Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2012 r. w Gdańsku

sprawy A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku –VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 kwietnia 2012 r., sygn. akt VII U 3509/11

1.oddala apelację;

2. zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz wnioskodawcy A. K. kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sygn. akt III AUa 964/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 października 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. odmówił ubezpieczonemu A. K. prawa do emerytury
w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony A. K. w odwołaniu od powyższej decyzji wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do świadczenia emerytalnego oraz o zasądzenie na jego rzez zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Gdańsku – Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2012 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. K. prawo do emerytury od dnia 1 września 2011 r. i stwierdził, że pozwany organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej
do wydania decyzji.

Sąd Okręgowy orzekał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Ubezpieczony A. K., urodzony dnia (...), w dniu 26 września 2011 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. ponowny wniosek o emeryturę.

Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i nie pozostaje
w stosunku pracy.

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił na dzień
01 stycznia 1999 r. 28 lat, 8 miesięcy i 4 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 12 lat, 10 miesięcy i 15 dni pracy w szczególnych warunkach.

Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 21 października 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił A. K. prawa do emerytury
w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach.

Wnioskodawca A. K. w okresie od dnia 25 września 1969 r. do dnia
31 sierpnia 1985 r. zatrudniony był w Stoczni (...)
w G. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku ślusarza oraz montera ślusarskiego wyposażenia okrętowego. W okresie zatrudnienia, od dnia 25 października
1971 r. do dnia 15 października 1974 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową. Pracę po zakończeniu odbywania zasadniczej służby wojskowej podjął w dniu 16 listopada 1974 r. na stanowisku monter ślusarskiego wyposażenia okrętowego.

Ubezpieczony A. K. w okresie od dnia 17 września 1985 r. do dnia
31 października 1991 r. zatrudniony był w (...) Spółce Akcyjnej
z siedzibą w P. na stanowisku ślusarz - spawacz, a od dnia 16 marca 1991 r. jako spawacz.

Sąd Okręgowy wskazał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach niniejszej sprawy, w tym w aktach osobowych wnioskodawcy oraz w aktach rentowych, której prawdziwość i rzetelność nie była
przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Na podstawie art. 217 § 2 k.p.c. Sąd oddalił wniosek ubezpieczonego o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron z ograniczeniem go do przesłuchania ubezpieczonego, albowiem okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione na podstawie zgromadzonej w sprawie dokumentacji, o czym będzie jeszcze mowa poniżej w uzasadnieniu.

Sąd Okręgowy zważył, że przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Wyniki przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego wykazały, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym 15 - letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, co sprawia, iż stanowisko organu emerytalnego odmawiające wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury, nie jest słuszne.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych
po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009, Nr 153
poz. 1227 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40,
tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1) legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat - dla mężczyzn, 60 dla kobiet,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat
dla mężczyzn, 20 dla kobiet,

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym,
za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Stosownie do dyspozycji art. 32 ust. 1 cytowanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27. Dla uzyskania uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wymagane jest osiągnięcie wskazanego w przepisach wykonawczych wieku,
a także przepracowanie określonej ilości lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa o emeryturach i rentach z FUS, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego
dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Stosownie do treści § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace
w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

W niniejszej sprawie bezspornym jest, jak wskazał Sąd I instancji, iż ubezpieczony
w dniu 23 lipca 2011 r. osiągnął 60 rok życia, na dzień złożenia wniosku udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostawał w stosunku pracy. Niekwestionowanym był również fakt, iż w okresie zatrudnienia w Stoczni (...)
w G., tj. od dnia 25 września 1969 r. do dnia 24 października 1971 r. oraz od dnia
16 listopada 1974 r. do dnia 31 sierpnia 1985 r. wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach.

Przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie
w szczególnych warunkach może zostać uznany okres pełnienia zasadniczej służby wojskowej od dnia 25 października 1971 r. do dnia 15 października 1974 r., do której wnioskodawca został powołany ze Stoczni (...)
w G., gdzie był zatrudniony na stanowiskach pracy zaliczonych do stanowisk pracy
w warunkach szczególnych i po odbyciu służby wojskowej powrócił do pracy w tym zakładzie także na stanowisko pracy w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu Okręgowego, stanowisko ZUS odmawiające wnioskodawcy zaliczenia okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej, nie zasługuje na uwzględnienie.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 06 kwietnia 2006 r. (III UK 5/06, NP 2007/7-8/108, M.P.Pr. 2007/8/434), który Sąd I instancji, w pełni podzielił, okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa
do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), jeżeli pracownik
w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia. W uzasadnieniu tegoż wyroku, którego fragmenty godzi się w tym miejscu przytoczyć, Sąd Najwyższy wskazał,
iż zasadniczo przerwę w wykonywaniu zatrudnienia w ramach stosunku pracy wywołaną odbywaniem zasadniczej służby wojskowej uznaje się za zawieszenie realizacji nadal trwającego stosunku pracy z tego względu, że w okresie odbywania tej służby nie są wykonywane zobowiązania stron stosunku pracy, ponieważ pracownik doznaje przeszkód
w świadczeniu pracy z powodu odbywania zasadniczej służby wojskowej, co prowadzi
do zawieszenia świadczeń pracodawcy, które na ogół są ekwiwalentami za pracę wykonaną (por. art. 80 zdanie pierwsze k.p.). Równocześnie jednak obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona ojczyzny, a zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa (art. 85 ust. 1 i 2 Konstytucji RP). Ponadto konstytucyjna zasada demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2), zasada równości wobec prawa i zakaz dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji), wymuszają na gruncie Konstytucji, będącej najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej (art. 8 Konstytucji RP), ustanawianie takich regulacji ustawowych lub dokonywanie wykładni przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które wykluczają jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny. W konsekwencji, jak wskazał dalej Sąd Najwyższy, na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne są zawsze okresami składkowymi (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach),
bez potrzeby wypełnienia jakichkolwiek dalszych warunków, a w szczególności bez względu na to, czy okresy odbytej służby były poprzedzone stosunkiem pracy lub innym stosunkiem prawnym kreującym tytuł obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Oznacza to, zdaniem Sądu Najwyższego, że okres czynnej służby wojskowej jest składkowym okresem ubezpieczenia dla każdego ubezpieczonego, który odbył taką służbę. Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, iż art. 32 ust. 3 pkt 6 ustawy o emeryturach i rentach za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa, między innymi, żołnierzy zawodowych. Wprawdzie reguła ta bezpośrednio nie odnosi się do żołnierzy, którzy odbyli czynną służbę wojskową, ale nie jest ona prawnie obojętna przy dokonywaniu wykładni przepisów regulujących szczególne uprawnienia pracowników, którzy spełnili publicznoprawny obowiązek zasadniczej służby wojskowej pod rządem przepisów ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym. Zgodnie z art. 124 ust. 1 tej ustawy, zakład pracy, który zatrudniał pracownika
w chwili powołania do czynnej służby wojskowej, obowiązany był go zatrudnić
na poprzednio zajmowanym stanowisku lub stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz nie niżej opłacanym, jeżeli pracownik najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z zasadniczej służby wojskowej zgłosił swój powrót do pracy. Dopiero niezachowanie tego terminu powodowało rozwiązanie stosunku pracy z mocy prawa, chyba że nastąpiło z przyczyn od pracownika niezależnych (ust. 2). Zgodnie z wyraźnym brzmieniem art. 125 tej ustawy, pracownikowi, który zgłosił się do pracy w terminie określonym w art. 124 ust. 1 zalicza się okres odbytej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy, między innymi, w szczególnych warunkach, od których zależy nabycie tych uprawnień.
Już wykładnia gramatyczna powołanych unormowań nie powinna zdaniem Sądu Najwyższego nasuwać jakichkolwiek wątpliwości, że okres odbytej czynnej (zasadniczej) służby wojskowej przez pracownika zatrudnionego poprzednio w szczególnych warunkach pracy, który po zakończeniu tej służby zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia, traktuje się tak samo jak wykonywanie takiej pracy, a skoro okres ten podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy
w szczególnych warunkach, to uwzględnia się go także do stażu pracy wymaganego
do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 124 i 12 ustawy z dnia 30 stycznia 1959 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, jednolity tekst: Dz. U. z 1963 r. Nr 20, poz. 108 w związku z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach).

W ocenie Sądu Okręgowego, przedstawiony wyżej pogląd Sądu Najwyższego znajduje zastosowanie również do sytuacji wnioskodawcy. Wprawdzie wnioskodawca służbę wojskową odbywał w okresie obowiązywania ustawy z dnia 21 listopada 1967 r.
o powszechnym obowiązku obrony PRL, jednak i w tej ustawie w art. 108 (według brzmienia obowiązującego w okresie służby odbywanej przez wnioskodawcę) zawarto podobne
jak poprzednio sformułowanie o zaliczaniu - w sytuacji podjęcia pracy w ciągu 30 dni
u uprzednio zatrudniającego pracodawcy - okresu odbytej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem.

Podsumowując powyższe rozważania i ustalenia stwierdzić wiec należy, iż zaliczenie ubezpieczonemu powyższego okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej, tj. okresu
od dnia 25 października 1971 r. do dnia 15 października 1974 r. powoduje, że spełnił on wszystkie przesłanki dla nabycia emerytury w obniżonym wieku, ponieważ osiągnął 60 rok życia, na dzień złożenia wniosku udokumentował okres składkowy i nieskładkowy
w wymiarze powyżej 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostawał w stosunku pracy, a także spełnił przesłankę co najmniej 15 lat zatrudnienia
w szczególnych warunkach.

Z przedstawionej w sprawie dokumentacji bezsprzecznie wynika bowiem, iż A. K. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę na stanowisku ślusarza
i montera ślusarskiego wyposażenia okrętowego w Stoczni (...) w G. w okresie od dnia 25 września 1969 r. do dnia 24 października
1971 r. oraz od dnia 16 listopada 1974 r. do dnia 31 sierpnia 1985 r. Prace te mają zgodnie
z obowiązującymi przepisami charakter szczególny i nie były kwestionowane przez ZUS.
W czasie zatrudnienia w Stoczni (...) odbywał on służbę wojskową w okresie od dnia 25 października 1971 r. do dnia 15 października 1974 r. W okresie 30 dni po zwolnieniu
z zasadniczej służby wojskowej zgłosił się do pracy w zakładzie, z którego został powołany do służby, podejmując ją w dniu 16 listopada 1974 r. Powód podjął więc pracę w terminie ustawowym wynikającym z art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym.

Wprawdzie nie uszło uwadze Sądu Okręgowego, iż ze świadectwa pracy, jak również z pozostałych powołanych w uzasadnieniu dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych wnioskodawcy wynika, że ubezpieczony rozpoczął odbywanie zasadniczej służby wojskowej w dniu 26 października 1971 r., jednakże Sąd zwrócił uwagę, że z niekwestionowanej
przez strony kserokopii książeczki wojskowej znajdującej się w aktach ubezpieczeniowych jednoznacznie wynika, że wnioskodawca został wcielony do wojska już w dniu
25 października 1971 r., w związku z czym tę datę należało przyjąć jako dzień rozpoczęcia wykonywania przez niego zasadniczej służby wojskowej.

Mając powyższe ustalenia i rozważania prawne na uwadze Sąd Okręgowy uznał,
iż odwołanie A. K. zasługuje na uwzględnienie, ponieważ wnioskodawca wykazał wszystkie pozostałe przesłanki niezbędne do nabycia wnioskowanego świadczenia emerytalnego.

Rozstrzyganie zatem, czy również w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w P. ubezpieczony wykonywał pracę
w warunkach szczególnych było bezprzedmiotowym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

W konkluzji, z wyżej przytoczonych względów Sąd Okręgowy na mocy art. 477 (14) § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami, w pkt 1, zmienił decyzję organu ubezpieczeniowego i przyznał A. K. prawo do emerytury z tytułu pracy
w szczególnych warunkach od dnia 01 września 2011 r. tj. od pierwszego dnia miesiąca,
w którym złożono wniosek o emeryturę, mając na uwadze fakt, iż 60 lat ubezpieczony ukończył w dniu 23 lipca 2011 r. oraz dyspozycję art. 129 w zw. z art. 100 ust. 1 cyt. ustawy emerytalnej, zgodnie z którą świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstawania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

Zgodnie z brzmieniem art. 118 ust. la ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej
do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji podkreślił, że zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r.( OTK-A 2007/8/97) powyższy artykuł należy rozumieć w ten sposób, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej
do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji,
gdy za nieustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy.

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie na organie ubezpieczeniowym nie spoczywa odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, ponieważ problem w sprawie dotyczył kwestii stosowania prawa i Sąd wydając wyrok oparł się na orzecznictwie Sądu Najwyższego, które nie jest wiążące dla organu rentowego.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł jak w pkt 2 wyroku na podstawie
art. 98 k.p.c. i § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U.
z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), zasądzając je w stawce minimalnej.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany organ rentowy zarzucając naruszenie przepisu art. 184 w zw. art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony (Dz. U.
z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm.).

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości
i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji.

W uzasadnieniu apelacji pozwany podniósł, że brak jest podstaw do zaliczenia
do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu służby wojskowej, bowiem wyrok Sądu Najwyższego, na który powołał się Sąd I instancji, zapadł w jednostkowej sprawie i nie może być podstawą do orzekania w niniejszej sprawie.

Zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm.) okres odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem
do służby albo w tej samej gałęzi. W ocenie skarżącego brak jest podstaw do uznania,
iż przepis ten daje podstawę do zaliczenia okresu odbywania służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach. Praca w szczególnych warunkach na stanowiskach określonych w wykazie A Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983, Nr 8 poz. 43 ze zm.), wiąże się z koniecznością stałego i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku przebywania w środowisku pracy, w którym zatrudnieni są pracownicy wykonujący prace danego rodzaju w szczególnych warunkach, ponieważ to właśnie te warunki (a nie rodzaj wykonywanej przez nich pracy) zadecydowały o umieszczeniu ich pracy w wykazie. Materiał zgromadzony
w sprawie nie potwierdza faktu wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach w okresie zasadniczej służby wojskowej. Ponadto w ocenie organu rentowego
w spornym okresie odbywania służby wojskowej ubezpieczony nie był pracownikiem
w rozumieniu przepisów kodeksu pracy.

Apelujący podniósł, że przepisy rozporządzenia z dnia RM z dnia 07 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.) nie wymieniają okresu czynnej służby wojskowej jako pracy w warunkach szczególnych świadczonej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie organu rentowego wolą ustawodawcy było uzależnienie prawa do emerytury wcześniejszej od wykazania określonej liczby lat faktycznego świadczenia pracy o znacznej szkodliwości dla zdrowia bądź znacznej uciążliwości czy też pracy wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Tylko formalne pozostawanie w stosunku pracy na stanowisku szkodliwym dla zdrowia, uciążliwym lub wymagającym predyspozycji psychofizycznych
nie stanowi tytułu do zaliczenia całego okresu formalnej więzi prawnej do stażu z § 4 ust. l pkt 3 cyt. rozporządzenia, gdy pracownik pracy nie świadczy, nawet jeśli przysługuje mu wynagrodzenie bądź świadczenie z ubezpieczenia społecznego. Należy mieć na uwadze okoliczność, iż w okresie zasadniczej służby wojskowej żołnierz nie świadczy
na powierzonym mu stanowisku o znacznej uciążliwości, szkodliwości dla zdrowia bądź wymagającym wysokiej sprawności psychofizycznej żadnej pracy dla zatrudniającego go pracodawcy. Spełnia on wprawdzie obywatelski obowiązek, a także ustawowo określony obowiązek służby wojskowej, ale nie ulega wątpliwości, że jest on żołnierzem w służbie zasadniczej, a nie pracownikiem realizującym w specyficznych warunkach środowiska pracy swoje pracownicze powinności.

Mając na uwadze powyższe, pozwany nie podzielił poglądu wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 06 kwietnia 2006 r. (II UK 5/06) oraz z dnia 22 października
2009 r. (I UK 126/09), a w szczególności, iż niezaliczenie okresu służby zasadniczej prowadzi do pokrzywdzenia obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny, czym naruszone zostają Konstytucyjne zasady demokratycznego państwa prawnego, równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny.

Apelujący wywodził dalej, że okres czynnej służby jest okresem składkowym w myśl art. 6 ust. l pkt 4 cyt. ustawy, który stanowi, iż okresami składkowymi są okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby. Służba zasadnicza wojskowa jest więc potraktowana przez ustawodawcę tak samo, jak okres zatrudnienia przed 15 listopada 1991 r. oraz okres ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia, czy innej działalności zarobkowej skutkującej objęciem ubezpieczeniem. Wcześniejsza emerytura w obniżonym wieku emerytalnym, o której mowa w art. 184 jest świadczeniem dla tych osób, które poza innymi jeszcze przesłankami, spełniają warunek faktycznego wykonywania stale i w pełnym wymiarze pracy określonego rodzaju wymienionej w wykazach A bądź B stanowiących załącznik do cyt. rozporządzenia. Jeśli więc ubezpieczony został powołany do zasadniczej służby wojskowej, to pełnił zadania powierzone mu w związku z tą służbą i nie świadczył pracy w szczególnych warunkach
w tym samym czasie, kiedy inni pracownicy tego samego zakładu nadal pracowali
w narażeniu zdrowia. Zasada równości oznacza równie traktowanie osób znajdujących się
w identycznej sytuacji. Ubezpieczony wiek emerytalny ukończył w dniu 28 czerwca 2006 r., tak więc pod rządami cyt. ustawy, której art. 6 ust. l pkt 4 okres czynnej służby wojskowej
w Wojsku Polskim pozwala na uwzględnienie jedynie w ogólnym stażu pracy, ale nie jako okres pracy w szczególnych warunkach. Przy ustalaniu zasad zaliczenia służby wojskowej
do okresu pracy oraz uprawnień emerytalno-rentowych należałoby zatem, w ocenie organu rentowego, stosować jedynie przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z FUS oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze, ewentualnie przepisy ustawy z dnia 21 listopada 1967 r.
o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej ( tj. z 2004 r. Nr 24, poz. 2416 ze zm.), ale w brzmieniu obowiązującym w dniu 28 czerwca 2006 r. Przepisy ustawy
z 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony w art. 108 obowiązującym w okresie odbywania przez wnioskodawcę służby wojskowej nie zawierają regulacji stanowiącej o tym, że okres czynnej służby wojskowej dla celów emerytalnych jest traktowany jak okres pracy
w szczególnych warunkach i na jakim stanowisku - czy tym które zajmował
przed powołaniem, czy po powrocie. Przepisy ustawy z 1967 r. obecnie także w ogóle nie zawierają unormowań dotyczących wliczania okresu czynnej służby wojskowej do uprawnień emerytalno-rentowych.

Pozwany nie podziela poglądu wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia
25 lutego 2010 r. (II UK 215/09), według którego okres służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia.

Ponadto pozwany poparł stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia
8 kwietnia 2009 r. sygn. akt II UK 331/08, który stwierdził w sentencji, iż przez przepisy dotychczasowe w rozumieniu art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS należy rozumieć przepisy rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
i to wyłącznie w zakresie określenia wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk oraz warunków, na podstawie których przysługuje prawo do emerytury. Zakres wskazanego odesłania nie obejmuje możliwości zaliczania na podstawie kiedykolwiek poprzednio obowiązujących przepisów okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, której definicję dla celów ustalania uprawnień emerytalnych zawiera art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej.

Zgodnie z uzasadnieniem Sądu Najwyższego zawartym w wyroku z dnia 8 kwietnia 2009 r. (sygn. akt II UK 331/08), art. 32 ust 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS określa, komu przysługuje emerytura z tytułu pracy w szczególnych warunkach. W ust. 3 art. 32
w/w ustawy nie wymienia się pośród kategorii pracowników, których uważa się
za zatrudnionych w szczególnych warunkach osób odbywających zasadniczą służbę wojskową (jedynie żołnierzy zawodowych). Stosownie do treści art. 32 ust 4 ustawy emerytalnej wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie których osobom wymienionym w ust 2 i ust 3 przysługuje prawo do emerytury ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, a więc na podstawie przepisów rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. i to wyłącznie w zakresie uregulowanym przez ustawę o emeryturach i rentach z FUS (wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk, warunków, na jakich osobom wykonującym prace określone w ust. 2 i 3 art. 32 tej ustawy przysługuje prawo
do emerytury). Odbywanie zasadniczej (czynnej) służby wojskowej nie zostało objęte
ani przepisami rozporządzenia ani stanowiącymi jego załącznik wykazami.

W ocenie pozwanego brak jest zatem podstaw do zaliczenia okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do pracy w szczególnych warunkach. Wnioskodawca
nie spełnia zatem wymogu posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego podlega oddaleniu jako niezasadna.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia, czy okres zasadniczej służby wojskowej odbywanej przez ubezpieczonego w okresie od dnia 25 października 1971 r.
do dnia 15 października 1974 r. - w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach, do którego pracownik powrócił po zakończeniu służby - podlega wliczeniu
do stażu pracy w warunkach szczególnych, wymaganego do nabycia prawa do emerytury
w obniżonym wieku emerytalnym.

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c.,
nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia.
W konsekwencji, Sąd odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne
i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAPiUS
z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Na wstępie rozważań Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, iż kwestia zaliczania okresu zasadniczej służby wojskowej do stażu zatrudnienia w szczególnych warunkach, stanowiącego przesłankę przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym była przedmiotem wielu orzeczeń Sądu Najwyższego. Początkowo Sąd Najwyższy stał
na stanowisku, iż przez przepisy dotychczasowe w rozumieniu art. 32 ust. 4 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS należy rozumieć przepisy rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jednak wyłącznie w zakresie określenia wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk oraz warunków, na podstawie których przysługuje prawo
do emerytury, przy czym zakres odesłania nie obejmował – zdaniem Sądu Najwyższego - możliwości zaliczania na podstawie kiedykolwiek poprzednio obowiązujących przepisów okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu wykonywania pracy
w szczególnych warunkach. Pogląd taki został zaprezentowany przez Sąd Najwyższy
m. in. w wyroku z dnia 11 marca 2009 r. (II UK 247/08, LEX nr 707422) oraz w wyroku
z dnia 8 kwietnia 2009 r. (II UK 331/08, LEX nr 707887), na który powołuje się
w uzasadnieniu apelacji pozwany organ rentowy, a wynikał między innymi z ustalenia,
iż § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia, który określał warunki zaliczania do okresu zatrudnienia w I kategorii okres służby wojskowej, utracił moc, a zatem w stanie prawnym obowiązującym po dniu 31 grudnia 1967 r. brak było przepisu zezwalającego na zaliczenie okresu zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach,
od którego zależy nabycie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Powyższe stanowisko nie zostało jednak zaakceptowanie w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego, którego linię wyznaczają przede wszystkim dwa wyroki z dnia 25 lutego 2010 r. – II UK 215/09 (LEX nr 590246) oraz II UK 219/09 (LEX nr 590248).
W w/w orzeczeniach została przeprowadzona dogłębna analiza przepisów prawnych regulujących możliwość zaliczania zasadniczej służby wojskowej jako okresu pracy
w szczególnych warunkach. Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie w pełni podziela rozważania Sądu Najwyższego wyrażone w w/w wyrokach.

Już na wstępie należy wskazać, iż zasadniczym wnioskiem wypływającym
z powyższych orzeczeń jest, iż żołnierz zasadniczej służby wojskowej, któremu
na podstawie § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 39, poz. 176, ze zm.) zaliczono służbę wojskową do zatrudnienia w pierwszej kategorii zatrudnienia i który następnie
na mocy § 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 13, poz. 86 ze zm.) zachował to uprawnienie, ma prawo do zaliczenia tej służby jako okresu pracy w szczególnych warunkach na podstawie § 19 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w związku z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Mając na uwadze okoliczność, iż wszelkiego rodzaju zdarzenia oceniane
pod kątem ich wpływu na prawa i obowiązki należy badać według stanu prawnego obowiązującego w czasie ich wystąpienia, należy wskazać, iż w spornym okresie odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej - od dnia 25 października 1971 r.
do dnia 15 października 1974 r. – w odniesieniu do uprawnień emerytalnych - obowiązywała ustawa z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz. 6 ze zm.) oraz zachowujące swoją moc na podstawie art. 127 ust. 3 tej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 39, poz. 176, ze zm.), stanowiące akt wykonawczy do dekretu z dnia 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z 1958 r. Nr 23, poz. 97 ze zm.). Art. 127 ust. 3 ustawy stanowił bowiem, że do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie obowiązują przepisy wydane na podstawie dekretu
o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, ze zmianami wynikającymi z ustawy.

W powołanym powyżej orzeczeniu o sygn. akt II UK 215/09 Sąd Najwyższy stwierdził, iż zgodnie z § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. okresy wymienione w art. 8 dekretu zalicza się do wymaganych okresów zatrudnienia, tak jak zatrudnienie w II kategorii, z wyjątkiem tych okresów służby wojskowej, które w myśl obowiązujących przepisów podlegają zaliczeniu do I kategorii zatrudnienia. Jeżeli jednak pracownik bezpośrednio przed okresami wymienionymi w art. 8 dekretu wykonywał zatrudnienie w I kategorii, okresy te zalicza się, tak jak zatrudnienie w I kategorii zatrudnienia.

Kwestie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia regulował –
do 31 grudnia 1968 r. - art. 10 ust. 1 dekretu z dnia 25 czerwca 1954 r. ustalający dwie kategorie zatrudnienia pracowników: I kategorię - obejmującą pracowników zatrudnionych pod ziemią, na statkach morskich w żegludze międzynarodowej i na statkach żeglugi powietrznej, nauczycieli podlegających przepisom ustawy z dnia 27 kwietnia 1956 r.
o prawach i obowiązkach nauczycieli (Dz. U. Nr 12, poz. 63) i pracowników zatrudnionych
w warunkach szkodliwych dla zdrowia oraz II kategorię - obejmującą wszystkich pozostałych pracowników. Zgodnie natomiast z art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r.
o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym i ich rodzin – obowiązującej od dnia 1 stycznia 1968 r. do dnia 31 grudnia 1982 r. - pierwsza kategoria zatrudnienia obejmowała pracowników zatrudnionych: (1) pod ziemią, (2) w warunkach szkodliwych dla zdrowia,
(3) na statkach żeglugi powietrznej, (4) na statkach morskich w żegludze międzynarodowej
i w polskim ratownictwie okrętowym, (5) w stoczniach morskich na niektórych stanowiskach pracy bezpośrednio przy budowie i remoncie statków morskich, (6) w charakterze nauczycieli podlegających przepisom ustawy z dnia 27 kwietnia 1956 r. o prawach i obowiązkach nauczycieli (Dz. U. Nr 12, poz. 63), (7) w zespołach formujących szkło. W myśl jego ust. 3 druga kategoria zatrudnienia obejmowała pracowników niewymienionych w ust. 2. Porównując oba te przepisy, dostrzec można jedną różnicę, a mianowicie, iż w drugim z nich rozszerzono katalog prac zaliczonych do pierwszej kategorii. Jeśli zaś chodzi o delegację ustawową zawartą w art. 10 ust. 2 dekretu z 1954 r. i następnie w art. 11 ust. 4 ustawy
o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, to uległa ona zawężeniu. Z treści tego pierwszego przepisu wynika, że Rada Ministrów określa w drodze rozporządzenia rodzaje prac objętych I kategorią oraz warunki zaliczania pracowników
do I kategorii zatrudnienia, z drugiego zaś, że Rada Ministrów określa w drodze rozporządzenia, jakie prace wykonywane przez pracowników wymienionych w ust. 2 pkt 1-6 uzasadniają zaliczenie do pierwszej kategorii zatrudnienia oraz warunki wymagane
do uzyskania emerytury lub renty inwalidzkiej dla pracowników pierwszej kategorii zatrudnienia. Z językowej wykładni obu tych przepisów można zatem przyjąć,
że w pierwszym przypadku delegacja ustawowa dotyczyła określenia "rodzajów prac"
i "warunków zaliczania pracowników do I kategorii zatrudnienia", w drugim zaś jedynie określenia "rodzajów prac", co nie pozwalałoby materią pozaustawową obejmować innych kwestii. Jednak ta zmiana ustawowa nie uzasadnia – zdaniem Sądu Najwyższego - odmowy dalszego stosowania § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. Ustawowe upoważnienie Rady Ministrów wynikające z art. 11 ust. 4 ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin dotyczy ustalenia prac uzasadniających zaliczenie do pierwszej kategorii zatrudnienia - wykonywanych przez "pracowników wymienionych" w art. 11 ust. 2 pkt 1-6 tej ustawy, a więc pracowników zatrudnionych
pod ziemią, w warunkach szkodliwych dla zdrowia, na statkach żeglugi powietrznej,
na statkach morskich w żegludze międzynarodowej i w polskim ratownictwie okrętowym,
w stoczniach morskich na niektórych stanowiskach pracy bezpośrednio przy budowie
i remoncie statków morskich, w charakterze nauczycieli.

W świetle art. 108 ust. 1 obowiązującej od 29 listopada 1967 r. ustawy z dnia
21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej (t.j.: Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm.) - w brzmieniu pierwotnym, obowiązującym do 31 grudnia 1974 r., czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby albo w tej samej gałęzi pracy. Stosownie do treści art. 106 ust. 1 w ówczesnym brzmieniu zakład pracy, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej służby wojskowej był zobowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub stanowisku równorzędnym względem rodzaju pracy oraz nie niżej opłacanym, jeżeli najpóźniej w ciągu trzydziestu dni od dnia zwolnienia
z tej służby pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia.

Wydane na podstawie, m. in. art. 108 ust. 4 powyższej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318 ze zm.) regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu ze służby zgłosił powrót do zakładu pracy
i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie. W myśl § 5 ust. 1 tego rozporządzenia żołnierzowi wliczało się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia
w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.

Wykładnia językowa w/w przepisów nie pozostawia wątpliwości, że okres odbytej zasadniczej służby wojskowej przez pracownika zatrudnionego poprzednio w szczególnych warunkach pracy, który po zakończeniu tej służby zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia, traktuje się tak samo, jak wykonywanie pracy w szczególnych warunkach. Skoro bowiem okres ten podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w danym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie, to uwzględnia się go także do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa
do emerytury w niższym wieku emerytalnym. Okres zasadniczej służby wojskowej należy zatem uznawać za okres zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem
do tej służby. Jeśli było to zatrudnienie wymienione w art. 11 ust. 2 pkt 1-6 ustawy
o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, to również okres służby wojskowej uważany był za takie samo zatrudnienie, a żołnierz był traktowany,
jak pracownik wykonujący pracę wymienioną w powołanym przepisie. Innymi słowy, żołnierz zasadniczej służby wojskowej był pracownikiem wykonującym zatrudnienie wymienione w tych przepisach, jeśli zatrudnienie to wykonywał przed powołaniem do służby i do zatrudnienia tego powrócił po jej zakończeniu w określonym terminie (por. wyrok SN
z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 219/09, LEX nr 590248 oraz wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2006 r., III UK 5/06, OSNP 2007/7-8/108). Stąd też Rada Ministrów upoważniona była
do zajęcia stanowiska odnośnie odbytej zasadniczej służby wojskowej i odpowiedniego jej zakwalifikowania do zatrudnienia w pierwszej kategorii w rozumieniu art. 11 ust. 2.
W konsekwencji przepis § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. nadal mieścił się w zakresie ustawowego upoważnienia.

W myśl § 5 zdanie drugie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r., jeżeli pracownik bezpośrednio przed okresami wymienionymi w art. 8 dekretu wykonywał zatrudnienie w I kategorii, okresy te zalicza się tak, jak zatrudnienie w I kategorii zatrudnienia. Jednym z okresów wymienionych w art. 8 ust. 1 dekretu z dnia 25 czerwca
1954 r. była służba w Wojsku Polskim po dniu 1 listopada 1918 r. (pkt 4). Stosownie zatem do tych przepisów okres zasadniczej służby wojskowej ubezpieczonego zaliczał się do pracy w pierwszej kategorii zatrudnienia, o ile praca wykonywana przez niego przed powołaniem do służby, do której wrócił on w okresie 30 dni od zwolnienia z niej, kwalifikowała się jako praca w pierwszej kategorii zatrudnienia. W stanie faktycznym niniejszej sprawy analizy wymagała zatem kwestia, czy praca ubezpieczonego na stanowisku ślusarza oraz montera ślusarskiego wyposażenia okrętowego – wykonywana zarówno przed powołaniem do służby wojskowej, jak i bezpośrednio po zwolnieniu z niej – zaliczona została przez ówcześnie obowiązujące przepisy do wykazu prac w I kategorii zatrudnienia.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, iż w dniu 1 stycznia 1980 r. weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 13, poz. 86 ze zm.), którego § 9 stanowił, że pracownicy, którzy
z tytułu zaliczenia ich pracy do pierwszej kategorii zatrudnienia nabyli uprawnienia
na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, zachowują te uprawnienia. Kolejne rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) zasadę tę powtórzyło w § 19 ust. 2. Zgodnie z nim prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 Nr 13, poz. 86 i z 1981 r. Nr 32, poz. 186) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4.

W tym miejscu należy wskazać, iż podstawę prawną dochodzonej
przez ubezpieczonego emerytury stanowi art. 184 w zw. z 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227, ze zm.). Przepis ust. 4 art. 184 w/w ustawy przepisu stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa
w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. W uchwale z dnia 13 lutego 2002 r., podjętej w składzie 7 sędziów (III ZP 30/01, OSNAPiUS 2002 nr 10, poz. 243) Sąd Najwyższy przyjął, że za przepisy dotychczasowe należy uważać przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 , poz. 43), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Ustawa ta utraciła moc na podstawie art. 195 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i z dniem wejścia w życie tej ostatniej ustawy tj. z dniem 1 stycznia 1999 r. odpadła wskazana wyżej delegacja ustawowa dla Rady Ministrów. Ustawa o emeryturach
i rentach nie zawiera jednak analogicznego upoważnienia, zatem przepis art. 194 stanowiący, że do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie pozostają w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie ustaw dotychczasowych, nie jest podstawą prawną zachowania mocy obowiązującej powołanego rozporządzenia. Zawarte w art. 32
ust. 4 ustawy odesłanie do przepisów dotychczasowych, sankcjonujących obowiązywanie rozporządzenia, można odnosić tylko do tych przepisów rozporządzenia, które regulują materię określoną w przepisie ustawy, a więc wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk, oraz warunki, na jakich osobom wykonującym te prace przysługuje prawo do emerytury. Zachowały zatem moc przepisy § 4-8a określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracowników wykonujących prace wyszczególnione
w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, przepisy § 9-15 określające wiek emerytalny i warunki przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w szczególnym charakterze, a ponadto przepis § 3 określający ogólny wymagany okres zatrudnienia oraz przepis § 2 ust. 1 stanowiący, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń
na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Nie ma również podstaw
do uznania, iż wykluczone zostało obowiązywania § 19 ust. 2 rozporządzenia, jako że jest to przepis, który wskazuje rodzaje prac uznawanych za prace w szczególnych warunkach (oprócz tych wymienionych w wykazach A i B), a są nimi prace dotychczas zaliczone
do I kategorii zatrudnienia ( vide: wyrok SN z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 219/09, LEX
nr 590248). Przepis § 19 ust. 1 i 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. stanowi mianowicie, iż przez pryzmat zawartych w nim przepisów ocenia się również okresy pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia.

Pozwany nie kwestionował w niniejszym postępowaniu okoliczności,
iż praca ubezpieczonego – zarówno przed rozpoczęciem zasadniczej służby wojskowej,
jak i po zwolnieniu z niej, była pracą w warunkach szczególnych. Ze świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia
13 września 2011 r. (k. 39 tomu II akt ZUS) wynika, iż od dnia 25 września 1969 r. do dnia 24 października 1971 r. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace odpowiadające stanowisku montera ślusarskiego wyposażenia okrętowego (mimo formalnego nazwania tego stanowiska w dokumentach osobowych jako ślusarza). Również
w okresie od dnia 16 listopada 1974 r. do dnia 31 sierpnia 1985 r. ubezpieczony pracował
w charakterze montera ślusarskiego wyposażenia okrętowego.

Bezspornym między stronami było, iż ubezpieczony podjął pracę po zakończeniu odbywania czynnej służby wojskowej w terminie 30 dni od zwolnienia z niej.

Podkreślić należy, iż w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r.
w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudniania (Dz. U. Nr 39,
poz. 176 ze zm.), które obowiązywało od dnia 18 września 1956 r. do dnia 31 grudnia
1979 r. – w wykazie prac wykonywanych w warunkach szkodliwych dla zdrowia, uprawniających do zaliczenia do I kategorii zatrudnienia – w Dziale XIX pod poz. 5 wymieniona została praca montera ślusarskiego wyposażenia okrętowego. Dla przypomnienia należy wskazać, iż § 5 tegoż rozporządzenia stanowił, że jeśli pracownik bezpośrednio
przed okresami wymienionymi w art. 8 dekretu (m. in. okresem służby wojskowej w Wojsku Polskim po dniu 1 listopada 1918 r.), wykonywał zatrudnienie w I kategorii, okresy te zalicza się tak, jak zatrudnienie w I kategorii.

Przepis § 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r.
w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 13, poz. 86), które to rozporządzenie obowiązywało od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 31 grudnia 1982 r., wskazywał, iż okresy pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia stwierdza zakład pracy na podstawie akt osobowych pracownika, z uwzględnieniem okresów takiej pracy wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia. Przepis § 9 stanowił zaś, iż pracownicy, którzy z tytułu zaliczenia ich pracy do pierwszej kategorii zatrudnienia nabyli uprawnienia na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, zachowują
te uprawnienia.

Przepis § 19 aktualnie obowiązującego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) stanowi natomiast, iż przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w § 2 (pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby) wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia (ust. 1). Prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. uważa się zaś za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4
(ust. 2).

W świetle powyższego nie ulega wątpliwości, iż okres odbywania
przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej od dnia 25 października 1971 r. do dnia 15 października 1974 r. należy uważać za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach
w rozumieniu § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., a tym samym
w rozumieniu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który do przepisów tego rozporządzenia w przedmiotowym zakresie odsyła.

Skoro więc wnioskodawca udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach,
a co za tym idzie spełnił wszystkie konieczne do przyznania wcześniejszej emerytury warunki określone w przepisie art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r., to uzasadnione było przyznanie mu przez Sąd I instancji prawa do żądanego świadczenia.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny, podzielając stanowisko Sądu I instancji
i uznając apelację pozwanego za bezzasadną, orzekł, na mocy art. 385 k.p.c.,
jak w pkt I sentencji.

W pkt II sentencji Sąd II instancji zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz A. K.kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję, działając na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 w zw. z § 12 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U nr 163, poz.1349 ze zm.).