Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)
Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Joanna Misztal- Konecka

Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Mikołajewski

Protokolant Protokolant Beata Prokop

po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2017 roku w

Lublinie, na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy M. L.

przeciwko Gminie F.

o zapłatę kwoty 1030,25 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25 maja 2013 roku do dnia zapłaty

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Lubartowie z dnia 29 września 2016 roku, w sprawie I C 60/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Gminy F. na rzecz Gminy M. L. kwotę 135
zł (sto trzydzieści pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sygn. akt II Ca 744/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 24 listopada 2014 roku, wniesionym do Sądu Rejonowego w Lubartowie w dniu 11 lutego 2015 roku, powód – Gmina M. L. wniósł o zasądzenie od pozwanego – Gminy F. kwoty 1030,25 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25 maja 2013 roku do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego (k. 3-6).

W uzasadnieniu pozwu Gmina M. L. wskazała, że W. S. zwrócił się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. o udzielenie mu świadczeń. W sprawie został przeprowadzony rodzinny wywiad środowiskowy, w wyniku którego ustalono w szczególności, że wnioskodawca jest osobą bezdomną, ostatnio zameldowaną w Gminie F., nie figuruje w ewidencji ludności miasta L.. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w L. w okresie od dnia 18 lutego 2013 roku do dnia 31 marca 2013 roku udzielił W. S. świadczeń w postaci: pokrycia kosztów posiłku – obiadu z dwóch dań w Dziennym Domu Pomocy Społecznej w L., przyznania usług opiekuńczych w Dziennym Domu Pomocy Społecznej w L. i przyznania zasiłku okresowego. W. S. skorzystał z tych świadczeń w lutym i marcu 2013 roku. Wartość przyznanych świadczeń obejmuje koszt posiłków 104,25 zł, koszt usług opiekuńczych 384 zł, koszt zasiłku 542 zł.

Powód powołał się na przepisy art. 101 ust. 2 i 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, wskazując, że właściwość miejscową gminy udzielającej pomocy społecznej w przypadku osoby bezdomnej ustala się na podstawie ostatniego miejsca zameldowania tej osoby. Gmina właściwa obowiązana jest do zwrotu wydatków gminie, która przyznała świadczenia w miejscu pobytu. Pozwany odmówił refundacji kosztów, pomimo kierowanych do niego stosownych wezwań. Termin zapłaty wyznaczony przez powoda upłynął w dniu 24 maja 2013 roku,

*

Pozwany – Gmina F. nie uznał powództwa i wniósł o jego oddalenie, podnosząc, że W. S. nie był osobą bezdomną, w związku z czym pozwany nie jest zobowiązany do ponoszenia kosztów udzielonej mu pomocy społecznej (k. 48).

*

Wyrokiem z dnia 29 września 2016 roku Sąd Rejonowy w Lubartowie:

I. zasądził od Gminy F. na rzecz Gminy M. L. kwotę 1030,25 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25 maja 2013 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

II. zasądził od Gminy F. na rzecz Gminy M. L. kwotę 232 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (k. 153).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że W. S. w okresie od 14 października 1998 roku do 24 listopada 2000 roku był zameldowany pod adresem (...), gmina F.. Został z tego adresu wymeldowany na podstawie decyzji administracyjnej. W późniejszym czasie – w szczególności w okresie od lutego do marca 2013 roku – nie był nigdzie zameldowany. Przebywał na terenie L., ale nie figurował w rejestrach (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że w styczniu 2013 roku W. S. zgłosił się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. z prośbą o udzielenie świadczeń z pomocy społecznej. Na podstawie decyzji Kierownika Ośrodka z dnia 13 lutego 2013 roku, Nr (...). (...). (...) i (...). (...) (...), W. S. został skierowany do Dziennego Domu Pomocy Społecznej w L. na okres od dnia 18 lutego do dnia 31 marca 2013 roku; przyznano mu pomoc w formie pokrywania przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej kosztów posiłku – obiadu z dwóch dań, a także w formie usług opiekuńczych obejmujących organizowanie pobytu w Dziennym Domu Pomocy Społecznej, pomoc w załatwianiu spraw osobistych i urzędowych, zapewnienie kontaktu z placówkami służby zdrowia, utrzymanie kontaktów z rodziną i środowiskiem, zaspokajanie potrzeb kulturalnych, rekreacyjnych i towarzyskich oraz zapewnienie bezpiecznego miejsca do przebywania i godnego spędzania czasu. Zarówno obiady, jak i usługi opiekuńcze były świadczone na rzecz W. S. nieodpłatnie. Na podstawie kolejnej decyzji Kierownika Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej z dnia 13 lutego 2016 roku, Nr (...). (...). (...), W. S. przyznano również zasiłek okresowy na okres od dnia 1 stycznia 2013 roku do dnia 28 lutego 2013 roku w kwocie 271 zł miesięcznie.

Sąd Rejonowy ustalił, że określona w decyzjach z dnia 13 lutego 2013 roku pomoc społeczna została W. S. udzielona, a Gmina M. L. poniosła koszty tej pomocy w następującej wysokości: sześć obiadów w lutym 2013 roku – 25,02 zł, dziewiętnaście obiadów w marcu 2013 roku – 79,23 zł, usługi opiekuńcze w lutym 2013 roku (sześć dni) – 92,16 zł, usługi opiekuńcze w marcu 2013 roku (dziewiętnaście dni) 291,84 zł, zasiłek okresowy za styczeń 2013 roku wypłacony w dniu 19 lutego 2013 roku – 271 zł, zasiłek okresowy za luty 2013 roku wypłacony w dniu 25 lutego 2013 roku – 271 zł. Łącznie koszty pomocy wyniosły 1030,25 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że w lutym i marcu 2013 roku, to jest w okresie, kiedy otrzymywał pomoc społeczną świadczoną przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w L., W. S. nie zamieszkiwał w żadnym lokalu mieszkalnym.

Sąd Rejonowy ustalił, że w piśmie z dnia 26 lutego 2013 roku Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w L. zwrócił się do Ośrodka Pomocy (...) w F. o refundację pomocy udzielonej W. S. w formie zasiłku okresowego w kwocie 542 zł. Ośrodek Pomocy (...) w F. w piśmie z dnia 12 marca 2013 roku odmówił refundacji, powołując się na to, że W. S. nie jest w rozumieniu przepisów ustawy o pomocy społecznej osobą bezdomną, gdyż zamieszkuje na terenie miasta L. w lokalu mieszkalnym. W dniach 26 marca 2013 roku i 8 maja 2013 roku Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w L. skierował do Ośrodka Pomocy (...) w F. wezwania do zapłaty kwot 659,18 zł (obejmującej koszty obiadów i usług opiekuńczych w lutym 20131 roku oraz koszt wypłaconego zasiłku okresowego) oraz kwot 291,84 zł i 79,23 zł (koszty usług opiekuńczych i obiadów w marcu 2013 roku) w terminie 14 dni tytułem refundacji świadczeń na rzecz W. S.. Wezwania zostały doręczone w dniach 2 kwietnia 2013 roku i 10 maja 2013 roku.

Sąd Rejonowy wskazał dowody, na podstawie których dokonał ustaleń faktycznych, oraz przedstawił swoje stanowisko w zakresie oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisów art. 6 pkt 8, art. 17 ust. 1, art. 101 ust. 1, 2 3 i 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 930 – tekst jednolity) i wskazał, że W. S. w okresie, gdy uzyskał pomoc społeczną finansowaną przez powodową Gminę, nie był nigdzie zameldowany na pobyt stały. W. S. nie zamieszkiwał również w tym okresie w żadnym lokalu mieszkalnym. Nawet jeśli zdarzało się, że W. S. nocował u siostry, czy u osób znajomych, to przypadkowego spędzania zimowych nocy w różnych lokalach mieszkalnych nie można utożsamiać z zamieszkiwaniem w lokalu mieszkalnym, o jakim mowa w art. 6 pkt 8 ustawy. Skoro zaś W. S. był ostatnio zameldowany na pobyt stały w pozwanej Gminie – to ta Gmina, jako właściwa miejscowo do udzielania pomocy, powinna ponieść związane z tym koszty.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Rejonowy wskazał przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c.

*

Od wyroku z dnia 29 września 2016 roku apelację wniosła Gmina F., zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając „naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść rozstrzygnięcia, a w szczególności naruszenie przepisu art. 233 § 1 kpc przez wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków z niego niewynikających, tj. uznanie, iż W. S. był w dacie przyznania mu świadczeń z pomocy społecznej osobą bezdomną skutkiem czego było przyjęcie, iż gmina F. była właściwa miejscowo w tym zakresie, pomijając jednocześnie fakt, iż W. S. zamieszkiwał na terenie Miasta L. w rozumieniu art. 25 kc”.

Pozwany wniósł o „zmianę zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania I i II instancji według norm przepisanych”2 (k. 168-171).

÷

W odpowiedzi na apelację powód, reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję (k. 180-181).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd Okręgowy podziela w całości ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ponowne szczegółowe przytaczanie tych ustaleń oraz rozważań w zakresie oceny dowodów jest zbędne.

Sąd Okręgowy podziela również ocenę prawną ustalonego stanu faktycznego, dokonaną przez Sąd Rejonowy.

Uważna lektura treści apelacji prowadzi do wniosku, że pozwany w istocie nie kwestionuje ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, a jedynie ocenę prawną tych ustaleń. Chociaż w treści apelacji podniesiony został zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c., a więc przepisu dotyczącego pośrednio dokonywania ustaleń faktycznych przez sąd, w apelacji pozwany nie podnosi zarzutów dotyczących prawidłowości ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego.

Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może polegać na błędnym uznaniu, że przeprowadzony w sprawie dowód ma moc dowodową i jest wiarygodny, albo że nie ma mocy dowodowej lub nie jest wiarygodny. Skuteczność zarzutu apelacji naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wymaga spełnienia dwóch przesłanek:

1. Prawidłowe postawienie zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wymaga wskazania dowodu (dowodów), do którego zarzut ten się odnosi3.

Ogólne zatem stwierdzenie, że doszło do naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, nie spełnia wymagania sformułowania zarzutu naruszenia ściśle określonego przepisu prawa, w tym wypadku przepisu prawa procesowego4. Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może sprowadzić się do zarzutu, że sąd przy ocenie wiarygodności i mocy dowodowej określonych dowodów przekroczył granice swobodnej oceny, dokonując oceny dowolnej, sprzecznej z wymaganiami prawa procesowego, doświadczeniem życiowym oraz regułami logicznego myślenia. Rzeczą strony, która zgłasza taki zarzut, jest wykazanie, że przy ocenie wiarygodności i mocy dowodowej konkretnego dowodu, na podstawie którego sąd dokonał ustalenia faktycznego, przekroczono granice swobodnej oceny dowodów, a nadto iż miało to istotny wpływ na wynik sprawy. Jeżeli wnoszący apelację formułuje zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. uzasadniając go tym, że zachodzi sprzeczność ustaleń z treścią materiału dowodowego, to taki zarzut nie można uznać za uzasadniony5.

2. Postawienie zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego, opartej na własnej ocenie materiału dowodowego, wersji zdarzeń. Konieczne jest natomiast, przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi, wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy6.

Jeżeli sąd odwoławczy stwierdzi, że z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i nie może być uznana za nietrafną, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Ocena dowodów przeprowadzona przez sąd może być natomiast skutecznie podważona, jako nieodpowiadająca wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. tak zwanej zasadzie swobodnej oceny dowodów, tylko w przypadku, gdy sąd wyprowadza z zgromadzonego materiału dowodowego wnioski sprzeczne z zasadami logiki lub zasadami doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych. Uprawnienie sądu drugiej instancji do dokonania odmiennych ustaleń bez ponowienia dowodów z zeznań świadków, czy też z przesłuchania stron, jest dopuszczalne i uzasadnione, ale w szczególności wówczas, gdy dowody te mają jednoznaczną wymowę, a ocena sądu pierwszej instancji jest oczywiście błędna. Same, nawet poważne, wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez Sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska7.

Pozwany nie przytoczył w apelacji ani dowodów, których dotyczy zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, ani też nie wskazał, jakie kryteria oceny tych dowodów zostały naruszone. Apelacja pozwanego nie zawiera w ogóle wskazania, w czym miałaby się wyrażać wadliwa ocena zebranego materiału dowodowego i w ogóle nie odnosi się do oceny dowodów przedstawionej przez Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Pozwany nie wskazuje nawet, jakim dowodom Sąd pierwszej instancji powinien jego zdaniem dać wiarę, a jakim odmówić wiarygodności i mocy dowodowej. Uzasadnia to uznanie zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. za nieuzasadniony.

Przepis art. 233 § 1 k.p.c. nie stanowi również ogólnej podstawy prawnej wnioskowań prawniczych, jak również nie określa zasad wykładni przepisów prawa.

Stanowisko pozwanego wyrażone w apelacji sprowadza się w istocie do twierdzenia, że w ustalonym przez Sąd Rejonowy stanie faktycznym powinien mieć zastosowanie przepis art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej.

Powyższe stanowisko nie jest trafne.

Wykładnia przepisu art. 101 ust. 1 przedstawiona przez pozwanego w apelacji nie jest prawidłowa. Wykładania ta nie uwzględnia bowiem tego, że przepis art. 101 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisu art. 101 ust. 1 tej ustawy.

Abstrahując od tego, czy przy wykładni użytego w przepisie art. 101 ust. 1 ustawy wyrażenia „według miejsca zamieszkania” należy odwołać się do znaczenia tego wyrażenia użytego w przepisie art. 25 k.c., czy też nie, należy przyjąć, że dla wykładni tego przepisu istotne znaczenie ma to, że osoba, o której mowa w art. 101 ust. 1 ustawy, nie jest osobą bezdomną.

Przepis art. 25 k.c. stanowi, że miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.

Zawarte w przepisie art. 25 k.c. uregulowanie miejsca zamieszkania osoby fizycznej nie wiąże się z konkretnym mieszkaniem (adresem), pod którym osoba ta przebywa, ale z miejscowością, na terenie której ta osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu.

Skoro w przepisie art. 101 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej uregulowana została odrębnie właściwość miejscowa gminy w odniesieniu do osoby bezdomnej ubiegającej się o świadczenie z pomocy społecznej, to tym samym należy uznać, że przepis art. 101 ust. 1 tej ustawy dotyczy osób nie będących osobami bezdomnymi.

Sąd Rejonowy prawidłowo wskazał, że osobą bezdomną w znaczeniu określonym przez przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej jest osoba wskazana w przepisie art. 6 pkt 8 tej ustawy. Przepis ten definiuje osobę bezdomną jako osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności, a także osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania.

Prawidłowe ustalenia Sądu pierwszej instancji dotyczące okresu, w którym W. S. udzielona została przez Gminę M. L. pomoc w postaci świadczeń wskazanych w decyzjach z dnia 13 lutego 2013 roku, wskazują, że W. S. był w tym czasie osobą bezdomną – nie zamieszkiwał w lokalu mieszkalnym w znaczeniu określonym przez przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz nie był nigdzie zameldowany na pobyt stały.

W związku z powyższym w rozpoznawanej sprawie miał zastosowanie przepis art. 101 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej, z którego wynika między innymi, że gmina właściwa ze względu na ostatnie miejsce zameldowania na pobyt stały jest obowiązana do zwrotu wydatków gminie, która przyznała świadczenia w miejscu pobytu.

Mając na uwadze powyższe rozważania, należało oddalić apelację, jako bezzasadną.

*

Na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od Gminy F. na rzecz Gminy M. L. kwotę 135 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

W związku z tym, że apelacja pozwanego została oddalona w całości, pozwany jest stroną przegrywającą sprawę w całości w postępowaniu odwoławczym. Gmina F. powinna zatem zwróci Gminie M. L. koszty poniesione przez powoda w postępowaniu odwoławczym. Koszty te obejmują wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powoda, ustalone na podstawie § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Joanna Misztal-Konecka Dariusz Iskra Andrzej Mikołajewski

1 W tym miejscu znajduje się oczywista omyłka w uzasadnieniu wyroku – chodzi o 2013 roku, a nie o 2016 rok.

2 Przytoczono dosłowne brzmienie zarzutów i wniosków apelacyjnych.

3 Wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2004 roku, V CK 398/03, Lex nr 174215; wyrok SN z dnia 23 stycznia 2001 roku, IV CKN 237/00, Lex nr 52528; wyrok SN z dnia 5 lipca 2000 roku, I CKN 291/00, Lex nr 303349; wyrok SN z dnia 25 listopada 2003 roku, II CK 293/02, Lex nr 151622.

4 Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2008 roku, I PK 295/07, Lex nr 496401.

5 Wyrok SN z dnia 15 września 2005 roku, II CK 59/05, Lex nr 385605; wyrok SN z dnia 18 stycznia 2002 r., I CKN 132/01, Lex nr 53144.

6 Wyrok SN z dnia 16 grudnia 2005 roku, III CK 314/05, Lex nr 172176; wyrok SN z dnia 18 czerwca 2004 roku, II CK 369/03, Lex nr 174131; wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2004 roku, IV CK 274/03, Lex nr 164852; wyrok SN z dnia 25 listopada 2003 roku, II CK 293/02, Lex nr 151622; wyrok SN z dnia 23 stycznia 2003 roku, II CKN 1335/00, Lex nr 439181; wyrok SN z dnia 27 września 2002 roku, IV CKN 1316/00, Lex nr 80273; postanowienie SN z dnia 23 stycznia 2001 roku, IV CKN 970/00, Lex nr 52753; wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2001 roku, II CKN 588/99, Lex nr 52347; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008 roku, I ACa 180/08, Lex nr 468598, OSA 2009/6/55; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 maja 2008 roku, I ACa 953/07, Lex nr 466440; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2008 roku, VI ACa 306/08, Lex nr 504047; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 maja 2008 roku, I ACa 328/08 Lex nr 466423; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 kwietnia 2008 roku, I ACa 205/08, Lex nr 465086; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 stycznia 2008 roku, I ACa 1040/07, Lex nr 466431; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 lutego 2007 roku, I ACa 1053/06, Lex nr 298433; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 kwietnia 2006 roku, I ACa 1303/05, Lex nr 214251; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 stycznia 2006 roku, I ACa 1609/05, Lex nr 189371.

7 Wyrok SN z dnia 21 października 2005 roku, III CK 73/05, Lex nr 187032.