Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko S. K., (...) S.A. z siedzibą w W. i Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Okręgowego w E.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 26 kwietnia 2017 r. sygn. akt I C 1025/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony powodowej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. na rzecz pozwanego S. K. kwotę 4.448 zł (cztery tysiące czterysta czterdzieści osiem złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  z asądza od strony powodowej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. na rzecz pozwanego (...) S.A z siedzibą w W. kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

4.  z asądza od strony powodowej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Zbigniew Ducki SSA Anna Kowacz-Braun SSA Józef Wąsik

I ACa 1275/17

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego

z dnia 17 kwietnia 2018 r.

Strona powodowa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. domagała się zasądzenia solidarnie od S. K., (...) Spółki Akcyjnej w W. i Skarbu Państwa – reprezentowanego przez Prezesa Sądu Okręgowego wO.kwoty 109.061,48 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 22 sierpnia 2014 r. do dnia zapłaty, a wobec pozwanego Skarbu Państwa od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a nadto zasądzenia zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Jako podstawę odpowiedzialności pozwanego S. K. strona powodowa wskazała art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sadowych i egzekucji (DZ. U. 2015 r., poz 790). Wywodząc, że pozwany S. K. nie przesyłając wniosku o wpisanie w księdze wieczystej wszczęcia egzekucji z nieruchomości wyrządził powodowi szkodę. Zaniechanie komornika sądowego było w tym zakresie niezgodne z art. 924 §1 k.p.c. a pomiędzy tym zaniechaniem a szkoda powoda występuje adekwatny związek przyczynowy ponieważ gdyby pozwany wysłał wraz z wezwaniem do zapłaty należności wnioski o wpisanie wszczęcia egzekucji z nieruchomości w księgach wieczystych, to zbycie nieruchomości w dniu 22 lipca 2013 r. nie byłoby skuteczne i powodowa spółka nie utraciłaby możliwości przeprowadzenia egzekucji z jedynego składnika majątku dłużnika.

Strona powodowa podała, że legitymacja bierna pozwanego (...) S.A. wynika z faktu łączącej ją z pozwanym S. K. umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, zaś pozwanego Skarbu Państwa z tytułu solidarnej z komornikiem sądowym odpowiedzialności za wyrządzone przez niego szkody.

Na żądaną kwotę złożyły się: 91.414,69 zł tytułem należności głównej objętej postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym przez pozwanego S. K. pod sygn. akt Km 1459/13 oraz kwota 17.646,79 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od dnia wymagalności kwoty 91.414,69 zł tj. od 14 stycznia 2012 roku do dnia 09 lipca 2013 roku czyli dnia, w którym doszło do wyrządzenia szkody stronie powodowej, która polegała na braku możliwości egzekucji z nieruchomości dłużnika.

Wszyscy pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie od strony powodowej na ich rzecz kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo i zasądził od strony powodowej na rzecz pozwanego S. K. kwotę 7586,00 zł; na rzecz pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 7217,00 zł; na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 7200, 00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Orzeczenie to Sąd Okręgowy poprzedził następującymi ustaleniami:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości układowej z siedzibą w K. pismem z dnia 19 czerwca 2013 r. skierowanym do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w E. S. K., doręczonym do kancelarii komornika w dniu 28 czerwca 2013 r., wniosła o wszczęcie egzekucji przeciwko (...) Sp. z o.o. w T. na podstawie tytułów wykonawczych:

- nakazu zapłaty z 02 maja 2011 r. wydanego przez Sąd Okręgowy w Krakowie (IX GNc 344/11) przeciwko Z. H. zmieniony wyrokiem tego Sądu z dnia 15 września 2011 r. (IX GC 331/11) i zaopatrzony klauzulą wykonalności

- dalszego tytułu wykonawczego celem wszczęcia postępowania egzekucyjnego z nieruchomości dłużnika Z. H. ujawnionych w księgach wieczystych o numerach (...).

Do wniosku załączony został również wyrok Sądu Okręgowego w E. z dnia 04 marca 2013 (I C 375/12) uznający za bezskuteczną w stosunku do powoda (...) Sp. zoo. w K. umowę przeniesienia własności nieruchomości jako aportu na pokrycie objętych udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, zawartej w dniu 12 grudnia 2012 r., na mocy której Z. H. i A. H. przenieśli na rzecz (...) Sp. z o.o. własność nieruchomości (...), (...) i (...), w celu zaspokojenia wierzytelności objętych tytułem wykonawczym – nakazem zapłaty z dnia 02 maja 2011 r. (IX C 331/11) w wysokości nieuregulowanej na dzień składania pozwu tj. kwoty 91.414,69 zł wraz z odsetkami od dnia 14 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty. W punkcie 2 wyroku z dnia 04 marca 2013 r. zasądzone zostały na rzecz powoda - spółki (...) Sp. z o.o. od spółki (...) Sp. z o.o. koszty procesu w kwocie 8.188,00 zł i w tym zakresie nadana została klauzula wykonalności temu orzeczeniu.

Pozwany S. K. w dniu 05 lipca 2013 r. wezwał pełnomocnika wierzyciela do złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji przeciwko Z. H. albo do przedłożenia tytułu wykonawczego przeciwko (...) Sp. z o.o.

W dniu 08 lipca 2013 r. pozwany ten wszczął egzekucję z nieruchomości dłużnika (...) Sp. z o.o. i wezwał dłużnika do zapłaty w zakresie kwoty 8.188,00 zł tj. w zakresie kwoty objętej tytułem wykonawczym. Równocześnie komornik sądowy wezwał wierzyciela do uiszczenia zaliczki na poczet kosztów wpisu do ksiąg wieczystych.

W odpowiedzi pełnomocnik wierzyciela podał, że wnosi o wszczęcie egzekucji jedynie przeciwko (...) Sp. z o.o. stojąc na stanowisku, że komornik powinien wszcząć egzekucję przeciwko (...) Sp. z o.o. na podstawie tytułu wykonawczego wydanego przeciwko Z. H. w oparciu o wyrok Sadu Okręgowego w E. z dnia 04 marca 2013 r. stwierdzającego bezskuteczność czynności dłużnika Z. H..

Wniosek do ksiąg wieczystych o ujawnienie dokonanych zajęć w księgach wieczystych pozwany S. K. złożył w dniu 24 lipca 2013r.

Sąd wieczystoksięgowy oddalił wnioski o wpisanie w dziale III wszczęcia egzekucji ze wskazanych wyżej nieruchomości z uwagi na fakt, że w dacie złożenia wniosków stanowiły one własność innego podmiotu niż wskazany w zawiadomieniu dłużnik tj. (...) Sp. z o.o.

Postępowanie egzekucyjne z nieruchomości zostało zakończone postanowieniem z dnia 30 lipca 2014 r. bowiem wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnych do dalszego prowadzenia egzekucji z nieruchomości.

W oparciu o poczynione ustalenia Sąd Okręgowy uznał powództwo za nieuzasadnione.

Zgodnie z przepisem art. 23 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sadowych i egzekucji Komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności a Skarb Państwa jest odpowiedzialny za szkodę solidarnie z komornikiem.

Odpowiedzialność odszkodowawcza komornika warunkowana jest zatem wystąpieniem takiego naruszenia prawa przez komornika, które powoduje szkodę. Szkoda definiowana jest jako uszczerbek w dobrach osoby poszkodowanej. Komornik odpowiada jedynie za typowe, niespowodowane jakimś szczególnym zbiegiem okoliczności, następstwa dokonanych czynności lub zaniechania (art. 361 k.c.). Szkoda musi być zwyczajnym następstwem niezgodnego z prawem działania lub zaniechania. Za zachowanie niezgodne z prawem uważa się zachowanie, które jest sprzeczne z powszechnie obowiązującymi źródłami prawa i normami prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Dla odpowiedzialności odszkodowawczej ważne jest zaistnienie trzech przesłanek, tj. faktu (zdarzenia), z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy (zdarzeniem tym według art. 23 ust. o komornikach sądowych i egzekucji jest niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie komornika), szkody w majątku osoby poszkodowanej oraz związek przyczynowy między faktem (zdarzeniem) a szkodą. W konsekwencji uznać należy, że przesłanka bezprawności oznacza naruszenie przez komornika przepisów prawa, przy czym nie każde naruszenie prawa będzie stanowiło podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej, a jedynie takie, które było koniecznym warunkiem powstania szkody i którego normalnym następstwem w danych okolicznościach jest powstanie szkody (wyrok SA w Łodzi z 5 lutego 2013 r., I ACA 89/12, Legalis). Komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności. Oznacza to również, iż przypisanie komornikowi odpowiedzialności odszkodowawczej musi być poprzedzone bezwarunkowym stwierdzeniem, iż jego zachowanie (działanie lub zaniechanie) było zachowaniem niezgodnym z prawem (wyrok SA w Warszawie z 19 marca 2014 r., VI ACA 1178/13, Legalis).Solidarna odpowiedzialność komornika i Skarbu Państwa umożliwia poszkodowanemu, według własnego wyboru, żądać całości lub części odszkodowania od komornika i Skarbu Państwa łącznie albo od każdego z nich z osobna.(art. 366 k.c.). Wymagalność roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej przez komornika przypada na dzień, w którym poszkodowany dowiedział się, że czynność komornika wywołała szkodę. Bieg terminu przedawnienia natomiast rozpoczyna się z dniem, w którym poszkodowany dowiedział się nie tylko o sprzecznej z prawem czynności lub zaniechaniu komornika, lecz także o szkodzie, jako następstwie tych zdarzeń. Obie te przesłanki muszą być spełnione łącznie.

W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy Sad Okręgowy doszedł do przekonania, że mimo iż Komornik Sądowy S. K. prowadząc egzekucję w sprawie Km 1459/13 niezgodnie z prawem wezwał wierzyciela do uiszczenia zaliczki na poczet opłaty do ksiąg wieczystych i zaniechał jednoczesnego z wysłaniem do dłużnika wezwania do zapłaty długu w ciągu dwóch tygodni pod rygorem opisu i oszacowania, złożenia do sądu właściwego wniosku o wpis o wszczęciu egzekucji do ksiąg wieczystych (art. 924 § 1 k.p.c.) to działanie to nie spowodowało powstania w majątku powoda szkody o jakiej mowa jest w pozwie.

Powód jako swoją szkodę wskazuje nieuzyskanie zaspokojenia świadczenia objętego tytułem wykonawczym – nakazem zapłaty z 02 maja 2011 r. wydanym przez Sąd Okręgowy w Krakowie (IX GNc 344/11) przeciwko Z. R. zmienionym wyrokiem tego Sądu z dnia 15 września 2011 r. (IX GC 331/11) i zaopatrzonym klauzulą wykonalności na rzecz powodowej Spółki. Tytuł ten opiewa na kwotę 91.414,69 zł tytułem należności głównej oraz odsetki ustawowe liczone od dnia 14 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty. Powód skapitalizował należne mu według tytułu wykonawczego odsetki za okres od 14 stycznia 2012 r. do dnia 09 lipca 2013 r., co dało kwotę `17.6464,79 zł, która razem z kwotą 91.414,69 złożyła się na wartość przedmiotu sporu. Powód wskazał, że kwota ta była objęta egzekucją w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez pozwanego S. K. Km 1459/13. Z twierdzeniem tym nie można się zgodzić. Co prawda powód składając wniosek egzekucyjny do komornika powołał się na w/w tytuł wykonawczy, jednakże jako dłużnika wskazał (...) Sp. z o.o., a nie wymienionego w tytule wykonawczym Z. R.. W myśl przepisu art. 776 k.p.c. podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy a tytułem wykonawczym, tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Stronami postępowania egzekucyjnego są wierzyciel i dłużnik. Tytuł wykonawczy określa obowiązek, który obowiązany jest spełnić dłużnik na rzecz wierzyciela. Stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji o całe objęte nim roszczenie i ze wszystkich składników majątku dłużnika, chyba że z treści tytułu wynika coś innego (art. 803 k.p.c.). Postępowanie egzekucyjne wszczynane jest co do zasady wyłącznie na wniosek wierzyciela a z urzędu może być wszczęte tylko na wniosek sądu pierwszej instancji w sprawach, które mogą być wszczęte z urzędu (art. 796 k.p.c.). Strona powodowa domagając się od pozwanego S. K. Komornika Sądowego wyegzekwowania od (...) Sp. z o.o. kwoty 91.414,69 zł tytułem należności głównej oraz odsetek ustawowych od tej kwoty od dnia 14 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty nie dysponowała tytułem wykonawczym przeciwko tej Spółce, który nakazywałby jej zapłacić powyższą kwotę na rzecz (...) Sp. z o.o. Swoje żądanie prowadzenia egzekucji przeciwko tej Spółce powód uzasadniał faktem, że posiada prawomocne orzeczenie Sądu Okręgowego wE.z dnia 04 marca 2013 r. (I C 375/12) uznające za bezskuteczną wobec (...) Sp. z o.o. w upadłości układowej umowę przeniesienia własności nieruchomości jako aportu na pokrycie objętych udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 12 grudnia 2011 r., na mocy której Z. H. i A. H. przenieśli na rzecz E. Sp z o.o. własność nieruchomości objętych księgami wieczystymi (...) - w celu zaspokojenia wierzytelności objętych nakazem zapłaty z dnia 02 maja 2011 r. Sadu Okręgowego w Krakowie IX GNc 344/11 wraz z postanowieniem z dnia 21 października 2011 r. wydanym przez Sąd Okręgowy w Krakowie w sprawie IX GC 331/11 w wysokości 91.414,69 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od 14 stycznia 2012 r.. Powód wezwany przez komornika do przedłożenia tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce (...) Sp. z o.o. lub złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji przeciwko Z. H. przeciwko, któremu posiadał tytuł wykonawczy, żadnej z tych czynności nie dokonał. Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska powoda, że dysponując w/w orzeczeniami był uprawniony do prowadzenia egzekucji przeciwko spółce (...). zo.o. kwoty 91.414,69 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od 14 stycznia 2012 r. ze wskazanych nieruchomości. Zaspokojenie wierzyciela na skutek uwzględnienia skargi pauliańskiej (art. 527 k.c. i nast.) następuje w drodze wszczęcia egzekucji przeciwko dłużnikowi, który wyzbył się składnika majątkowego, a która to czynność została następnie uznana za bezskuteczną przez sąd i skierowanie egzekucji do składnika majątkowego objętego uwzględnioną skargą pauliańska. Zaspokojenie to nie następuje natomiast poprzez wszczęcie egzekucji przeciwko osobie, która nabyła ważnie składnik majątku dłużnika, na skutek czynności prawnej następnie ubezskutecznionej. Wyrok w sprawie ze skargi pauliańskiej jest wyrokiem prawokształtującym i nie kreuje po stronie pozwanego żadnego obowiązku podlegającego przymusowemu wykonaniu w drodze egzekucji, czyli nie jest tytułem egzekucyjnym, któremu może być nadana klauzula wykonalności. Skoro pozwany S. K. działając jako komornik sądowy nie miał podstaw prawnych by prowadzić egzekucję przeciwko spółce (...). zo.o. jakiejkolwiek innej kwoty niż 8 800,00 zł zasądzonej tytułem kosztów postępowania na rzecz powoda, to nie ma adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zbyt późnym przesłaniem zawiadomienia o wszczęciu egzekucji z nieruchomości długu w kwocie 8 800,00 zł do ksiąg wieczystych a niewyegzekwowaniem kwoty 91.414,69 zł z odsetkami. Dobrodziejstwo normy art. 930 § 1 k.p.c. służy jedynie możliwości dalszego prowadzenia egzekucji z nieruchomości w przypadku jej zbycia po zajęciu, tylko w zakresie w jakim wszczęto z niej egzekucję. Strona powodowa jako szkody nie wskazywała niewyegzekwowania od spółki (...) Sp. z o.o. kwoty 8800,00 zł, zatem w tym zakresie rozważania o zasadności powództwa są bezpodstawne.

Mając na uwadze powyższe Sąd oddalił powództwo jako niezasadne, a o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c.

Apelacje od tego wyroku wniosła strona powodowa (...) Spółka z o.o. w K., która zarzuciła:

1. naruszenie prawa procesowego, mające wpływ na wynik procesu, a to:

- art. 233 § k.p.c. polegające na wybiórczym rozważeniu materiału dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło do skonstruowania podstawy faktycznej wyroku w sposób niepełny, pomijający istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności świadczące o bezprawności działania pozwanego S. K., w szczególności przez zaniechanie przez Sąd I instancji odniesienia się do zarzutu naruszenia art. 924 § 1 k.p.c. tj. zawiadomienia o wszczęciu postępowania egzekucyjnego (pismem z dnia 8 lipca 2013 r.) i jednocześnie braku przesłania wraz z zajęciem nieruchomości wniosków do ksiąg wieczystych, co w konsekwencji spowodowało niezabezpieczenie interesów wierzyciela poprzez wyłączenie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych i w efekcie doprowadziło do bezskuteczności egzekucji;

- art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na sprzeczności wniosków końcowych sadu z zebranym materiałem dowodowym, na braku wszechstronnej oceny materiału dowodowego, oraz na sformułowaniu przez Sąd I instancji wniosków z naruszeniem logicznego rozumowania i zasad doświadczenia życiowego, tj.:

• pominięcie okoliczności, że zawód komornika to zawód zaufania publicznego;

• przyjecie, że w sprawie nie zachodzi adekwatny związek przyczynowy;

- naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego niezastosowanie;

- naruszenie art. 109 § 2 k.p.c. przez ustalenie wynagrodzenia dla pozwanego (...) S.A. bez uwzględnienia nakładu pracy pełnomocnika tego pozwanego;

2. naruszenie prawa materialnego a to:

- art. 361§ 1 k.c. przez jego nieprawidłowe zastosowanie i uznanie, że w niniejszej sprawie nie zachodzi adekwatny związek przyczynowy pomiędzy błędnym działaniem komornika a szkodą odniesioną przez stronę powodową;

- naruszenie art. 23 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji przez jego niezastosowanie.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, a także zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego; ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Z daleko posuniętej ostrożności procesowej apelujący wniósł o zmianę orzeczenia o kosztach postępowania przez nieobciążanie strony powodowej tymi kosztami w całości.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja strony powodowej (...) Spółki z o.o. jest nieuzasadniona.

Sąd Apelacyjny aprobuje ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne w związku z czym nie zachodzi konieczność ich szczegółowego powtarzania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 27 marca 2012 r., III UK 75/11, z 14maja 2010 r., II CSK 545/09, z 27 kwietnia 2010 r., II PK 312/09, z 20 stycznia 2010 r., II PK 178/09, z 08 października 1998 r., II CKN 923/97, OSNC 1999 r. Nr 3, poz. 60).

Ponieważ w apelacji podniesiono zarówno zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego jak i prawa materialnego w pierwszej kolejności odnieść się należy do tych pierwszych bowiem tylko prawidłowo ustalony stan faktyczny daje możliwość oceny poprawności zastosowania prawa materialnego.

Wyjaśnić w związku z tym wypada, że przepis art. 233 § 1 k.p.c. stanowiący wyraz zasady swobodnej oceny dowodów, określa granice tej swobody i wskazuje w jaki sposób Sąd powinien ją realizować. Wynika z niego między innymi, że Sąd ma obowiązek wyprowadzenia z zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosków prawidłowych logicznie, że może oprzeć swoje przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych i na podstawie wszechstronnego rozważenia całego zebranego materiału dowodowego, oraz że musi dokonać selekcji zebranego materiału, ocenić moc dowodową poszczególnych dowodów i dać prawidłowy wyraz wynikom tego wyboru i oceny.

Wyraźnie trzeba więc stwierdzić, że granice oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) wyznaczają trzy czynniki: logiczny, ustawowy oraz ideologiczny, przez który rozumie się poziom świadomości prawnej sędziego, czyli znajomość przepisów, doktryny i orzecznictwa, a także informacje dotyczące różnych faktów życia społecznego, kultura prawna oraz system pozaprawnych reguł i ocen społecznych, do których odsyłają przepisy obowiązującego prawa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2002 r., II UKN 555/01, LEX nr 572008).

Skuteczne przedstawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu ( tak: orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, publ. OSNAPiUS 2000, Nr 19, poz. 732; z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, publ. OSNC 2000, Nr 10, poz. 189; z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, publ. Lex nr 53136; z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, publ. Lex nr 56096).

W apelacji zarzutów o takim charakterze nie podniesiono bowiem strona powodowa naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. upatruje ogólnie ujmując nie w samych ustaleniach faktycznych, które stanowią pewien zbiór faktów ale w ich ocenie prawnej, która doprowadziła do oddalenia powództwa.

Nie jest zarzutem odnoszącym się do oceny dowodów to, że zdaniem skarżącego, Sąd I instancji nie odniósł się do zarzutu naruszenia przez Komornika Sądowego art. 924 § 1 k.p.c. tj. zawiadomienia o wszczęciu postępowania egzekucyjnego (pismem z dnia 8 lipca 2013 r.) i jednocześnie braku przesłania wraz z zajęciem nieruchomości wniosków do ksiąg wieczystych, co w konsekwencji spowodowało niezabezpieczenie interesów wierzyciela poprzez wyłączenie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych i w efekcie doprowadzenie do bezczynności egzekucji. Jest to zarzut odnoszący się w istocie do oceny prawnej możliwości przypisania pozwanemu S. K. odpowiedzialności z art. 23 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji bo Sąd Okręgowy poczynił ustalenie, z których wynika, że pozwany ten wraz z zawiadomieniem o wszczęciu egzekucji i zajęciem nieruchomości nie przesłał stosownych wniosków do sądów wieczysto księgowych.

Zauważyć też wypada, że apelująca strona przy takim zarzucie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie podniosła zarzutu naruszenia art. 924 § 1 k.p.c., co istotne bowiem Sąd II instancji związany jest zarzutami odnoszącymi się do naruszenia przepisów postępowania i z urzędu może brać pod uwagę jedynie nieważność postępowania.

Także kolejny zarzut odnoszący się do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez: pominięcie tego, że komornik to zawód zaufania publicznego, co w konsekwencji oznacza, że jest on zobowiązany do działania w oparciu o obowiązujące przepisy oraz przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że nie zachodzi adekwatny związek przyczynowy pomiędzy szkodą strony powodowej a bezprawnym działaniem Komornika Sądowego – pozwanego S. K. – nie odnosi się do oceny dowodów tylko do oceny prawnej zgłoszonego żądania. Z tego obowiązku Sąd Okręgowy wywiązał się w sposób prawidłowy i w pełni aprobowany przez Sąd Apelacyjny.

Na koniec rozważań dotyczących zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów wypada wyraźnie podkreślić, że całość ustaleń faktycznych Sąd I instancji poczynił w oparciu o dokumenty i to w przeważającej części urzędowe, a żaden z dokumentów nie był kwestionowany przez strony tak co do autentyczności jak i pochodzenia, stąd zarzuty naruszenia tego przepisu z góry uznać należało za chybione.

W sprawie nie doszło też do naruszenia prawa materialnego.

Jak wynika z wniosku strony powodowej o wszczęcie postępowania egzekucyjnego z dnia 19 czerwca 2013 r. skierowanego do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym wE. S. K. jako dłużnika wskazano (...) Spółkę z o.o. w E.. We wniosku powodowa Spółka domagała się wyegzekwowania na podstawie tytułów wykonawczych to jest nakazu zapłaty z dnia 2 maja 2011 r., sygn. akt IX GNc 344/11 w zakresie określonym postanowieniem Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 21 października 2011 r., sygn. akt IX GC 331/11 (gdzie jako pozwany a dłużnika (...) spółki z o.o. widniał Z. H.) oraz wyroku Sądu Okręgowego w E. z dnia 4 marca 2013 r., sygn. akt I C 375/12 (gdzie pozwanym w sprawie ze skargi pauliańskiej była (...) spółka z o.o. w E.) kwoty 91 414,69 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 14 stycznia 2012 r. oraz kwoty 8188 tytułem zwrotu kosztów procesu w sprawie o sygn. akt I C 375/12.

Taki wniosek nie mógł spowodować wszczęcia egzekucji przeciwko (...) Spółce z o.o. co do kwoty 91 414,69 zł wraz z odsetkami ponieważ spółka ta nie była w tym zakresie dłużnikiem (...) spółki z o.o.

Kwestię tą można wyjaśnić przez odwołanie się do wywodu Sądu Najwyższego zawartego w uzasadnieniu postanowienia z dnia 12 grudnia 2012r., III CZP 79/12 (OSNC 2013/6/80): „Podstawy odpowiedzialności osoby trzeciej, która uzyskała korzyść na skutek czynności uznanej w wyniku skargi pauliańskiej za bezskuteczną, wyjaśnia się dominującą teorią obligacyjną; osoba trzecia uznawana jest za materialnoprawnie zobowiązaną względem wierzyciela pauliańskiego. Jej obowiązek polega na znoszeniu egzekucji skierowanej do przedmiotu znajdującego się w jej majątku i ma źródło bezpośrednio w przepisach ustawy. Aktywuje go uwzględnienie skargi pauliańskiej, wobec czego za zbędne uważa się zgłaszanie w powództwie pauliańskim żądania nakazania osobie trzeciej znoszenia egzekucji z przedmiotu zaskarżonej czynności. Zgodnie z utrwalonym poglądem, wierzyciel pauliański, chcąc uzyskać zaspokojenie z przedmiotu, który wszedł do majątku osoby trzeciej, powinien legitymować się tytułem wykonawczym przeciwko dłużnikowi i wyrokiem uwzględniającym powództwo pauliańskie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2005 r., V CK 598/04, niepubl. oraz z dnia 7 kwietnia 2011 r., IV CSK 375/10, "Izba Cywilna" 2012, nr 1, s. 42), nie jest bowiem możliwe prowadzenie egzekucji z majątku osoby trzeciej bez uprawnień do egzekucji z majątku własnego dłużnika.

Wyrok uwzględniający powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną ma charakter kształtujący (por. wyrok z dnia 3 czerwca 1982 r., III CRN 105/82, OSNCP 1983, nr 1, poz. 14). Łącznie z tytułem wykonawczym przeciwko dłużnikowi stanowi podstawę umożliwiającą wierzycielowi sięgnięcie do znajdującego się w majątku osoby trzeciej przedmiotu, który wyszedł z majątku dłużnika w następstwie krzywdzącej czynności prawnej uznanej za bezskuteczną wobec tego wierzyciela (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2001 r., III CKN 496/00, niepubl.). Egzekucja prowadzona jest przeciwko dłużnikowi; w jej toku komornik zajmuje przedmiot należący do osoby trzeciej, który – na skutek ubezskutecznienia w stosunku do wierzyciela czynności prawnej wprowadzającej ten przedmiot do majątku tej osoby – traktowany jest w toku egzekucji tak, jakby pozostawał nadal w majątku dłużnika (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2005 r., V CK 598/04, niepubl. i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2010 r., III CSK 273/09, niepubl.). W ten sposób zapewniona jest realizacja przewidzianego w art. 532 k.c. uprawnienia wierzyciela pauliańskiego do pierwszeństwa przed wierzycielami osoby trzeciej w dochodzeniu zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły.

Wyrok uwzględniający skargę pauliańską tworzy fikcyjny stan rzeczy na potrzeby postępowania egzekucyjnego, prowadzonego przez wierzyciela przeciwko jego nierzetelnemu dłużnikowi. Fikcja polega na usunięciu dla tego wierzyciela skutków krzywdzącej czynności prawnej i otwarciu drogi do traktowania przedmiotów, zarówno tych, które wyszły z majątku dłużnika, jak i tych, które do niego nie weszły, tak jakby się w tym majątku znajdowały i mogły być objęte egzekucją skierowaną przeciwko dłużnikowi. Obowiązek znoszenia egzekucji narzucony osobie trzeciej w art. 532 k.c. dotyka także wierzycieli tej osoby, którzy – mimo, że mają podstawy do traktowania przedmiotu ubezskutecznionej czynności jako znajdującego się w majątku osoby trzeciej – w zbiegu z wierzycielem pauliańskim muszą ustąpić mu pierwszeństwa. Założeniem skargi pauliańskiej jest wyłączenie skutków czynności, która nie powinna być dokonana w uczciwym obrocie, w interesie pokrzywdzonego wierzyciela. Gdyby zaś do tej czynności nie doszło, osoba trzecia nie uzyskałaby korzyści, a jej wierzyciele nie mogliby z tej korzyści się zaspokoić, dlatego też ograniczenie uprawnień wierzycieli osoby trzeciej w wypadku, kiedy wierzyciel pauliański sięga do składnika majątku tej osoby, ustawodawca uznał za usprawiedliwione.

(...)Wyroki stwierdzające bezskuteczność zbycia prawa użytkowania wieczystego i własności budynków nie stanowią w swej prawokształtującej części tytułu egzekucyjnego w rozumieniu art. 777 k.p.c. przeciwko osobie trzeciej. Nie zmienia tego stanu nadanie im klauzuli wykonalności, zdatność egzekucyjną bowiem mają tylko zawarte w wyrokach pauliańskich orzeczenia o kosztach procesu."

Tak ugruntowany pogląd należy przyjąć, a wynika z niego, że (...) spółka z o.o. była dłużnikiem strony powodowej (...) spółki z o.o. jedynie w zakresie kosztów postępowania zasądzonych w wyroku Sądu Okręgowego w E. z dnia 4 marca 2013 r., sygn. akt I C 375/12 czyli do kwoty 8 188 zł. To, że pozwany S. K. jednocześnie z wysłaniem dłużnikowi wezwania nie przesłał do sądu właściwego do prowadzenia księgi wieczystej wniosku o dokonanie w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji mogłoby mieć ewentualnie wpływ jednie na niemożność wyegzekwowania kwoty 8 188 zł a nie kwoty dochodzonej w niniejszej sprawie na którą składa się należność główna wraz z odsetkami ustawowymi należna od dłużnika strony powodowej – Z. H..

Nie można też zgodzić się z apelującym, że na skutek wcześniejszego wezwania (...) spółka z o.o. dowiedziała się o opisanych wcześniej tytułach wykonawczych i zbyła nieruchomości objęte wyrokiem ze skargi pauliańskiej.

Wystarczy bowiem sięgnąć do treści wyroku Sądu Okręgowego w E. z dnia 4 marca 2013 r., sygn. akt I C 375/12 z którego wynika, że Z. H. i A. H. przenieśli na (...) spółkę z o.o. własność opisanych nieruchomości w zamian za objęcie przez nich szesnastu udziałów w kapitale zakładowym (...) spółki z o.o. To powiązanie dłużnika powodowej spółki (...) z (...) spółka z o.o. niemal z pewnością wyklucza by spółka w której nabył udziału o jego zadłużeniu wobec (...) spółki z o.o. dowiedziała się dopiero z pisma pozwanego S. K.. Przeczy temu choćby fakt uwzględnienia powództwa ze skargi paulińskiej wobec (...) spółka z o.o.

Reasumując stwierdzić należy, że w oparciu o tak skonstruowany wniosek o wszczęcie egzekucji, gdzie jako dłużnika wskazano (...) spółkę z o.o. także co do długu przynależnego (...) spółce z o.o. wobec S. H. nie miał możliwości pozwany S. K. podjąć skutecznych czynności co do wyegzekwowania kwoty 91 414,69 zł wraz z odsetkami, które obecnie są dochodzone jako skapitalizowane. Tak więc pozwanemu temu nie można przypisać działania niezgodnego z prawem rodzącego odpowiedzialność z art. 23 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Oznacza to równocześnie brak adekwatnego związku przyczynowego między jego działaniem a szkodą określoną na kwotę 109 061,48 zł, a więc za chybiony uznać należy także zarzut naruszenia art. 361 § 1 k.c.

Brak możliwości przypisania pozwanemu S. K. odpowiedzialności oznacza jednocześnie bezpodstawność roszczeń skierowanych przeciwko pozostałym pozwanym.

W sprawie nie doszło też do naruszenia art. 102 k.p.c. i art. 109 § 2 k.p.c.

W uzasadnieniu postanowienia z dnia 19 września 2013 r., sygn. akt I CZ 183/12 (Lex nr 1388472) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że orzekanie o kosztach procesu dokonywane jest na podstawowej zasadzie odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 98 § 1 k.p.c.) oraz uzupełniających ją zasadach kompensaty, słuszności i zawinienia (art. 100 do 104 ¹ i art. 110 k.p.c.). Przyjęcie za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania jednej z zasad uzupełniających powinno być połączone z ustaleniem, że okoliczności sprawy przemawiają za odstąpieniem od zasady ogólnej. Wskazane wyjątki nie mogą być interpretowane rozszerzająco.

W odniesieniu do zasady słuszności w art. 102 k.p.c. określone zostały przesłanki, których zaistnienie warunkuje możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążania jej w ogóle tymi kosztami. Obejmują one wystąpienie w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych, które powodują, że zasądzenie kosztów na rzecz wygrywającego przeciwnika w całości, a nawet w części, byłoby sprzeczne z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 r., V CZ 131/12, niepubl.; z dnia 16 stycznia 2013 r., II CZ 154/12, niepubl.). Zalicza się do tych "wypadków" okoliczności związane z przebiegiem postępowania, jak charakter dochodzonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, przedawnienie roszczenia, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia wsparte na obiektywnych podstawach, które jednak doznaje osłabienia w postępowaniu apelacyjnym. Do warunków leżących poza procesem należy sytuacja majątkowa i życiowa strony (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2012 r., I CZ 26/11, niepubl.).

Zakwalifikowanie konkretnego przypadku, jako "szczególnie uzasadnionego" wymaga rozważenia całokształtu okoliczności sprawy łączących się z charakterem żądania poddanego pod osąd, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego.

Zaistniała w rozpoznawanej sprawie sytuacja – przy uwzględnieniu powyższego stanowiska – przemawiała za trafnością zastosowania zasady odpowiedzialności za wynik sprawy.

Nie może też być mowy o naruszeniu art. 109 § 2 k.p.c. bowiem na rzecz pozwanych zasądzono koszty zastępstwa procesowego w minimalnych stawkach przewidzianych rozporządzeniami Ministra Sprawiedliwości obowiązującymi w dniu wniesienia pozwu.

Mając powyższe na uwadze orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c. a o kosztach zgodnie z art. 98 k.p.c., nie znajdując podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c. ze względów wcześniej podanych.

SSA Zbigniew Ducki SSA Anna Kowacz – Braun SSA Józef Wąsik