Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 21 sierpnia 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi:

I. w sprawie z wniosku J. M.:

1. ustanowił na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. na nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) obrębu B – 47, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) służebność przesyłu o obszarze oznaczonym punktami F, G, H, J, K, (...), 5040 i F, na mapie do celów prawnych sporządzonej przez geodetę uprawnionego M. C. w dniu 20 maja 2013 roku, zarejestrowanej w (...) Ośrodku Geodezji w dniu 29 maja 2013 roku pod numerem (...), polegającą na prawie do prowadzenia i korzystania z wodociągu o średnicy 200 mm oraz dostępu do wodociągu w celu usuwania awarii oraz wykonywania konserwacji, remontów i modernizacji;

2. zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. na rzecz J. M. kwotę 13 919 złotych z tytułu wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu opisanej w pkt I. ppkt 1;

3. umorzył postępowanie w zakresie przyłącza kanalizacji deszczowej (przykanalika) w części znajdującej się poza granicą projektowanej działki o numerze (...) oznaczoną kolorem czerwonym na mapie do celów prawnych sporządzonej przez geodetę uprawnionego M. C. w dniu 20 maja 2013 roku, zarejestrowanej w (...) Ośrodku Geodezji w dniu 29 maja 2013 roku pod numerem (...);

4. oddalił wniosek w pozostałej części;

II. w sprawie z wniosku B. M.:

1. ustanawił na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. na nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), obejmującej działki o numerach ewidencyjnych (...), obrębu B – 47, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) służebność przesyłu na terenie działki o numerze ewidencyjnym (...) o obszarze oznaczonym punktami 5040, 2808, K, L, M, 5040, na mapie do celów prawnych sporządzonej przez geodetę uprawnionego M. C. w dniu 20 maja 2013 roku, zarejestrowanej w (...) Ośrodku Geodezji w dniu 29 maja 2013 roku pod numerem (...), polegającą na prawie dostępu do urządzenia w postaci wodociągu o średnicy 200 mm posadowionego na nieruchomości sąsiedniej, w celu usuwania awarii oraz wykonywania konserwacji, napraw, remontów i modernizacji;

2. zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. na rzecz B. M. kwotę 3 889 złotych z tytułu wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu opisanej w pkt II. ppkt 1;

3. oddalił wniosek w pozostałej części;

III. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych:

a/ od J. M. kwotę 1306,24 złotych;

b/ od B. M. kwotę 1306,24 złotych;

c/ od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. kwotę 2612,48 złotych;

IV. ustalił, że w pozostałym zakresie każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawach wymienionych w pkt I i II.

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na ustaleniach, z których najistotniejsze przedstawiają się następująco:

J. M. jest właścicielem nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) o powierzchni 0,0516 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta o nr (...). W ewidencji gruntów działka oznaczona jest w odniesieniu do powierzchni 0,0297ha symbolem Bz (tereny rekreacyjno – wypoczynkowe), zaś co do 0,0219 ha – symbolem Ti.

B. M. jest właścicielką nieruchomości składającej się z działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...). Łączny obszar nieruchomości wynosi 0,0176 ha, w tym powierzchnia działki (...) to 0,0085ha. W ewidencji gruntów działka (...) oznaczona jest symbolem Bi - inne tereny zabudowane.

Przez teren działki nr (...) przebiega wodociąg o średnicy 200 mm oraz kanał ogólnospławny murowany wraz z przyłączem kanalizacji deszczowej (przykanalikiem) odprowadzający wody deszczowe z wpustów ulicznych znajdujących się w ul. (...). Na kanale ogólnospławnym znajduje się widoczny wywietrznik. Kanał ogólnospławny wraz ze strefą ochronną wnoszącą 5 m po obu stronach urządzenia zajmuje na terenie działki (...) obszar 263m2 oznaczony na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego w dniu 20 maja 2013r. punktami 11109, A, B, C, D, 2808, 5040, 5039,5041 i 11109. Przykanalik przebiega przez strefę ochronną kanału spławnego. (...) wraz ze strefą ochronną wynoszącą 3 m po obu stronach urządzenia zajmuje na działce (...) obszar 122 m2 oznaczony na wskazanej mapie punktami F, G, H, J, K, (...), 5040 i F. (...) ochronna wodociągu w całości zawiera się w strefie ochronnej kanału ogólnospławnego. Na terenie działki nr (...) nie znajdują się urządzenia przesyłowe, ale w części strefy ochronne urządzeń posadowionych na działce (...). (...) ochrona kanału ogólnospławnego na terenie działki (...) zajmuje 55m2 i oznaczona jest na powołanej mapie geodety uprawnionego punktami 5040, 2808, D, E, 5040, natomiast strefa ochronna wodociągu zajmuje obszar 41m2 i oznaczona jest na wymienionej mapie punktami 5040, 2808, K, L, M i 5040. (...) ochronna wodociągu w całości zawiera się w strefie ochronnej kanalizacji.

Dla terenu, na którym położone są nieruchomości należące do wnioskodawców brak jest miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ł. dla tego obszaru przyjmuje tereny dróg publicznych. Aktualny sposób użytkowania działek wnioskodawców nie jest konsekwencją lokalizacji na ich terenie urządzeń przesyłowych, ale przede wszystkim przeznaczenia terenu i wynikających z tego przeznaczenia dużych ograniczeń w możliwości trwałej zabudowy gruntu.

Przez teren działki nr (...) przebiegają liczne podziemne przewody urządzeń infrastruktury technicznej, obsługujące prawie wyłącznie sąsiednie nieruchomości. Przewody te wprowadzają pewne utrudnienia w możliwości swobodnego, alternatywnego zagospodarowania gruntu. Przez teren działki (...) przebiegają podziemne przewody urządzeń infrastruktury technicznej, obsługujące nieruchomości obce. Przewody te wprowadzają pewne utrudnienia w możliwości swobodnego, alternatywnego zagospodarowania gruntu. Na terenie obu nieruchomości znajdują się strefy ochronne różnych urządzeń przesyłowych. W przypadku, gdy strefy ochronne dwóch lub więcej różnych urządzeń przesyłowych należących do tego samego przedsiębiorcy pokrywają się częściowo lub w całości i jednocześnie, gdy ograniczenia w możliwości zagospodarowania gruntu w tych strefach ochronny są porównywalne, to na tym obszarze istnieje tylko jedna, wspólna dla tych urządzeń strefa porównywalnego oddziaływania ograniczeń. Przedsiębiorca przesyłowy współużytkuje z właścicielem nieruchomości pewien określony obszar gruntu zajęty pod strefę ochronną urządzeń przesyłowych niezależnie do tego ile urządzeń przebiega w tej strefie.

Łączna wartość służebności przesyłu związanej z przebiegiem przez teren działki (...) kanału ogólnospławnego wraz z przykanalikiem oraz wodociągu, obejmująca wszystkie ograniczenia, jakie wiążą się z powyższym, w tym czynnik utraty wartości nieruchomości oraz współkorzystanie z nieruchomości przez właściciela i przedsiębiorcę przesyłowego 44 009 zł. Łączna wartość służebności przesyłu związana z usytuowaniem strefy ochronnej urządzeń na terenie działki (...) wynosi 9 211 zł. Na terenie działki (...) udział kanalizacji w oszacowanej łącznej wartości służebności wynosi 0,573, zaś udział wodociągu wynosi 0,427. Wartość służebności przypadająca na kanalizację jest równa 5 322zł, a wartość służebności przypadająca na wodociąg wynosi 3 889 zł.

Kanał miejski ogólnospławny warz przykanalikiem biegnący m.in. przez nieruchomość wnioskodawcy został wybudowany w latach 1951 – 1953. Jego przebieg wraz przewietrznikiem i przykanalikiami do ul. (...) został ujęty na planie sytuacyjnym i wykonawczym z dnia 3 października 1951r. Kanał został objęty inwentaryzacją z dnia 1 grudnia 1959r. oraz z dnia 29 kwietnia 1961r. Przebieg urządzeń nie ulegał zmianie. (...) przebiegający przez nieruchomość wnioskodawcy został wybudowany w 1962r., był objęty inwentaryzacją z dnia 1 stycznia 1963r. W ramach modernizacji sieci wodociągowej na odcinku od ul (...) do ul. (...), odcinek wodociągu o dłużności około 34 m, biegnący przez działkę nr (...) został zlikwidowany, w jego miejsce wybudowano nowy wodociąg, co miało miejsce w okresie od sierpnia 2003r. do kwietnia 2004r. Nowy odcinek wodociągu został wybudowany na podstawie decyzji zatwierdzającej projekt budowlany ul. (...) i udzielającej pozwolenia na budowę oraz zatwierdzającej projekt zagospodarowania terenu ul. (...). Nowy odcinek wodociągu był odebrany i przyjęty do eksploatacji w dniu 22 listopada 2004r. Po wybudowaniu przedmiotowe urządzenia weszły w skład majątku przedsiębiorstwa państwowego Przedsiębiorstwa (...). Na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 maja 1990r. przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych uchwałą nr XXVII 246/91 Rady Miejskiej w Ł. z dnia 27 listopada 1991r. przedsiębiorstwo użyteczności publicznej - Przedsiębiorstwo (...) zostało zlikwidowane, utworzono Zakład (...) jako zakład budżetowy. W § 2 uchwały zastrzeżono, że zakres przedmiotowy i terytorialny działalności gospodarczej nowoutworzonego zakładu pokrywa się z zakresem przedmiotowym i terytorialnym działalności gospodarczej zlikwidowanego przedsiębiorstwa. W § 3 ust. 1 wskazano, że majątek nieruchomy i ruchomy likwidowanego przedsiębiorstwa staje się majątkiem gminy Ł.. Uchwałą Rady Miejskiej w Ł. z dnia 12 czerwca 1990r. powołano Komisję Inwentaryzacyjną, której zadaniem było sporządzenie spisu inwentaryzacyjnego, tryb przeprowadzenia inwentaryzacji mienia podlegającego komunalizacji na terenie miasta Ł. został określony w uchwale Rady Miejskiej w Ł. z dnia 8 listopada 1991r. Spis środków trwałych składników majątkowych Przedsiębiorstwa (...) został przekazany do Urzędu Miasta Ł. dnia 15 października 1990r., obejmował urządzenia wodno – kanalizacyjne. Uchwałą Rady Miejskiej w Ł. z 6 grudnia 2000r. zlikwidowano zakład budżetowy Zakład (...). W dniu 28 listopada 2006r. Miasto Ł. pokryło wkładem niepieniężnym udziały objęte w (...) sp. z o.o. w Ł. w ramach podwyższenia kapitału zakładowego spółki. W związku z tym Miasto Ł. przekazało aportem (...) sp. z o.o. m.in. szczegółowo opisane elementy infrastruktury wodno – kanalizacyjnej, maszyny i urządzenia oraz wartości niematerialne i prawne. W skład przekazanych urządzeń wchodził kolektor sanitarny i wodociąg posadowiony na nieruchomości wnioskodawcy. Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. nie jest właścicielem infrastruktury wodociągowo – kanalizacyjnej służącej do zaopatrywania w wodę i odprowadzania ścieków z terenu Miasta Ł.. (...) sp. z o.o. świadczy na rzecz Miasta Ł. odpłatną usługę, w ramach której zajmuje się eksploatacją, konserwacją i wykonuje remonty miejskiej sieci kanalizacji deszczowej. Na podstawie uchwały nr XLII/841/08 Rady Miejskiej w Ł. z dnia 22 października 2008r. powierzone zostało (...) sp. z o.o. w Ł. wykonywanie w kolejnych latach zadania własnego gminy z zakresu gospodarki komunalnej, obejmującego eksploatację, konserwację i remonty miejskiej sieci kanalizacji deszczowej i urządzeń kanalizacyjnych służących do odprowadzania wód opadowych i roztopowych oraz eksploatację, konserwację i remonty cieków naturalnych, kanałów i rowów związanych z kanalizacją deszczow.

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prawomocnym wyrokiem z dnia 26 lipca 2002r. wydanym w sprawie o ustalenie, że Skarb Państwa nabył własność nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) na podstawie dekretu z dnia 8 marca 1946r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich, na skutek skargi o wznowienie postępowania w sprawie Ns I 2324/61 uchylił postanowienie Sądu Powiatowego dla miasta Ł. w Ł. z dnia 10 sierpnia 1961r., syng. akt Ns I 2324/16 i zniósł postępowanie w tej sprawie oraz oddalił powództwo.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy zważył, że wniosek zasługuje na uwzględnienie jedynie w zakresie urządzenia przesyłowego w postaci wodociągu. Uczestnik postępowania (...) sp. z o.o. nie dysponuje uprawnieniem do korzystania z nieruchomości objętych postępowaniem w zakresie koniecznym do prawidłowej eksploatacji wodociągu. Choć urządzenie usytuowane jest jedynie na terenie działki nr (...), to jednak strefa ochronna z nim związana obejmuje też teren działki (...) i z tej przyczyny stosowna służebność winna być ustanowiona również na działce (...). Ustalając wynagrodzenie za ustanowienie służebności Sąd oparł się na opinii biegłego z zakresu szacunku nieruchomości uznając jednocześnie, że płatne jednorazowo wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, których właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem, powinno też pokryć wszystkie niedogodności, jakie w przyszłości dotkną właściciela nieruchomości obciążonej w związku z ustanowieniem służebności. Co zaś tyczy się wniosku w odniesieniu do kanału ogólnospławnego wraz z przykanalikiem Sąd I instancji skonkludował, że zasadny okazał się podniesiony w tym zakresie zarzut nabycia służebności przez zasiedzenie. Urządzenia sieci kanalizacyjnej wykorzystywane były co najmniej od 1 stycznia 1954 roku w ramach działalności przedsiębiorstwa państwowego Przedsiębiorstwa (...). W dacie wybudowania spornych urządzeń nieruchomość, na terenie której zostały posadowione, nie stanowiła własności Skarbu Państwa. Stan taki utrzymywał się nieprzerwanie przez wymagany prawem czas lat trzydziestu, co oznacza, że do nabycia przedmiotowej służebności przez zasiedzenie doszło z dniem 1 stycznia 1984 roku, gdyż do objęcia służebności w posiadanie doszło w złej wierze.

Wnioskodawcy wnieśli apelację od powyższego postanowienia co do punktu I ust. 2 w części oddalającej żądanie zasądzenia wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu ponad kwotę 13919 złotych, co do punktu I ust. 4, co do punktu II ust. 2 w części oddalającej żądanie zasądzenia wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu ponad kwotę 3889 złotych, co do punktu II ust. 3, co do punktu III lit. a i b oraz co do punktu IV.

Skarżący podnieśli następujące zarzuty:

- naruszenia art. 366 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi z dnia 26 lipca 2002 r., sygn. II C 784/00 uchylający postanowienie Sądu Powiatowego dla miasta Ł. z dnia 10 sierpnia 1961 r., sygn. Ns I 2324/61 stanowi res iudicata iż Skarb Państwa nie był ani właścicielem ani posiadaczem samoistnym przedmiotowej nieruchomości przed 1989 r. w sytuacji, gdy wyrok de facto obowiązywał od roku 1961 do 2002 r., a ponadto regulowanie stanu prawnego w trybie dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich na podstawie tzw. „przemilczenia" nie przesądzało o posiadaniu samoistnym w rozumieniu art. 336 k.c. prowadzącym do zasiedzenia nieruchomości, dlatego oparcie się na podstawie res iudicata ww. wyroku spowodowało w konsekwencji również brak ustalenia rzeczywistego stanu faktycznego oraz prawnego przez Sąd I instancji;

- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów prowadzącą do błędnego uznania, iż uczestnik wykazał spełnianie przesłanek do zasiedzenia służebności przesyłu, pomimo iż w sprawie brak było „trwałego i widocznego urządzenia" mogącego prowadzić do zasiedzenia, a ponadto do 31 stycznia 1989 r. zachodziła jedność własności państwowej, która nie mogła skutkować zasiedzeniem przedmiotowej służebności, a ponadto w sprawie bieg przedawnienia rozpoczął się dopiero od uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 26 lipca 2002 r., sygn. II C 784/00, bądź co najmniej bieg przedawnienia został przerwany;

- naruszenia art. 121 pkt 4 k.c. poprzez jego niezastosowanie pomimo, iż do dnia wydania wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 26 lipca 2002 r., sygn. II C 784/00 uchylającego postanowienie Sądu Powiatowego dla miasta Ł. z dnia 10 sierpnia 1961 r., sygn. Ns I 2324/61 wydanego na podstawie dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich Skarb Państwa był w prawnym władaniu przedmiotowej nieruchomości;

- naruszenia art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 124 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi z dnia 26 lipca 2002 r., sygn. II C 784/00 oraz postanowienie Sądu Powiatowego dla miasta Ł. z dnia 10 sierpnia 1961 r., sygn. Ns I 2324/61 przerwały bieg przedawnienia, a w konsekwencji biegł on na nowo.

W konkluzji wnioskodawcy sformułowali wniosek o zmianę zaskarżonego postanowienia i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a także zasądzenie zwrotu kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za I i II instancję.

W odpowiedzi na apelację uczestniczka postępowania wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, według norm przepisanych solidarnie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Ustalenia faktyczne, jak również ocena prawna przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przez Sąd Rejonowy, znajdują pełną akceptację Sądu Okręgowego.

Przystępując do rozważań nad poszczególnymi zarzutami apelacji, w pierwszej kolejności odnieść należało się do zarzutu naruszenia art. 366 k.p.c., którego zasadności skarżący upatrują w niewłaściwym ich zdaniem przyjęciu przez Sąd I instancji obowiązku respektowania prawomocnego wyroku tego sądu z dnia 26 lipca 2002 roku wydanego w sprawie o sygn. akt II C 784/00. Pomimo odwołania się do przepisu art. 366 k.p.c. argumentacja przytoczona na jego poparcie wskazuje, że wnioskodawcy w istocie błędnie utożsamiają wynikające z tego przepisu pojęcie powagi rzeczy osądzonej ( res iudicata ) z instytucją związania prawomocnym wyrokiem, poddaną regulacji w przepisie art. 365 § 1 k.p.c. Na tle przytoczonych unormowań zachodzi zatem potrzeba wyjaśnienia, że wynikająca z art. 365 § 1 k.p.c. moc wiążąca prawomocnego orzeczenia wyraża się przede wszystkim w tym, że orzeczenie prawomocne pociąga za sobą tę konsekwencję, że nikt nie może negować faktu istnienia orzeczenia i jego określonej treści, bez względu na to, czy był czy też nie był stroną w postępowaniu, w wyniku którego zostało wydane to orzeczenie. Żaden zatem sąd i organ nie mogą kwestionować faktu wydania orzeczenia, istnieje bowiem obowiązek poszanowania prawomocnego orzeczenia przez wszystkie sądy i organy państwowe co nie pozwala tym organom na bezpośrednią jego zmianę lub uchylenie przy okazji rozpoznawania innych spraw. Z taką sytuacją mamy właśnie do czynienia w niniejszej sprawie, w której prawomocny wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 26 lipca 2002 roku wydany w sprawie II C 784/00 przesądzający ostatecznie o tym, że Skarb Państwa nigdy nie był właścicielem nieruchomości objętych aktualnym postępowaniem wiąże nie tylko strony i sąd, który go wydał, ale także inne sądy oraz organy państwowe w myśl art. 365 § 1 k.p.c. Skarżący negując obowiązek respektowania wskazanego powyżej rozstrzygnięcia sądu usiłują prowadzić wykładnię obowiązujących w tym względzie przepisów w sposób zmierzający do nadania im innego brzmienia niż to, które wprost nadał im ustawodawca. Prawidłowości powyższego stwierdzenia w niczym nie podważa przytoczony w rozwinięciu zarzutu apelacyjnego szeroki wywód dotyczący instytucji zasiedzenia i dawności jako odrębnych sposobów nabycia własności oraz historycznego tła wejścia w życie przepisów dekretu z dnia 8 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz.U. Nr 13, poz. 87), które stanowiły podstawę dla rozstrzygnięcia przyznającego własność objętej niniejszym postępowaniem nieruchomości Skarbowi Państwa, zawartego w uchylonym przez wyrok z dnia 26 lipca 2002 roku postanowieniu Sądu Powiatowego dla miasta Ł. z dnia 10 sierpnia 1961 roku w sprawie Ns I 2324/61. Wyeksponowane przez skarżących oczywiste różnice występujące na tle funkcjonowania obu instytucji nie mają dla istoty rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie żadnego znaczenia. Decydujące znaczenie ma bowiem skutek prawny wyroku z dnia 26 lipca 2002 roku, który prowadził do wyeliminowania postanowienia z dnia 10 sierpnia 1961 roku. Podobnie, skarżący przypisują nadmierne znaczenie dla oceny stosunków własnościowych na nieruchomości temu, że postanowienie Sądu Powiatowego z dnia 10 sierpnia 1961 roku stwierdzające jej nabycie przez Skarb Państwa obowiązywało do uprawomocnienia się uchylającego je wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 26 lipca 2002 roku. W odpowiedzi na to wyrazić należy stanowcze przekonanie, że wbrew przekonaniu wnioskodawców, okoliczność, iż przez pewien okres w obrocie funkcjonowało wadliwe orzeczenie Sądu z dnia 10 sierpnia 1961 roku nie kreuje rzeczywistości prawnej odmiennej od tej ustalonej wyrokiem z dnia 26 lipca 2002 roku.

W konsekwencji powyższych rozważań za chybiony należy uznać także zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., który skarżący łączą z nieprawidłową ich zdaniem oceną Sądu I instancji dopuszczalności zasiedzenia przez Skarb Państwa służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu w zakresie kanału ogólnospławnego wraz z przykanalikiem wobec obowiązywania w okresie biegu zasiedzenia zasady jednolitej własności państwowej. Wnioskodawcy wychodząc z założenia, że do dnia 31 stycznia 1989 roku na należącej do nich obecnie nieruchomości, wykonywanie przez przedsiębiorstwo państwowe na rzecz Skarbu Państwa uprawnień związanych z eksploatacją urządzeń przesyłowych, prezentują pogląd, iż nie mogło to prowadzić do zasiedzenia służebności przebiegającej przez nieruchomość należą ówcześnie do tegoż Skarbu Państwa. Stanowisko powyższe nie zasługuje na uwzględnienie. Dla uzasadnienia tego poglądu należy się ponownie odwołać do skutków jakie wywołał wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 26 lipca 2002 roku. Skoro bowiem przesądził on fakt, że Skarb Państwa nie był nigdy właścicielem nieruchomości należącej do wnioskodawców, nie ma zatem przeszkód do rozważenia zasiedzenia na jego rzecz przebiegających w jej obrębie urządzeń przesyłowych.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ma także przeszkód do zaliczenia przez przedsiębiorcę przesyłowego od okresu posiadania służebności po dniu 31 stycznia 1989 roku okresu korzystania przed tą datą z nieruchomości przez jego poprzednika prawnego – przedsiębiorstwo państwowe w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarb Państwa. Odmienne w tym względzie stanowisko forsowane przez apelujących poparte przytoczonym przez nich orzecznictwem Sądu Najwyższego, Sąd odwoławczy w obecnym składzie nie podziela. Trzeba zgodzić się ze stanowiskiem skarżących, że orzecznictwo w tej materii nie jest jednolite. Według jednego kierunku orzecznictwa, przedsiębiorstwa państwowego nie można uznać w okresie do 1 lutego 1989 roku za posiadacza nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 291/09, M. Prawn. 2010, nr 2, s. 68 i postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 25 stycznia 2006 r., (...), Biul. SN 2006, nr 5, s. 11, z dnia 10 kwietnia 2008 r., IV CSK 21/08, z dnia 10 lipca 2008 r., III CSK 73/08, z dnia 11 grudnia 2008 r., II CSK 314/08, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2009 r., II CSK 103/09, oraz z dnia 6 września 2013 r., V CSK 440/12). Oznaczałoby to, niedopuszczalność zaliczania posiadania przez przedsiębiorstwo państwowe wykonywanego przed tą datą, do okresu potrzebnego do nabycia służebności przez zasiedzenie przez następcę prawnego tego przedsiębiorstwa, bez jego przeniesienia. Jednakże w judykaturze mniej więcej w takim samym rozmiarze reprezentowany jest pogląd, że nie ma podstaw do przyjęcia, że posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed uchyleniem art. 128 k.c. nie było posiadaniem i nie mogło prowadzić do zasiedzenia (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 31 maja 2006 r., IV CSK 149/05. z dnia 8 czerwca 2005 r., V CK 680/04, z dnia 10 maja 2013 r., I CSK 495/112, oraz wyrok siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2009 r., I CSK 333/07, OSNC-ZD 2009, nr 4, poz. 15 i postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2008 r., I CSK 171/08, OSNC 2010, nr 1, poz. 15, a także z dnia 12 stycznia 2012 r., IV CSK 183/11, i uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasady prawnej - z dnia 18 czerwca 1991 r, III CZP 38/91). Odnosząc się do tej rozbieżności, zauważyć należy, że przed wejściem w życie kodeksu cywilnego w judykaturze jednolicie przyjmowano, że podmiotem mienia państwowego jest państwo, a nie poszczególne państwowe osoby prawne (por. np. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1961 r., I CO 20/61, OSN 1962, nr 2, poz. 41 i orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 1963 r., III CR 252/63, (...) 1965, nr 1, s. 343). W uzasadnieniu tej uchwały wyjaśniono jednak, że uprawnienia przedsiębiorstwa państwowego w stosunku do przydzielonego mu mienia ogólnonarodowego określane mianem „zarządu i użytkowania, „zarządu operatywnego” lub krótko „zarządu” charakteryzują się m.in. tym, że przedsiębiorstwo państwowe, podlega wprawdzie przy wykonywaniu własności państwowej ogólnemu kierownictwu państwa, ale na zewnątrz, a więc w stosunkach z osobami trzecimi, zarządza oddanymi mu składnikami majątkowymi i czerpie z nich pożytki, tak jak czyni to właściciel. Reasumując dotychczasową część rozważań, Sąd Okręgowy w pełni podziela tę linię judykatury, która prezentuje stanowisko, że przedsiębiorstwa państwowe wykonywały posiadanie mogące doprowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej.

Nie budzi także zastrzeżeń pomimo krytycznego stanowiska skarżących konkluzja Sądu I instancji, że w zakresie kolektora ogólnospławnego wraz przykanalikiem miało miejsce korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia w rozumieniu art. 292 k.c., gdyż na powierzchni gruntu widoczny był element w postaci przewietrznika umieszczony na kolektorze. Dodać trzeba, iż urządzenie to zostało wybudowane przez korzystającego z niego, a jego usytuowanie w obrębie nieruchomości nie zmieniło się od czasu wybudowania.

Wreszcie nie wytrzymuje krytyki twierdzenie skarżących, że doszło do przerwania biegu zasiedzenia. Wnioskodawcy upatrując tego zdarzenia w wydaniu przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi wyroku z dnia 26 lipca 2002 roku zdają się nie dostrzegać, iż zasiedzenie służebności nastąpiło przed tą datą. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że budowa urządzeń kanalizacyjnych obejmujących sporny kanał ogólnospławny wraz z przykanalikiem trwała w latach 1951 – 1953. W tej sytuacji, bez ryzyka popełnienia błędu należy przyjąć jako początek biegu zasiedzenia dzień 1 stycznia 1954r., uznając, iż najpóźniej wówczas rozpoczęło się korzystanie z przedmiotowego urządzenia przesyłowego zgodnie z jego przeznaczeniem. Stan taki utrzymywał się nieprzerwanie przez wymagany prawem czas lat trzydziestu, co oznacza, że do nabycia przedmiotowej służebności przez zasiedzenie doszło z dniem 1 stycznia 1984 roku.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał, iż apelacja nie zawiera uzasadnionych zarzutów mogących podważyć stanowisko Sądu Rejonowego, a tym samym jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie art. 385 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznając, iż wszyscy uczestniczy postępowania byli w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania, a ich interesy były wspólne, gdyż zmierzały do uregulowania łączącego ich stosunku prawnego i sytuacji prawnej nieruchomości.