Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

P., dnia 13 czerwca 2017 roku

Sąd Rejonowy Poznań - Grunwald i Jeżyce w Poznaniu VI Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSR Agnieszka Szymanowska-Chwirot

Protokolant: st. sekr. sąd. Joanna Kaczmarek

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2017 roku w Poznaniu

odwołania R. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w P.

z dnia 12 maja 2016 roku znak: (...)

w sprawie R. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w P.

o zasiłek opiekuńczy

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującemu R. M. prawo do zasiłku opiekuńczego z funduszu chorobowego za okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku z tytułu zatrudnienia u płatnika (...) sp. z o.o. Oddział w P.,

2.  zasądza od pozwanego organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
I Oddziału w P. na rzecz odwołującego R. M. kwotę 360,00 złotych (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSR Agnieszka Szymanowska-Chwirot

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 maja 2016 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., działając na podstawie przepisów art. 17 ust. 1, art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tj. Dz.U. z 2016 roku, poz. 372, ze zm.) orzekł wobec R. M. brak prawa do zasiłku opiekuńczego z fundusz chorobowego za okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku z tytułu zatrudnienia u płatnika (...) Sp. z o.o. Oddział w P., NIP (...).

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że zgodnie z przepisami powołanymi w sentencji decyzji – ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Powyższe stosuje się odpowiednio do zasiłku opiekuńczego. Dalej organ rentowy wskazał, że ze stanu sprawy, w szczególności z dokumentacji posiadanej przez organ rentowy wynika, że od 1 października 2014 roku odwołujący podlega ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu zatrudnienia u płatnika: (...) Sp. z o.o. Oddział w P., NIP (...). Niezdolność do pracy z powodu choroby odwołujący udokumentował za okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku na podstawie zaświadczenia lekarskiego ZUS ZLA seria (...), składając roszczenie o wypłatę zasiłku opiekuńczego. Ustalając uprawnienie odwołującego do zasiłku opiekuńczego ujawniono, że odwołujący posiada inny tytuł do objęcia ubezpieczeniem, a mianowicie, że odwołujący prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, NIP (...). Zgodnie z oświadczeniem odwołującego z dnia 25 kwietnia 2016 roku w okresie orzeczonej niezdolności do pracy odwołujący wykonywał usługę konserwacji w dniu 2 kwietnia 2016 roku z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. O fakcie wykonywania pracy podczas orzeczonej konieczności sprawowania opieki odwołujący powiadomił dopiero po skierowaniu zapytania przez organ rentowy. Tymczasem w myśl wyżej cytowanych przepisów ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Zatem organ rentowy pozbawił odwołującego prawa do zasiłku opiekuńczego za okres objęty zaświadczeniem lekarskim ZUS ZLA seria (...) za okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku, z uwagi na wykonywanie działalności gospodarczej w okresie niezdolności do pracy.

Z powyższą decyzją nie zgodził się odwołujący R. M. , zaskarżając ją w przepisanym trybie i terminie odwołaniem, wnosząc o jej zmianę i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez przyznanie odwołującemu prawa do zasiłku opiekuńczego z funduszu chorobowego za okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku z tytułu zatrudnienia u płatnika składek, ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

W uzasadnieniu odwołujący wskazał, że decyzja jest wadliwa, ponieważ organ rentowy dokonał nieprawidłowej wykładni przepisu art. 17 ust. 1 oraz art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z art. 17 ust. 1.: Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Poprzez pracę zarobkową należy rozumieć pracę wykonywaną na każdej podstawie prawnej w tym również pozarolniczą działalność gospodarczą czy wszelkie przejawy aktywności zarobkowej ubezpieczonego. Należy podkreślić, że pracą w rozumieniu komentowanego przepisu jest praca w potocznym znaczeniu tego słowa. Jest to termin wieloznaczny i niedookreślony, stąd mogą rodzić się trudności przy zastosowaniu jego wykładni. O zakwalifikowaniu określonych czynności jako „pracy” nie decyduje charakter stosunku prawnego, na podstawie którego są one wykonywane, ale rodzaj tych czynności. Podkreślił, że zakaz wykonywania pracy zarobkowej nie jest bezwzględnie obowiązujący i w rezultacie w orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się „przyzwolenie” na wykonywanie w trakcie zwolnienia chorobowego czynności „sporadycznych” oraz o „formalnym charakterze”. Sąd Najwyższy podkreślił, że nie każdy przejaw aktywności stanowi wypełnienie przesłanki z art. 17 ust 1, mianowicie, nie dochodzi do wypełnienia przesłanek z ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, gdy były to zachowania o charakterze incydentalnym. Podsumowując odwołujący wskazał, że sporadyczna, wymuszona okolicznościami aktywność zawodowa usprawiedliwia zachowanie prawa do zasiłku (por. Uchwala Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2016 r. III UZP 15/15; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 marca 2015 r. III AUa 1477/14), a takie okoliczności zaszły po stronie Ubezpieczonego. Wykonanie pracy – konserwacji, miało miejsce 2 kwietnia 2016 roku, tj. w sobotę, dzień ustawowo wolny od pracy i wymuszone było okolicznościami. Nie była to czynność powtarzalna, a jednorazowa i konieczna do zachowania prowadzenia działalności gospodarczej. Organ rentowy bezzasadnie przyjął wykładnie, że zakaz wykonywania pracy jest bezwzględnie obowiązujący. Należy poprzeć ten wniosek wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2007 r. II UK 223/06: Możliwość uznania, że nie dochodzi do utraty prawa do zasiłku chorobowego występuje tylko w razie podjęcia incydentalnej i wymuszonej okolicznościami aktywności zmierzającej do osiągnięcia zarobku w czasie pobierania tego zasiłku”. Ubezpieczonemu powinno więc przysługiwać za okres od 29 marca 2016 roku do 8 kwietnia 2016 roku prawo do zasiłku opiekuńczego.

Dalej odwołujący wskazał, że zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem. Ubezpieczony skorzystał z tego prawa, nie wykorzystał zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem, pozostał w domu opiekując się chorym dzieckiem. Wykonanie konserwacji w dzień wolny od pracy, to jest sobotę, nie miało wpływu na rzeczywistą możliwość sprawowania opieki nad dzieckiem. Ponieważ był to dzień wolny od pracy, dziecko mogło pozostać kilka godzin pod opieka członków rodziny co jest również przejawem naturalnych i poprawnych relacji rodzinnych. Domniemanie, że doszło do nadużycia prawa do zasiłku uważam więc za obalone w konsekwencji czego ubezpieczonemu powinno przysługiwać prawo do zasiłku opiekuńczego.

Odwołujący w toku procesu był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika (k. 14).

W odpowiedzi na powyższe odwołanie pozwany organ rentowy, argumentując jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji i nie znajdując podstaw do jej zmiany, wniósł o jego oddalenie. Pozwany ponownie podkreślił, że pozbawił odwołującego prawa do zasiłku opiekuńczego za okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku z uwagi na wykonywanie pracy zarobkowej w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy. Organ rentowy wskazał, że odwołujący otrzymał zasiłek opiekuńczy za okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku z tytułu zatrudnienia u płatnika (...) Sp. z o.o. Oddział w P.. Tymczasem organ rentowy ustalił, że odwołujący w dniu 2 kwietnia 2016 roku w firmie (...) wykonywał usługę konserwacji. Fakt osobistego wykonywania usługi odwołujący potwierdził w piśmie z dnia 25 kwietnia 2016 roku. W tym stanie rzecz organ rentowy podtrzymał stanowisko w przedmiocie odmowy prawa do zasiłku opiekuńczego za okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku.

Organ rentowy w toku procesu był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika (k. 6).

W toku postępowania strony podtrzymały zajmowane stanowiska w sprawie.

Postanowieniem z dnia 21 października 2016 roku Sąd Rejonowy na podstawie art. 477 ^{( 11)} § 2 k.p.c. zawiadomił (...) Sp. z o.o. Oddział w P.o niniejszym postępowaniu informując, iż w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia zawiadomienia może przystąpić do sprawy w charakterze zainteresowanego (k. 17).

(...) Sp. z o.o. Oddział w P. nie wstąpiła do sprawy w charakterze zainteresowanego (k. 69).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący R. M. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę w (...) Sp. z o.o. Oddział w P. zajmującej się sprzedażą kół i zestawów kołowych i z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu chorobowemu – ubezpieczeniom tym odwołujący podlegał także w objętym sporem okresie od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku.

Odwołujący wykonuje obowiązki służbowe u swojego pracodawcy od poniedziałku do piątku. Nie pracował i nie pracuje w soboty.

Oprócz powyższego zatrudnienia odwołujący prowadzi – i prowadził także w okresie od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku - działalność gospodarczą pod firmą(...), w ramach której wykonuje dorywczo instalacje wodno – kanalizacyjne, cieplne, gazowe i klimatyzacyjne. Z tego tytułu odwołujący nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Odwołujący podejmuje się wykonywania zleceń w ramach prowadzonej działalności gospodarczej poza godzinami pracy u swojego pracodawcy oraz w weekendy.

Odwołujący prowadzi wspólne gospodarstwo domowe ze swoją żoną P. M., która jest z zawodu nauczycielką w szkole podstawowej, w której pracuje wyłącznie od poniedziałku do piątku. Żona odwołującego nie pracuje w weekendy. Do wspólnego gospodarstwa domowego małżonków P. i R. M. należy także ich syn A., lat 4. Małżonkowie sprawują wspólną opiekę nad dzieckiem.

Od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku odwołujący korzystał z zaświadczenia ZUS ZLA seria (...) z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Sp. z o.o. Oddział w P. w celu opieki nad chorym małoletnim synem A..

W dniu 2 kwietnia 2016 roku – w sobotę - odwołujący w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wykonał usługę konserwacyjną na rzecz kontrahenta E. ul. (...) w P.. Była to pierwsza usługa wykonana przez odwołującego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w roku 2016. W czasie kiedy odwołujący wykonywał usługę na rzecz ww. kontrahenta małoletnim synem A. zajmowała się jego żona, P. M., która była wówczas w domu.

W dniu 11 kwietnia 2016 roku odwołujący za pośrednictwem płatnika składek złożył w pozwanym organie rentowym wniosek o wypłatę zasiłku opiekuńczego za okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku.

W toku postępowania wyjaśniającego dotyczącego przedmiotowego zasiłku opiekuńczego przed organem rentowym, w odpowiedzi na pismo organu, wskazał, że w dniu 2 kwietnia 2016 roku wykonał ww. usługę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Sporną decyzją z dnia 12 maja 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. orzekł wobec odwołującego R. M. brak prawa do zasiłku opiekuńczego z funduszu chorobowego za okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku z tytułu zatrudnienia u płatnika (...) Sp. z o.o. Oddział w P. - NIP (...).

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie: dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach pozwanego organu rentowego, dowodów z przesłuchania świadków: P. P. (k. 69) i P. M. (k. 81) oraz dowodu z zeznań odwołującego R. M. w charakterze strony (k. 81 – 82, 16).

Sąd Rejonowy uznał za w pełni wiarygodne i przydatne dla potrzeb niniejszego postępowania dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, w tym w aktach pozwanego organu rentowego załączonych do akt niniejszej sprawy. Przedmiotowe dokumenty zostały sporządzone przez osoby do tego uprawnione w ramach przysługujących im kompetencji i w przewidzianej prawem formie. Ponadto ich treść i forma nie były kwestionowane przez żadną ze stron procesu, a zatem i Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu. Powyższe odnosi się także do treści kserokopii dokumentów, co pozwoliło na potraktowanie ich jako dowodów pośrednich istnienia dokumentów o treści im odpowiadającej.

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd Rejonowy wziął pod uwagę także przepisy art. 229 kpc oraz 230 kpc i w granicach ich dyspozycji uwzględnił te okoliczności zgłoszone w toku procesu przez strony, które pozostawały bezsporne między nimi, w szczególności wynikające z kserokopii przedłożonych dokumentów.

Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania zeznań złożonych przez świadków P. P. oraz P. M. . Świadkowie zgodnie podali, że wykonywanie przez odwołującego dorywczych usług w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jest istotne dla potrzeb budżetu domowego prowadzonego wspólnie przez małżonków M. gospodarstwa domowego. Ponadto potwierdzili oni także, że usługa wykonana w dniu 2 kwietnia 2016 roku była pierwszą w tym roku, a małoletnim synem w tym czasie opiekowała się żona odwołującego P. M., która wówczas przebywała w domu z uwagi na to, że nigdy nie pracuje w weekendy. Podkreślić należy, iż zeznania w/w świadków Sąd ocenił ze szczególną ostrożnością, mając na względzie łączące świadków i odwołującego więzy rodzinne. Z samego jednak faktu pozostawania w bliskich stosunkach rodzinnych nie można wnioskować, iż złożone zeznania nie odpowiadają prawdzie. Podkreślić raz jeszcze trzeba, iż zeznania tych osób nie tylko wzajemnie się uzupełniały, ale były także zgodne z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie – w tym ze zgromadzonymi dokumentami.

Sąd uznał także za w pełni wiarygodne zeznania złożone przez odwołującego R. M. w niniejszej sprawie, uznając je za szczere i spontaniczne. Okoliczności na które odwołujący został przesłuchany w pełni pokrywały się z treścią zebranych w sprawie dokumentów, a nadto strona pozwana nie kwestionowała treści tych zeznań. W szczególności odwołujący szczerze i logicznie przedstawił okoliczności dotyczące konieczności wykonania na rzecz swojego kontrahenta usługi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w dniu 2 kwietnia 2016 roku, która to była pierwszą usługą podjętą w roku 2016, z uwagi na to, że była to istotna kwota wspierająca budżet prowadzonego wspólnie z żoną gospodarstwa domowego. Odwołujący potwierdził także, iż w czasie jego nieobecności w domu małoletnim synem zajmowała się jego żona P. M., która nie pracuje w weekendy.

W tym miejscu należy podkreślić, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie był kwestionowany przez żadną ze stron postępowania, zaś ustalony na jego podstawie stan faktyczny pozostawał bezsporny. Spór pomiędzy stronami procesu sprowadzał się natomiast do subsumpcji ustalonych okoliczności faktycznych pod obowiązujące w tym zakresie normy prawne.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Odwołanie R. M. okazało się zasadne.

Stosownie do treści przepisu art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tj. Dz.U. z 2014 roku, poz. 159, ze zm.), nazywanej dalej ustawą zasiłkową, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Z dyspozycji cytowanego wyżej przepisu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej wynikają zatem dwie niezależne przesłanki utraty prawa do zasiłku: 1) wykonywanie pracy zarobkowej w okresie niezdolności do pracy; 2) wykorzystanie zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem, a do utraty prawa do zasiłku wystarczy zaistnienie jednej z nich ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2010 roku, III UK 71/09).

W orzecznictwie podkreśla się również, iż „dwie sytuacje (przesłanki) utraty prawa do zasiłku chorobowego z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa mają charakter niezależny (odrębny). Wystarczy więc, że w czasie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony wykonuje "pracę zarobkową" i nie jest niezbędne badanie czy była ona niezgodna z celem zwolnienia lekarskiego. Wykonywanie pracy zarobkowej niezależnie od jej wpływu na stan zdrowia stanowi samodzielną negatywną przesłankę prawa do zasiłku” ( vide pkt 1 wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006 roku, II UK 10/07).

Natomiast zgodnie z przepisem art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej – zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat.

Zaś zgodnie z przepisem art. 35 ust. 1 ustawy zasiłkowej miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Ponadto zgodnie z przepisem art. 35 ust. 2 ustawy zasiłkowej do zasiłku opiekuńczego stosuje się odpowiednio przepisy art. 11 ust. 4 oraz art. 12 i 17. Wskazany przepis art. 11 ust. 4 ustawy zasiłkowej stanowi natomiast, że zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

W niniejszej sprawie nie budziło wątpliwości, iż odwołujący w spornym okresie, tj. 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku korzystał ze zwolnienia ZUS ZLA seria (...) z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Sp. z o.o. Oddział w P. w celu opieki nad chorym małoletnim synem A..

Bezspornym było także i to, że odwołujący w dniu 2 kwietnia 2016 roku, tj. w sobotę, wykonał w ramach prowadzonej działalności gospodarczej usługę konserwacji na rzecz swojego kontrahenta.

Przedmiot sporu sprowadzał się natomiast do ustalenia czy wykonanie powyżej wskazanej usługi w dniu 2 kwietnia 2016 roku było w świetle cytowanego przepisu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej wystarczającą podstawą do odmówienia prawa do przyznania zasiłku opiekuńczego, albowiem powołując się na te właśnie okoliczności pozwany organ rentowy orzekł o braku prawa odwołującego do zasiłku opiekuńczego za sporny okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku.

Odwołujący podnosił natomiast, iż w spornym okresie wykonał wskazaną usługę w dniu 2 kwietnia 2016 roku, tj. w sobotę, z uwagi na to, iż była ona źródłem istotnego wzrostu przychodów prowadzonego wspólnie z żoną gospodarstwa domowego, a nadto w tym czasie małoletnim synem opiekowała się jego żona. Odwołujący podkreślał przy tym, że u swojego pracodawcy wykonuje obowiązki pracownicze od poniedziałku do piątku, a więc przyjął, że skoro żona może zająć się w sobotę chorym dzieckiem, to możliwym jest wyjątkowe wykonanie usługi na rzecz swojego kontrahenta w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Wyjaśnił też, iż brak wykonania tej usługi dla tego konkretnego klienta skutkowałby utratą tego klienta, na co odwołujący z uwagi na małą ilość zleceń nie mógł pozwolić.

Na wstępie rozważań prawnych wskazać trzeba, iż zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego z wykonywaniem „pracy zarobkowej” mamy do czynienia w przypadku wykonywania wszelkich czynności zmierzających do uzyskania wynagrodzenia lub dochodu ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 maja 1996 roku, III AUr 388/96, Pr. Pracy 1997/2/43; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2005 roku, I UK 370/04, OSNP 2005/21/342). W przypadku „pracy zarobkowej” w rozumieniu art. 17 ustawy zasiłkowej chodzi o „pracę” w potocznym tego słowa znaczeniu, w tym także wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych o charakterze cywilnoprawnym, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej. O zakwalifikowaniu wykonywania określonych czynności jako „pracy” decyduje bowiem charakter stosunku prawnego, na podstawie którego są wykonywane i rodzaj tych czynności (vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2005 roku, I UK 154/04, OSNP 2005/19/307). Równocześnie dla ustalenia zaistnienia przesłanki w postaci „wykonywania pracy w okresie orzeczonej niezdolności do pracy” przewidzianej w art. 17 ustawy zasiłkowej nie ma znaczenia ilość i rodzaj pracy wykonywanej w istotnym dla sprawy okresie. Dla pozbawienia bowiem prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego wystarczy ustalenie, iż praca wykonana została choćby jednorazowo w trakcie całego zwolnienia lekarskiego. Podkreślić jednakże w tym miejscu trzeba, że – zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów powszechnych – sporadyczna, wymuszona okolicznościami aktywność zawodowa może usprawiedliwić zachowanie prawa do zasiłku chorobowego.

W piśmiennictwie wskazuje się zaś, że zachowaniem niezgodnym z celem zwolnienia określić można takiego typu postępowanie, które w powszechnym odczuciu jest nieodpowiednie dla osoby chorej i może nasuwać wątpliwości co do rzeczywistego stanu zdrowia ubezpieczonego (I. Jędrasik-Jankowska, Prawo socjalne. Komentarz..., art. 17). „ Wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy jest zawsze wykorzystywaniem zwolnienia niezgodnie z jego celem. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca), jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję” ( vide: pkt 1 wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2009 roku, I UK 140/09). Za zachowania niezgodne z celem zwolnienia w orzecznictwie uznano, np.: nadużywanie alkoholu, podejmowanie działań, których chory powinien unikać ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 lipca 1991 roku, III AUr 144/91, OSA 1991/4/12), wzięcie udział w wycieczce zagranicznej – pielgrzymce do W. ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 1999 roku, I PKN 308/99, OSNP 2001/5/154; M. Prawn. 2001/7/408), wzięcie udziału w imprezie towarzyskiej czy rozrywkowej, jak również demontaż okien w budynku należącym do spółdzielni mieszkaniowej w celu wykorzystania ich dla potrzeb własnych ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 1999 roku, I PKN 553/98, OSNP 2000/5/185).

Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy trzeba przede wszystkim podkreślić, iż podstawą do pozbawienia prawa ubezpieczonego do zasiłku opiekuńczego z uwagi na wykonywanie pracy zarobkowej jest wykazanie, iż konkretna aktywność ubezpieczonego, mająca charakter pracy zarobkowej, podjęta została w okresie konkretnego zwolnienia lekarskiego. Tylko bowiem takie ustalenie skutkować może pozbawieniem prawa do zasiłku opiekuńczego za dany okres. Ta okoliczność była między stronami bezsporna, albowiem odwołujący nie przeczył, że w dniu 2 kwietnia 2016 roku wykonał w ramach prowadzonej działalności gospodarczej usługę na rzecz swojego kontrahenta.

Jednakże przeprowadzone przed Sądem Rejonowym postępowanie dowodowe jednoznacznie dowiodło tego, że wykonanie przedmiotowej usługi przez odwołującego było czynnością wyjątkową i usprawiedliwioną okolicznościami dotyczącymi kondycji finansowej oraz faktycznej prowadzonego wspólnie z żoną gospodarstwa domowego.

Bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego pozwala bez wątpienia stwierdzić, że w tego rodzaju sprawach oceny określonej aktywności ubezpieczonego i jej kwalifikacji dokonywać należy zawsze indywidualnie, z uwzględnieniem konkretnych okoliczności sprawy i takiej oceny Sąd Rejonowy dokonał w niniejszej sprawie. Trzeba bowiem wskazać, że w wyroku z dnia 9 października 2006 roku, II UK 44/06 (OSNP 2007 nr 19-20, poz. 295), Sąd Najwyższy podkreślił, że nie każdy przejaw aktywności stanowi wypełnienie przesłanki z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, powodujące utratę prawa do zasiłku chorobowego. Jak zaznaczył Sąd Najwyższy – nie dochodzi do wypełnienia przesłanek z art. 17 ustawy, gdy były to zachowania o charakterze incydentalnym. Konkluzja mająca swoje odzwierciedlenie w tezie wyroku jest następująca: tylko sporadyczna, wymuszona okolicznościami, aktywność zawodowa może usprawiedliwiać zachowanie prawa do zasiłku chorobowego. W innych przypadkach za okres niezdolności do pracy, w czasie której ubezpieczony wykonuje pracę zarobkową, nie należy się zasiłek, lecz wynagrodzenie (podobny pogląd wyrażono w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2007 r., II UK 23/06, OSNP 2008 nr 15 -16, poz. 231; z dnia 5 czerwca 2008 r., III UK 11/08, z dnia 6 maja 2009 r., II UK 359/08, OSNP 2011 nr 1-2, poz. 16, z dnia 4 listopada 2009 r., I UK 140/09, z dnia 3 marca 2010 r., III UK 71/09, z dnia 4 kwietnia 2012 r., II UK 186/11, z dnia 6 czerwca 2012 r., I UK 70/12).

W niniejszej sprawie pozwany organ rentowy, bazując wyłącznie na treści oświadczenia odwołującego z dnia 25 kwietnia 2016 roku złożonego w toku czynności wyjaśniających, bez zbadania kontekstu oraz okoliczności związanych z podjęciem przedmiotowej usługi – ustalił, że odwołujący z uwagi na wykonywanie pracy zarobkowej w czasie niezdolności do pracy nie ma prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad małoletnim synem A..

Jednakże przeprowadzone przed Sądem Rejonowym postępowanie dowodowe jednoznacznie dowiodło, o czym mowa była powyżej, że wykonana przez odwołującego usługa była czynnością wyjątkową i usprawiedliwioną okolicznościami sprawy. Przede wszystkim, czego nie kwestionował także pozwany organ rentowy, odwołujący poza wskazaną usługą w dniu 2 kwietnia 2016 roku, nie podjął się w spornym okresie od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku żadnych innych aktywności, które mogły być zakwalifikowane jako wykonywanie pracy zarobkowej. Niewątpliwym było także, że oboje małżonkowie prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, w ramach którego razem wychowują małoletniego syna A., dzieląc się opieką nad nim w miarę możliwości wynikających z wykonywania pracy zarobkowej u swoich pracodawców. Przy czym oboje małżonkowie w ramach posiadanego zatrudnienia wykonują pracę od poniedziałku do piątku. Żona odwołującego jako nauczycielka w szkole podstawowej, a odwołujący u płatnika składek (...) Sp. z o.o. Oddział w P.. Nie budziło także wątpliwości i to, że odwołujący opiekował się chorym wówczas małoletnim synem od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku, w tym nieprzerwanie w okresach od dnia 29 marca 2016 roku (wtorek) do dnia 1 kwietnia 2016 roku (piątek) i od dnia 4 kwietnia 2016 roku (poniedziałek) do dnia 8 kwietnia 2016 roku (piątek), kiedy to normalnie wykonywał obowiązki służbowe u swojego pracodawcy, jak też w sobotę i niedzielę w dniach 2 i 3 kwietnia 2016 roku - z kilkugodzinną przerwą na wykonanie usługi w dniu 2 kwietnia 2016 roku. W w/w okresach od poniedziałku do piątku żona odwołującego była nieobecna w domu, albowiem pracowała w szkole wykonując obowiązki służbowe nauczyciela.

Odwołujący otrzymał zlecenie wykonania przedmiotowej usługi w ciągu tygodnia poprzedzającego dzień 2 kwietnia 2016 roku i zdecydował się na jej wykonanie z uwagi na sytuację finansową i faktyczną jego rodziny. Przede wszystkim odwołujący był przekonany, że skoro wykonuje standardowo obowiązki pracownicze u swojego pracodawcy od poniedziałku do piątku, to z uwagi na to, iż jego żona będzie obecna w domu w weekend i będzie mogła zająć się opieką nad ich wspólnym dzieckiem, to on sam będzie mógł podjąć się wyjątkowo tego istotnego dodatkowego zlecenia w ramach prowadzonej działalności gospodarczej bez uszczerbku dla sprawowania opieki nad chorym dzieckiem i naruszenia warunków zasiłku opiekuńczego. Jak bowiem zgodnie wskazali zarówno odwołujący, jak i przesłuchani w sprawie świadkowie, każdy dodatkowy przychód dla wspólnego budżetu domowego małżonków M., szczególnie z tytułu wykonywanej przez odwołującego działalności gospodarczej, był istotny z uwagi na znaczne wydatki, w tym na wysoką ratę kredytu hipotecznego. Ponadto, co także potwierdziły załączone do akt sprawy przez odwołującego dokumenty księgowe prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, usługa wykonana w dniu 2 kwietnia 2016 roku, była pierwszą podjętą w roku 2016 roku. Tym bardziej więc podjęcie się jej wykonania było sytuacją wyjątkową i usprawiedliwioną także i tym, że odwołujący w razie odmowy wykonania usługi na rzecz swojego stałego kontrahenta, obawiał się utraty ważnego klienta, a zdobyte dzięki temu środki finansowe były znaczącym źródłem dodatkowe przychodu dla wspólnego gospodarstwa domowego.

Odwołujący, pozostawiając na kilka godzin w sobotę, tj. w dzień normlanie wolny od pracy u swojego pracodawcy, chore małoletnie dziecko, na opiekę nad którym korzystał ze zwolnienia lekarskiego u swojego płatnika składek, pod opieką żony, z którą wspólnie prowadzi gospodarstwo domowe, nie poczytywał tego jako działania niezgodnego z celem uzyskanego zasiłku opiekuńczego. Rozumowanie takie – w ocenie Sądu - znajdowało usprawiedliwienie w realiach tej sprawy, albowiem niewątpliwym jest, że nawet gdyby odwołujący nie wykonał w dniu 2 kwietnia 2016 roku, tj. w sobotę, przedmiotowej usługi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, to i tak w domu wówczas przebywałaby także jego żona, która także mogłaby sprawować opiekę nad dzieckiem. Żona odwołującego także bowiem pracowała wyłącznie od poniedziałku do piątku i w weekendy przebywała wspólnie z rodziną w domu, zajmując się m.in. dzieckiem. Natomiast powszechnie niekwestionowanym i akceptowalnym byłaby sytuacja, w której w czasie korzystania przez jednego z małżonków z opieki nad chorym dzieckiem, w czasie weekendu, kiedy oboje znajdowaliby się w domu – dzieckiem tym zajmowałby się także i drugi małżonek, nie korzystający ze zwolnienia od pracy w celu opieki nad małoletnim chorym dzieckiem. Innymi słowy, sytuacja w której odwołujący pozostawił na krótki czas dziecko pod opieką żony, która wówczas i tak przebywałaby w domu i mogła niezależnie od tego sprawować opiekę nad wspólnym dzieckiem – w sytuacji gdy przez pozostałą część weekendu odwołujący i jego żona sprawowali opiekę wspólnie, a tylko odwołujący korzystał z zasiłku opiekuńczego nie była – zdaniem Sądu - sytuacją niedopuszczalną, czy nadużyciem ze strony odwołującego w tych konkretnych okolicznościach. Podkreślić bowiem należy, iż celem zasiłku opiekuńczego jest konieczność osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny w sytuacji, gdy nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogliby zapewnić w tym czasie tę opiekę (I. Jędrasik-Jankowska, Ubezpieczenia społeczne, t. 3, Ubezpieczenia chorobowe..., s. 33-34), a cel ten odwołujący wypełnił opiekując się synem A. w czasie, kiedy tej opieki nikt inny sprawować nie mógł.

W tym miejscu Sąd jeszcze raz podkreśla – uwzględniając wszystkie wskazane wyżej argumenty – iż mając na względzie konkretne okoliczności przedmiotowej sprawy uznał, iż aktywność zawodową odwołującego w dniu 2 kwietnia 2016 roku ocenić należy jako sporadyczną i wymuszoną okolicznościami, a nadto niesprzeczną z celem, w jakim opieka została odwołującemu udzielona. Inna ocena tej sytuacji byłaby chociażby przy podjęciu aktywności zawodowej w dniu roboczym drugiego małżonka, z inną częstotliwością, czy też jako jednego z wielu podobnych zleceń.

Zatem skoro odwołujący, jak ustalił Sąd Rejonowy, wykonał wyłącznie wyjątkowo, a zarazem usprawiedliwioną okolicznościami pracę zarobkową w rozumieniu art. 17 ustawy zasiłkowej w postaci wykonanej usługi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a organ rentowy nie udowodnił innej okoliczności, która mogłaby prowadzić do wniosku, iż odwołujący wykorzystywał zwolnienia lekarskie niezgodnie z jego celem, to Sąd Rejonowy uznał, iż nie zaistniała żadna z przesłanek, która skutkowałaby pozbawieniem odwołującego prawa do zasiłku opiekuńczego w spornym okresie.

Konkludując – w ocenie Sądu Rejonowego – wyniki przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego jednoznacznie wskazują, iż odwołujący R. M. miał prawo do zasiłku opiekuńczego z funduszu chorobowego za okres od dnia 29 marca 2016 roku do dnia 8 kwietnia 2016 roku z tytułu zatrudnienia u płatnika (...) Sp. z o.o. Oddział w P..

Wobec powyższego Sąd Rejonowy zmienił zaskarżoną decyzję pozwanego organu rentowego w całości, orzekając jak w punkcie 1. sentencji wyroku na podstawie wyżej powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc.

W punkcie 2. sentencji wyroku Sąd Rejonowy – na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 15 ust. 1 i § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1804, ze zm.) zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu – zasądził od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującego R. M. kwotę 360,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSR Agnieszka Szymanowska – Chwirot