia 2010 r. W dniach 29 kwietnia 2013 r. i 29 kwietnia 2016 r. - tj. w datach pobrania od powodów trzeciej i czwartej opłaty z tytułu składki na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego, ochrony ubezpieczeniowej pozwanemu bankowi udzielało (...) S.A. z siedzibą we W.. Pozwany Bank pobrał od powodów opłaty, wynikające z kosztu (...) poprzez automatyczne obciążenie rachunku kredytobiorców w dniu uruchomienia środków z kredytu za pierwszych 36 miesięcy trwania umowy kredytowej na podstawie § 7 pkt. 7 regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. w W. w zw. z § 11 ust. 2 pkt 1-3 umowy o kredyt hipoteczny z dnia 05 kwietnia 2007 r.

( dowody : zestawienie transakcji na rachunku powodów – k. 459-467; potwierdzenie obciążania rachunku kwotą 1.913,00 zł w dniu 13.04.2007 r. – k. 71; potwierdzenie obciążenia rachunku kwotą 3.978,00 zł w dniu 30.04.2010 r. – k. 72; potwierdzenie obciążania rachunku kwotą 4.088,00 zł w dniu 30.04.2013 r. – k. 73; potwierdzenie obciążenia rachunku kwotą 4.249,00 zł w dniu 29.04.2016 r. – k. 713; informacja pozwanego z dnia 21.01.2010 r. – k. 626-628; informacja pozwanego z dnia 08.04.2010 r. – k. 629-630; informacja pozwanego z dnia 30.01.2013 r. – k. 631-633 i k. 74-75; informacja pozwanego z dnia 08.04.2013 r. – k. 634-635; pismo (...) S.A. z dnia 18.01.2016 r. – k . 604; pismo (...) S.A. z dnia 10.10.2016 r. – k. 765; pismo (...) S.A. z dnia 16.01.2016 r. – k. 605; pismo (...) S.A. z dnia 16.01.2016 r. – k. 606; pismo (...) S.A. z dnia 17.10.2016 r. – k. 776; potwierdzenie przelewów dotyczące portfeli – k. 607-69; tabele – k. 610-617).

Pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W., w ramach łączącej go z (...) S.A. umowy generalnej ubezpieczenia kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym kredytobiorcy udzielnych przez pozwany Bank (...) S.A. nr (...)04/01/2004, przekazał na rzecz ww. ubezpieczyciela następujące składki na (...) kredytu hipotecznego powodów: w dniu 12 maja 2007 r. składkę w kwocie 1.148,00 zł. Nadto na podstawie umowy ubezpieczenia niskiego wkładu portfela kredytów hipotecznych z dnia 25 maja 2016 r., pozwany Bank zapłacił na rzecz ww. ubezpieczyciela w dniu 01 lipca 2016 r. składkę w kwocie 4.131,00 zł.

Pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W., w ramach łączącej go z (...) S.A. z siedzibą we W. umowy ubezpieczenia niskiego wkładu portfela kredytów hipotecznych z dnia 19 lipca 2010 r., przekazał na rzecz ww. ubezpieczyciela następujące składki na (...) kredytu hipotecznego powodów: za okres ubezpieczenia od dnia 01 sierpnia 2010 r. do dnia 31 marca 2013 r. składkę w kwocie 1.954,00 zł; za okres od dnia 01 kwietnia 2013 r. do dnia 31 marca 2016 r. składkę w kwocie 2.316,00 zł; za okres od dnia 01 kwietnia 2016 r. do dnia 31 marca 2019 r. składkę w kwocie 4.249,00 zł.

W dniu 30 kwietnia 2016 r. umowa ubezpieczenia niskiego wkładu portfela kredytów hipotecznych z dnia 19 lipca 2010 r. została rozwiązana przez pozwany Bank i ubezpieczyciela, w związku z czym ubezpieczyciel dokonał zwrotu na rzecz pozwanego Banku składki w wysokości 4.131,00 zł, którą następnie pozwany zapłacił na rzecz (...) S.A. w ramach umowy ubezpieczenia niskiego wkładu portfela kredytów hipotecznych z dnia 25 maja 2016 r.

( dowody : pismo (...) S.A. z dnia 10.10.2016 r. – k. 765; pismo (...) z dnia 17.10.2016 r. – k. 776)

Nadto, w dniu 02 grudnia 2015 r. (...) S.A. z siedzibą we W. oświadczyło wobec pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W., iż w stosunku do odszkodowań wypłaconych Bankowi po dniu 01 października 2015 r. rezygnuje z prawa do roszczenia regresowego przysługującego TU na podstawie art. 828 k.c. wobec klientów Banku, którzy zawarli umowę kredytu objętą ubezpieczeniem na podstawie umowy (...) portfela kredytów hipotecznych z dnia 19 lipca 2010 r. i w razie potrzeby, zobowiązuje się dokonać wszelkich przewidzianych prawem i procedurą sądową czynności w celu odstąpienia od takiego dochodzenia.

( dowód : oświadczenie (...) S.A. z dnia 02.12.2015 r. – k. 603).

Pismem z dnia 25 lutego 2015 r. powodowie M. M. i L. M. wezwali pozwany Bank (...) S.A. z siedziba w W. o natychmiastowy zwrot kwot 1.913,00 zł, 3.978,00 zł i 4.088,00 zł – pobranych z ich rachunku tytułem opłat za refinansowanie składek na (...) ich kredytu. Powodowie zarzucili, iż opłaty te były od nich pobierane na podstawie klauzul niedozwolonych, niewiążących powodów jako konsumentów. Wezwanie to zostało doręczone pozwanemu w dniu 09 marca 2015 r.

( dowody : wezwanie do zapłaty – k. 76-77; potwierdzenie nadania wezwania do zapłaty – k. 78-79; potwierdzenie doręczenia wezwania do zapłaty – k. 80-83).

W odpowiedzi na powyższe wezwanie, sporządzonej w dniu 24 marca 2015 r. pozwany odmówił spełnienia żądanego świadczenia.

( dowód : pismo pozwanego z dnia 24.03.2015 r. – k. 83-86).

Do zamknięcia rozprawy pozwany nie spełnił świadczenia na rzecz powodów z przedmiotowego tytułu, tj. nie dokonał zwrotu żadnej z czterech pobranych dotąd opłat z tytułu refinansowania składki ubezpieczeniowej (...).

( okoliczność bezsporna ).

Przedstawiony powyżej stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie powołanych dokumentów znajdujących się w aktach sprawy. Dokumenty te - za wyjątkiem poddanych przez pozwanego w wątpliwość kopii generalnych umów ubezpieczenia zawartych przez pozwanego z ubezpieczycielami (o czym szerzej w dalszej części oceny dowodów) - nie były kwestionowane przez strony procesu, a w ocenie Sądu nie było podstaw, by poddawać w wątpliwość okoliczności faktyczne wynikające z ich treści. Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że dowody z tych dokumentów tworzą spójny, nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to w pełni zasługujący na wiarę materiał dowodowy.

Wobec odmowy przedstawienia przez pozwany Bank ( k. 687-690), mimo wyraźnego zobowiązania nałożonego nań przez Sąd umów generalnych ubezpieczenia niskiego wkładu własnego obejmujących m.in. umowę o kredyt hipoteczny zawartą przez powodów, Sąd na mocy art. 233 § 2 k.p.c. obdarzył walorem wiarygodności przedstawione przez powodów kopie tychże umów. W ocenie Sądu kopie tych dokumentów były wystarczające aby poczynić na ich podstawie ustalenia istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Istotnym elementem wzmacniającym walor tychże kopii dokumentów były pisma nadesłane do akt niniejszej sprawy przez ubezpieczycieli, którzy mieli zawarte generalne umowy ubezpieczenia niskiego wkładu własnego ( k. 765 i k. 776). W oparciu o wymienione dokumenty Sąd doszedł do przekonania, iż istotnie pozwany Bank każdorazowo domagał się od powodów refinansowania nie tylko należnej z tego tytułu składki, ale i innych ukrytych kosztów, gdyż opłaty uiszczane przez powodów były w rzeczywistości wyższe, aniżeli przekazywane na rzecz ubezpieczycieli składki ubezpieczeniowe. Okoliczność ta ma istotne znaczenia dla uznania za abuzywne zakwestionowanych postanowień umownych, o czym szczegółowo w dalszej części uzasadnienia.

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd oparł się także na przesłuchaniu powodów M. M. i L. M. w charakterze strony, w których potwierdzili oni również swoje wcześniejsze wyjaśnienia informacyjne. Sąd uznał zeznania powodów za wiarygodne w całości. Z przesłuchania powodów wynika jednoznacznie, iż w momencie zawierania umowy o kredyt z pozwanym Bankiem nie negocjowali oni zapisu umowy dotyczącego pobierania od nich spornej opłaty, a nadto pozostawali w przekonaniu, że w przypadku zaistnienia po ich stronie obiektywnej niemożności spłaty części kredytu objętej ubezpieczeniem, ubezpieczyciel będzie asekurował ich odpowiedzialność względem pozwanego Banku i pokryje za nich brakującą należność, z której uiszczenia oni będą wówczas zwolnieni. Z przesłuchań powodów płynie jednoznaczny wniosek, iż sporne postanowienie zawarte w umowie kredytu o kredy hipoteczny nie podlegało jakiejkolwiek negocjacji. Powodowie uważali przedmiotowy zapis jako obligatoryjną część ich umowy, skoro nie mają oni możliwości pokrycia własnym sumptem należnego wkładu własnego, ani nie mają możliwości przedstawienia innego dodatkowego zabezpieczenia w postaci innej nieruchomości pod zabezpieczenie hipoteczne. Ponadto, zawierając umowę powodowie w istocie nie wiedzieli jaki jest cel ubezpieczenia niskiego wkładu, jakie świadczenie otrzymują w zamian uiszczenia składki (a w zasadzie opłaty jej refinansującej) i czyj interes majątkowy jest w głównej mierze ubezpieczony. Przedstawiciele pozwanego Banku nie zapoznali powodów z ogólnymi warunkami ubezpieczenia umowy z ubezpieczycielem, oraz co istotne, nie poinformowali powodów o przysługującym temu ubezpieczycielowi regresie ubezpieczeniowym wyłącznie w stosunku do powodów, w razie wypłaty odszkodowania Bankowi.

Sąd uznał także za wiarygodne zeznania świadka I. R.. Niemniej jednak krąg okoliczności istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, których wyjaśnieniu służyło przeprowadzenie tego dowodów, był ograniczony do wewnętrznych procedur pozwanego Banku związanych z udzielaniem kredytu hipotecznego oraz do rutynowego postępowania w ramach procedury pozyskiwania kredytu. Świadek I. R. nie brała udziału w procedurze zawarcia ani w zawarciu umowy kredytu hipotecznego przez powodów. Jednak co istotne dla sprawy, świadek nie znał treści generalnej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. W ocenie Sądu, zasadniczo wiarygodne są także zeznania I. D., z wyjątkiem tej ich części, w której świadek najpierw stwierdził, że przy zawieraniu umowy kredytu hipotecznego z powodami, przedstawił im generalną umowę ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, a następnie zeznał, że takiego dokumentu powodom jednak nie przedstawiał, gdyż nie było go w liście załączników, a nadto w której zeznał, że znała treść generalnej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu własnego zawartej przez pozwany Bank z ubezpieczycielem. Odnosząc się do ostatniej części, trzeba zauważyć, iż żaden z przesłuchanych w sprawie świadków, będących pracownikami pozwanego Banku w dziale kredytów hipotecznych nie był zaznajomiony z tą umową i nie znał jej treści. Jeden z nich - świadek A. M. - nie potrafił nawet klarownie i prawidłowo wyjaśnić, na czym polegała instytucja regresu ubezpieczeniowego, jaki przewidywała generalna umowa ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Zasadniczo nic istotnego do sprawy nie wniosły zeznania świadka M. L., który z racji upływu czasu nie pamiętał procedury wdrażania aneksu w umowę o kredyt hipoteczny zawartej z powodami. Zeznania tego świadka sprowadziły się wyłącznie do odtworzenia przez niego treści zawartych na okazanych mu przez Sąd dokumentów, w tym aneksu do umowy o kredyt hipoteczny oraz wniosku powodów o ponowne oszacowanie kredytowanej nieruchomości. Z koeli zeznania świadka A. M. mają ograniczoną wartość dowodową gdyż nie pamiętał on powodów i szczegółowych okoliczności towarzyszących przy zawieraniu z nimi umowy o kredyt hipoteczny a także szczegółów współpracy z nimi. Ograniczyły się one de facto do opisu wewnętrznych procedur pozwanego Banku związanych z udzielaniem kredytu hipotecznego oraz do rutynowego postępowania w tym zakresie - bez konkretnego odniesienia się do procedury zawierania umowy o kredyt hipoteczny z powodami. Najmniej istotne okazały się jednak zeznania złożone przez świadka T. S., który nie przypominał sobie żadnych istotnych faktów związanych ze współpracą z powodami. Biorąc pod uwagę całokształt zeznań świadków będących pracownikami pozwanego Banku, godzi się zauważyć, że żaden z nich nie wskazał, że w trakcie procedury zawierania umowy o kredy hipoteczny z powodami, przedstawione powodom zostały symulacje wprost obrazujące procent wzrostu składki na opłatę za refinansowanie składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w zależności od stopnia wzrostu kursu waluty (...). Z zeznań tych świadków wynika również, że pozwany Bank nie przedstawiał swoim pracownikom zapisów generalnej umowy ubezpieczenia zawartej przez niego z ubezpieczycielem. Pracownicy pozwanego Banku, będący specjalistami z zakresu kredytów hipotecznych i obowiązującej procedury przy ich zawieraniu jak świadek I. R. a także świadek I. D., nie miały wiedzy na jakich zasadach ustalana jest składka ubezpieczeniowa w relacji pozwany Bank a ubezpieczyciel i czy składka ubezpieczenia bądź też opłata z tytułu jej refinansowania (obiema tymi formami posługuje się umowa o kredyt hipoteczny), którą płacą kredytobiorcy równa się składce, którą pozwany Bank płaci następnie ubezpieczycielowi. W tym miejscu nasuwa się zatem pytanie, jak klient pozwanego Banku mógł negocjować wysokość stawki ubezpieczeniowej, którą miałby zapłacić w sytuacji, gdy jej wysokość, sposób obliczania ani ogólne warunki ubezpieczenia nie były znane przedstawicielom Banku w trakcie zawierania umowy o kredyt. Kwestią drugorzędną jest to, że pytania klientów pozwanego Banku w tym przedmiocie mogły być przekazywane przez tych przedstawicieli ich przełożonym, którzy rzekomo mieli posiadać wiedzę w tym zakresie. Brak jest jednak dowodów na to, iż przełożeni ci rzeczywiście posiadali jakiekolwiek informacje w tej kwestii.

Czyniąc ustalenia faktyczne, Sąd uwzględnił także zgodne twierdzenia stron w trybie art. 229 k.p.c. oraz twierdzenia strony, którym przeciwnik nie przeczył w trybie art. 230 k.p.c. Na tej podstawie Sąd uznał za bezsporną przede wszystkim okoliczności, iż ubezpieczyciel wskazany w umowie o kredyt hipoteczny zawartej z powodami, przekształcił się następnie w podmiot, którego firma brzmi (...) S.A. z siedzibą w W.. Bezsporne było również to, że łącząca pozwany Bank (...) S.A. w W. umowa ubezpieczenia niskiego wkładu portfela kredytów hipotecznych, została zawarta w dniu 19 lipca 2010 r. i od tej daty obowiązuje do chwili obecnej. Świadczą o tym również treści pism nadesłanych przez ww. ubezpieczycieli do akt niniejszej sprawy.

Sąd pominął pozostałe, niewymienione w przedstawionym powyżej stanie faktycznym, gdyż były one nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy w świetle art. 227 k.p.c. Przedłożone przez strony dokumenty, w szczególności kopie wyroków i uzasadnień wyroków wydanych przez sądy w sprawach o podobnej podstawie faktycznej, bowiem rozstrzygnięcia wydane przez sądy nie miały bezpośredniego związku roszczeniem dochodzonym przez powodów w tej sprawie. Pozostałe dokumenty, nie zawierały natomiast wiążącej Sąd rozpoznający niniejszą sprawę wykładni przepisów prawa.

Na rozprawie w dniu 16 grudnia 2016 r. Sąd oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu kredytów i ubezpieczeń na okoliczności szczegółowo wymienione w odpowiedzi na pozew ( k. 788). W ocenie Sądu, przeprowadzenie powyższego dowodu byłoby zbędne, jako niewnoszące istotnych dla wyniku niniejszej sprawy informacji oraz skutkujące przedłużeniem postępowania i zwiększeniem jego kosztów. Należy zwłaszcza wskazać, iż większość z ww. okoliczności było bezspornych, a przy tym - całkowicie irrelewantnych dla wyniku sprawy, w której osią sporu była sama zasada obciążenia powodów kosztami opłaty tytułem refinansowania składek na ubezpieczenie ich niskiego wkładu własnego w ramach umowy o kredyt hipoteczny.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Na kanwie niniejszego procesu powodowie M. M. i L. M. domagali się zwrotu kwot pobranych przez pozwany Bank z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego zaciągniętego przez nich kredytu hipotecznego. Na poparcie swych żądań powodowie przedstawili argumentację, że pobrane przez pozwanego kwoty z ww. tytułu stanowią świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. gdyż zapisy umowy o kredyt hipoteczny łączącej strony oraz stanowiącego integralną część kontraktu regulaminu kredytowania, dotyczące obciążenia ich obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, stanowiły niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. Zaznaczenia przy tym wymaga, że powodowie nie kwestionowali zasadności istnienia w umowie jako takiego zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, gdyż uważali to za jej element obligatoryjny, ale kwestionowali za to nałożenie wyłącznie na nich jako kredytobiorców obowiązku ponoszenia kosztów tegoż ubezpieczenia. Dowodzili przy tym, że umowa ubezpieczenia zawarta była wyłącznie pomiędzy pozwanym a ubezpieczycielem i nie wyłączała ona tzw. regresu ubezpieczeniowego w stosunku do powodów. Ponoszenie zatem przez powodów wysokich kosztów składek, w ich ocenie nie zwalniało ich od odpowiedzialności w przypadku wystąpienia ubezpieczanego ryzyka i wówczas to oni byliby nadal zobowiązani do spłaty całego kredytu – tyle, że na rzecz ubezpieczyciela z tytułu regresu. Nadto zarzucali, że opłaty służące refinansowaniu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, pokrywane przez powodów były w rzeczywistości wyższe aniżeli składki ubezpieczeniowe przekazywane przez pozwanego na rzecz ubezpieczyciela. Z kolei pozwany, nie kwestionując wywiedzionego powództwa co do wysokości, zaprzeczał mu co do zasady twierdząc, że strony zawarły kontrakt zgodnie z zasadą swobody umów zdefiniowaną w treści art. 353 ¹ k.c. i w jej ramach powodowie przyjęli na siebie zobowiązanie do zwrotu na rzecz pozwanego ponoszonych przezeń kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego kredytu hipotecznego powodów; gdyby zaś nie zgodzili się na to obciążenie, do zawarcia umowy kredytowej w ogóle by nie doszło. Pozwany podnosił, że kwestionowane przez powodów klauzule odnoszą się do głównego świadczenia powodów jako kredytobiorców, a nadto są zgodne z dobrymi obyczajami i nie naruszają żadnych ich interesów. W ocenie pozwanego były one również negocjowane z powodami.

Zdaniem Sądu podniesiona przez powodów argumentacja na poparcie ich żądania była trafna.

Na wstępie rozważań prawnych trzeba wskazać, że powodowie zawierając umowę kredytu z pozwanym działali jako konsumenci w świetle art. 22 ¹ k.c., dlatego nie ma podstaw do przyjęcia dla dochodzonego pozwem roszczenia trzyletniego terminu przedawnienia, a w konsekwencji - do tegoż roszczenia, jako wynikającego z bezpodstawnego wzbogacenia, ma zastosowanie dziesięcioletni termin przedawnienia, który nie upłynął do dnia wytoczenia powództwa w dniu 06 października 2015 r. Ze zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego wynika, że powodowie występowali w umowie w charakterze konsumentów zaś pozwany Bank - jako przedsiębiorca. Nabywając wskazaną w umowie kredytu nieruchomość, której zakup refinansuje kredyt udzielony powodom przez pozwany Bank, powodowie działali niewątpliwie jako osoby fizyczne, dokonywali czynności prawnej, której adresatem był przedsiębiorca, a kupno lokalu mieszkalnego przez powodów nie pozostawało w związku z ich działalnością zawodową. W ocenie Sądu, datą decydującą dla ustalenia, czy osoba działała jako konsument, jest chwila zawarcia umowy o kredyt.

Za niezasadny należało uznać podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia, na którą złożyły się opłaty mające na celu refinansowanie składek na (...). Pozwany błędni wskazał, iż roszczenie to ma charakter okresowy i winno przedawnić się po upływie 3 lat. Trzeba wskazać, że dochodzone roszczenie wynika z bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego, które to roszczenie co do zasady przedawnia się z upływem lat 10, o czym stanowi art. 118 k.c. Rezultatem uznania określonego postanowienia umowy za klauzulę niedozwoloną, co niewątpliwie ma miejsce w rozpoznawanej sprawie, jest to, iż postanowienie to nie wiąże powodów jako kredytobiorców, to nie ma podstawy do uiszczania na jego podstawie żadnego świadczenia na rzecz pozwanego Banku. W rachubę wchodzi zatem zwrot nienależnego świadczenia. Trzeba też zauważyć, że w sytuacji, gdy zasądzona przez Sąd kwota ma swą podstawę w roszczeniu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c.), a nie zaś roszczeniu o świadczenia okresowe, to roszczenie o zapłatę przedmiotowej kwoty podlega przedawnieniu według ogólnego dziesięcioletniego terminu przedawnienia, a nie zaś terminu trzyletniego odnoszonego do świadczeń okresowych. Wywody pozwanego odnośnie zakwalifikowania spornych opłat jako odsetek od kredytu są całkowicie chybione i bezzasadne.

Reasumując powyższe należy zatem stwierdzić, że brak podstaw do przyjęcia dla dochodzonego pozwem roszczenia trzyletniego terminu przedawnienia, a w konsekwencji - do tegoż roszczenia, jako wynikającego z bezpodstawnego wzbogacenia, ma zastosowanie dziesięcioletni termin przedawnienia, który nie upłynął do dnia wytoczenia powództwa.

Roszczenie powodów, jak wspomniano powyżej, należało rozpatrywać w świetle przepisów Kodeksu cywilnego regulujących bezpodstawne wzbogacenie (art. 405 i nast. k.c.), stosowanych w szczególności do świadczenia nienależnego, o którym mowa w art. 410 k.c. Zgodnie z § 2 powołanego przepisu, świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W niniejszej sprawie bezsporny pozostawał fakt zawarcia z pozwanym Bankiem przez powodów umowy o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych waloryzowany kursem (...) w dniu 05 kwietnia 2007 r. Bezsporną była również okoliczność wypłacenia powodom środków przewidzianych umową kredytu. Kwestią sporną było to, czy pozwany Bank pobrał od powodów łączną kwotę 14.228,00 zł tytułem opłat na refinansowanie składek na ubezpieczenie niskiego wkładu z tytułu wskazanej umowy, której zwrotu powodowie dochodzili pozwem. Kwestią sporną pozostawał również fakt, czy wskazane kwoty zostały naliczone i pobrane przez pozwanego zasadnie, a zatem czy powodowie w ogóle byli zobowiązani do ich uiszczenia.

Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Postanowienie umowy może zatem zostać uznane za niedozwolone po łącznym spełnieniu wskazanych wyżej przesłanek.

Przepis art. 385 ¹ § 3 k.c. stanowi, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Powyższy przepis reguluje materię niedozwolonych postanowień umownych (zwanych w literaturze także m.in. klauzulami abuzywnymi, postanowieniami nieuczciwymi, postanowieniami niegodziwymi), w tym skutki wprowadzenia ich do umowy z udziałem konsumentów. Aby dane postanowienie umowne mogło zostać uznane za niedozwolone muszą zostać spełnione cztery warunki: umowa musi być zawarta z konsumentem, postanowienie umowy nie zostało uzgodnione indywidualnie, kształtuje ono prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy oraz nie dotyczy głównych świadczeń stron sformułowanych w sposób jednoznaczny.

Sąd uznał, że umowa kredytu hipotecznego z dnia 05 kwietnia 2007 r. zawarta została przez pozwany Bank w ramach prowadzonej przezeń działalności gospodarczej, a więc przez przedsiębiorcę zgodnie z art. 43 ¹ k.c., z powodami jako konsumentami w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Powodowie zaciągnęli kredyt hipoteczny celem refinansowania kosztów nabycia nieruchomości, która zaspokajać miała potrzeby życiowe ich rodziny. Nadto, w pozostałej części kredyt ten został w części przeznaczony na cele konsumpcyjne.

Sąd doszedł nadto do przekonania, że zapisy umowy dotyczące zobowiązania powodów do zwrotu na rzecz pozwanego Banku kosztów ubezpieczenia (...) nie zostały z nimi indywidualnie uzgodnione. Przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia została przez ustawodawcę bliżej określona w zapisie art. 385 ¹ § 3 k.c., który nakazuje uznać za nieuzgodnione indywidualnie te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W piśmiennictwie przyjmuje się, że nie są postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi klauzule sporządzone z wyprzedzeniem, w sytuacji gdy konsument nie miał wpływu na ich treść, nawet jeżeli są one zawarte we wzorcu. Przy czym wiedza kontrahenta o istnieniu klauzul nienegocjowanych czy też możliwość zapoznania się z nimi przed zawarciem umowy i nawet zrozumienie ich treści nie stanowi okoliczności wyłączającej uznanie tych klauzul za narzucone, kryterium istotnym jest tu bowiem możliwość wpływania, oddziaływania na kształtowanie ich treści. Z tych względów, postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi będą tylko takie, które były w sposób rzeczywisty negocjowane lub włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez samego konsumenta (por. A. Rzetecka - Gil, Kodeks cywilny. Komentarz do art. 385 ¹ k.c. Zobowiązania część ogólna, LEX 2011). Natomiast z zeznań powodów (oraz ich potwierdzonych wyjaśnień informacyjnych) jasno wynika, że zapisy umowy dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, w momencie zawierania umowy kredytu hipotecznego z dnia 05 kwietnia 2007 r. nie były z nimi indywidualnie uzgadniane i nie podległy żadnym negocjacjom. Pozwany z góry zakładał, że formą zabezpieczenia kredytu w przypadku, w wypadku gdy kredytobiorcy nie mieli wkładu własnego bądź był on na poziomie tzw. niskiego wkładu własnego a także wówczas, gdy nie posiadali oni innej nieruchomości mogącej posłużyć za dodatkowe zabezpieczenie kredytu, będzie ubezpieczenie realizowane w takiej formie, jak w realiach niniejszej sprawy. Wynika to z treści formularza wniosku o udzielenie kredytu, gdzie pozwany wskazał jako proponowaną formę zabezpieczenia właśnie ubezpieczenie niskiego wkładu własnego, a więc zakładał, że ubezpieczenie to będzie niejako automatycznym elementem umowy. Jak już wcześniej wspomniano, wyłącznie w sytuacji możliwości ustanowienia hipoteki na innej nieruchomości pozwany mógł zastąpić ubezpieczenie niskiego wkładu własnego taką dodatkową hipoteką, alternatywne zabezpieczenie takie stanowić mógł również depozyt pieniężny. W wypadku braku zgody na takie zabezpieczenie ze strony kredytobiorców albo wobec nie posiadania przez nich innej nieruchomości lub też środków finansowych - jak było to w wypadku powodów - pozwany odmawiał zawarcia umowy kredytowej. Oznacza to, że w sytuacji powodów wyrażenie zgody na refinansowanie ubezpieczenia niskiego wkładu własnego stanowiło nienegocjowalny zapis kontraktu. Przy takim stanowisku obstawał zresztą sam pozwany, co wyraźnie wynika z treści odpowiedzi na pozew. Powodowie również mieli świadomość tego, iż ubezpieczenie niskiego własnego ich kredytu było w tym stanie rzeczy obligatoryjnym elementem tego stosunku. Ponadto z zeznań powodów i świadka I. D. biorącej udział w procedurze zawierania umowy kredytu hipotecznego z powodami wynika, że jego negocjacje z pozwanym dotyczyły jedynie okresu kredytowania oraz wysokości marży kredytu hipotecznego, zaś negocjacje te zakończyły się dla powodów pomyślnie, gdyż udało im się doprowadzić do zmiany standardowych warunków kredytowania i wynegocjować marżę na poziomie 0,00%. Mając na uwadze powyższe Sąd doszedł do wniosku, że taka forma zabezpieczenia kredytu hipotecznego, tj. ubezpieczenie niskiego wkładu własnego, została powodom po prostu narzucona. Natomiast pozwany okoliczności przeciwnej skutecznie nie udowodnił pomimo tego, że to na nim spoczywał w tym zakresie ciężar dowodu zgodnie z zapisem art. 385 ¹ § 4 k.c.

Odnosząc się z kolei do aneksu nr (...), należało dojść do wniosku, że i w tym wypadku powodowie nie mieli rzeczywistego i istotnego wpływu na treść spornego postanowienia umownego dotyczącego pobierania opłaty za refinansowanie składki na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego kredytu hipotecznego z dnia 05 kwietnia 2007 r. Ponownego podkreślenia wymaga to, że w regulacji art. 385 ¹ § 1 k.c., chodzi o rzeczywiste negocjacje i postanowienia uzgodnione indywidualnie, a nie postulowaną przez pozwany Bank teoretyczną możliwość negocjacji. W tym wypadku działanie kredytobiorców (powodów) ograniczyło się wyłącznie do wystąpienia z wnioskiem do pozwanego Banku o zmianę umowy o kredyt hipoteczny z dnia 05 kwietnia 2007 r. o nr KH/ (...), poprzez ponowne przeliczenie opłaty (...) wobec wzrostu wartości ich nieruchomości. Wraz z wnioskiem kredytobiorcy przedstawili operat szacunkowy tejże nieruchomości. Należy podkreślić, iż wartość tej nieruchomości nie była zależna od powodów a wyłącznie od jej wyceny przez pozwany Bank. W rezultacie pozytywnego rozpatrzenia przedmiotowego wniosku przez pozwany Bank, w dniu 12 kwietnia 2013 r. doszło do zawarcia aneksu o nr (...) oraz aneksu o nr (...) do umowy o kredyt hipoteczny z dnia 05 kwietnia 2007 r. o nr KH/ (...). Trzeba zauważyć, iż powodowie zawnioskowali wyłącznie o zmianę jednego z elementów, na podstawie którego sporna opłata była obliczana przez pozwanego, a więc wartości nieruchomości, na którą i tak nie mieli wpływu. Nie negocjowali oni natomiast w ogóle postanowień regulaminu do umowy kredytu hipotecznego, w których przedstawiony został wzór obliczania spornej opłaty, w tym sposób jej obliczenia i zasadę jej poboru przez pozwanego. Treść aneksu została sporządzona wyłącznie przez pozwanego i przedstawiona kredytobiorcom (powodom) do podpisu. W ocenie Sądu treść aneksu została, podobnie jak treść umowy kredytu hipotecznego z dnia 05 kwietnia 2007 r. narzucona przez pozwanego. Ponownie kredytobiorcy przyjęli treść aneksu za element obowiązkowy obniżenia wysokości opłaty z tytułu refinansowania przez nich składek na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego ich kredytu. Wszelkie dane zawarte w aneksie pochodziły wyłącznie od pozwanego. Nadto z treści przesłuchania powodów wynika także, iż otrzymali oni sporządzoną uprzednio przez pozwany Bank gotową treść aneksu, którą następnie powodowie podpisali. W ocenie Sądu, iż informacja udzielona powodom przy zawieraniu aneksu a odnosząca się do zmiany wysokości opłaty oraz zmiany towarzystwa ubezpieczeń nie wyczerpywała znamion „negocjacji” zapisów umowy kredytowej w tym zakresie. Jak wynika z treści cennika kredytu hipotecznego koszt ubezpieczenia niskiego wkładu własnego miał charakter stały bowiem wynosił 3% i nie ulegał zmianom w zależności od przebiegu negocjacji stron. Pozwany nie przedstawił żadnych innych dowodów, że istniała możliwość uiszczania składki w wysokości niższej, niż wynikałoby to z przedmiotowego cennika.

W ocenie Sądu sporne postanowienia umowne dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego nie określały głównych świadczeń stron, w związku z czym mogą podlegać ocenie pod kątem niedozwolonych klauzul umownych w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. Ustawodawca nie określił, co oznacza zawarte w treści przywołanego przepisu sformułowanie „główne świadczenia stron”. W doktrynie i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się jednak, że pojęcie to należy odnieść i tłumaczyć podobnie jak essentialia negotii umowy, a więc takie jej elementy konstrukcyjne, bez których uzgodnienia nie doszłoby do zawarcia umowy. Innymi słowy chodzi o klauzule regulujące świadczenia typowe dla danego stosunku prawnego, stanowiące te jego elementy, które konstytuują istotę danego porozumienia. Zgodnie zaś z definicją umowy kredytu bankowego, zawartą w treści art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (j. t. Dz. U. z 2002 r., nr 72, poz. 665 ze zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. A więc główne świadczenie banku polega na oddaniu do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych na czas i cel określony, zaś główne świadczenia kredytobiorcy – na korzystaniu z uzyskanych środków zgodnie z zasadami przewidzianymi w umowie oraz zwrocie kwoty kredytu wraz z odsetkami i zapłacie prowizji. Te essentialia negotii umowy kredytu należy uznać za główne świadczenia stron, tym samym bezsprzecznie nie należy do nich obowiązek zapłaty przez kredytobiorcę kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

Obowiązku zapłaty opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego nie można utożsamiać ze obowiązkiem spłaty kredytu hipotecznego czy zapłaty prowizji za kredyt, a tym samym opłacie tej nie można z góry przypisywać cech świadczenia głównego stron w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. W doktrynie zgodnie przyjmuje się, że należy ograniczyć zakres negatywnej przesłanki kontroli umów do klauzul, które wyłącznie „określają” świadczenie główne. Natomiast świadczenia, które niejako w sposób bardzo pośredni jedynie „związane” są ze świadczeniem głównym, nie można zakwalifikować jako postanowienia określającego główne świadczenie

Zdaniem Sądu, obciążenie obowiązkiem zapłaty kosztów z tytułu tegoż ubezpieczenia ma charakter świadczenia ubocznego, natomiast celem samego ubezpieczenia jest w zamyśle zabezpieczenie interesów pozwanego Banku na wypadek gdyby kredytobiorca nie wykonywał podstawowego ciążącego na nim obowiązku tj. zalegał z płatnością rat kredytu. Ponadto postanowienia umowy są, zgodnie z dyspozycją art. 385 ¹ § 1 k.c., wyłączone spod oceny pod kątem tego przepisu wówczas, gdy zostały sformułowane jednoznacznie, co na tle rozpatrywanej umowy nie ma miejsca, bowiem wysokość kosztów obciążających powodów z tytułu refinansowania ubezpieczenia niskiego wkładu własnego pierwotnie określona została w sposób niejasny, w kilku dokumentach (umowie, regulaminie i cenniku) a nadto miała być ustalana przez skomplikowany wzór matematyczny przedstawiony w regulaminie, który w ocenie Sądu nie odzwierciedlał w pełni sposobu wyliczenia tychże kosztów. A więc w umowie kredytowej pozwany Bank nie zawarł jasnych i sprawdzalnych na etapie zawierania kontraktu kryteriów czy też sposobu wyliczenia wysokości ubezpieczenia, ustalony został jedynie sposób i zasady jej pobierania. Podkreślenia również wymaga fakt zamiennego użycia przez pozwany Bank pojęć „zwrot kosztów ubezpieczenia” (§ 9 umowy), „opłata dotycząca refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego” (§ 7 regulamin kredytowania) czy też opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia w (...) S.A. i pobierania składki za kolejne okresy ubezpieczenia (punkt 9 pełnomocnictwa). Powyższego dysonansu w zakresie unormowanym we wzorcu przyjętym przez pozwanego nie sposób nie dostrzec, nie jest zatem, w ocenie Sądu, obowiązek konsumenta sformułowany jednoznacznie. A więc również i z tej przyczyny art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. nie ma w okolicznościach niniejszej sprawy zastosowania.

Następnym warunkiem uznania za abuzywne danego postanowienia umownego na podstawie art. 385 ¹ § 1 k.c. jest kształtowanie przez sporne postanowienie umowne praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, przy czym na skutek tej sprzeczności musi dojść do rażącego naruszenia jego interesów. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, iż istotą dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka, sprzeczne z dobrymi obyczajami będą więc takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy klienta (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 sierpnia 2011 r., sygn. akt VI ACa 262/11). Z kolei termin „interesy” konsumenta proponuje się rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny (na co wskazuje dodatkowo forma liczby mnogiej), ale również przy uwzględnieniu aspektu zdrowia konsumenta i jego bliskich oraz dyskomfortu konsumenta, spowodowanego takimi czynnikami, jak strata czasu, dezorganizacja życia, niewygoda, nierzetelne traktowanie, przykrości, naruszenie prywatności, doznanie zawodu, itd.

W ocenie Sądu zapisy umowy kredytu hipotecznego zawartej przez strony niniejszego procesu, jak również regulaminu, stanowiący integralną część tejże umowy - w zakresie, w jakim nakładały na powodów obowiązek zwrotu pozwanemu Bankowi kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego - ukształtowały obowiązki powodów występujących w roli konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy.

Sprzeczne z dobrymi obyczajami, zasadą ekwiwalentności świadczeń i równości stron było przede wszystkim obciążenie ryzykiem kredytowym wyłącznie powodów w sytuacji, kiedy zarówno zmiana wartości nieruchomości na rynku, jak i zmiana kursu waluty, w jakiej udzielony został powodom kredyt - a co w rzeczywistości było przyczyną powstania obowiązku zapłaty kosztów ubezpieczenia - nie powstały z winy powodów. Pozwany jako druga, co do zasady równorzędna strona umowy kredytu hipotecznego także powinien partycypować w tym ryzyku i w kosztach powstałych z tego tytułu.

Za niezgodne z dobrymi obyczajami trzeba było uznać obciążenia powodów kosztami ubezpieczenia w sytuacji, kiedy nie mieli oni żadnego wpływu ani nawet wiedzy o treści umowy łączącej pozwany Bank z ubezpieczycielem. Co więcej, powodowie musieli jednocześnie przyjąć na siebie określony w tej umowie obowiązek zwrotu kosztów ubezpieczenia w de facto adhezyjnej w tym zakresie umowie kredytu i na zasadach, których nie mogli uzgodnić indywidualnie zarówno pozwanym Bankiem, jak i z ubezpieczycielem – abstrahując już od kwestii jego wyboru.

W przekonaniu Sądu, umowa ubezpieczenia niskiego wkładu własnego zawierana była wyłącznie w interesie i na rzecz pozwanego Banku, nie ma więc podstaw do obciążania powodów obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów z tego tytułu. Nieprzekonująca w tym zakresie jest argumentacja pozwanego dotycząca interesu powodów, jakim było udostępnienie im kwoty kredytu i zapewnienie w ten sposób zrealizowania celów mieszkaniowych. To bowiem pozwany Bank był w głównej mierze zainteresowany sprzedażą swojego produktu hipotecznego, za co pobierał od powodów oprocentowanie i inne opłaty związane z jego obsługą. Argumenty podnoszone w tym zakresie przez pozwanego zdają się sugerować, że pozwany udzielając powodom kredytu nic nie zyskiwał, a przecież – mając na uwadze jego oprocentowanie (spłacane odsetki) oraz zapłatę prowizji – jest to oczywiście działalność czysto zarobkowa. Bank działa w obrocie gospodarczym mając na celu wypracowanie zysku i z tego zysku właśnie winien pokrywać ewentualne koszty umowy ubezpieczenia zabezpieczającej tylko i wyłącznie jego interesy – skoro w rzeczywistości zawarcie umowy ubezpieczenia w żaden sposób nie poprawiało sytuacji powodów w ramach kontraktu z Bankiem. Nie należy także pomijać kwestii, że korzyści w postaci uzyskania kredytu i zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, na które powoływał się pozwany Bank wynikają wyłącznie z umowy o kredyt a nie z samej umowy ubezpieczenia zawartej między Bankiem i towarzystwem ubezpieczeń.

Jednak przede wszystkim za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy należało przyjąć to, że powodowie byli obowiązani do zwrotu pozwanemu kosztów ubezpieczenia nie uzyskując z tego tytułu żadnej ochrony, czy też żadnego świadczenia wzajemnego. W wypadku zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego i wypłaty odszkodowania na rzecz pozwanego przez ubezpieczyciela powodowie ponosili nadal odpowiedzialność za zdarzenie ubezpieczeniowe – do wysokości wypłaconego odszkodowania wobec towarzystwa ubezpieczeń, zgodnie z dyspozycją art. 828 § 1 k.c. i ukształtowaną tam zasadą odpowiedzialności regresowej, co zresztą podkreślono w treści umowy generalnej ubezpieczenia zawartej przez Bank z Towarzystwem (...) S.A. oraz umowie ubezpieczenia portfeli kredytów hipotecznych zawartej przez Bank z Towarzystwem (...) S.A. Tak więc powodowie finansowali ubezpieczenie pozwanego nie mając z tego tytułu jakichkolwiek korzyści i nie korzystając z żadnej ochrony, o czym nawet nie wiedzieli, bo, jak wynika z treści zeznań powodów, byli oni przeświadczeni, że skoro to oni finansują ubezpieczenie będą oni również korzystać z ochrony ubezpieczeniowej. Jednocześnie powodowie w dacie zawierania umowy nie byli informowani przez pozwany Bank o tym fakcie. Takie ukształtowanie umowy stron w ewidentny sposób godzi w zasadę równowagi kontraktowej i ekwiwalentności świadczeń. W zaistniałym stanie rzeczy powodowie zobowiązani są do zapłaty niejako podwójnie - pokrywają oni zarówno koszt ubezpieczenia, jak i koszt ewentualnie niespłaconego kredytu, ze wszystkimi odsetkami i innymi świadczeniami wynikającymi z umowy o kredyt hipoteczny. Mimo tego jednak, iż to na nich spoczywa tak znaczny ciężar z tytułu dodatkowo zawartej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, której nie są stroną, jednakże zobowiązani są oni jednocześnie do uiszczenia kosztów tegoż ubezpieczenia. W ocenie Sądu powodowie nie mieli w realiach niniejszej sprawy de facto żadnych możliwości, aby dowiedzieć się, jaki jest zakres ochrony ubezpieczeniowej, a także o innych istotnych postanowieniach umowy ubezpieczenia – skoro dostępu do takiej umowy odmawia pozwany nawet Sądowi narażając się tym samym na skutki z art. 233 § 2 k.p.c. W istocie powodowie dysponują wyłącznie oświadczeniem pozwanego, że pokrywa rzekome koszty ubezpieczenia, nie wiedząc jednak za co tak naprawdę płacą uiszczając opłatę z tytułu refinansowania składki ubezpieczeniowej.

Za chybiony należało uznać zarzut pozwanego, jakoby ubezpieczyciele, z którymi pozwany miał zawartą umowę ubezpieczenia niskiego wkładu portfeli kredytów hipotecznych, w tym i kredytu udzielonego powodom na podstawie umowy z dnia 05 kwietnia 2007 r. odstąpili od uprawnienia jaki przysługiwał im w stosunku do powodów w ramach roszczenia regresowego (art. 828 k.c.). Jedynym dowodem na tę okoliczność przedstawionym przez pozwanego było oświadczenie (...) S.A. z siedzibą we W. z dnia 02 grudnia 2015 r. ( k. 603). Należy jednak zauważyć, iż oświadczenie tego ubezpieczyciela nie odnosiło się do umowy kredytu hipotecznego powodów z dnia 05 kwietnia 2007 r. Odnosiło się ono wyłącznie do odszkodowań „wypłaconych” Bankowi po dniu 01 października 2015 r. Tymczasem na gruncie niniejszej sprawy okolicznością bezsporną było to, że ubezpieczyciel ten nie wypłacał na rzecz pozwanego żadnego odszkodowania z tytułu niewywiązania się przez powodów z ich zobowiązań na gruncie umowy kredytu hipotecznego z dnia 05 kwietnia 2007 r. Brak jest dowodów na to, iż pozwani w jakimkolwiek stopniu nie wywiązali się z swoich obowiązków na gruncie łączącego ich z pozwanym stosunku prawnego. Stąd argumentacja pozwanego w tym zakresie jest nietrafna. W stosunku do umowy kredytu hipotecznego powodów żaden z ubezpieczycieli nie zrzekł się swojego uprawnienia.

Nie można przy dokonywanej ocenie spornych postanowień umowy kredytu pomijać rażących i niczym nieuzasadnionych dysproporcji pomiędzy pobranymi od powodów opłatami a przekazywanymi przez Bank na rzecz ubezpieczycieli składkami na ubezpieczenie. Dysproporcja ta dowodzi o oderwaniu wysokości opłaty pobieranej z tytułu kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego od skali poniesionych przez pozwany Bank wydatków z tytułu składki na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego, a zatem i abuzywności kwestionowanych w toku procesu postanowień wzorca umownego. Podnieść należy, że taka konstrukcja opłaty i pokrywania z niej kosztów ubezpieczenia przez pozwany Bank kształtuje prawa i obowiązki powoda (konsumenta) w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Powodowie nie mieli wiedzy, na co przeznaczana jest pozostała część uiszczanej przez nich opłaty (po pomniejszeniu o wysokość przekazanej składki). Należało dojść przy tym do wniosku, z racji braku dowodów ze strony pozwanego, że pozostałe środki pieniężne, o których mowa wcześniej, zostały obrócone na własne potrzeby pozwanego Banku.

Wreszcie należało przyjąć, że na abuzywność spornej klauzuli nie wpływają inne okoliczności, jak m.in.: motywy, którymi kierowała się strona powołująca się na abuzywność danej klauzuli, jej świadomość wyboru opcji kredytu z dodatkowym ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego, bądź atrakcyjne warunki kredytu indeksowanego w walucie franka szwajcarskiego. Okoliczności te nie mają znaczenia dla oceny abuzywności konkretnej klauzuli. To, że dany kredyt jest korzystniejszy od innych kredytów oferowanych przez bank nie daje uprawnienia pozwanemu Bankowi, aby ten wprowadzał zapisy do umowy rażąco naruszające dobre obyczaje i interesy kredytobiorcy.

Ponadto warto również wskazać, że czwarta opłata z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego została „uiszczona” (a w zasadzie potrącona) przez powodów w toku niniejszego procesu, z zastrzeżeniem jej zwrotu, w celu zapobieżenia egzekucji tejże kwoty przez pozwany Bank w drodze postępowania egzekucyjnego. Wynika to wprost z pisma powodów z dnia 14 kwietnia 2016 r. ( k. 710-712). Zasadnym zatem jest przyjęcie, że spełnienie tego świadczenia nastąpiło w celu uniknięcia przymusu. Należy podkreślić, iż w okolicznościach niniejszej sprawy jeden z podmiotów stosunku prawnego, którym jest pozwany Bank jest zdecydowanie silniejszy ekonomicznie i może użyć przysługujących mu środków prawnych, których konsekwencje mogłyby być dla drugiej strony nieodwracalne. Pojęcie spełnienia świadczenia w celu uniknięcia przymusu, o którym mowa w art. 411 pkt 1 k.c., powinno się rozumieć szeroko, jako świadczenie spełnione pod naciskiem okoliczności, a więc będzie to każda sytuacja, gdy świadczenie nie jest spełniane dobrowolnie lub będzie spełniane w sytuacji zagrożenia, z którym spełniający świadczenie musi się liczyć. Pojęcie to rozciąga się na wszelkie wypadki grożącego przymusu albo przymusowego położenia, w szczególności gdy ktoś świadczy w celu ochrony własnych praw podmiotowych, które nie zawsze muszą być bezpośrednio związane z samym świadczeniem. Przymus nie można tylko utożsamiać z ewentualną egzekucją świadczenia, ale także stworzenie takich sytuacji, w których spełniający świadczenie, by uniknąć niekorzystnych i często nieodwracalnych skutków, zmuszony jest spełnić świadczenie, mimo świadomości, że świadczy nienależnie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 maja 2013 r., sygn. akt VI ACa 1379/12). Nie sposób zatem uznać, że zapłata przez powodów ostatniej z opłat była dokonana w sposób dobrowolny, jak wymaga tego analizowany przepis, biorąc dodatkowo pod uwagę fakt, iż sporna opłata została pobrana w toku procesu o zwrot trzech pozostałych opłat.

Wszystko to oznacza, że zawarty w § 9 ust. 7-10 umowy kredytu hipotecznego z dnia 05 kwietnia 2007 r. uwzględniający brzmienie aneksów zawartych do tej umowy oraz w regulaminie kredytowania obowiązek refinansowania przez powodów – konsumentów kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego jest sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza ich interesy.

W ocenie Sądu, na zasadzie przepisu art. 385 ¹ k.c. doszło do wyczerpania wszystkich przesłanek do uznania postanowień zawartej przez strony umowy kredytu hipotecznego z dnia 05 kwietnia 2007 r., dotyczących nałożenia na powodów obowiązku zwrotu stronie pozwanej kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, za niedozwolone postanowienia umowne. Skutkiem tego postanowienia umowne uznane za niedozwolone stają się bezskuteczne a więc niewiążące powodów ex lege i ex tunc, natomiast w pozostałym zakresie umowa kredytowa pozostaje wiążąca dla każdej ze stron (art. 385 ¹ § 2 k.c.). W konsekwencji tego należało uznać, że pozwany nie był uprawniony do pobrania od powodów sum: 1.913,00 zł, 3.978,00 zł, 4.088,00 zł i 4.249,00 zł, zaś świadczenie pobrane z tego tytułu przez pozwany Bank należało potraktować jako nienależne, a więc podlegające zwrotowi na podstawie art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c.

Przechodząc do oceny zasadności zgłoszonego żądania zapłaty odsetek należy wskazać, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia (bezpodstawnego wzbogacenia) ma charakter bezterminowy. Zatem termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez wierzyciela. W konsekwencji żądanie odsetek w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia zasadne jest dopiero od chwili wezwania dłużnika przez wierzyciela na podstawie art. 455 k.c. do zwrotu wzbogacenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 roku, sygn. I CKN 316/01, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 117 i z dnia 3 lutego 2006 roku, sygn. I CSK 17/05), przy czym użyty w tym ostatnim przepisie termin niezwłocznie nie oznacza obowiązku natychmiastowego spełnienia świadczenia.

Moment powstania obowiązku zwrotu (wymagalności) określa moment jego potrącenia - pobrania. Termin zwrotu bezpodstawnie potrąconego świadczenia wyznacza zaś termin określony w wezwaniu do zapłaty, względnie termin wyznaczony na podstawie okoliczności jako odpowiedni w razie braku określenia terminu w wezwaniu.

Należy przypomnieć, że pismem z dnia 25 lutego 2015 r. powodowie M. M. i L. M. wezwali pozwany Bank (...) S.A. z siedziba w W. o natychmiastowy zwrot kwot 1.913,00 zł, 3.978,00 zł i 4.088,00 zł – pobranych z ich rachunku tytułem opłat za refinansowanie składek na (...) ich kredytu, zarzucając abuzywność postanowień, w oparciu o które zostały one potrącone z ich rachunku. Wezwanie to zostało doręczone pozwanemu w dniu 09 marca 2015 r. ( k. 76-77; k. 78-79; k. 80-83). W odpowiedzi na powyższe wezwanie, sporządzonej w dniu 24 marca 2015 r. pozwany odmówił spełnienia żądanego świadczenia ( k. 83-86). Ponadto, przed pobraniem czwartej ze spornych opłat powodowie dokonali wpłaty środków pieniężnych na rachunek w celu pobrania przez Bank opłaty na (...), niemniej zastrzegli oni, iż podyktowane jest to wyłącznie obawą przed wygenerowaniem debetu na ich rachunku, bądź podjęciem wobec nich czynności egzekucyjnych. Co istotne, powodowie oznajmili, iż w wypadku pobrania tej opłaty przez Bank, będą domagać się jej zwrotu ( k. 710-712).

W ocenie Sądu za zasadne uznać zatem należało, iż od 24 marca 2015 r. jeśli chodzi o kwotę 9.979,00 zł (a więc sumy trzech pierwszych opłat, których zwrotu domagali się powodowie) oraz od dnia 29 kwietnia 2016 r. (a więc wartości czwartej z dochodzonych opłat) pozwany Bank pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia uzasadniającym zasądzenie odsetek od tych kwot.

O kosztach procesu Sąd orzekł, zgodnie z przepisem art. 98 § 1 i 3 k.p.c., mając na względzie fakt uwzględnienia żądania powodów w całości. Na koszty procesu poniesione przez powodów złożyły się w niniejszej sprawie: wynagrodzenie ich pełnomocnika będącego adwokatem w kwocie 2.400 zł, ustalone zgodnie z przepisem § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, opłata sądowa od pozwu uiszczona przez powodów w kwocie 499,00 zł oraz opłata skarbowa od dokumentu pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

Z uwagi na charakter i wysokość żądania powodów, rozszerzonego w trakcie niniejszego procesu oraz zakres jego uwzględnienia Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 483,00 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa tytułem brakującej opłaty od uwzględnionej części powództwa. Orzeczenie w tym zakresie oparł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 i art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Zarządzenie: odpis orzeczenia wraz z uzasadnieniem doręczyć: pełnomocnikowi pozwanego bez pouczenia..