Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2017 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2017 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o zasiłek macierzyński

na skutek apelacji wniesionej przez odwołującą

od wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 17 grudnia 2015 roku sygn. akt IV U 377/15

1. zmienia zaskarżony wyroku i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 14 września 2015 roku w ten sposób, że przyznaje odwołującej się A. W. prawo do zasiłku macierzyńskiego w okresie od dnia 20 sierpnia 2015 roku do dnia 17 sierpnia 2016 roku;

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz odwołującej się A. W. kwotę 600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt IV Ua 27/17

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 6 listopada 2017 roku

Decyzją z dnia 14 września 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił A. W. przyznania prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 20 sierpnia 2015 r. do 17 sierpnia 2016 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że z posiadanej dokumentacji wynika, iż A. W. urodziła dziecko w dniu (...) r., a wtedy nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu, w związku z czym nie należy się jej prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego.

Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2015 r., sygn. akt IV U 377/15, Sąd Rejonowy
w T. Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie A. W. od zaskarżonej decyzji z dnia 14 września 2015 r.

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny, że w dniu 4 lipca 2013 r. A. W. rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej pod nazwą (...). Odwołująca podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 1 lipca 2015 r. W dniu 12 sierpnia 2015 r. otrzymała skierowanie do szpitala na wykonanie cesarskiego cięcia, które zostało wyznaczone na dzień 20 sierpnia 2015 r. W dniu 12 sierpnia 2015 r. odwołująca udała się do swojego księgowego A. P. i zadała mu pytanie dotyczące daty zawieszenia działalności gospodarczej. Księgowy odpowiedział, iż data zawieszenia powinna zmieścić się w terminie 7 dni od dnia porodu (z dniem porodu włącznie). Odwołująca korzystała z usług tego księgowego przez cały okres prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. W dniu 18 sierpnia 2015 r. odwołująca złożyła wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, zgłosiła zawieszenie działalności gospodarczej w okresie od 20 sierpnia 2015 r. do 22 sierpnia 2016 r. w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Odwołująca złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wypełnione w dniu 18 sierpnia 2015 r. dokumenty w postaci: 1) ZUS ZWUA, w którym zgłosiła wyrejestrowanie z ubezpieczeń od dnia 20 sierpnia 2015 r. (kod przyczyny wyrejestrowania 700) oraz 2) ZUS ZWPA, w którym zgłosiła wyrejestrowanie płatnika składek w dacie 20 sierpnia 2015 r. (kod przyczyny wyrejestrowania 210). W dniu 7 września 2015 r. odwołująca zapłaciła składkę na ubezpieczenie chorobowe za sierpień 2015 r. W dniu (...) odwołująca urodziła córkę Z. W., a dnia 28 sierpnia 2015 r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres od 20 sierpnia 2015r. do 6 stycznia 2016 r., dodatkowego zasiłku macierzyńskiego za okres od 7 stycznia 2016 r. do 17 lutego 2016 r. i zasiłku rodzicielskiego za okres od 18 lutego 2016 r. do 17 sierpnia 2016 r.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji wskazał, że odwołująca jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność w rozumieniu art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych dlatego też podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy) oraz wypadkowemu (art. 12 ust. 1 ustawy), natomiast dobrowolnie podlega ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 2 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy), przy czym z okresu ubezpieczenia wyłączony jest okres, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (art. 13 pkt 4 ustawy). Określanie przez samego przedsiębiorcę daty zawieszenia działalności gospodarczej wpisywanej do ewidencji powoduje istnienie domniemania faktycznego, że z tą datą działalność gospodarcza została zawieszona (art. 14a ust. 6 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej) i nie były wykonywane czynności stanowiące tytuł dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (art. 14a ust. 3 i 4 tej ustawy). Domniemanie faktyczne ma znaczenie dowodowe i może być obalone, czego jednak odwołująca nie uczyniła. Przeciwnie, wykazała, że dnia 20.08.2015 roku przebywała w szpitalu i zarówno tego dnia jak i w następnych nie miała zamiaru czynnie prowadzić działalności gospodarczej. Odwołująca złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wypełnione w dniu 18 sierpnia 2015 r. dokumenty w postaci: 1) ZUS ZWUA, w którym zgłosiła wyrejestrowanie z ubezpieczeń od dnia 20 sierpnia 2015 r. (kod przyczyny wyrejestrowania 700) oraz 2) ZUS ZWPA, w którym zgłosiła wyrejestrowanie płatnika składek w dacie 20 sierpnia 2015 r. (kod przyczyny wyrejestrowania 210) i w efekcie od dnia 20 sierpnia 2015 r. nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu.

Mając to na uwadze Sąd I instancji stwierdził, że samo opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za sierpień 2015 r., po ustaniu tytułu tego ubezpieczenia, nie powoduje dalszego trwania ochrony ubezpieczeniowej z wygasłego stosunku ubezpieczenia. Odwołująca złożyła wniosek o zawieszenie działalności gospodarczej w dniu 18 sierpnia 2015 r. z datą od 20 sierpnia 2015 r. Skoro odwołująca nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu w dniu 20 sierpnia 2015 r., a nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, to nie przysługuje jej zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka w dniu(...)

Apelację od tego wyroku wywiodła A. W. . Zaskarżając orzeczenie w całości, zarzuciła: naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na treść wydanego orzeczenia, tj. art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 14a ust. 6 i art. 14a ust. 1c ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w związku z art. 57 § 1 k.p.a. poprzez nieprawidłowe określenie okresu, w którym ubezpieczona podległa ubezpieczeniu chorobowemu. W petitum domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i przyznania zasiłku macierzyńskiego za okres od 20 sierpnia 2015 r. do 17 sierpnia 2016 r. oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniosła, że ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wskazuje, iż zawieszenie działalności gospodarczej ma skutek od dnia podanego we wniosku. W zakresie określenia terminu, art. 14a ust. 1c ustawy o swobodzie działalności gospodarczej odsyła zaś do przepisów k.p.a. Jedynym przepisem, który określa sposób liczenia terminu jest art. 57 k.p.a. Przepisy k.p.a. nie zawierają normy takiej jak chociażby art. 116 § 1k.c., zgodnie z którym jeżeli skutki czynności prawnej mają powstać w oznaczonym terminie, stosuje się odpowiednio przepisy o warunku zawieszającym. Z uwagi na funkcjonującą koncepcję racjonalnego prawodawcy, należy odrzucić przyjętą przez Sąd Rejonowy zasadę liczenia terminu, zgodnie z zasadami z k.c. Sam fakt wskazania w treści art. 14a ust. 6 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, że zawieszenie rozpoczyna się od dnia podanego w treści wniosku, nie wyklucza przyjęcia, że początkiem okresu zawieszenia działalności jest chociażby koniec tego dnia. Sąd I instancji pominął kwestię możliwości złożenia przez odwołująca wniosku o świadczenie w drodze elektronicznej, który teoretycznie mógłby zostać wysłany przez nią w dniu porodu, jednak po urodzeniu dziecka. Nie ma żadnego przepisu, który wykluczałby przyjęcie, że zawieszenie działalności następuje z dniem podanym we wniosku, jednak w innym momencie niż początek dnia. Z perspektywy art. 13 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wpis w ewidencji działalności gospodarczej ma znaczenie dowodowe, jednak nie przesądza o podleganiu ubezpieczeniu.

Sąd Okręgowy w Tarnowie wyrokiem z dnia 25 lutego 2016 r. sygn. akt IV Ua 6/16 oddalił apelację A. W. od wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowie z dnia 17 grudnia 2015 r.

Skargę kasacyjną od tego orzeczenia wniosła odwołująca i po jej rozpoznaniu Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 11 lipca 2017 roku uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Tarnowie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Apelacja odwołującej się była zasadna i doprowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego.

Sąd Okręgowy zaakceptował ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i wydając rozstrzygnięcie w sprawie przyjął je za własne bez konieczności ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998r., sygn. akt I PKN 339/98, OSNAPiUS 1998/24/776, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2000 r., sygn. akt I CKN 356/98). Zostały one bowiem poczynione w oparciu o prawidłowo ujawnione w postępowaniu dowody, których ocena mieściła się w pełni w granicach wyznaczonych zasadami logicznego myślenia i doświadczenia życiowego. Z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy wyciągnął jednak błędne wnioski prawne.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U z 2017 roku poz. 1368) świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko (art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy).

Stosownie do art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13.10.1998 roku (Dz. U. z 2017 roku poz. 1778) osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Poza sporem jest więc, że okres zawieszenia prowadzonej działalności powoduje wyłączenie obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom co oznacza, że w okresie zawieszenia działalności tytuł do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie istnieje.

Przepisy ustawy z dnia 2.07.2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2016 roku poz. 1829 ze zm.) przewidują, że każdy przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 30 dni do 24 miesięcy (art. 14a ust. 1 ustawy). Okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej rozpoczyna się od dnia wskazanego we wniosku o wpis informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej, nie wcześniej niż w dniu złożenia wniosku (art. 14 ust. 6 ustawy). Zgodnie natomiast z art. 14a ust. 1d ustawy przedsiębiorca niezatrudniający pracowników prowadzący działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

W przepisie art. 14a ust. 1d przewidziano odrębną i niezależną od tej z art. 14a ust. 1 ustawy podstawę zawieszenia wykonywania działalności w ściśle określonym celu - sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Powiązanie zawieszenia działalności z celem wskazanym we wniosku, którym jest osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem powoduje, że okres zawieszenia nie może rozpocząć się przed spełnieniem się tej przyczyny. Oznacza to, że zawieszenie nie następuje od pierwszej godziny dnia wskazanego we wniosku. W liczeniu terminu nie można bowiem uwzględnić czasu przed urodzeniem dziecka w ciągu tego dnia, gdyż wtedy nie jest jeszcze możliwe sprawowanie nad nim osobistej opieki. Uwarunkowanie zatem skorzystania z możliwości zawieszenia działalności gospodarczej na podstawie art. 14a ust. 1d ustawy o swobodzie działalności gospodarczej od sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem sprawia, iż wniosek o zawieszenie działalności gospodarczej wywołuje skutek najwcześniej od dnia następującego po dniu urodzenia dziecka. Od tak ustalonego dnia zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej wywiera skutki prawne w stosunku do zobowiązań o charakterze publicznoprawnym, w tym ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, skutkując jednocześnie ustaniem tytułu do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że przed dniem 20 sierpnia 2015 r. działalność gospodarcza była przez odwołującą prowadzona oraz, że we wniosku do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej jako datę rozpoczęcia zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej określiła dzień 20 sierpnia 2015 r. i wskazała, że zawiesza działalność na podstawie art. 14a ust. 1d ustawy o swobodzie działalności gospodarczej - w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Takie były też przyczyny jej wyrejestrowania z ubezpieczeń wskazane w formularzach ZUS. Wobec powyższego, wskazanie dnia 20 sierpnia 2015 roku jako początku okresu zawieszenia działalności na podstawie art. 14a ust. 1d ustawy o swobodzie działalności gospodarczej mogło wywołać skutek dopiero w dniu następnym, gdyż w dniu urodzenia dziecka, do chwili spełnienia się tego zdarzenia, ubezpieczenie emerytalne i rentowe zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych było dla odwołującej się obowiązkowe i możliwe było kontynuowanie w tym dniu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Ubezpieczenie chorobowe osoby prowadzącej działalność gospodarczą w dniu urodzeniu dziecka, zwracającej się o jej zawieszenie i równocześnie o zasiłek macierzyński, nie wygasa z dniem wskazanym jako dzień zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt. 1 sentencji wyroku i zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 14 września 2015 r. w ten sposób, że przyznał odwołującej A. W. prawo do zasiłku macierzyńskiego w okresie od dnia 20 sierpnia 2015 r. do 17 sierpnia 2016 r.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w pkt. 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, ustanawiającym podstawową zasadę rozstrzygania o kosztach procesu w postępowaniu cywilnym tj. zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. W niniejszym postępowaniu koszty procesu odwołującej się wynosiły 600,00 zł. Na zasądzoną kwotę złożyły się opłaty od apelacji 30 zł i kasacji 30 zł oraz koszty zastępstwa procesowego: za postępowanie pierwszoinstancyjne 180 zł (§ 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu), za postępowanie kasacyjne 240 zł i apelacyjne 120 zł (§ 10 ust. 4 pkt 1 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 roku.