Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2018 r. w Krakowie

sprawy z wniosku K. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w N.

przy udziale zainteresowanej M. O.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji wnioskodawcy K. L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 11 kwietnia 2016 r. sygn. akt IV U 794/15

I. o d d a l a apelację,

II. zasądza od K. L. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w N. kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III AUa 1043/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. decyzją z dnia 12 czerwca 2015 r. stwierdził, że M. O. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek - (...) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od dnia 23 lutego 2015 r. do dnia 28 lutego 2015 r.

Wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Nowym Sączu oddalił odwołanie wniesione od tej decyzji przez K. L..

Sąd Okręgowy wskazał na bezsporny stan faktyczny sprawy z którego wynika, że w dniu 1 grudnia 2014 r. została zawarta umowa zlecenia pomiędzy zleceniodawcą (...), a M. O. jako zleceniobiorcą. Umowa zlecenia została zawarta na okres 3 miesięcy, natomiast jej przedmiotem była opieka nad dziećmi do lat 3, w wymiarze 8 godzin dziennie od poniedziałku do piątku. W okresie od
dnia 13 stycznia 2015 r. do dnia 28 lutego 2015 r. M. O. była niezdolna do pracy. Zleceniodawca -płatnik składek K. L. nie dokonał zgłoszenia zainteresowanej M. O. do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako osoby wykonującej umowę zlecenie. Z zaświadczenia z dnia 13 kwietnia 2015 r. wydanego przez (...) Szkołę Wyższą w K. wynika, że w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 22 lutego 2015 r. M. O. studiowała na powyższej uczelni i w dniu 22 lutego 2015 r. zdała egzamin licencjacki. Status studenta, według informacji zawartej w zaświadczeniu (...) Szkoły Wyższej w K. z dnia 6 lutego 2015 r., M. O. posiadała do dnia 30 września 2014 r., po czym uzyskała absolutorium. W dniu
22 lutego 2015 r. zainteresowana zdała egzamin licencjacki i ukończyła studia.

Przy takim stanie faktycznym sprawy, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie K. L. nie zasługiwało na uwzględnienie. Wskazał, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy zainteresowana M. O. w świetle złożenia egzaminu licencjackiego w dniu 22 lutego 2015 r., podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy zlecenia w okresie od dnia 23 lutego 2015 r. do dnia 28 lutego 2015 r. Sąd pierwszej instancji podał, że w myśl art. 6 ust.1 pkt 4 w związku z art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy zlecenie albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Zleceniobiorcy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Zgodnie natomiast z art. 6 ust. 4 w/w ustawy, zleceniobiorcy nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjum, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami do ukończenia 26 lat. Z kolei studentem w rozumieniu ustawy z dnia 27 lipca 2005 r.- Prawo o szkolnictwie wyższym jest osoba, która kształci się na studiach pierwszego lub drugiego stopnia albo jednolitych studiach magisterskich. Status studenta, zgodnie z art. 170 § 1 w/w ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. uzyskuje się z dniem przyjęcia w poczet studentów uczelni i złożenia ślubowania, a zgodnie z art. 167 ust. 2 traci się go z dniem ukończenia studiów, czyli z dniem złożenia egzaminu dyplomowego. Sąd Okręgowy zauważył, że w przedmiotowej sprawie zainteresowana ukończyła studia w dniu złożenia egzaminu licencjackiego, tj. w dniu 22 lutego 2015 r., tracąc w tym dniu status studenta. Podkreślił przy tym, że posiadanie praw studenta nie jest równoznaczne z posiadaniem statusu studenta. Dlatego też z dniem 23 lutego 2015 r., następującym po dniu utraty przez M. O. statusu studenta, powstał obowiązek ubezpieczenia z tytułu wykonywanej umowy zlecenia. W świetle powyższego, Sąd pierwszej instancji za zasadną uznał decyzję organu rentowego z dnia 12 czerwca 2015 r. o podleganiu obowiązkowo przez zainteresowaną ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu od dnia 23 lutego 2015 r. do dnia 28 lutego 2015 r. i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz powołanych wyżej przepisów oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku wniósł płatnik składek (...). Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 167 ust 2a ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym poprzez niezastosowanie tego przepisu, co skutkowało błędnym ustaleniem, iż obowiązek uiszczania składek zdrowotnych spoczywa na K. L..

W oparciu o taki zarzut apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania w całości oraz zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w N. na rzecz K. L. kosztów postępowania za pierwszą instancję według norm przepisanych oraz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym opłaty sądowej. W uzasadnienie podniósł, że Sąd pierwszej instancji słusznie orzekł, iż zgodnie z art. 6 ust.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zleceniobiorcy nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, jeżeli są m.in. studentami do ukończenia 26 roku życia. Prawidłowe było również ustalenie, że zainteresowana utraciła status studenta w dniu złożenia egzaminu licencjackiego, tj. 22 lutego 2016 r. Jednakże - zdaniem apelującego - Sąd Okręgowy zupełnie pominął art. 167 ust. 2a ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, który stanowi, że osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia, zachowuje prawa studenta do dnia 31 października roku, w którym ukończyła te studia, z wyłączeniem prawa do pomocy materialnej, o której mowa w art. 173. Wskazany art. 173 tejże ustawy zawiera katalog zamknięty praw, które przestają przysługiwać osobie posiadającej prawa studenta, mimo utraty samego statusu studenta. W katalogu tym nie zostało wyłączone prawo do posiadania przez studenta obowiązku ubezpieczenia na jego rzecz przez uczelnię. Skarżący podał, że na uwagę zasługuje także okoliczność, iż ustawodawca dodał zapis o wyłączeniu praw określonych w art. 173 nowelizacją z dnia 11 kwietnia 2014 r. (ustawa o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw - Dz.U.2014.1198). Zakładając racjonalność ustawodawcy i zważając na to, że zdecydował się on wprowadzić korektę zapisu ustawowego, należy przyjąć – według skarżącego - iż nowe brzmienie art. 167 ust. 2a zawiera katalog wszystkich praw, które ulegają wyłączeniu. Dlatego zadaniem skarżącego brak jest podstaw do stwierdzenia, iż osobie, której przysługują prawa studenta przestało przysługiwać prawo do ubezpieczenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Wbrew odmiennemu stanowisku skarżącego, Sąd pierwszej instancji prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, który w istocie był niesporny.

Na wstępie zauważyć jednak należy, a to w odniesieniu do okoliczności podnoszonych w apelacji, że przedmiotem zaskarżonej w tej sprawie decyzji organu rentowego nie było podleganie przez zainteresowaną M. O. ubezpieczeniu zdrowotnemu. W przedmiocie ubezpieczenia zdrowotnego podnieść trzeba, że ani organ rentowy, ani sąd rozpoznający odwołanie nie jest uprawniony do orzekania w kwestii podlegania temu ubezpieczeniu. Kompetencje w tym względzie w pierwszej instancji administracyjnej przysługują dyrektorowi oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Od wydanych w drugiej instancji administracyjnej decyzji Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia przewidziano skargę do sądu administracyjnego. Właściwość Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego istnieje tylko co do kontroli i poboru składek. Zaskarżoną w tej sprawie decyzją organ rentowy stwierdził natomiast, że zainteresowana M. O. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek -(...)podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od dnia 23 lutego 2015 r. do dnia 28 lutego 2015 r. Zatem stwierdził, że zainteresowana podlega tylko wyżej wymienionym ubezpieczeniom, od następnego dnia po ukończeniu studiów (zdanie egzaminu licencjackiego w dniu 22 luty 2015 r.) do dnia zakończenia zawartej z apelującym umowy, tj. do 28 lutego 2015 r.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które wykonują na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Z tym, że na podstawie art. 6 ust. 4 tej ustawy osoby określone w ust. 1 pkt 4 nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie definiują dla potrzeb ubezpieczeń społecznych, kogo należy uważać za studenta. Odpowiedź na pytanie, kogo należy uznać za studenta dają przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (jedn. tekst: Dz. U. z 2017 r. poz. 2183). Studentem w rozumieniu tej ustawy jest osoba, która kształci się na studiach pierwszego lub drugiego stopnia albo jednolitych studiach magisterskich. Status studenta, zgodnie z art. 170 § 1 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym uzyskuje się z dniem immatrykulacji (tj. z dniem przyjęcia w poczet studentów uczelni i złożenia ślubowania), a traci się go, według art. 167 ust. 2 z dniem ukończenia studiów, czyli z dniem: 1) złożenia przez studenta egzaminu dyplomowego, 2) złożenia przez studenta ostatniego wymaganego programem studiów egzaminu - w przypadku kierunków: lekarskiego, lekarsko-medycznego i weterynarii, 3) zaliczenia przez studenta ostatniej przewidzianej programem studiów praktyki - w przypadku kierunku farmacji, albo 4) z dniem skreślenia z listy studentów. Osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia, zachowuje prawa studenta do 31 października roku, w którym ukończyła te studia (art. 167 ust. 2 i 2a w/w ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym). Prawa studentów zostały określone w rozdziale 2 wymienionej ustawy i dotyczą m.in. uzyskania prawa do urlopu, pomocy materialnej, ulgi za przejazd publicznymi środkami komunikacji. Natomiast obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych powstaje z mocy ustawy. Stosunek ubezpieczenia społecznego nie jest stosunkiem prawnym ukształtowanym w drodze umownej, stąd obowiązek ubezpieczenia społecznego wynika z przepisów prawa i nie jest uzależniony od woli ubezpieczonego czy organu rentowego. Nawiązanie stosunku ubezpieczenia następuje równocześnie z zaistnieniem sytuacji rodzącej obowiązek ubezpieczenia społecznego, jako wyraz zasady automatyzmu prawnego; jest wtórne wobec stosunku podstawowego, stanowiącego tytuł ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2007 r., III UK 133/06 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 15 stycznia 2013 r., III AUa 641/12).

Podsumowując osoba kształcąca się na studiach pierwszego stopnia, tj. studiach licencjackich przestaje być studentem z dniem złożenia egzaminu dyplomowego. Po tym dniu, jeżeli taka osoba świadczy pracę na podstawie umowy zlecenia, powstaje obowiązek zgłoszenia jej do ubezpieczeń społecznych i odprowadzania składek. W przedmiotowej sprawie zainteresowana zdała egzamin licencjacki w dniu 22 lutego 2015 r.. Zatem z tym dniem ukończyła studia i utraciła status studenta, choć na podstawie art. 167 ust. 2a ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym zachowała do dnia 31 października 2015 r. prawa studenta, o których mowa w rozdziale 2 ww. ustawy np. prawo do ulgowych przejazdów.

Skarżący zarzucając w apelacji naruszenie przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 167 ust 2a ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym mylnie utożsamia prawa studenta z obowiązkiem opłacania składki zdrowotnej za studenta przez uczelnię. Należy wyjaśnić, że uczelnie odprowadzają za studentów jedynie składkę zdrowotną, gdy brak jest innego tytułu uprawniającego do korzystania z powszechnej opieki zdrowotnej (tj. np. student nie posiada statusu członka rodziny ubezpieczonego) i jest to obowiązek uczelni powstały z tytułu art. 66 ust. 1 pkt 20 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2017 r. poz. 1938). Składki opłacane są przez uczelnię na podstawie art. 86 ust.1 pkt 6 tej ustawy. Uczelnia nie zgłasza natomiast studenta do ubezpieczeń społecznych oraz nie odprowadza składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe) za studenta. Okres nauki w szkole wyższej jest uznawany jedynie za tzw. okres nieskładkowy na podstawie art. 7 pkt 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.).

Mając to wszystko na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie wyżej wymienionych przepisów prawa materialnego oraz na zasadzie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako pozbawioną racji prawnych.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego, na które składają się koszty zastępstwa procesowego strony pozwanej, oparte jest na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu i znajduje swoją podstawę w art.98 § 1 i 4 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 w zw. z § 2 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – Dz.U.2015 r. poz. 1804 - w brzmieniu z daty wniesienia apelacji).

Monika Kowalska Krystian Serzysko Dariusz Płaczek