Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 lipca 2015 r. znak: ENMS/25/02/021080808 Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił Z. K. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy do pracy w szczególnych warunkach nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 4 marca 1980 r. do 30 listopada 1998 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. na stanowisku „kierowca ciągnika i kombajnu”, z uwagi, iż w przedłożonym zaświadczeniu o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach nie powołano stosownego rozporządzenia resortowego z przyporządkowaniem działu, pozycji oraz punktu do wskazania stanowiska ”kierowca ciągnika, kombajnu”. Powołano jedynie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych ale z błędnym przyporządkowaniem działu oraz punktu tj. dział XIV pkt 12 (prace przy spawaniu elektrycznym, gazowym i atomowym). Ponadto na ogólnych świadectwach pracy w okresach od 1 lipca 1994 r. do 31 lipca 1994 r., od 1 września 1994 r. do 31 grudnia 1994 r. oraz od 1 lutego 1995 r. do 31 marca 1997 r. wykazano stanowisko „kierowca ciągnikowy – mechanik”, od 1 kwietnia 1997 r. do 31 maja 1997 r. – kierowca ciągnikowy – pilarz”. Przedłożone przez ubezpieczonego w dniu 13 marca 2015 r. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 9 marca 2015 r. uzupełnione o dane dotyczące rozporządzenia resortowego oraz działy, pozycje i punkty właściwe do powołanych stanowisk pracy nie może stanowić podstawy do przyznania prawa do emerytury z uwagi, iż zostało wystawione przez osobę nieuprawnioną. Analiza dokumentów będących w posiadaniu ZUS wykazała, że K. O. jako były prezes zlikwidowanej Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. nie jest upoważniony do wystawiania z aktualną datą świadectw pracy w szczególnych warunkach. Nadto organ rentowy dodał, że na podstawie przedłożonych przez ubezpieczonego w dniu 2 lipca 2015 r. nowych dokumentów pomocniczych w postaci umów o pracę oraz angaży wystawionych przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych w Ł. nie można jednoznacznie wnioskować czy wnioskodawca wyłącznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował na stanowisku traktorzysta – kombajnista i wykonywał wyłącznie prace transportowe czy też oprócz prac transportowych wykonywał prace, które nie są związane z transportem oraz, które nie mogą zostać uznane jako praca w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca udokumentował ogólny staż pracy w wymiarze 27 lat, 10 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 9 miesięcy i 11 dni w warunkach szczególnych.

/decyzja – k. 53 plik I akt ZUS/

Z. K. w dniu 28 sierpnia 2015 r. złożył odwołanie od w/w decyzji i zaskarżonej decyzji zarzucił:

1.  Naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 184 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w zw. z §2 ust. 1 i 2 oraz §4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez odmowę przyznania mu prawa do emerytury,

2.  Brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez pominięcie dowodu z dokumentów – świadectw pracy, dokumentacji pracowniczej, a dotyczącej mojej pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł., co skutkowało nieprawidłową oceną dowodów, błędnym ustaleniem stanu faktycznego sprawy, a w konsekwencji pozbawieniem wnioskodawcy prawa do emerytury, pomimo istnienia podstaw do uwzględnienia wniosku,

3.  Sprzeczność ustaleń organu rentowego z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach przez okres wynoszący 9 miesięcy i 11 dni, zamiast w okresie wynoszącym ponad 15 lat.

W uzasadnieniu wskazał, że w okresie od 4 marca 1980 r. do 30 listopada 1998 r. był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach, na stanowisku kierowcy ciągnikowego.

W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury.

/odwołanie – k. 2 – 5/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podając te same argumenty co w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie – k. 8/

Wyrokiem z dnia 12 maja 2016 r. Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. w sprawie sygn. akt VIII U 2431/15 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał Z. K. prawo do emerytury poczynając od dnia 1 lipca 2015 r.

/wyrok – k. 18/

Apelację od w/w wyroku złożył organ rentowy w dniu 15 czerwca 2016 r. i wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania od decyzji z dnia 31 lipca 2015 r. ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.

/apelacja – k. 35 – 36/

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony Z. K. wniósł o oddalenie apelacji.

/odpowiedź na apelację – k. 44 – 45/

Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2017 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na skutek apelacji organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 12 maja 2016 r. sygn. akt VIII U 2431/15 uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za drugą instancję.

W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że apelacja organu rentowego jest uzasadniona, a podniesione zarzuty sprowadzające się do wadliwości ustaleń Sądu Okręgowego co do istoty sprawy (przesłanki prawa do emerytury) oraz skutkujące w rezultacie koniecznością przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości wymagały uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny wskazał, że istotą sporu w niniejszej sprawie była analiza charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych i możliwości jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Podkreślił nadto, iż rację ma apelujący, domagając się ponownego rozpoznania sprawy z powodu konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy uchylił się od zbadania kluczowej dla sprawy przesłanki stażu pracy w warunkach szczególnych, wskazanej w art. 184 u.e.r.f.u.s. i cyt. rozporządzeniu z 1983 r., warunkującej w tym wypadku nabycie prawa do emerytury w niższym wieku. Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca w okresie zatrudnienia w (...) w Ł. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca ciągnika bez zbadania, jakie faktycznie prace wykonywał na tym stanowisku. Przedmiotem zainteresowania Sądu nie była ani specyfika branży, do jakiej należał pracodawca, ani rodzaj działalności zakładu. Przy czym nazwa zakładu – Spółdzielnia Kółek Rolniczych wskazuje, że pracodawca należał do branży rolnej i jego przeważającą działalnością mogły być szeroko rozumiane usługi dla rolnictwa. Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd I instancji nie badał też, jakie konkretnie prace wykonywał wnioskodawca na stanowisku kierowcy ciągnika. W rezultacie Sąd ten zaliczył zajmowane przez ubezpieczonego stanowisko pracy wykonywanej w rolnictwie do prac wykonywanych w szczególnych warunkach uregulowanych w przepisach dotyczących innego działu gospodarki, tj. „w transporcie i łączności”, pomijając przy tym, że pracy pracownika zatrudnionego przy „pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości” nie można oceniać w oderwaniu od specyfiki „technologii” branży, w której praca jest wykonywana, oraz że dla jej kwalifikacji, jako pracy w szczególnych warunkach, konieczne jest także takie jej zakwalifikowanie w rozporządzeniu, zawierającym kwalifikacje stanowiskowo-branżowe. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce ich wykonywania i rodzaj zostały wymienione w dziale XIV zatytułowanym „prace różne” (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 23 lutego 2017r., w sprawie I UK 76/16). Odnośnie natomiast pracy na stanowisku kierowcy mechanika z jednej strony brak jakichkolwiek ustaleń jakie prace mechanika wykonywał poza ustaleniem, że czynności te były wykonywane w godzinach nadliczbowych, mimo że przeczą temu oryginalne angaże. A jednocześnie przyjęto, że była to praca mechanika wskazana w ww. wykazie A, dziale XIV, poz. 14, który dotyczy wyłącznie prac przy napraw pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych.

W konsekwencji, zdaniem Sądu Apelacyjnego, rację ma apelujący, że wobec braku ww. ustaleń przyjęcie, że stale w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, dziale VIII, poz. 3 i dziale XIV, poz. 14, stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia, mają cechy ustaleń dowolnych, ponieważ nie znajdują potwierdzenia w żadnych dowodach zgromadzonych w sprawie. W szczególności powyższych zasadniczych okoliczności w sprawie nie da się ustalić w oparciu o dokumenty pracownicze, nie wynikają one z treści angaży. Przy czym z oryginalnych angaży z 30 grudnia 1982 r., 29 listopada 1983 r. wynika jednocześnie, że wnioskodawca miał zróżnicowaną stawkę na stanowisku kierowcy ciągnika – inną za prace polowe i inną za prace transportowe. W angażu z 29 listopada 1984 r. wyróżniono stawki za prace uprawowo-pielęgnacyjne, za prace wykopkowe, siewne omłotowe, prace koparkowo-ładow., za prace chemizacyjne. Powyższe dokumenty, pominięte przez Sąd I instancji, wskazują jednoznacznie, że wnioskodawca wykonywał zarówno prace transportowe, jak i polowe. Inaczej zróżnicowanie stawek wynagrodzenia w zależności od rodzaju prac byłoby zbędne. Słusznie przy tym Sąd Okręgowy zanegował częściowo treść wadliwego świadectwa pracy w szczególnych warunkach, które po pierwsze zostało podpisane parafką bez imiennej pieczątki oraz zawiera błędne przyporządkowanie wskazanego stanowiska (kierowca ciągnika i kombajnu) do punktu z cyt. wykazu A, działu XIV, poz.12.

W przypadku kierowców ciągników spór sprowadza się zasadniczo do rozstrzygnięcia kwestii, którą Sąd Okręgowy zupełnie pominął, tj. czy ustawodawca uwzględnił w wykazie A, dziale VIII, pod poz. 3 prace polowe kierowców ciągników. W tym miejscu Sąd Apelacyjny podziela stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 3 grudnia 2013r., I UK 172/13, nr LEX 1467147, że wymienienie w wykazie A, dziale VIII, pod pozycją 3 prace kierowców ciągników i kombajnów nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek zadaniach, a nie tylko transportowych. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce i rodzaj zostały bowiem wymienione w dziale XIV wykazu A zatytułowanym "prace różne". Tak zostały ujęte np. prace przy spawaniu czy naprawie pomp wtryskowych. Inne działy wykazu obejmują wymienione w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą "w transporcie", nawet jeżeli kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika typowe prace polowe. Zdaniem Sądu Najwyższego, umieszczenie wskazanych stanowisk w dziale VIII w transporcie i łączności, mimo ujęcia pracy traktorzysty, kombajnisty lub pojazdu gąsiennicowego odrębnie od pracy kierowcy samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych, łączy szkodliwość tejże pracy nie z faktem prowadzenia tych pojazdów, lecz z faktem ich prowadzenia przy uwzględnieniu specyfiki "technologii" pracy w transporcie i obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym. Obciążeń, których nie ma, jak uznał ustawodawca, przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe. A zatem w ocenie ustawodawcy, uciążliwość pracy traktorzysty nie wynika z samej specyfiki pracy kierowcy ciągnika niezależnie od tego, na czym ta praca polega, tylko z zagrożeń związanych z pracą na tym stanowisku w transporcie. Niewątpliwe zaś prace polowe należą do typowych prac rolniczych i nie mają żadnego związku z ruchem drogowym i transportem. W stanie faktycznym, na gruncie którego zapadł cyt. wyrok Sądu Najwyższego z 3 grudnia 2013r., nie uwzględniono do okresu pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia ubezpieczonego na stanowisku traktorzysty w Spółdzielni Kółek Rolniczych, ale tylko w zakresie wykonywania przez niego prac polowych. Nie kwestionowano natomiast prawa do uwzględnienia do stażu pracy wymienionej w wykazie A, dziale VIII, pod poz. 3 zatrudnienia w (...) na stanowisku traktorzysty wykonującego prace transportowe.

Również w najnowszym wyroku Sądu Najwyższego z 23 lutego 2017 r., w sprawie I UK 76/16, przyjęto, że wykładnia językowa regulacji zawartej w wykazie A dział VIII poz. 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., przy uwzględnieniu przyjętej przez rozporządzenie kwalifikacji branżowo-stanowiskowej oraz przy uwzględnieniu systematyki przepisów, nie pozwala na kwalifikowanie a priori pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych wykonujących pracę w rolnictwie, jako pracy w szczególnych warunkach. Nie ma przesłanek, aby z góry zakładać, że wykonywanie prac na wskazanych stanowiskach - niezależnie od branży, w której praca jest wykonywana - związane jest z taką samą szkodliwością pozwalającą na zaliczenie tego okresu jako uprawniającego do nabycia emerytury w obniżonym wieku.

Analogicznie w niniejszej sprawie w odniesieniu do okresów zatrudnienia wnioskodawcy w (...) w Ł. na stanowisku kierowcy ciągnika (od 4 marca 1980 r. do 30 czerwca 1994 r., od 1 do 31 stycznia 1995 r. i od 1 czerwca 1997 r. do 30 listopada 1998 r.) koniecznym jest zbadanie, w jakich okresach wnioskodawca wykonywał prace polowe, a w jakich prace transportowe (powołane wyżej oryginalne angaże wskazują przy tym, że stawka godzinowa wynagrodzenia była zróżnicowana w zależności od tego, czy odnosiła się do prac polowych czy do transportowych). W rezultacie konieczne jest przeprowadzenie w całości postępowania dowodowego dotyczącego zasadniczego spornego okresu zatrudnienia w (...) w Ł., jak też rozważenie, w przypadku gdy ustalony przez Sąd Okręgowy okres pracy w szczególnych warunkach w (...) w Ł. nie będzie wystarczający do nabycia prawa do żądanego świadczenia, zasadności zbadania pod kątem zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach ewentualnych innych okresów zatrudnienia wskazanych przez wnioskodawcę (np. od 1 lipca 1972 r. do 20 października 1973 r.; od 5 listopada 1973 r. do 23 lutego 1974 r.; od 7 marca 1973 r. do 30 kwietnia 1979 r. wnioskodawca pracował jako monter konstrukcji żelbetowych, a od 21 maja 1979 r. do 29 lutego 1980 r. jako dekarz – blacharz budowlany).

Sąd Apelacyjny wskazał, iż przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji winien ponowić dowody z zeznań świadków na ww. okoliczności istotne w sprawie, a odnoszące się do okresów pracy w szczególnych warunkach na stanowisku kierowcy ciągnika oraz ewentualnie przeprowadzić inne dowody zaoferowane przez ubezpieczonego, po pouczeniu go w trybie art. 5 k.p.c. o treści art. 232 k.p.c, jak też w razie konieczności – po pouczeniu go o treści art. 117§1 i 2 k.p.c. na okoliczność szczególnych warunków pracy wnioskodawcy na innych stanowiskach wskazanych przez stronę, co umożliwi prawidłowe zastosowanie przepisów prawa materialnego. Ponieważ zachodziła potrzeba przeprowadzenia w całości postępowania dowodowego na okoliczności mające zasadnicze znaczenie w sprawie, na podstawie art. 386§4 k.p.c. zaistniała podstawa do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, jak też rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego (art.108 §2 k.p.c.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca Z. K. urodził się (...)

/bezsporne/

W dniu 5 lutego 2015 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę.

/wniosek – k. 1 – 4 plik I akt ZUS/

Decyzją z dnia 5 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił Z. K. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy do pracy w szczególnych warunkach nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 4 marca 1980 r. do 30 listopada 1998 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. na stanowisku „kierowca ciągnika i kombajnu”. Wnioskodawca udokumentował ogólny staż pracy w wymiarze 27 lat, 10 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

/decyzja – k. 29 plik I akt ZUS/

W dniu 13 marca 2015 r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne rozpatrzenie jego wniosku o emeryturę.

/wniosek – k. 30 plik I akt ZUS/

Decyzją z dnia 11 maja 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił Z. K. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy do pracy w szczególnych warunkach nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 4 marca 1980 r. do 30 listopada 1998 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. na stanowisku „kierowca ciągnika i kombajnu”. Wnioskodawca udokumentował ogólny staż pracy w wymiarze 27 lat, 10 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

/decyzja – k. 43 plik I akt ZUS/

W dniu 26 maja 2015 r. ubezpieczony złożył ponownie wniosek o emeryturę załączając świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres zatrudnienia w (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K. od dnia 21 maja 1979 r. do 29 lutego 1980 r.

/wniosek – k. 45 plik I akt ZUS, świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach – k. 46 plik I akt ZUS/

Decyzją 10 czerwca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił Z. K. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy do pracy w szczególnych warunkach ponownie nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 4 marca 1980 r. do 30 listopada 1998 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. na stanowisku „kierowca ciągnika i kombajnu”. Wnioskodawca udokumentował ogólny staż pracy w wymiarze 27 lat, 10 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych oraz staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący 9 miesięcy i 11 dni.

/decyzja – k. 48 plik I akt ZUS/

W dniu 2 lipca 2015 r. ubezpieczony ponownie złożył wniosek o emeryturę załączając nowe dokumenty w postaci angaży.

/wniosek – k. 49 plik I akt ZUS/

Wnioskodawca udokumentował ogólny staż pracy w wymiarze 27 lat, 10 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 9 miesięcy i 11 dni w warunkach szczególnych.

/okoliczność bezsporna/

Z. K. był zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 4 marca 1980 r. do 30 listopada 1998 r. na stanowisku:

- traktorzysty, kierowcy ciągnikowego od 4 marca 1980 r. do 31 sierpnia 1993 r.,

- kierowcy ciągnikowego od 1 września 1993 r. do 30 czerwca 1994 r.,

- opreratora kombajnu od 1 do 31 sierpnia 1994 roku;

- kierowcy ciągnikowego od 1 stycznia 1995 r. do 31 stycznia 1995 r., od 1 czerwca 1997 r. do 30 listopada 1998 r.

- kierowcy ciągnikowego – mechanika od 1 lipca 1994 r. do 31 lipca 1994 r., od 1 września 1994 r. do 31 grudnia 1994 r., od 1 lutego 1995 r. do 31 marca 1997 r.,

- kierowcy ciągnikowego – pilarza od 1 kwietnia 1997 r. do 31 maja 1997 r.

/świadectwa pracy – k. 18 – 41 plik I akt ZUS, dokumentacja osobowa – k. 49 plik I akt ZUS/

Wnioskodawca podczas zatrudnienia w Spółdzielni otrzymywał angaże, z których wynika, że w okresie od 1 grudnia 1982 r. do 1 maja 1985 r. na stanowisku traktorzysty i przyznano mu wynagrodzenie według odpowiedniej stawki zaszeregowania z rozbiciem na: wynagrodzenie za godzinę, wynagrodzenie za godzinę za prace polowe, wynagrodzenie za godzinę za pracę transportowe, wynagrodzenie za godzinę za pracę na kombajnie zbożowym, wynagrodzenie za godzinę za prace uprawno – pielęgnacyjne. Natomiast z angaży za pozostały okres zatrudnienia wynika, że wynagrodzenie było wyliczane w stawkach godzinowych według stawki zaszeregowania ubezpieczonego.

/angaże – k. 49 plik I akt ZUS/

W Spółdzielni obowiązywała praktyka by w angażach wpisywać wynagrodzenie za wszelkie możliwe czynności jakie mogłyby być powierzone pracownikowi niezaleznie od tego czy czynności takie wykonywał. Wnioskodawca uczestniczył w kursie chemizacji rolnictwa, choć faktycznie prac tych nie wykonywał.

/zeznania wnioskodawcy z dnia 23 stycznia 2018 r. – 00:03:37 – 00:10:06 – płyta CD - k. 87, świadectwo pracy k.18 akt ZUS/

W Spółdzielni Kółek Rolniczych były dwie brygady pracowników obsługujących ciągniki: jedna pracowała w transporcie, druga przy pracach polowych. Ciągników było dużo: 10 – 12. Ubezpieczony podczas całego okresu zatrudnienia pracował w brygadzie transportowej jako kierowca ciągnika, ewentualnie na stanowisku traktorzysty. Zajmował się transportem w zakładach pracy. Początkowo jeździł 4,5 tonową przyczepą, po kilku latach przydzielono mu większy ciągnik, który obsługiwał jednocześnie dwie przyczepy 8 i 6 tonową. Zajmował się rzewozem towarów na zlecenia innych zakładów. Np. w P. G. woził lampy, piasek, mniejsze bloki, ościeżnice, piasek. Woził także buraki do cukrowni, wapno do rolników, paszę dla hodowców. Ubezpieczony przychodził do pracy na 7.00, brał ciągnik i jechał do zakładu gdzie otrzymywał od kierownika zakładu dyspozycje co ma robić danego dnia. Kiedy zajmowął się przewozem wapna czy buraków to pracował dłużej niż 8 godzin, nieraz nawet całą noc.

W okresie żniw mogło sporadycznie zdarzyć się, że jeżdził kombajnem i wykonywał pracę przy zbiorach zbórz. Fakt ten znajdował odzwierciedlenie w świadectwie pracy wnioskodawcy. Od 1997 r. zdarzało się, że ubezpieczony obsługiwał także piły np. ciął już ścięte drzewa na deski.

/zeznania wnioskodawcy z dnia 12 maja 2016 r. – 00:02:58 – 00:06:46 – płyta CD – k. 17 w zw. z zeznaniami – 00:15:56 – 00:19:01 – płyta CD – k. 17, zeznania wnioskodawcy z dnia 5 grudnia 2017 r. – 00:01:37 – 00:15:17 – płyta CD – k. 83 w zw. z zeznaniami z dnia 23 stycznia 2018 r. – 00:03:37 – 00:10:06 – płyta CD - k. 87, zeznania świadka B. S. z dnia 12 maja 2016 r. – 00:08:52 – 00:13:02 – płyta CD – k. 17, zeznania świadka B. S. z dnia 5 grudnia 2017 r. – k. 00:20:19 – 00:33:58 – płyta CD – k. 83, zeznania świadka A. C. z dnia 12 maja 2016 r. – 00:13:02 – 00:15:56 – płyta CD – k. 17, zeznania świadka A. C. z dnia 5 grudnia 2017 r. – 00:33:58 – 00:43:43 – płyta CD – k. 83/

W przypadku awarii ciągnika wnioskodawca nieraz pomagał w naprawie lub sam naprawiał, jeśli naprawa była prosta. Mogło to trwać około 2-3 godzin i zdarzało się raz na pół roku. Niektóre naprawy wykonywał po godzinach.

/zeznania wnioskodawcy z dnia 23 stycznia 2018 r. – 00:03:37 – 00:10:06 – płyta CD - k. 87, zeznania świadka A. C. z dnia 5 grudnia 2017 r. – 00:33:58 – 00:43:43 – płyta CD – k. 83 /

W sezonie zimowym w Spółdzielni w ogóle nie było prac polowych, były tylko prace transportowe.

/zeznania świadka B. S. z dnia 5 grudnia 2017 r. – k. 00:20:19 – 00:33:58 – płyta CD – k. 83/

W zakładzie nie było przestojów. Wnioskodawca nie był oddelegowywany do innych prac. Nie korzystał z urlopu bezpłatnego.

/zeznania wnioskodawcy z dnia 12 maja 2016 r. – 00:02:58 – 00:06:46 – płyta CD – k. 17 w zw. z zeznaniami – 00:15:56 – 00:19:01 – płyta CD – k. 17, zeznania wnioskodawcy z dnia 5 grudnia 2017 r. – 00:01:37 – 00:15:17 – płyta CD – k. 83 w zw. z zeznaniami z dnia 23 stycznia 2018 r. – 00:03:37 – 00:10:06 – płyta CD - k. 87, zeznania świadka B. S. z dnia 5 grudnia 2017 r. – k. 00:20:19 – 00:33:58 – płyta CD – k. 83/

Wnioskodawca nie był członkiem spółdzielni.

/zeznania świadka B. S. z dnia 12 maja 2016 r. – 00:08:52 – 00:13:02 – płyta CD – k. 17/

Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Ł. wystawiła wnioskodawcy zaświadczenie oraz świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach i wskazała, że podczas zatrudnienia w okresie od 4 marca 1980 r. do 30 listopada 1998 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr do Uchwały nr XXIV Zarządu (...) i OR z dnia 14 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych Kółek Rolniczych i Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach:

- traktorzysta – kombajnista – wykaz A, dział VIII poz. 3,

- kierowca ciągnikowy – mechanik – dział VIII, poz. 3; dział XIV, poz. 14

od 4 marca 1980 r. do 30 czerwca 1994 r., od 1 sierpnia 1994 r. do 31 sierpnia 1994 r., od 1 stycznia 1995 r. do 31 stycznia 1995 r., od 1 lipca 1994 r. do 31 lipca 1994 r., od 1 września 1994 r. do 31 grudnia 1994 r. i od 1 lutego 1995 r. do 1 kwietnia 1997 r.

/świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach – k. 6, k. 31 plik I akt ZUS, zaświadczenie – k. 5 plik I akt ZUS/

Wnioskodawca posiada uprawnienia do kierowania pojazdami:

- ciągnikami od 20 grudnia 1979 r.,

- kategorii A, B od 8 października 2004 r.

/bezsporne/

Obecnie wnioskodawca nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

/bezsporne/

Wnioskodawca udokumentował w sposób bezsporny ogólny staż pracy w wymiarze 27 lat, 10 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 9 miesięcy i 11 dni w warunkach szczególnych.

/wyliczenia ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci dokumentów, jak i osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawcy oraz świadków B. S. i A. C.. Zeznania świadków – osób niezainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy na korzyść którejkolwiek ze stron, a jednocześnie pracowników tego samego zakładu w tym samym czasie co wnioskodawca, nie budzą wątpliwości przy ocenie ich wiarygodności, nie są wzajemnie ze sobą ani z treścią załączonych do akt sprawy dokumentów sprzeczne, wzajemnie ze sobą korespondują. W ocenie Sądu zeznania świadków potwierdzają jednoznacznie, że ubezpieczony pracował jako kierowca ciągnika.

Zaś jeśli chodzi o świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach oraz zaświadczenie ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w w/w spornym okresie to Sąd oparł się na nim jedynie częściowo tzn. tylko co do faktu, że ubezpieczony świadczył pracę w szczególnych warunkach jako traktorzysta, kierowca ciągnika. Nie budzi natomiast wątpliwości Sądu fakt, że w świadectwie tym pracodawca błędnie wpisał, iż ubezpieczony wykonywał pracę na stanowisku wymienionym w dziale XIV pkt 12 (prace przy spawaniu elektrycznym, gazowym i atomowym).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i jako takie skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zaś ust. 2 w/w przepisu stanowi, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 w/w ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 – 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 i 2 tegoż rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok SN z 15.12.1997 r. II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok SN z 15.11. 2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...)).

W przedmiotowym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości fakt, iż wnioskodawca spełnia przesłanki ustawowe co do wieku – ukończył 60 rok życia oraz lat okresów składkowych i nieskładkowych (co najmniej 25 lat). Skarżący nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego. Spór dotyczył okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. - od 4 marca 1980 r. do 30 listopada 1998 r. na stanowisku kierowcy ciągnika. Odmowa uwzględnienia wymienionego okresu zatrudnienia wynikała z tego, że z zebranego w toku postępowania prowadzonego przed organem rentowym materiału dowodowego, nie wynikało, że wnioskodawca w spornym okresie pracował jako kierowca ciągnika w transporcie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie Sądu wnioskodawca spełnia również warunek co do posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, iż wnioskodawca pracował na stanowisku kierowcy ciągnika w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. w okresie od 4 marca 1980 r. do 30 listopada 1998 r.

Analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że wymieniona w poz. 3 działu VIII praca kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych, jest pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Praca taka została także wymieniona w uchwale nr 64/83 Zarządu Głównego (...) Związku Spółdzielni Rolniczych (...) z dnia 25 lipca 1983 roku „w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy spółdzielczości rolniczej”. W dziale VIII (zatytułowanym „W transporcie i łączności”) pod poz. 3 „Prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych” w punkcie 1 wymieniono „kierowcę ciągnika”, a także w załączaniu do Zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gdzie stanowisko to wymienione zostało w Wykazie A, Dziale VIII, poz. 3, pkt 1 – kierowca ciągnika kołowego.

Stosownie do § 2 ust. 1 okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W myśl § 2 ust. 2 okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma jednak zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na okoliczność pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w szczególnych warunkach dopuścił dowód z dokumentów i z zeznań świadków.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, że skarżący nie udowodnił okresu pracy 15 lat w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu wnioskodawca wykazał w przedmiotowym postępowaniu, że w podczas zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. w okresie od 4 marca 1980 r. do 30 listopada 1998 r. na stanowisku kierowcy ciągnikowego wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca i świadkowie w niniejszym postępowaniu zgodnie zeznali, że w Spółdzielni Kółek Rolniczych były dwie brygady pracowników: jedna pracowała w transporcie, druga przy pracach polowych i ubezpieczony cały czas pracował w brygadzie transportowej i wykonywał nieomal wyłącznie prace usługowe w transporcie. Dodatkowo po godzinach a wyjątkowo (raz na pół roku) także w godzinach pracy zdarzało się, że ubezpieczony wykonywał czynności mechanika, gdy coś zepsuło się w ciągniku. W sezonie zimowym w Spółdzielni w ogóle nie było prac polowych, były tylko prace transportowe. W Spółdzielni nie było przestojów. Wnioskodawca nie był oddelegowywany do innych prac. Nie korzystał z urlopu bezpłatnego. Wnioskodawca często pracował w godzinach nadliczbowych nieraz nawet przez cała noc.

Wnioskodawca nie był członkiem spółdzielni.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje fakt, że wnioskodawca oprócz jazdy ciągnikiem sporadycznie brał udział w naprawie usuwając awarie ciągnika by móc przystąpić do pracy następnego dnia.

Czasu tego jednak nie należy odliczać od czasu pracy zaliczanego do pracy w warunkach szczególnych, ponieważ czynności te wiązały się w sposób nierozerwalny z obowiązkami kierowcy ciągnika. Aby wyjechać w trasę ubezpieczony musiał bowiem czuwać nad właściwym stanem technicznym swojego pojazdu, nad właściwym załadunkiem. Trudno zatem uznać by czynności te były niezwiązane z podstawowymi obowiązkami ubezpieczonego. Nadto ubezpieczony zeznał, że napraw dokonywał po godzinach pracy

Praca w warunkach szczególnych istotnie powinna być wykonywana stale, czyli ma to być podstawowe, zasadnicze zajęcie pracownika. Nie oznacza natomiast, iż praca taka ma być wykonywana wyłącznie, czyli bez jakiegokolwiek wyjątku. Nie tylko udowodnienie tego byłoby trudne a nawet niemożliwe, ale nawet mało prawdopodobne jest aby pracownikowi wykonującemu prace w szczególnych warunkach nigdy nie zdarzyło się wykonać innych czynności, w szczególności, nie zaliczonych do pracy w warunkach szczególnych.

Jak przyjął Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 9 maja 2014 roku w sprawie III AUa 1255/13 - przyjęcia, iż zatrudniony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie niweczą natomiast krótkotrwałe nieobecności na stanowisku pracy związane np. ze szkoleniami, pracami biurowymi, sprawozdawczością, jak również wykonywanie innych prac, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, ale stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości, która już daje się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do cytowanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku ( LEX nr 1469326).

Pewne wątpliwości mogą budzić angaże ubezpieczonego, z których wynika, że w okresie zatrudnienia od 1 grudnia 1982 r. do 1 maja 1985 r. na stanowisku traktorzysty przyznano mu wynagrodzenie według odpowiedniej stawki zaszeregowania z rozbiciem na: wynagrodzenie za godzinę, wynagrodzenie za godzinę za prace polowe, wynagrodzenie za godzinę za pracę transportowe, wynagrodzenie za godzinę za pracę na kombajnie zbożowym, wynagrodzenie za godzinę za prace uprawno – pielęgnacyjne.

Jednakże z zeznań świadków oraz ubezpieczonego wynika, że w Spółdzielni była praktyka by w angażach wpisywać wynagrodzenie za wszelkie możliwe czynności jakie mogłyby być powierzone pracownikowi co nie oznacza, że wszystkie te czynności ubezpieczony wykonywał. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika bowiem, że ubezpieczony pracował jako traktorzysta, kierowca ciągnika w brygadzie transportowej.

Jednocześnie z materiału dowodowego wynika, iż sporadycznie wnioskodawca w okresie żniw pracował na kombajnie, ale praca ta znajdowała odzwierciedlenie w wystawionych świadectwach pracy. Z dokumentacji osobowej wnioskodawcy wynika, iż prace taką odwołujaąy świadczył jedynie w sierpniu 1994 roku, a zatem ewentualnie ten miesiąc należałoby odliczyć od udowodnionego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Nadto należy dodać, że z zeznań ubezpieczonego wynika, że od 1997 r. zdarzało się, że obsługiwał także piły - ciął już ścięte drzewa na deski.

Jednakże kwestia ta również nie ma większego znaczenia przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy albowiem ubezpieczony pracował w Spółdzielni od 4 marca 1980 r. do 30 listopada 1998 r., a więc 18 lat, 8 miesięcy i 27 dni, a skoro organ rentowy uznał ubezpieczonemu staż w szczególnych warunkach wynoszący 9 miesięcy i 11 dni w warunkach szczególnych to wnioskodawca w toku postępowania musiał udowodnić 14 lat, 3 miesiące i 19 dni pracy w szczególnych warunkach w w/w Spółdzielni.

Oznacza to tyle, że skoro wątpliwości mogą budzić 2 ostatnie lata zatrudnienia ubezpieczonego w Spółdzielni, a także należałoby odliczyć jeden miesiąc pracy na stanowisku operatora kombajnu, to w ocenie Sądu brak jest przeszkód by ubezpieczonemu zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach ponad 16 lat pracy w w/w Spółdzielni.

A zatem w ocenie Sądu, w niniejszej sprawie wnioskodawca w sposób niewątpliwy wykazał przed Sądem, że przepracował ponad 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wnioskodawca spełnia także wszystkie pozostałe wymagane przepisami prawa przesłanki, zarówno w zakresie ogólnego stażu pracy oraz nie bycia członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego, jak i wieku.

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Wnioskodawca złożył wniosek w dniu 2 lipca 2015 r., a w dniu (...) ukończył 60 lat, zatem prawo do emerytury należało wnioskodawcy przyznać od dnia 1 lipca 2015 r. tj. od miesiąca, w którym złożył wniosek.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego, wypożyczając akta rentowe.

K.K.-W.