Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2017r. w Gliwicach

sprawy z powództwa M. F. (F.)

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w R.

o odszkodowanie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 10 maja 2017 r. sygn. akt IV P 573/16

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Zabrzu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

(-) SSR del. Magdalena Kimel (spr.) (-) SSO Jolanta Łanowy-Klimek (-) SSO Grzegorz Tyrka

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn.akt VIII Pa 114/17

UZASADNIENIE

Powód M. F. pozwem datowanym na dzień 22 lipca 2016 r. wniesionym przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w R., domagał się orzeczenia bezskuteczności wypowiedzenia, a w sytuacji gdy umowa ulegnie rozwiązaniu- przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach, zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy w w kwocie 7 500 zł oraz zasądzenia kosztów postępowania. Powód podniósł, że został zatrudniony u pozwanej w dniu 18 stycznia 2016 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. W dniu 15 lipca 2016 r. pozwany wręczył powodowi oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Za przyczynę wypowiedzenia wskazano „odwołanie zarządu (...) sp. z o.o. w R. mocą uchwały Rady Nadzorczej z dnia 15 lipca 2016 r.”. Powód zarzucił, iż wskazana przyczyna jest niekonkretna i nierzeczywista. Podniósł, że pomimo krótkiego okresu zatrudnienia u pozwanego, wykonał szereg korzystnych działań, które przyczyniły się do lepszego funkcjonowania i polepszenia sytuacji ekonomicznej pozwanego. Zdaniem powoda, wypowiedzenie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Wobec nieuiszczenia opłaty od pozwu, zarządzeniem z dnia 29 sierpnia 2016 r., pozew w zakresie żądania uznania bezskuteczności wypowiedzenia został zwrócony.

Powód w dniu 19 września 2016 r. wniósł zażalenie na zarządzenie w przedmiocie zwrotu pozwu i pismem z tej samej daty zmienił żądanie domagając się odszkodowania za nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę w kwocie 15.000 zł.

Postanowieniem z dnia 28 października 2016 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił zażalenie powoda na zarządzenie w przedmiocie zwrotu pozwu.

Zarządzeniem z dnia 7 lutego 2017 r. Sąd Rejonowy w Zabrzu nadał bieg sprawie wyznaczając termin rozprawy i doręczając stronie pozwanej odpis pozwu z dnia 22.07.2017 r.

W odpowiedzi na pozew, pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania. Podniosła, że przyczyna rozwiązania umowy o pracę miała charakter rzeczywisty i konkretny oraz, że podstawą rozwiązania stosunku pracy była uchwała prawidłowo podjęta przez upoważniony do tego organ tj. Radę Nadzorczą. Z kolei oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę zostało sporządzone i przekazane powodowi przez Przewodniczącą Rady Nadzorczej – B. O., która została do tego upoważniona na mocy tej uchwały. Zdaniem pozwanej, powód nie zdołał wykazać, aby wprowadzone przez niego zmiany rzeczywiście przyczyniły się do obniżenia kosztów funkcjonowania pozwanej, z uwagi na krótki okres sprawowania przez niego funkcji Prezesa Zarządu. Jednocześnie podniosła, że odwołanie powoda z funkcji Prezesa Zarządu nie wymaga zaistnienia jakiejkolwiek przyczyny. Niezależne od tego, zaznaczyła, że uchwała Rady Nadzorczej została powzięta w związku z zawartą przez powoda umową przedwstępną sprzedaży użytkowania wieczystego nieruchomości na rzecz (...) sp. z o.o. bez uprzedniego uzyskania wymaganej zgody Rady Nadzorczej. Zarzuciła nadto powodowi, iż ten przywłaszczył zaliczkę w kwocie 30 000 zł,

Wyrokiem z dnia 10 maja 2017 r. Sąd Rejonowy w Zabrzu oddalił powództwo w całości i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd I instancji uznał, że powód uchybił terminowi do złożenia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, zatem nie badał wypowiedzenia złożonego powodowi ani pod kątem formalnym, ani merytorycznym. Podkreślił, że pozew powoda z dnia 22 lipca 2016 r. został prawomocnie zwrócony zarządzeniem z dnia 29 sierpnia 2016 r., a pismo powoda z dnia 19 września 2016 r., jest nowym pozwem, który został złożony po terminie do wniesienia odwołania.

W związku z tym Sąd I instancji ustalił, ze powód nie tylko nie zachował wymaganego terminu do złożenia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, o czym stanowi art. 264 § 1 kp, ale i nie wykazał, iż przekroczenie tego terminu nastąpiło na skutek okoliczności od niego niezależnych, które zgodnie z art. 265 kp mogą być podstawą do przywrócenia terminu. Podkreślił ponadto, że z uwagi na przebieg sprawy nie można było w żaden sposób domniemywać, że nowy pozew zawiera wniosek o przywrócenie terminu.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 kpc i §9 ust. 1 pkt.1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) obciążając powoda kwotą 360 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód wnosząc o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje.

Powód zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

a) naruszenie przepisów prawa procesowego, mające wpływ na wynik postępowania, a to:

- art. 233 kpc, polegające na dowolnej ocenie materiału dowodowego zabranego w sprawie, przy czym uchybienie to miało wpływ na wynik sprawy,

- art. 325 kpc, polegające na błędnym oznaczeniu przedmiotu sprawy o odszkodowanie, podczas gdy do czasu rozprawy wyznaczonej na dzień 10 maja 2017 r. oznaczono ją jako postępowanie o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia umowy o pracę;

- art. 328 § 2 kpc, polegające na wskazaniu przez Sąd w uzasadnieniu wyroku błędnych faktów nie mających oparcia w materiale dowodowym zebranym w sprawie oraz niewyjaśnienie podstawy prawnej orzeczenia;

b) nieważność postępowania, polegająca na naruszeniu przepisu:

- art. 379 pkt 3 kpc, polegające na prowadzeniu przez Sąd I instancji postępowania o to samo roszczenie, pomiędzy tymi samymi stronami podczas gdy w tym samym czasie w dalszym ciągu toczyło się równolegle tożsame tak podmiotowo jak i przedmiotowe postępowanie.

W uzasadnieniu apelacji, powód podniósł, że nie uchybił terminowi do złożenia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, gdyż pismo z dnia 19 września 2016 r. nie było pozwem, lecz pismem precyzującym żądanie na odszkodowanie. Wskazał, że pismo z dnia 19 września 2016 r. nie zostało złożone po prawomocnym zwrocie pozwu, gdyż postanowienie Sądu Okręgowego oddalające zażalenie powoda zapadło dopiero w dniu 28 października 2016 r., a doręczone zostało pełnomocnikowi powoda w dniu 18 listopada 2016 r., a więc po wniesieniu pisma z dnia 19 września 2016 r.

Powód zarzucił nadto, że Sąd I instancji wyznaczył termin rozprawy w sprawie o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia przysyłając stronie pozwanej jedynie odpis pozwu z dnia 22 lipca 2016 r., który wcześniej miał zostać prawomocnie zwrócony. Nie doręczył przy tym pozwanemu pisma z dnia 19 września 2016 r. precyzującego stanowisko powoda, stanowiącego według Sądu I instancji „nowy pozew” ani kolejnych pism pełnomocnika powoda. Tym samym wyznaczył termin rozprawy celem rozpoznania pisma z dnia 19 września 2016 r. precyzującego stanowisko, przesyłając pozwanemu zwrócony prawomocnie pozew z dnia 22 lipca 2016 r. W następstwie tego, pozwany w odpowiedzi na pozew odniósł się do żądania powoda w przedmiocie uznania bezskuteczności wypowiedzenia i przywrócenia do pracy.

Powód podniósł ponadto, że jego zdaniem zasadny jest zarzut naruszenia przepisu art. 379 punkt 3 kpc, polegający na prowadzeniu przez Sąd I instancji postępowania w wyniku wniesienia „pozwu z dnia 19 września 2016 r.” o to samo roszczenie, pomiędzy tymi samymi stronami, podczas gdy w tym samym czasie w dalszym ciągu toczyło się równolegle tożsame tak podmiotowo jak i przedmiotowo postępowanie.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu w Zabrzu do ponownego rozpoznania, bowiem Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy, ponadto wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. (art. 386 § 4 k.p.c.).

Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje, że nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. występuje wtedy, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu lub zarzutów merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu. Nierozpoznanie istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.) odnosi się do roszczenia będącego podstawą powództwa i zachodzi, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominął merytoryczne zarzuty pozwanego. Istotę sprawy ocenia się na podstawie z jednej strony analizy żądań pozwu, a z drugiej przepisów prawa materialnego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia. W doktrynie utrwalonym jest pogląd, iż treścią powództwa jest żądanie urzeczywistnienia w konkretnym przypadku określonej normy prawnej przez wydanie orzeczenia sądowego określonej treści. Nierozpoznanie więc istoty sprawy sprowadza się do pozostawienia poza oceną sądu okoliczności faktycznych stanowiących przesłanki zastosowania norm prawa materialnego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 1998r., sygn. I CKN 804/97). Sąd Najwyższy w sposób syntetyczny wskazał, że nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji: 1) rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy; 2) zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania; 3) pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę; 4) rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej i prawnej niż zgłoszona w pozwie; 5) nie uwzględnił (nie rozważył) wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych, czy prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2012r., sygn. III SZ 3/12, LEX nr 1232797).

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy, przede wszystkim należy podkreślić, że pismo powoda z dnia 19 września 2016 r. nie stanowiło nowego pozwu, jak błędnie przyjął Sąd I instancji. W piśmie tym powód zmienił pierwotne żądanie alternatywne uznania bezskuteczności wypowiedzenia (przywrócenia do pracy), na żądanie odszkodowania za nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę.

Już z tej przyczyny ustalenia faktyczne i rozważania prawne poczynione przez Sąd Rejonowy są nieprawidłowe, albowiem rozstrzygnięcie Sąd oparł na założeniu, że pismo powoda z dnia 19 września 2016 r. stanowi nowy pozew. W tym miejscu zwrócić należy uwagę na to, że Sąd I instancji, wymienionego pisma do czasu wydania wyroku nie traktował jako nowego powództwa, sprawa nie została wyłączona do odrębnego rozpoznania, nie została zarejestrowana pod nową sygnaturą.

Pismem z dnia 19 września 2016 r., powód dokonał zmiany żądania pozwu, który datowany jest na dzień 22 lipca 2016 r. Pismo modyfikujące żądanie wniesione zostało w terminie do wniesienia zażalenia na zarządzenie w przedmiocie zwrotu pozwu. Zmiana żądania ma zatem skutek na dzień wniesienia pozwu z dnia 22 lipca 2016 r.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że ze względu na specyficzne cechy roszczeń o przywrócenie do pracy (uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne) i o odszkodowanie, zmiana powództwa pracownika z żądania przywrócenia do pracy na odszkodowanie po rozpoczęciu rozprawy nie wymaga zrzeczenia się roszczenia pierwotnego lub zgody pozwanego, nie podlega też kontroli sądu (art. 203 § 4 i 469 k.p.c.), który nie musi w zakresie pierwotnego żądania wydać postanowienia o umorzeniu postępowania. W związku z bezprawnym (w tym nieuzasadnionym) rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę, pracownikowi przysługują roszczenia alternatywne (przemienne) o przywrócenie do pracy (uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne) lub o odszkodowanie (art. 45 § 1 i 56 § 1 k.p.). Wybór pomiędzy tymi roszczeniami na zasadzie rozłączności należy wyłącznie do pracownika. Wybór roszczenia dokonany przez pracownika (na przykład w pozwie) jest wiążący w tym znaczeniu, że jeśli pracownik żąda przywrócenia do pracy, to pracodawca nie może uwolnić się od odpowiedzialności, wypłacając mu odszkodowanie za wadliwe rozwiązanie umowy o pracę. Wybór przez pracownika roszczenia o przywrócenie do pracy nie wiąże natomiast bezwzględnie sądu, gdyż prawo materialne (art. 45 § 2 k.p.) w powiązaniu z prawem procesowym (art. 8 k.p. w związku z art. 477 ^{( 1)} k.p.c.) pozwala sądowi na zasądzenie w pewnych przypadkach odszkodowania w miejsce żądanego przez pracownika przywrócenia do pracy. Sąd pracy co do zasady powinien respektować prawo pracownika do wyboru roszczenia, ale w drodze wyjątku może zamiast zgłoszonego przez pracownika żądania restytucji stosunku pracy zasądzić odszkodowanie, mimo że nie było ono objęte zakresem pozwu (por. w szczególności uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1999 r., III ZP 34/98, OSNAPiUS 2000 nr 2, poz. 44). Niedopuszczalne jest natomiast, aby sąd pracy wbrew woli pracownika orzekł o przywróceniu do pracy. Jeżeli pracownik (świadomie) z przysługujących mu roszczeń alternatywnych wybiera odszkodowanie, to sąd pracy nie może (np. na podstawie art. 477 ^{( 1)} k.p.c.) orzec o przywróceniu do pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 października 1978 r., I PRN 102/78, Służba Pracownicza 1979 nr 3, s. 30 oraz z dnia 10 kwietnia 1975 r., I PRN 3/75, OSNCP 1976 nr 2, poz. 36; OSPiKA 1976 nr 7-8, poz. 138 z glosą L. Florka; PiZS 1977 nr 5, s. 71 z glosą Z. Myszki). Oznacza to, że sąd pracy nie może sprzeciwić się zmianie powództwa pracownika polegającej na żądaniu odszkodowania w miejsce pierwotnie zgłoszonego roszczenia o przywrócenie do pracy (uznać ją za niedopuszczalną). W takim przypadku nie mogą mieć zastosowania art. 203 § 4 i art. 469 k.p.c. Takiej zmianie powództwa nie może też sprzeciwić się - przez brak zgody - pozwany pracodawca. Jak wyżej wskazano wybór roszczenia należy wyłącznie do pracownika, a nie do pracodawcy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2009 r. I PZP 1/09 OSNP 2009/23-24/304, Prok.i Pr.-wkł. 2010/10/35, Biul.SN 2009/5/22, M.P.Pr. 2010/2/91-94)

W rozpoznawanej sprawie powód skutecznie dokonał zmiany powództwa na żądanie zapłaty odszkodowania.

W tym miejscu należy podkreślić, że prawomocny zwrot pozwu, dotyczył jednego z roszczeń alternatywnych – uznania bezskuteczności wypowiedzenia. Zwrot pozwu nie dotyczył zmodyfikowanego żądania zapłaty odszkodowania. W niniejszym postępowaniu, w miejsce uznania bezskuteczności wypowiedzenia (przywrócenia do pracy) wyłącznym przedmiotem procesu stało się żądanie zasądzenia odszkodowania za nieuzasadnione/niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę. Należy również zauważyć, że taka skuteczna zmiana powództwa oznacza nie tylko zmianę przedmiotu sporu, ale także jego wartości, a w konsekwencji wpływa na rodzaj (a przez to wysokość) opłat należnych w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2006 r., II PZ 34/06, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 282; z dnia 29 listopada 2006 r., II PZ 51/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 106 oraz z dnia 18 czerwca 2007 r., II PZ 22/07, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2009 r. I PZP 1/09 OSNP 2009/23-24/304, Prok.i Pr.-wkł. 2010/10/35, Biul.SN 2009/5/22, M.P.Pr. 2010/2/91-94).

Sąd I instancji nie rozpoznał zatem istoty sprawy, albowiem błędnie przyjął, że pismo z dnia 19 września 2017 r. stanowi nowy pozew, co w konsekwencji doprowadziło do nieprawidłowych ustaleń, że „pozew z dnia 19 września 2016 r.”, został wniesiony z uchybieniem terminu do wniesienia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę (art. 264 § 1 kp) i oddalenia powództwa z tej przyczyny.

Mając na uwadze powyższe rozważania, należy zważyć, że zarzut apelacji dotyczący nieważności postępowania (art.379 pkt 3 kpc) jest nieuzasadniony, albowiem o to samo roszczenie miedzy tymi samymi stronami nie toczyła się ani sprawa wcześniej wszczęta, ani sprawa taka nie została prawomocnie osądzona.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji zbada w pierwszej kolejności, czy pozew z dnia 22 lipca 2016 r., w którym po modyfikacji żądania powód domaga się zapłaty odszkodowania, został wniesiony w terminie, albowiem data stempla pocztowego na przesyłce poleconej jest całkowicie nieczytelna i nie pozwala na ustalenie tej istotnej okoliczności w sposób niewątpliwy. Rozpatrując sprawę ponownie, Sąd I instancji powinien mieć również na uwadze, iż samo wniesienie przez pracownika pozwu po upływie terminu należy traktować jako zawierające implicite wniosek o przywrócenie terminu. (por. Wyrok SN z 29.03.2007r. II PK 224/06). Tym samym Sąd Rejonowy zbada, czy do ewentualnego uchybienia terminowi do wniesienia odwołania doszło na skutek okoliczności zawinionych przez powoda, czy istnieją okoliczności uzasadniając przywrócenie terminu do wniesienia odwołania (art. 265 kp).

Jeśli Sąd I instancji ustali, że pozew datowany na dzień 22 lipca 2016 r. został wniesiony z zachowaniem terminu, bądź też istnieją okoliczności uzasadniające przywrócenie terminu do wniesienia odwołania, rozpozna żądnie pozwu pod względem merytorycznym, tj. oceni czy złożone powodowi wypowiedzenie umowy o pracę było prawidłowe pod względem formalnym i uzasadnione.

Z tych względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Zabrzu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

(-) SSR del. Magdalena Kimel (spr.) (-) SSO Jolanta Łanowy – Klimek (-) SSO Grzegorz Tyrka

Sędzia Przewodniczący Sędzia