Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Anna Szczepaniak-Cicha

Sędziowie: SSA Lucyna Guderska (spr.)

SSA Dorota Rzeźniowiecka

Protokolant: st. sekr. sąd. Aleksandra Słota

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2018 r. w Ł.

sprawy J. D. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

przy udziale zainteresowanego: G. D. (1)

o ustalenie podlegania ubezpieczeniu

na skutek apelacji J. D. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 20 grudnia 2016 r. sygn. akt V U 1314/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od J. D. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. kwotę 4 050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 257/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26.10.2015r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., działając na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 oraz art. 38 ust. 1, w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust 1, art. 11 ust 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, stwierdził, że J. D. (1), jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą u płatnika składek (...) G. D. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od dnia 1 lutego 2015 r. oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 lutego 2015 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że J. D. (1) została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą z G. D. (1) od 1 lutego 2015r., zaś od 12 maja 2015r. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. W ocenie organu rentowego przedłożone przez płatnika składek dokumenty nie wskazują na wzrost przychodów firmy, tym bardziej nie wskazują na efekty pracy dwóch osób przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Dlatego też ZUS uznał, iż nie wykazano zaistnienia faktycznej i rzeczywistej potrzeby podjęcia współpracy.

W odwołaniu od tej decyzji J. D. (1) wniosła o jej zmianę poprzez uznanie, iż jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą u płatnika składek (...) G. D. (1) podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz chorobowemu od 1.02.2015 r. oraz o zasadzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa radcowskiego według norm przepisanych. Odwołująca zarzuciła naruszenie przepisu art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 12 ust. 1, art. 11 ust. 2, art. 8 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie

ubezpieczeń społecznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i odmowę objęcia skarżącej ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym, wypadkowym i chorobowym od 1.02.2015 r. wbrew dowodom zgromadzonym w toku postępowania przez (...) Oddział w T..

Zaskarżonym wyrokiem z 20 grudnia 2016r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim oddalił odwołanie oraz nie obciążył odwołującej się oraz zainteresowanego kosztami postępowania.

Sąd I instancji ustalił, że J. G. D. (1) zawarli związek małżeński w dniu 13.07.2013 r.

J. D. (1) od października 2013 r. do grudnia 2014 r. prowadziła działalność gospodarczą w zakresie zagospodarowania terenów zielonych. W ramach tej działalności sprawowała nadzór nad trzema zbiornikami wodnymi: w M., D. i J. oraz urządzeniami piętrzącymi. Praca polegała na 24 –godzinnym dozorze nad danym obiektem w celu zapobieżeniu nieuprawnionym działaniom innych osób np. spuszczeniu wody ze zbiornika. Nadto odwołująca wraz z mężem wykaszała teren, zimą odśnieżała, dbała o sprawność pomp. Odwołująca się w trakcie prowadzenia własnej działalności gospodarczej wykazała podstawę wymiaru składek w kwocie 504 zł.

Mąż odwołującej od czerwca 2013 r. zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie budowlanej swojej matki T. D., gdzie świadczył pracę od godziny 7-8 do godziny 15-16, a następnie pomagał w prowadzeniu działalności odwołującej się.

W dniu 12 marca 2014 r. G. D. (1) rozpoczął prowadzenie własnej działalności gospodarczej pod nazwa (...), której przedmiot był tożsamy z przedmiotem działalności odwołującej się. Małżonkowie do końca grudnia 2014 r. prowadzili działalność dwutorowo, zaś z końcem grudnia 2014 r. J. D. (1) zrezygnowała z prowadzenia działalności gospodarczej i została zarejestrowana jako bezrobotna od 12 do 31 stycznia 2015 r.

G. D. (1) z dniem 1 lutego 2015 r. zgłosił żonę J. D. (1) do ubezpieczenia społecznego, jako osobę współpracującą w prowadzeniu działalności gospodarczej (...) z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie 5.000 zł. Odwołująca się była już wówczas w ciąży. Firma (...) zatrudniała tylko jednego pracownika przez okres 10 dni (od 3 do 13.03.2015r.), ojca wnioskodawczyni S. S., który wykonywał prace fizyczne.

W dniach 8, 22, 23 września 2015r. organ rentowy przeprowadził u płatnika składek kontrolę, w trakcie której płatnik składek przedstawił dokumenty podpisane przez J. D. (1) tj.: dwie oferty na wykonanie prac, jedno zlecenie na wykonanie usługi, listę płac: za marzec 2015r., kartę wynagrodzeń pracownika za marzec 2015r., wniosek o urlop, dwa dzienne zestawienia sprzedaży. Ponadto do kontroli płatnik składek za rok 2015 przedłożył dwie oferty na wykonanie zamówienia publicznego wraz z zawartymi umowami m.in. umowę z dnia 10.04.2015r. zawartą z Wojewódzkim Urzędem Melioracji i (...) w Ł., pięć informacji o wynikach przetargów i trzy wykazy składanych ofert oraz uproszczoną ewidencję sprzedaży za lata 2014-2015. J. D. (1) nie podpisywała żadnych dokumentów związanych z prowadzoną działalnością kierowanych do oferentów, ponieważ nie miała uprawnień w powyższym zakresie, sprawami z zakresu księgowości zajmował się firma zewnętrzna.

Odwołująca się od 12 maja 2015r. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby w związku z ciążą. Dziecko urodziła 14 września 2015r.

J. D. (1) w PIT -28 za rok 2014 wykazała przychód w kwocie 143.216,23 zł, w tym należności z tytułu składek i podatku wyniosły łącznie 9.693,43 zł.

Przychód w firmie (...) za 2014 rok wyniósł 107.340 zł, w tym dochód w kwocie 30.345 zł brutto, 22.741zł netto (7.604 złote należności z tytułu podatku i składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne), zaś za rok 2015 przychód wyniósł 100.970 zł, dochód 22.665 zł brutto, 16.907 zł netto.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przywołując treść art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 8 ust. 11 i art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Sąd wskazał, że osoba współpracująca z przedsiębiorcą prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, przy czym osoba współpracująca podlega tym ubezpieczeniom od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu działalności do dnia zakończenia tej współpracy (art. 13 ust. 5). Podkreślił, że spór dotyczy zakresu prac małżonki na rzecz działalności gospodarczej męża i ewentualnie ich kwalifikacji w sensie techniczno – prawnym, jako "współpracy w prowadzeniu działalności gospodarczej". Podkreślił przy tym, iż ustawa systemowa nie zawiera legalnej definicji „współpracy przy prowadzeniu działalności”, z czego jednak nie można wyprowadzać wniosku, że w każdej sytuacji wykonywania określonego zadania (pracy) przez małżonka osoby prowadzącej działalność gospodarczą, na rzecz małżonka - przedsiębiorcy, dla celów prowadzonej przez niego działalności praca ta dla celów ubezpieczeń społecznych musi być kwalifikowana jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności. Zauważył, że okazjonalna pomoc, jaką świadczy osobie prowadzącej działalność gospodarczą w tej działalności jego małżonek, prowadzący z nim wspólne gospodarstwo domowe, stanowi konsekwencję obowiązku małżonków do wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 23 i 27 KRO). Z powołanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie można wysnuwać obowiązku świadczenia pracy w zakładzie współmałżonka, jednak w sytuacjach, w których z określonych powodów prowadzący działalność gospodarczą małżonek nie może wykonać czy wykonywać określonej czynności, brak jest przeszkód, a jak twierdzą niektórzy komentatorzy, istnieje powinność drugiego małżonka udzielenia pomocy i wykonania nieodpłatnie pracy za małżonka, który tej pracy wykonać nie może (por. A. Dyoniak, Praca świadczona przez małżonka w zakładzie współmałżonka albo przy wykonywaniu przez niego zawodu, Studia Prawnicze 1992 nr 3-4, s. 55, t. 1). Również pomoc świadczona przez małżonka regularnie na rzecz drugiego małżonka w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej nie może budzić wątpliwości, choćby z tego względu, że zgodnie z art. 36 § 1 KRO oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, a stosownie do § 2 tego artykułu zgoda drugiego małżonka potrzebna jest wyłącznie przy dokonywaniu czynności przekraczających czynności zwykłego zarządu. Udzielana przez małżonka pomoc w prowadzonej przez drugiego małżonka działalności gospodarczej, w ramach obowiązku ustawowego wzajemnej pomocy, jest normalną konsekwencją współdziałania małżonków na rzecz założonej przez nich rodziny i nie podlega zasadzie odpłatności (por. M. Skąpski, Świadczenie pracy podporządkowanej w ramach małżeńskiego obowiązku pomocy, Państwo i Prawo 1999 nr 12, s. 56, t. 2). Brak jest więc uzasadnienia dla ograniczania możliwości korzystania przez osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą (najczęściej jest to działalność prowadzona w niewielkim rozmiarze w umownych ramach przedsiębiorstwa rodzinnego) z pomocy małżonka w tej działalności, jeżeli taka jest zgodna wola małżonków w tym przedmiocie i jeżeli ze względu na rozmiary prowadzonej działalności jest niecelowe i nieracjonalne zatrudnianie pracownika. Sąd zaznaczył przy tym, że pomoc małżonka może mieć charakter incydentalny, ale może też polegać również na innego rodzaju aktywności na rzecz prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. W świetle ugruntowanego już poglądu orzecznictwa uznać należy, iż współpracą jest stała pomoc przy prowadzeniu działalności, bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu (por. Z. Myszka: Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 28 września 1994r., II UZP 27/94, PiZS 1995 nr 5, s.74 - 82). P. się na stanowisko Sądu Najwyższego Sąd stwierdził, że cechami konstytutywnymi pojęcia "współpraca przy działalności gospodarczej" są występujące łącznie takie elementy jak: istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego, bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej, stabilność i zorganizowanie, znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót. W takiej sytuacji można bowiem zasadnie twierdzić, że małżonek przedsiębiorcy podejmuje aktywność przynoszącą mu określone dochody, z którą wiąże się obowiązek ubezpieczeń: emerytalnego i rentowych. Takie rozumienie współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej odpowiada celom ustawy systemowej wyrażającym się przymusem ubezpieczenia, na zasadzie równości, wszystkich zarobkujących własną pracą (niezależnie od podstawy jej świadczenia).

Dokonując analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy podniósł, że nie można nie zauważać okoliczności zgłoszenia do ubezpieczenia odwołującej się przez jej męża. Wskazał, że J. D. (1) od października 2013 r. do grudnia 2014 r. prowadziła działalność gospodarczą w zakresie zagospodarowania terenów zielonych, a w tym czasie jej mąż był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie budowlanej swojej matki T. D., gdzie świadczył pracę do godz. 15-16, a po południu pomagał w prowadzeniu działalności żonie. Ponadto 12 marca 2014 r. G. D. (1) rozpoczął swoją działalność gospodarczą pod nazwą (...), której przedmiot był tożsamy z przedmiotem działalności skarżącej i małżonkowie do końca grudnia 2014r. prowadzili działalność dwutorowo, zaś z końcem grudnia 2014 r. odwołująca się zaprzestała prowadzenia działalności, pomimo osiągania przez nią wysokich dochodów, które sama określiła na 150.000 zł rocznie. Sąd zwrócił tez uwagę, że G. D. (1) z dniem 1 lutego 2015 r. zgłosił swoją żonę do ubezpieczenia społecznego, jako osobę współpracującą w prowadzeniu działalności gospodarczej (...), z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie 5.000zł, przy czym J. D. (1) była już wówczas w ciąży a od 12 maja 2015r. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Sąd I instancji zwrócił uwagę, że złożone w toku postępowania dokumenty (2 oferty na wykonanie prac, 1 zlecenie na wykonanie usługi, lista płac i karta wynagrodzeń za marzec 2015r., wniosek o urlop, 2 dzienne zestawienia sprzedaży) oraz przedłożone dwie oferty na wykonanie zamówienia publicznego wraz z zawartymi umowami (m.in. umowę z 10.04.2015r. zawartą z Wojewódzkim Urzędem Melioracji i (...) w Ł.), 5 informacji o wynikach przetargów i 3 wykazy składanych ofert oraz uproszczona ewidencja sprzedaży za lata 2014-2015, dotyczące stricte przedmiotu działalności gospodarczej nie zawierają podpisu odwołującej się, nie wynika z nich w żadnym razie, aby to odwołująca je sporządzała, brała udział przy ich sporządzaniu, czy też brała udział w negocjacjach, przetargach poprzedzających zawarcie umowy. Sąd podkreślił, że świadek S. S., ojciec odwołującej się, zeznał co prawda, iż córka wykonywała prace biurowe na rzecz firmy męża, jednakże świadek nie posiadał szczegółowej wiedzy na ten temat, w zasadzie potwierdzał odpowiedzi na pytania sugerowane przez pełnomocnika odwołującej. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że świadek zeznał, iż czerpie swoją wiedzę o zakresie obowiązków córki z własnych obserwacji, poczynionych podczas wizyt u niej w domu, po czym wskazał, iż częstotliwość jego wizyt była różna: dwa razy w tygodniu, raz na dwa miesiące. Powyższe okoliczności powodują – zdaniem tego Sądu - iż zeznania świadka nie mogą stanowić dostatecznej podstawy do potwierdzenia wiarygodności twierdzeń odwołującej się i zainteresowanego, którym jest mąż odwołującej się, jako płatnik składek. Sąd podniósł nadto, że zgodnie zaś z treścią art. 6 k.c. strona jest obowiązana udowodnić fakty, z których wywodzi skutki prawne i zasada ta nie podlega żadnym ograniczenia w spawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, tym bardziej, iż odwołująca się była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Wszak rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne.

Dlatego też Sąd uznał, iż odwołująca się nie udowodniła, aby wykonywała na rzecz firmy męża czynności o istotnym ciężarze gatunkowym, charakteryzujące się częstotliwością, stabilnością i zorganizowaniem, aby poświęcała na nie znaczący czas i wreszcie, aby podejmowana przez nią aktywność przynosiła mu określone dochody . Sąd nie może bowiem wyrokować w oparciu o twierdzenia jednej ze stron i kierować się ich intencjami wywołania określonych skutków prawnych, skoro nie znajdują one oparcia w gromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyła J. D. (1), zaskarżając je w całości i zarzucając:

1/ naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

art. 233 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na nierozważeniu w sposób wszechstronny przy uwzględnieniu doświadczenia życiowego i zasad logicznego rozumowania całości zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności poprzez nieuwzględnienie faktu, iż materiale dowodowym sprawy znajdują się dowody wskazujące na fakt współpracy J. D. (1) przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez jej męża G. D. (1) pod firmą (...) w postaci:

a/ dokumentów podpisanych przez J. D. (1) w ramach jej obowiązku w zakresie współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej, tj.: ofert na wykonanie prac, zlecenia na wykonanie usługi, listy płac za marzec 2015 r., karty wynagrodzeń pracownika za marzec 2015 r., wniosku o urlop, dziennych zestawień sprzedaży;

b/ dokumentów wskazujących na wzrost liczby zleceń w 2015 r. w firmie (...), co uniemożliwiało osobiste zaangażowanie G. D. (1) w załatwianie wszystkich spraw biurowych, zaopatrzeniowych oraz równoczesną realizację zleceń przyjętych przez firmę (...);

c/ zeznań świadka S. S. potwierdzającego fakt współpracy odwołującej przy prowadzeniu działalności gospodarczej;

d/ zeznań zainteresowanego G. D. (1), który wyjaśnił zakres obowiązków swojej żony w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej, do których należało: gromadzenie, kompletowanie i dostarczanie dokumentacji księgowej, bezpośrednia komunikacja i współpraca z biurem rachunkowym, wykonywanie przelewów bankowych na rachunek Urzędu Skarbowego, ZUS, osobiste składanie deklaracji i dokumentów do Urzędu Skarbowego, regularne wyszukiwanie przetargów, czytanie i analiza dokumentów Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, telefoniczne zasięganie informacji w sprawie wykonywania usług, kompletowanie dokumentów do oferty przetargowej, zakup towarów niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej, m. in. odzieży ochronnej, okularów ochronnych.

-

zeznań odwołującej, w których wykazała ona, iż posiada nie tylko doświadczenie w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej o profilu podobnym do męża, lecz również fachową wiedzę niezbędną do wykonywania wszystkich obowiązków do współpracy w ramach działalności gospodarczej realizowanej przez jej męża,

-

zaświadczenia Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. z 18.11.2016 r. wskazującego, iż wysokość przychodu G. D. (1) w latach 2014 -2015 pozwalała mu na zgłoszenie do ubezpieczania J. D. (1) z podstawą wymiaru składek w wysokości 5.000 złotych;

2/ naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. przepisu art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 12 ust. 1, art. 11 ust. 2, art. 8 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i odmowę objęcia odwołującej ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym, wypadkowym i chorobowym od 1.02.2015 r. wbrew dowodom zgromadzonym w toku postępowania sądowego oraz postępowania przeprowadzonego przez (...) Oddział w T.;

Wskazując na powyższe apelująca wniosła o:

1/ zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania J. D. (1) od decyzji (...) Oddział w T. z 26 października 2015 r. i uznanie, iż odwołująca począwszy od 1 lutego 2015 r. podlegała ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i dobrowolnie chorobowemu jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność u płatnika składek (...) G. D. (2).

Nadto wniosła o zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa radcowskiego według norm przepisanych za I i II instancję.

Zdaniem skarżącej, przeprowadzone postępowanie dowodowe jednoznacznie wykazało, iż odwołująca miała szeroki zakres obowiązków w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Do jej obowiązków w ramach współpracy należało m. in. gromadzenie, kompletowanie i dostarczanie dokumentacji księgowej, bezpośrednia komunikacja i współpraca z biurem rachunkowym, wykonywanie przelewów bankowych na rachunek Urzędu Skarbowego, ZUS, osobiste składanie deklaracji i dokumentów do Urzędu Skarbowego, regularne wyszukiwanie przetargów, czytanie i analiza dokumentów Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, telefoniczne zasięganie informacji w sprawie wykonywania usług, kompletowanie dokumentów do oferty przetargowej, zakup towarów niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej, m. in. odzieży ochronnej, okularów ochronnych. Skarżąca podniosła nadto, że w 2015 r. firma (...) realizowała dwa duże zlecenia, tj. umowę nr (...) zawartą z Wojewódzkim Zarządem Melioracji i (...) w Ł. nazwa zadania „Wały przeciwpowodziowe na terenie miasta T.” równocześnie wykonując zlecenie z dn. 01.03.2105 r. w zakresie mechanicznego mulczowania nieużytków i innych terenów niewykorzystywanych gospodarczo wraz z J. K.. Tak ogromny zakres obowiązków spoczywający na G. D. (1) sprawił, iż konieczna była pomoc J. D. (1) przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Apelująca wskazała, że podział obowiązków polegał na tym, iż G. D. (1) wykonywał fizyczną pracę związaną z realizacją podpisanych umów a jego żona J. D. (1) zapewniała zaopatrzenie do tejże działalności oraz zajmowała się sprawami biurowymi, w tym m.in. wyszukiwaniem przetargów analizą Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia. Podkreśliła, iż prowadząc wcześniej własną działalność gospodarczą o podobnym profilu co jej mąż, będąc osobiście zaangażowaną w realizację podpisanych umów (m.in. osobiście dozorując zbiorniki wodne) posiadała odpowiednie doświadczenie i wiedzę do tego, by współpracować ze swoim mężem.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem Sąd Okręgowy wydał prawidłowe rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawa.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. należy przede wszystkim stwierdzić, że ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwstawnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się ze świadkami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań pomiędzy podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. Jeśli z określonego materiału dowodowego sad wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 27 września 2002r., II CKN 817/00, LEX nr 56906). Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, sądów powszechnych oraz doktryny - na skuteczne postawienie zarzutu naruszenia tego przepisu nie wystarcza poprzestanie na wyrażeniu odmiennej oceny poszczególnych dowodów oraz przedstawieniu własnej wersji zdarzeń, zdaniem strony prawdziwej, opartej na odmiennej od oceny dokonanej przez Sąd I instancji. Sądowej oceny materiału dowodowego nie wzrusza ani potencjalnie możliwa alternatywna ocena dowodów, czy też brak aprobaty dla oceny dokonanej przez sąd, do zakwestionowania której nie wystarczają także próby wykazania rzekomo właściwej intencji składanych przez świadków zeznań, czy też bezpodstawne zarzucanie dyskryminacji lub wybiórczego traktowania poszczególnych dowodów. Wskazać należy, że z istoty postępowania sądowego wynika konieczność dokonania selekcji poszczególnych dowodów pod względem istotności, a następnie dokonania ich oceny zgodnie z kryteriami wiedzy, logiki, doświadczenia życiowego. Według jednolitego stanowiska judykatury, możliwość zakwestionowania oceny dowodów w postępowaniu apelacyjnym jest ograniczona i sprowadza się do sytuacji, w których skarżący wykaże, że ocena ta była rażąco wadliwa lub oczywiście błędna (tak Sąd Najwyższy m.in. w orzeczeniu z 23 stycznia 2001r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodów, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej uzasadniających ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji Sąd Apelacyjny, oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd I instancji uznał je za własne, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998r., I PKN 339/98, OSNAPiUS 1999/24/776).

Uzupełniając i uszczegółowiając ocenę dowodów, przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, należy zauważyć, że w 2014r. każdy z małżonków D. prowadził odrębnie własną działalność gospodarczą o tożsamym przedmiocie działalności. Przychody uzyskane w 2014r. z prowadzenia tych działalności wyniosły 143.216,23 zł dla firmy (...) i 107.340 zł dla firmy (...). Natomiast w 2015r. przychód firmy zainteresowanego był niższy i wyniósł 100.970zł i to mimo – jak zeznała odwołująca się – odciążenia przez nią męża od prac biurowo-zaopatrzeniowych oraz związanych z poszukiwaniem zleceń. Tym samym, jak słusznie wskazał Sąd I instancji, brak jest podstaw do przyjęcia, że podejmowana przez J. aktywność była na tyle znacząca, by przyniosła mu określone dochody. W toku postępowania ani odwołująca, ani zainteresowany nie wykazali również zaistnienia rzeczywistej potrzeby podjęcia przez J. D. (1) współpracy przy działalności prowadzonej przez jej męża. Złożone dokumenty w postaci umowy zlecenia z Wojewódzkim Zarządem Melioracji i (...) w Ł. oraz umowy zlecenia z J. U. dotyczą umów zawartych i realizowanych dopiero po zgłoszeniu J. D. (1) jako osoby współpracującej, przy czym umowa z J. K. została zawarta na bardzo krótki okres od 15 marca do 30 kwietnia 2015r. Skarżąca w żaden sposób nie wykazała, by to ona brała udział w uzyskaniu w/w zleceń, nie wykazała też, by rzeczywiście składała zamówienia, przygotowywała oferty – przeciwnie nie potrafiła nawet podać ilości przetargów, do których stawała firma (...) w spornym okresie. Wypada również odnotować, że J. D. (2), choć została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca w wykonywaniu pozarolniczej działalności męża i w zadeklarowanym przez strony założeniu miała odciążyć małżonka w załatwianiu spraw organizacyjno-administracyjnych, nie była upoważniona do wystawiania faktur, ani też nie udzielono jej pełnomocnictwa do reprezentowania firmy płatnika składek "na zewnątrz", to jest w relacjach z różnymi instytucjami, urzędami oraz kontrahentami. Złożone na etapie postępowania administracyjnego dokumenty podpisane przed odwołującą się są pismami wewnętrznymi, nie kierowanymi „na zewnątrz” i nie stanowią pewnego dowodu na współpracę J. D. (1) z zainteresowanym przy prowadzonej przez niego działalności. Przeciwnie, przedłożona lista płac, karta wynagrodzeń i karta urlopowa świadczą raczej o wystawieniu ich na potrzeby toczącego się postępowania. Dotyczą one bowiem S. S., czyli ojca odwołującej się, który pracował w firmie (...) zaledwie 2 tygodnie. Nie sposób bowiem przyjąć, nie popadając w kolizję z zasadami logiki i racjonalności, że mąż odwołującej się i jej ojciec nie darzyli się zaufaniem do tego stopnia, by była potrzeba wystawiania karty urlopowej na 3 dni, karty wynagrodzeń czy listy płac. Poza sporem jest przy tym, że sprawami księgowymi firmy (...) zajmowało się zewnętrzne biuro i to do jego obowiązków należało sporządzenie listy płac. Wątpliwości nasuwa też sens wystawiania dziennych zestawień sprzedaży (po jednym w lutym i marcu 2015r.) oraz dokumentów dotyczących wydania przelewów. Natomiast pozostałe złożone dokumenty (informacje o wynikach przetargów, do których stawała firma (...)) dotyczą okresu, kiedy odwołująca się była już niezdolna do pracy w związku z ciążą i – jak wynika z jej zeznań – nie świadczyła pracy na rzecz firmy męża. W konsekwencji należy uznać, że podejmowana przez J. D. (1) aktywność w zakresie zakupu potrzebnych materiałów, czy wykonania przelewów nie skutkowała realnym przejęciem części dotychczasowych obowiązków płatnika składek, który jako jedyna osoba upoważniona do wystawiania dokumentów finansowych firmy z pewnością uczestniczył w przygotowaniu wszystkich faktur wiążących się z prowadzoną działalnością gospodarczą. Podjęte przez odwołującą się współdziałanie z mężem przy wyszukiwaniu przetargów oraz zakupie nielicznych materiałów na potrzeby firmy nie odciążało płatnika składek w znaczącym stopniu od obowiązków związanych z prowadzeniem firmy (...). Zasadnie zatem uznał Sąd Okręgowy, że odwołująca się nie tyle współpracowała przy realizacji tych obowiązków, co udzielała mężowi pomocy sprowadzającej się zasadniczo do odebrania materiałów, zawiezienia dokumentów do biura księgowego itp., działając w istocie jako posłaniec. Przedłożone przez odwołującą się i zainteresowanego dokumenty, omówione powyżej, nie potwierdzają bowiem znacznego wkładu pracy J. D. (1) przy współdziałaniu z mężem w prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Dokonywane przez nią czynności, bez względu nawet na rozmiar czasowy realizacji poszczególnych prac, nie miały istotnego znaczenia dla funkcjonowania firmy jej męża i nie odciążały go realnie od obowiązków wynikających z prowadzenia firmy (...). Miał on przy tym realnie więcej czasu i możliwości zajęcia się własną firmą, gdyż – po zlikwidowaniu w grudniu 2014r. działalności gospodarczej prowadzonej przez J. D. (1) – nie był obciążony pracami przy odśnieżaniu, wykaszaniu terenu, dozorowaniu obiektów, które dotąd wykonywał w ramach pomocy żonie. Kończąc analizę wartości dowodowej dokumentów przedłożonych tak w postępowaniu przed organem rentowym, jak i w postępowaniu odwoławczym Sąd Apelacyjny uznał, że nie potwierdzają one znaczącego nakładu pracy J. D. (1) przy współdziałaniu w wykonywaniu przez jej męża działalności gospodarczej.

Z treści uzasadnienia apelacji wynika, że skarżąca opiera zasadność wniesionego środka odwoławczego na nieuwzględnieniu przez Sąd Okręgowy wszystkich okoliczności, świadczących o wykonywaniu określonej pracy w firmie męża w spornym okresie. Tymczasem istota sporu nie dotyczy ustalenia, czy skarżąca wykonywała bądź nie jakiekolwiek czynności w firmie męża, lecz stwierdzenia, czy mimo wykonywania pewnych czynności, np. zakupu nielicznych materiałów takich jak odzież i okulary ochronne, wystawienia kilku dokumentów, dostarczenia dokumentów do biura rachunkowego, owa "praca" odpowiadała ustawowym cechom współpracy przy prowadzeniu działalności w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej. Na okoliczność potwierdzenia pracy skarżącej zgłoszono w postępowaniu pierwszoinstancyjnym dowód z zeznań świadka S. S., które Sąd Okręgowy ocenił z należytym krytycyzmem podkreślając także, że świadek jest ojcem odwołującej się. Sąd był uprawniony do takiej oceny, tym bardziej że zeznania tego świadka były bardzo ogólnikowe i w większości stanowiły potwierdzenie pytań zadawanych przez pełnomocnika odwołującej się. Znamienne jest przy tym, że świadek ten nie miał jakiejkolwiek wiedzy kto w okresie niezdolności do pracy J. D. (1) przejął czynności wykonywane dotąd przez nią. Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy nie sposób też pominąć, że J. D. (1) bezpośrednio po zakończeniu prowadzenia własnej działalności gospodarczej poszukiwała innego zatrudniania, gdyż zarejestrowała się w urzędzie pracy jako bezrobotna. Dopiero po uzyskaniu informacji o stanie ciąży małżonkowie zdecydowali się na zgłoszenie odwołującej się do ubezpieczeń społecznych jako osoby współpracującej. Powyższe przemawia za przyjęciem, że to nie rzeczywista potrzeba podjęcia takiej współpracy ale fakt ciąży odwołującej i zamiar uzyskania przez nią ochrony ubezpieczeniowej był powodem zgłoszenia jej jako osoby współpracującej. W świetle ustalonych okoliczności zasadnie Sąd przyjął, że pomoc udzielana mężowi - przedsiębiorcy była efektem wspierania w ramach relacji małżeńskich, a nie współpracą przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Fakt świadczenia stałej, codziennej pracy przez odwołującą nie został potwierdzony w procesie żadnymi miarodajnymi dowodami z dokumentów, np. przygotowanymi przez nią umowami, porozumieniami, ofertami itp. Nadto J. D. (1) twierdząc, że dokonywała zakupu materiałów, zasięgała telefonicznie informacji w sprawie wykonywania usług, komunikowała się z biurem rachunkowym nie wskazała żadnej osoby zupełnie obcej, która mogłaby to potwierdzić.

Przypomnienia wymaga, że w przypadku, gdy organ rentowy podejmuje decyzję zmieniającą pierwotny status danej osoby, w tym decyzję stwierdzającą niepodleganie ubezpieczeniom z tytułu współpracy z przedsiębiorcą, to ciężar dowodu co do braku tego tytułu ubezpieczeń obciąża organ, jednakże nie w zakresie dostarczenia dowodów, że praca osoby bliskiej o istotnym ciężarze gatunkowym, stabilna, zorganizowana, wykonywana w czasie znaczącym, była w istocie świadczona. Takie dowody przedstawić winna osoba kwestionująca decyzję. Jest logiczne, że gdyby organ rentowy takie dowody w postępowaniu administracyjnym zebrał, to decyzji określonej treści by nie wydał. Z chwilą wniesienia odwołania w sprawie niniejszej J. D. (1) stała się stroną procesu, a organ rentowy jej przeciwnikiem procesowym. Podporządkowanie się obowiązującym w procesie cywilnym zasadom, w tym zasadzie kontradyktoryjności, wymaga, aby strony powoływały dowody na poparcie swych twierdzeń, albowiem sądy ustalają fakty na podstawie dowodów. Sąd nie jest zobowiązany do poszukiwania dowodów z urzędu, gdyż w myśl zasady kontradyktoryjności ciężar dowodu spoczywa na stronach. To strony są dysponentem toczącego się postępowania dowodowego i to one ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Powyższe jasno wynika z art. 3 k.p.c., który wskazuje, że to na stronach spoczywa obowiązek dawania wyjaśnień co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i przedstawiania dowodów na ich poparcie. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 71/09 (LEX nr 737288) przedstawił pogłębione wywody w przedmiocie ciężaru dowodu, z którymi zgodzić się należy, wskazując, że kwestia ta może być rozpatrywana w aspekcie procesowym i materialnoprawnym. Aspekt procesowy (formalny) dotyczy obowiązków (powinności) stron procesu cywilnego w zakresie przedstawiania dowodów potrzebnych do rozstrzygnięcia sprawy. Wynika on z treści art. 3 k.p.c. oraz 232 k.p.c. Aspekt materialnoprawny dotyczy natomiast negatywnych skutków, jakie wiążą się z nieudowodnieniem przez stronę faktów, z których wywodzi ona skutki prawne (art. 6 k.c.). Przyjmuje się, że przedstawienie przez stronę dowodu w celu wykazania określonych twierdzeń o faktach, z których wywodzi dla siebie korzystne skutki, jest nie tyle jej prawem czy obowiązkiem procesowym, co ciężarem procesowym, wynikającym i zagwarantowanym przepisami prawa, przede wszystkim w jej własnym interesie. To interes strony nakazuje jej podjąć wszelkie czynności procesowe w celu udowodnienia faktów, z których wywodzi korzystne skutki prawne. Należy przy tym pamiętać, że sąd rozstrzyga sprawę według właściwego prawa materialnego na podstawie koniecznych ustaleń faktycznych uzyskanych dzięki zebranym środkom dowodowym, poddanym swobodnej ocenie. Na te właśnie ustalenia składają się dowody, które przedstawiają strony, zgodnie z brzmieniem art. 232 k.p.c. W postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych kontroli podlega decyzja organu rentowego i ciężar dowodu zależy od rodzaju decyzji. W niniejszej sprawie organ rentowy przeprowadził postępowanie kontrolne i wydał decyzję, w uzasadnieniu której wskazał, z jakich przyczyn brak jest podstaw do objęcia J. D. (1) ubezpieczeniem osoby współpracującej z G. D. (1) i jakie okoliczności za tym przemawiają. Odwołująca się była w postępowaniu przed Sądem I instancji reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Jeżeli organ rentowy zarzucił fikcję współpracy, to w postępowaniu sądowym skarżąca zobowiązana była do odniesienia się do tych zarzutów (art. 221 k.p.c.) oraz wykazania faktów przeciwnych, niż wskazane przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji. Zgodnie z art. 210 § 2 k.p.c., każda ze stron obowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych. Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie toczy się od nowa, lecz stanowi kontynuację uprzedniego postępowania przed organem rentowym. Z tej przyczyny obowiązkiem strony wnoszącej odwołanie jest ustosunkowanie się do twierdzeń organu rentowego ze wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z art. 232 k.p.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2011 r., II UK 69/11, LEX nr 1108830).

Wbrew wywodom apelacji, skarżąca nie sprostała dowodowo obowiązkowi wykazania, że realizowała współpracę w mężem przy prowadzeniu działalności gospodarczej w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej. W tym przedmiocie Sąd Apelacyjny podziela ustalenia Sądu Okręgowego i wyprowadzone na ich tle wnioski. Zgłoszone dowody, w tym zeznania świadka nie są miarodajne z przyczyn wskazanych przez Sąd I instancji. Skarżąca od stycznia 2015r. nie miała żadnego tytułu do ubezpieczeń, została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych przez męża od 1 lutego 2015r., kiedy była już w ciąży. Jej mąż posiadał stałą pracę w pełnym wymiarze czasu pracy i oprócz prowadzenia własnej pozarolniczej działalności w 2014r. aktywnie pomagał odwołującej się w jej działalności. Pomimo zaprzestania świadczenia tej pomocy i podjęcia przez J. D. (2) pomocy mężowi w jego działalności, obroty i przychody jego firmy nie tylko nie zwiększyły się ale zmniejszyły. Prowadzi to do wniosku, że płatnik zarejestrował odwołującą się jako osobę współpracującą tylko po to, aby zapewnić ochronę ubezpieczeniową na odpowiednio wysokim poziomie swej ciężarnej żonie. Potwierdza to fakt, że po udaniu się przez odwołującą na zwolnienia lekarskie, a więc gdy cel ów został osiągnięty, działalność gospodarczą prowadził nadał bez jakiegokolwiek wsparcia, a sama skarżąca po urodzeniu dziecka nie powróciła do współpracy w firmie (...).

Podstawę wymiaru składek płatnik określił dla żony na kwotę 5.000 zł miesięcznie. Zupełnie inną kwestią jest wskazanie na wysokość podstawy wymiaru składek, jako element stanu faktycznego, a inną - brak możliwości weryfikacji podstawy wymiaru składek przedsiębiorcy i osoby współpracującej, o ile podstawa ta mieści się w ustawowych granicach (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2010r., II UZP 1/10, OSNP 2010 nr 21-22, poz. 267). Sąd I instancji dokonując oceny materiału dowodowego był uprawniony do konstatacji, że z materiału tego nie wynika uzasadnienie ekonomiczne decyzji płatnika odnośnie prowadzenia tej działalności przez dwie osoby. Płatnik określił przy tym wysoką podstawę wymiaru składek dla żony, która była wówczas w ciąży i wiadomo było, że jej aktywność przy współpracy będzie trwała krótko. Co do zasady stan ciąży nie stanowi przeszkody prawnej do podjęcia zatrudnienia czy współpracy. Niewątpliwie jednak stan ciąży, bez ubezpieczenia chorobowego i bez wyraźnej potrzeby stałej, codziennej, wymiernej ekonomicznie pracy w firmie, osoby nie mającej kwalifikacji informatycznych, prowadzi do konkluzji - w łańcuchu faktów powiązanych w logiczną całość (art. 231 k.p.c.) - o podjęciu kroków w celu zapewnienia ochrony ubezpieczeniowej, bez rzeczywistej współpracy w znaczeniu prawnym. Każdy z faktów opisanych przez Sąd Okręgowy, postrzegany odrębnie, nie daje dostatecznego oparcia do przyjęcia, że strony działały jedynie w celu osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych w tym systemie, jednakże logiczne powiązanie wszystkich okoliczności sprawy w całość, przy braku dostatecznie przekonujących dowodów wykonywania systematycznej pracy, a nie tylko udzielania pomocy przez osobę bliską, stanowi wieloaspektową podstawę do poczynienia ustaleń co do rzeczywistej woli stron, zaś ustalenia takie stanowią element stanu faktycznego. Podkreślić przy tym należy, że domniemanie faktyczne przewidziane w art. 231 k.p.c. jest środkiem pozwalającym ustalić określony element stanu faktycznego, konstruowanym z uwzględnieniem reguł z art. 233 § 1 k.p.c., a tym samym należy do kręgu czynności związanych z dokonywaniem ustaleń faktycznych i oceny dowodów (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 24 maja 2012 r., II UK 259/11, LEX nr 1235838).

Zwyczajowa pomoc, jaką świadczy osobie prowadzącej działalność gospodarczą małżonek, prowadzący z nim wspólne gospodarstwo domowe, stanowi normalną konsekwencję obowiązku małżonków do wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla rodziny - art. 23 i 27 k.r.io. Taka pomoc w czynnościach wskazanych w apelacji, tj. kompletowanie dokumentów, zakup drobnych materiałów, zawiezienie dokumentów do biura rachunkowego, składanie deklaracji i dokumentów do urzędu skarbowego, wyszukiwanie potencjalnych klientów na stronach internetowych, nie jest traktowana jako współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej w znaczeniu ustawowym. Rację ma Sąd Okręgowy, iż z wiarygodnego materiału dowodowego nie wynika, że obowiązki J. D. (2) w firmie męża cechowały się stałością, zorganizowaniem, codzienną częstotliwością i znaczącym nakładem czasowym, samodzielnością, że praca ta miała konkretną wartość ekonomiczną i przyczyniła się do osiągania wymiernych dochodów przez przedsiębiorcę.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., polemiczną apelację odwołującej się oddalił.