Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa S. W. (1)

przeciwko L. B. (1) i J. P. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 6 kwietnia 2017 r. sygn. akt VII GC 41/16

1. prostuje oczywistą omyłkę w wyroku Sądu I Instancji w ten sposób, że przed zwrotem: „zasądza od J. P. (1) …” dodaje zwrot: „uchyla wyrok zaoczny z dnia 27 stycznia 2015r. i”;

2. oddala obie apelacje;

3. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 9 963 zł (dziewięć tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt trzy złote), w tym 1 863 zł podatku od towarów i usług, tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu apelacyjnym;

4. przyznaje od Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Kielcach na rzecz radcy prawnego R. P. kwotę 6 642 zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa złote), w tym 1242 zł podatku od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanemu J. P. (1) z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Jerzy Bess SSA Jan Kremer SSA Sławomir Jamróg

I AGa 130/18

UZASADNIENIE

Powód S. W. (2) w pozwie z dnia 20 czerwca 2014 r. wniósł o zasądzenie od pozwanych J. P. (1) i L. B. (1) kwoty 214.514,41 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4 grudnia 2007 r. i zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu żądania pozwu powód wskazał, że pozwani byli członkami zarządu (...) Sp. z o.o. w K., która z tytułu robót budowlanych winna była zapłacić mu należność dochodzoną pozwem. Powód podnosił, że wyrok zasądzający z dnia 4 grudnia 2007 r. nie został wykonany wobec bezskuteczności egzekucji skierowanej przeciwko (...) Sp. z o.o. w K..

Pozwany J. P. (1) nie złożył odpowiedzi na pozew a nadto nie stawił się na rozprawę w związku z czym w dniu 27 stycznia 2015 r. zapadł wyrok zaoczny uwzględniający powództwo w całości co do należności głównej i częściowo w zakresie odsetek za opóźnienie (k. 86) jednakże nie uprawomocnił się z uwagi na skuteczne wniesienie przez pozwanego sprzeciwu. Pozwany L. B. (1) złożył odpowiedź na pozew. Obaj pozwani podnieśli jako główny zarzut przedawnienie roszczenia wywodząc w oparciu o przytoczone orzecznictwo, że skoro odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki ma charakter odszkodowawczy to termin przedawnienia roszczenia wynosi 3 lata. Powód z postanowienia komornika z dnia 19 czerwca 2008 r. dowiedział się o bezskuteczności egzekucji, w związku z tym wtedy rozpoczął się bieg terminu przedawnienia. Ponadto wskazywali, że powód nie udowodnił stanu bezskuteczności egzekucji, która nie została skierowana do całego majątku spółki a z ostrożności procesowej istnienie przesłanki egzoneracyjnej albowiem pomimo ogłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody, gdyż sytuacja finansowa i majątkowa spółki nie uległa pogorszeniu od chwili istnienia podstaw do ogłoszenia upadłości.

Wyrokiem z dnia 9 czerwca 2015 r. Sąd Okręgowy w K. VII Wydział Gospodarczy w sprawie z powództwa S. W. (1) przeciwko J. P. (1) i L. B. (1) o zapłatę uchylił wyrok zaoczny z dnia 27 stycznia 2015 r. i oddalił powództwo w całości; zasadził powoda na rzecz J. P. (1) kwotę 600 zł tytułem kosztów procesu; zasądził od powoda na rzecz L. B. (1) kwotę 3.617 zł: zasądził od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego wK.) na rzecz r. pr. H. C. pełnomocnika powoda z urzędu kwotę 3.600zł tytułem wynagrodzenia; nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa.

Postanowieniem z dnia 20 sierpnia 2015 r. Sąd Okręgowy w K. VII Wydział Gospodarczy w uwzględnieniu zażalenia J. P. (1) na postanowienie zawarte w punkcie II wyroku z dnia 9 czerwca 2015 r. uchylił zaskarżone postanowienie i zasądził od S. W. (1) na rzecz J. P. (1) kwotę 8.856 zł brutto tytułem zwrotu kosztów procesu oraz zasądził od S. W. (1) na rzecz J. P. (1) kwotę 422zł kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kwotę 369 zł brutto kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powoda przedawniło się.

Wyrokiem z dnia 9 grudnia 2015 r. Sąd Apelacyjny w K. na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego wK.9 czerwca 2015 r. sygn. akt VII GC 152/14 uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu wK.do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2017 r. po ponownym rozpoznaniu sprawy uwzględnił powództwo po ustaleniu, że :

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2007 r. Sąd Okręgowy wK.zasadził od (...) Sp. z o.o. w K. na rzecz S. W. (1) kwotę 214.514,41 zł za roboty budowlane wykonywane w K. pod koniec lat 90-tych ( wyrok, sygn. akt VII GC 103/07 ). (...) Sp. z o.o. w K. przestała prowadzić działalność gospodarczą w 2001roku, zamknęła swoje biuro przy (...) w K., jej wierzytelność z tytułu robót wykonywanych w K. została zajęta przez Komornika Sądowego na poczet wynagrodzenia podwykonawców robót, ostatni dokument rozliczeniowy w ZUS złożyła w 1999 r.

W 2000 roku powód rozmawiał z J. P. (1) o zapłacie, który powiedział, że może spieniężyć swoje działki, ale ponieważ powód zażądał wystawienia czeku in blanco, dalsze rozmowy i kontakty urwały się. Powód złożył do prokuratury zawiadomienie o popełnieniu przez J. P. (1) na jego szkodę przestępstwa oszustwa ale sprawa została umorzona. W lutym 2008 r. powód złożył wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko (...) Sp. z o.o. w K., w toku której Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w K. ustalił, że dłużnik (...) Sp. z o.o. w K., nie posiada majątku, od wielu lat nie prowadzi działalności gospodarczej, nie jest znany jego numer bankowy a wierzyciel powiadomiony o tym nie złożył dalszych wniosków. W następstwie tych okoliczności Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w K.postanowieniem z dnia 19 czerwca 2008 r. umorzył postępowanie egzekucyjne w całości. Pomimo wezwań pozwanych do zapłaty pozwani nie uregulowali należności dochodzonych pozwem.

Sąd Okręgowy dopuścił dowód: z dokumentów znajdujących w aktach sprawy, także w aktach VI GC 103/07 Sądu Okręgowego w K. VII Wydział Gospodarczy, z dokumentów znajdujących w aktach sprawy Km 202/08 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w K., a także z dokumentów znajdujących w aktach I AGa 1735/05 Apelacyjnego w K..

Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo przyjmując, że zostało udowodnione i zasadne.

W ocenie Sądu Okręgowego roszczenie powoda jest w pełni udokumentowane załączonymi do pozwu dokumentami a co za tym idzie udowodnione. Niesporna okazała także okoliczność braku skutecznego złożenia przez któregokolwiek z pozwanych wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (...). Bezspornym i niewątpliwym w niniejszej sprawie jest to, że wniosku o ogłoszenie upadłości żaden z pozwanych nie złożył.

Pozwani podnieśli zarzut przedawnienia roszczenia oraz zakwestionowali również powstanie szkody w związku z ewentualnym niezgłoszeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.

Istota sporu sprowadzała do ustalenia czy skuteczny jest zarzut przedawnienia roszczenia oraz czy pozwani mieli świadomość istnienia sytuacji, w której aktualizował się obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość spółki, ale bezpodstawnie albo w zamiarze ewentualnym zaniechali dokonania tej czynności.

W ocenie Sądu Okręgowego z zaoferowanego materiału dowodowego w niniejszej sprawie wynika jednoznacznie, że pozwani jako członkowie zarządu spółki (...) mieli orientację i wiedzę co do stanu finansów spółki, co m.in. doprowadziło do prawomocnego uwzględnienia powództwa K. C. przeciwko J. P. (1) i L. B. (1) wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 12 kwietnia 2005 r., sygn. akt I C 447/03/05 opartego o przepis art. 299 §1 k.s.h. Ustalenia faktyczne poczynione w sprawie sygn. akt I C 447/03/05 przez Sąd Okręgowy w K. są zbieżne z ustaleniami Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie i pozwalają przyjąć, że odpowiedzialność na podstawie przepisu art. 299 §1 k.s.h. pozwanych co do zasady nie budzi wątpliwości.

Zgodnie z treścią art. 299 § 1 ksh w wypadku gdy egzekucja przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Wierzyciel dochodzący na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. od członków zarządu swych nie wyegzekwowanych roszczeń względem spółki korzysta ustawowego domniemania szkody i musi wykazać jedynie fakt bezskuteczności egzekucji w stosunku do spółki (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2005 r. V CK 129/05, LEX 387732). Ustalenie przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2007r. II CSK 417/06 LEX 355345). W niniejszej sprawie postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce zostało postanowieniem Komornika Sądowego umorzone ze względu na bezskuteczność egzekucji wobec spółki. W tej sytuacji należy uznać, iż powód wykazał podstawę swojego roszczenia. Odpowiedzialności na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. członkowie zarządu spółki podlegają od chwili ich powołania do zarządu. W przypadku gdy skład zarządu spółki zmieni się, odpowiedzialność na zasadach określonych w art. 299 ksh ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2007 r. w sprawie IV CSK 370/06, OSNC-ZD 2008/1/18)

W niniejszej sprawie jak wynika z odpisu KRS pozwani byli członkami zarządu (...) Spółki z o. o. w K. w dacie zaciągania zobowiązania jaki w dacie rozpoznania niniejszego sporu. Wskazać w tym miejscu należy, iż członek zarządu spółki z odpowiedzialnością może uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki w przypadkach określonych w treści art. 299 § 2 ksh mianowicie: jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody. Ciężar wykazania powyższych okoliczności spoczywa w każdym przypadku na pozwanych.

W niniejszej sprawie pozwani w żadnej mierze nie wykazali powyższych przesłanek, na podstawie których mogliby uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Samodzielne zaś szukanie takich dowodów nie jest rzeczą Sądu. Postępowanie w sprawach gospodarczych cechuje się rygoryzmem a przejawem tego rygoryzmu jest nałożenie na strony postępowania

Odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. , którą przewiduje art. 299 k.s.h., ma charakter odszkodowawczy. Musi zatem istnieć szkoda, rozumiana jako uszczerbek w majątku wierzyciela, który nie może się zaspokoić z majątku spółki, wina członków zarządu, którzy doprowadzili do takiego stanu oraz związek przyczynowy pomiędzy tak rozumianą szkodą, a ich zachowaniem. Przy czym, okoliczności te objęte są ustawowym domniemaniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2005r. w sprawie VCK 719/04, LEX nr 52455, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005r. w sprawie III CK 678/04, LEX 177213). Odpowiedzialność członków zarządu z art. 299 k.s.h, jest to odpowiedzialność subsydiarna, gdyż uzupełnia ona odpowiedzialność samej spółki jako osoby prawnej w ten sposób, że gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, dopiero wówczas można sięgnąć do majątku członków zarządu. Posiłkowy charakter odpowiedzialności oznacza też, że nie można zaspokoić się z majątku członków zarządu, jeżeli nie wykorzystano drogi sięgnięcia do majątku spółki i egzekucja w rzeczywistości nie była bezskuteczna (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 16 grudnia 2003 r. w sprawie I ACa 681/03, OSAB 2004, nr 1, poz. 16, oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 1999 r., w sprawie III CZP 10/99, OSNC 1999, nr 12, póz. 203). Przesłanką odpowiedzialności ustanowionej w art. 299 § l k.s.h., której ciężar dowodu spoczywa na wierzycielu spółki są: istnienie w czasie, kiedy dana osoba była członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, określonego zobowiązania tej spółki, stwierdzonego w tym czasie lub później tytułem egzekucyjnym (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15.06.1999r., III CZP 10.99, OSNC 1999r., nr. 12, poz. 203 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.09.1999r., II CKN 608/98, OSNC 2000, nr. 4, poz. 67) oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce. Pozwanych członków zarządu zatem obciąża natomiast, jeżeli chcą się uwolnić od tej odpowiedzialności, ciężar dowodu zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcia postępowania układowego we właściwym czasie (czy też nieistnienia w ogóle podstaw do zgłoszenia takiego wniosku w okresie pełnienia funkcji członka zarządu) albo nie zawinienia nie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcia postępowania układowego bądź nie poniesienia przez wierzyciela szkody wskutek spóźnionego wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego. Bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce jest warunkiem odpowiedzialności członków zarządu. Oznacza to, że nie zaspokojono roszczeń w postępowaniu wszczętym i prowadzonym według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w Kodeksie postępowania cywilnego. Egzekucja jest bezskuteczna, gdy odnosi się do jakiegokolwiek elementu majątku spółki, a nie całej jego masy. Wierzyciel w związku z tym musi wykazać się skutecznością wskazania odpowiednich składników majątkowych, z których może się zaspokoić. Nie ma potrzeby wykazywać, że wierzyciel wykorzystał wszystkie sposoby egzekucji, bo wystarczy tylko jeden. Za bezskuteczną egzekucję należy uznać dwa wypadki określone w art.13 ust. 1 i ust. 2 Prawa upadłościowego i naprawczego. Art.13 ust. 1 dotyczy oddalenia przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. Zgodnie z wyrokiem SN z dnia28 stycznia 2004 r. (IV CK 176/02, Wokanda 2004, nr 9, poz.7) roszczenie wierzyciela przeciwko członkom zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 298 k.h., obecnie art. 299 k.s.h.) ulega przedawnieniu w terminie określonym w art. 442 §1 k.c. Oznacza to poddanie tego roszczenia trzyletniemu terminowi przedawnienia, rozpoczynającemu swój bieg w zasadzie od dnia bezskuteczności egzekucji wierzytelności objętej prawomocnym tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce, z reguły bowiem już wtedy, gdy egzekucja tej wierzytelności okaże się bezskuteczna, wierzyciele spółki dowiadują się o szkodzie i osobie odpowiedzialnej do jej naprawienia. Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego na okoliczność ustalenia czasu właściwego dla złożenia przez pozwanych jako członków zarządu o ogłoszenie upadłości lub otwarcia (...) Sp. z o. o. w K., oraz na okoliczność ustalenia potencjalnej możliwości zaspokojenia roszczeń powoda we właściwym czasie przy uwzględnieniu wszystkich zobowiązań spółki i całego a okoliczność kwoty jaka mogłaby przypaść powodowi w podziale funduszy masy upadłości Spółki z uwzględnieniem kosztów postępowania upadłościowego. W okolicznościach niniejszego sporu wobec braku udostępnienia biegłemu sądowemu przez pozwanych dokumentów spółki i bezskutecznych poszukiwań przez biegłego dokumentów źródłowych w KRS, opinia nie została sporządzona biegłego sądowego. Takiej sytuacji Sąd Okręgowy w oparciu o tak przedłożone przez strony dowody ustalił i przyjął, iż egzekucja wierzytelności wobec (...) Spółki z o. o. okazała się bezskuteczna a powód w toku procesu skutecznie wykazał, że pomimo wezwań do zapłaty jego wierzytelność nie została w żadnym zakresie zaspokojona. W świetle zaoferowanego materiału dowodowego poczynione ustalenia Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie dają wszelkie uzasadnione podstawy przyjąć, że odpowiedzialność pozwanych co do zasady nie budzi wątpliwości. W toku procesu powód podnosił, iż pozwani jako członkowie zarządu (...) Sp. z o.o. dopuścili się występku, gdyż pomimo niewypłacalności spółki w 1999 r., nie złożyli wniosku o ogłoszenie jej upadłości co oznacza, poddanie roszczenia powoda pod 20-letni termin przedawnienia. Odnosząc się do zarzutu przedawnienia roszczenia podniesionego przez pozwanych należy w pierwszej kolejności ustalić, czy zachowanie pozwanych jako członków zarządu spółki wyczerpywało znamion czynu zabronionego określonego w przepisie art. 586 k.s.h. Z materiału dowodowego wynika w sposób oczywisty, że pozwani nie zgłosili wniosku o upadłość spółki a wręcz fakt ten przyznali. Czyn zabroniony określony w art. 586 k.s.h. należy do przestępstw tzw. abstrakcyjnego zagrożenia, co powoduje, że rozpoznanie jego znamion wymaga jedynie działania jakie sprawca miał obowiązek podjąć. Przepis art. 586 k.s.h. sankcjonuje niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w każdej sytuacji, gdy zachodzą do tego podstawy. Nie zwalnia od odpowiedzialności na podstawie art. 586 k.s.h. sytuacja, gdy osoba zobowiązana do złożenia wniosku nie złoży go, gdy twierdzi iż zachodzi jedna z sytuacji, które zobowiązują bądź uprawniają sąd upadłościowy do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Członek zarządu spółki z o.o. nie jest uprawniony do samodzielnej oceny, czy zachodzą przesłanki do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji wskazanych w art. 12 ust. 1 p.u.n. i art. 13 ust, 1 i 2 p.u.n. Wskazać przy tym należy, iż brak skazania za popełnienie występku z art. 586 k.s.h. nie wyklucza uznania zachowania pozwanych jako członków zarządu za przestępstwo z art. 586 k.s.h. Do znamion tego przestępstwa nie należy skutek w postaci szkody (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2013 r. III KK 117/2012. Zważyć należy, iż odpowiedzialność członków zarządu ma charakter deliktowy w związku z czym kwestię przedawnienia roszczeń z tego tytułu normuje art. 442 ¹k.c, stanowiący, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem dozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, a jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie ulega przedawnieniu z upływem dwudziestu lat od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się i szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia (por. uchwalę 7 sędziów SN z dnia 7 listopada 2008r., III CZP 72/08). W wyroku z dnia 31 stycznia 2007r., II CSK 417/08) Sąd Najwyższy wskazał, że termin przedawnienia rozpoczyna bieg od momentu uzyskania przez wierzyciela spółki świadomości, że wyegzekwowanie długu spółki jest niemożliwe, co w zasadzie następuje w dniu stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. Zdaniem Sądu Okręgowego w okolicznościach niniejszego sporu działanie pozwany ewidentnie stanowiło znamiona występku określonego w przepisie art. 586 k.s.h., co powoduje, że do okresu przedawnienia roszczenia powoda wobec pozwanych ma zastosowanie art. 442 ¹§ 2 kodeksu cywilnego.

W okolicznościach gdy powód był zapewniany przez pozwanych o tym ,że jego roszczenie zostanie przez nich uregulowane, to w takiej sytuacji zgłoszony przez nich zarzut przedawnienia roszczenia w ocenie Sądu Okręgowego został uznany za nieskuteczny, gdyż w pełni przemawiają za tym okoliczności wymienione w art. 5 k. c, albowiem były podstawy do ocen, że podniesienie tego zarzutu nie jest wykonywaniem lecz nadużyciem prawa podmiotowego lecz nadużyciem prawa podmiotowego przez pozwanych.

Z tych też względów, mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku, oddalając powództwo w pozostałej części dotyczącej jedynie początkowej daty naliczania ustawowych odsetek w stosunku do pozwanego L. B. (1).

Wymagalność roszczenia należy więc określić zgodnie z art. 455 k.c., a zatem niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania i dopiero od dnia wymagalności świadczenia wierzyciel, zgodnie z art. 481 k.c. może żądać odsetek za opóźnienie w jego spełnieniu. Orzeczenie odnośnie zasądzonych ustawowych odsetek znajduje oparcie w art. 481 §1 i §2 k.c.

O kosztach procesu stosownie do rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 §1 i §3 k.p.c. w związku z art. 3 ust. 2 pkt 1, art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010r. Nr 90, poz. 594 ze zm.), § 6 ust 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) i art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 225, poz. 1635 z póź. zm.). Na poniesione przez powoda koszty procesu w wysokości 1.726,00zł składają się opłaty sądowej od pozwu.

O kosztach sądowych stosownie do rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy orzekł art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2016r. poz. 623). Wyrok ten zaskarżyli apelacjami obaj pozwani. Pozwani w apelacjach wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości w stosunku do każdego z pozwanych.

Pozwany J. P. (1) zarzucił naruszenie wskazanych poniżej przepisów, a to art. 299 § 1 k.s.h. przez jego zastosowanie pomimo nie wykazania przez powoda bezskuteczności egzekucji; wskazanego przepisu w zw. z art. 442 ¹ k.c. przez przyjęcie, że określa on termin przedawnienia roszczenia wobec powoda pomimo tego, że nie może on mieć zastosowania do roszczeń z art. 299 k.s.h., gdyż ich podstawą jest bezskuteczność egzekucji, a nie szkoda; zgromadzony materiał nie daje podstaw do przypisania pozwanemu odpowiedzialności z art. 586 k.s.h. w szczególności winy umyślnej niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości; jak też, że powód przez nie zgłoszenie wniosku o upadłość przez pozwanego poniósł szkodę i w jakiej wysokości; odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. ma charakter quasi gwarancyjny a nie deliktowy; a nadto ustała karalność z art. 586 k.s.h. ; nie wykazano także ponoszenia winy za niezłożenie w wniosku o upadłość przez pozwanego; a także naruszono zasadę domniemania niewinności z art. 5 § 1 k.p.k.

Pozwany zarzucił także naruszenie art. 118 k.c. względnie 442 ¹ § 1 k.c. przez nie przyjęcie że roszczenie powoda uległo przedawnieniu w terminie 3 lat od dnia w którym dowiedział się o bezskuteczności egzekucji z majątku spółki ; naruszenie art. 101 § 1 pkt 4 k.k. przez nie uwzględnienie że doszło do ustania karalności ewentualnego czynu zabronionego; a także sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego przez przyjęcie, że powód wykazał bezskuteczność egzekucji z całego majątku Spółki. A pozwany popełnił czyn zabroniony z art. 586 k.s.h.

Pozwany L. B. (1) zarzucił naruszenie art. 442 ¹§ 2 k.c. w zw. z art. 586 k.s.h. przez ich nieprawidłowe zastosowanie i uznanie, że roszczenie powoda wynika z popełnienie przez pozwanego występku z w/w przepisu; naruszenie art. 4 § 2 k.k. przez jego nie zastosowanie, przepis art. 586 k.s.h. wszedł w życie 1 stycznia 2001 r., a działania pozwanego mogły być popełnione przed tą datą; naruszenie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 101 § 1 pkt 5 k.p.k. i art. 586 k.s.h. w zw. z art. 442 ¹ § 1 k.c. przez nie uwzględnienie braku możliwości ścigania pozwanego i przedawnienie karalności tego występku, błędne przyjęcie jego popełnienia przez przyjęcie, że pozwany miał możliwość zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości; naruszenie 586 k.s.h. – brak ustalenia i wykazania kiedy wystąpiły przesłanki złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki; pozwany nie posiadając samodzielnej reprezentacji spółki nie miał możliwości skutecznego zgłoszenia wniosku o upadłość a tym samym nie zasadnie przyjęto solidarną odpowiedzialność pozwanego ze spółką, ponadto złożył wniosek o upadłość; dodatkowo majątek spółki nie pozwoliłby na zaspokojenie powoda, który nie wykazał bezskuteczności egzekucji. Pozwany zarzucił także naruszenie art. 5 k.c. przez jego zastosowanie i uznanie za nieskuteczny zarzut przedawnienia, jak też art. 5 § 1 i 2 k.p.k. przez ich nie zastosowanie gdy materiał w sprawie nie pozwalał na uznanie pozwanego za winnego czynu z art. 586 wobec jej nie udowodnienia; naruszenie art. 6 k.c. poprzez błędne przyjęcie rozkładu ciężaru dowodu , co do wykazania niezgłoszenie ogłoszenia upadłości; art. 455 k.c. przez nieprawidłowe zastosowanie i zasądzenie na rzecz powoda odsetek ustawowych , gdy nie było podstaw do ich uwzględnienia wobec zasądzenia w wyroku z 2007 r. w stosunku do spółki należności bez odsetek; naruszenie prawa procesowego a to art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z § 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych …( Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm. ), przez ich nieprawidłowe zastosowanie i zasądzenie kosztów pomocy prawnej z urzędu w niewłaściwej wysokości i ich nie uzasadnienie, nie zniesienie kosztów postępowania w sytuacji oddalenia w części powództwa co do odsetek i z konsekwencji nie zastosowanie art. 100 k.p.c.; naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznie z zebranym materiałem dowodowym z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów szczególności bez przeprowadzenia postępowania dowodowego w zakresie ustalenia bezskuteczności egzekucji z majątku (...) sp. z o.o. w zakresie szkody poniesionej przez powoda w związku z ewentualnym nie złożeniem przez pozwanego wniosku o ogłoszenie upadłości oraz ustalenia czy i kiedy wystąpiły warunki uzasadniające złożenie wniosku; nie ustalenie że pozwany nie zgłosił wniosku o ogłoszenie upadłości gdy złożył taki wniosek w dniu 1 czerwca 2001 r. ( V U 44/01 SR K. ), o czym sąd okręgowy powinien posiadać wiedzę z urzędu; nie ustalenie przesłanek dla upadłości Spółki jak i nie ustalenie ich ram czasowych, a ustalenie odpowiedzialności z art. 586 k.s.h.; przyjęcie odpowiedzialności pozwanego z art. 299 k.s.h. na podstawie ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie S.O. w K. ( I C 447/03/05 ), podczas gdy było to niedopuszczalne a Sąd zobowiązany był poczynić własne ustalenia na podstawie materiału dowodowego zebranego w tej sprawie; nie dokonano ustalenia czy pozwany miał świadomość istnienia sytuacji w której materializował się jego obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość spółki, pominięcie, ze sprawami spółki zajmował się p. P., a pozwany nie miał wglądu w jej dokumentację, nie znał jej sytuacji finansowej i zobowiązania w stosunku do powoda; naruszenie art. 328 k.p.c. przez nie wskazanie podstawy faktycznej wyroku, oceny dowodów i wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku; błędne ustalenie faktyczne dotyczące nie złożenia wniosku o upadłość skoro pozwany to uczynił w 2001 r., ustalenie, że miał wiedzę o sytuacji finansowej spółki i świadomość istnienia sytuacji aktualizującej obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość. W konsekwencji wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w stosunku do niego, przy zasądzeniu kosztów.

Powód w odpowiedziach na apelacje pozwanych wniósł o ich oddalenie i zasądzenie kosztów. Wskazał na uchwałę Sądu Najwyższego z 7 listopada 2008 r. III CZP 72/08 i istnienie przesłanek dla przyjęcia braku przedawnienia oraz fakt nie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości jako bezsporny. Ponadto odniósł się do art. 586 k.s.h. i art. 101 § 1 pkt 4 k.k. oraz wskazał na brak staranności działania pozwanych w związku z nie składaniem sprawozdań i nie przerejestrowaniem spółki. Ponadto wskazał na spóźnione zgłoszenie dowodu z art. V U 44/01 S R w K., nie podnoszenie tej okoliczności – zgłoszenia wniosku o upadłość w sądzie I instancji. Odniósł się do art. 299 k.s.h. i wiedzy pozwanych o nie wypłacalności spółki.

Pozwany J. P. (1) złożył odpowiedź na apelację pozwanego L. B. (1) wnosząc o uwzględnienie wniosków korzystnych także dla niego, a nadto zakwestionował brak możliwości L. B. wglądu w dokumenty Spółki, ponadto dokumenty w późniejszym czasie zabezpieczyła prokuratura. Podniósł, że pełnomocnikowi z urzędu należne są zasądzone koszty i w tym zakresie określił zarzuty apelacji jako złośliwość a nadto pozwany nie ma gravamen w tym zakresie, wskazał na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 25vczerwca 2009 r. III CZP 36/09 i szereg dalszych orzeczeń.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacje pozwanych nie są zasadne.

Przed przystąpieniem do rozpoznania zarzutów obu apelacji, wobec ich rozbudowania i sposobu ujęcia, Sąd Apelacyjny odwołuje się do orzeczenia dotyczącego zakresu koniecznego odniesienia się do nich określonego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 września 2017 r. I PK 264/16w którym stwierdził, że „1. Wynikający z art. 378 § 1 k.p.c. obowiązek sądu drugiej instancji oznacza w szczególności nakaz wzięcia pod uwagę i rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków, w tym wniosków dowodowych, których sąd ten nie musi uwzględnić, ale ma obowiązek się do nich odnieść w uzasadnieniu orzeczenia. Warto przy tym zauważyć, że obowiązek ten nie oznacza konieczności osobnego omówienia przez sąd w uzasadnieniu wyroku każdego argumentu podniesionego w apelacji, wystarczające jest bowiem odniesienie się do sformułowanych w apelacji zarzutów i wniosków w sposób wskazujący na to, że zostały one przez sąd drugiej instancji w całości rozważone przed wydaniem orzeczenia.

2. Zakres kognicji sądu jest wyznaczony treścią pozwu (żądaniem i okolicznościami faktycznymi stanowiącymi jej podłoże), a także przytoczeniami faktycznymi i dowodami przedstawionymi w toku postępowania zgodnie z obowiązującym modelem koncentracji materiału procesowego. Zatem, nie tylko samo sformułowanie roszczenia określa istotę roszczenia, ale również sposób określenia jego faktycznych podstaw i istoty żądania”. (LEX nr 2420345 ).

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne i wywody prawne Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne. Poczynione ustalenia faktyczne oparte są na dokumentach i zeznaniach stron w tym pozwanego L. B., a w części dotyczącej zeznań powoda także z odniesieniem do okoliczności opartych na dokumentach nie kwestionowanych. Ponadto sprawa była rozpoznawana po uchyleniu orzeczenia i Sąd II instancji odniósł się do okoliczności sprawy.

Apelacja J. P. (1) zarzuca jedynie naruszenia prawa materialnego i sprzeczność ustaleń sądu z zebranym materiałem dowodowym odnośnie wykazania bezskuteczności egzekucji z całego majątku Spółki i przyjęcie popełnienia czynu zabronionego, do których to zarzutów Sąd odniesie się poniżej. W tym stanie rzeczy w odniesieniu do pozwanego J. P. (1) wiążący jest stan faktyczny ustalony przez Sąd I instancji.

Pozwany L. B. (1) zarzucił naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd dokonując oceny wiarygodność i mocy dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału naruszył granice swobodnej oceny dowodów zakreśloną przez przepisy prawa procesowego. Ocena ta ma charakter aposterioryczny, gdyż odnosi się do wszystkich dowodów przeprowadzonych zgodnie z obowiązującymi przepisami proceduralnymi.

Przepisy te wskazują na kryteria dokonywanej oceny a są nimi zasady doświadczenia życiowego, reguły logicznego myślenia przy odniesieniu się do każdego dowodu z osobna, jak też całościowej oceny zebranych dowodów. Selekcja dowodów uzależniona jest od ich wiarygodności. Ponadto uwzględnić należy czynnik określany jako ideologiczny inaczej psychologiczny odnoszący się do indywidualnej wiedzy sędziego orzekającego w sprawie. ( por. szerzej np. H. Dolecki Komentarz kodeks postępowania cywilnego pod red. H. Doleckiego i T. Wiśniewskiego s.838 i n. ).

Dlatego też zarzut obrazy art. 233 § 1 k.p.c. można sformułować skutecznie tylko wówczas, gdy sąd oceniając wiarygodność oraz moc przeprowadzonych dowodów uchybił przesłankom wskazanym w tym przepisie. Skuteczne postawienie zarzutu poczynienia błędnych ustaleń oraz naruszenia przez sąd zasady swobodnej oceny dowodów wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął to sąd doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Taka ocena, dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a nadto winna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość.

Powyższe odnosi się także do zarzutu sprzeczności ustaleń z zebranym materiałem dowodowym, gdyż prawidłowa ocena dowodów prowadzi do takich ustaleń, przedmiotem odrębnych rozważań może być ocena konsekwencji prawnych wynikających z powyższego.

Konkretyzując rozważania Sąd Apelacyjny stwierdza, że zarzuty naruszenia prawa procesowego przez pozwanego L. B., w szczególności naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. są wewnętrznie sprzeczne. Pozwany zarzuca, że Sąd nie ustalił zgłoszenia wniosku o upadłość przez pozwanego, by następnie stwierdzić, że Sąd nie ustalił ram czasowych dla wystąpienia z takim wnioskiem, a w kolejnym zarzucie podniósł, że Sąd błędnie ustalił że pozwany miał wiedzę o sytuacji finansowej spółki i świadomość istnienia sytuacji materializującej obowiązek wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Zarzut braku świadomości stanu finansowego Spółki i istnienia sytuacji uzasadniającej zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości pozostaje w sprzeczności z twierdzeniem o zgłoszeniu wniosku w dniu 1 czerwca 2001 r. Zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości uzasadnia przyjęcie, że pozwany znał sytuację finansową Spółki, jak i wiedział, miał świadomość spełnienia się przesłanek dla wniesienia o ogłoszenie upadłości. Wniosek taki wynika z czynności podjętych przez pozwanego L. B.. Podzielenie w tym zakresie zarzutów pozwanego musiałoby prowadzić do przyjęcia, że zgłosił wniosek w złej wierze bez znajomości sytuacji Spółki, a to prowadziłoby do ustalenia naruszenia co najmniej dobrych obyczajów, ale dla takiego przyjęcia brak przesłanek w związku z sumą twierdzeń pozwanego. Do wskazanych już zarzutów nawiązuje zarzut braku wyczerpującego postępowania dowodowego w szczególności w zakresie bezskuteczności egzekucji z majątku Spółki. W sprawie , po stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko Spółce przez komornika, rozkład ciężaru dowodu w wykazaniu posiadania przez Spółkę majątku obciążał pozwanych, a w postępowaniu nie wskazali żadnego majątku z którego w dacie prowadzenia egzekucji, stwierdzenia jej bezskuteczności lub po tej dacie możliwa była egzekucja przy świadomości pozwanych istnienia zobowiązania. Innymi słowy działając w imieniu Spółki nie uiścili żadnej części długu. Wystarczy wskazać, na marginesie, że dla oceny wiedzy o zobowiązaniu i jego wymagalności wystarczająca jest wiedza choćby jednego z członków zarządu.

Zarzut o wiedzy Sądu z urzędu o postępowaniu prowadzonym w innym sądzie nie jest zasadny, to pozwani byli zobowiązani do złożenia wniosku dowodowego, od czego należy odróżnić sam sposób przeprowadzenia dowodu. Pozwany mógł wykazać orzeczeniem w powoływanej sprawie przyczynę negatywnego rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości, czego nie uczynił a dodatkowo twierdził że nie miał świadomości stanu finansowego Spółki.

Przepis kodeksu spółek handlowych w art. 299 § 2 stanowi, że członek zarządu spółki może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody. Pozwani nie udowodnili, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki nastąpiło bez ich winy. Stanowisko pozwanego L. B., że drugi z pozwanych uniemożliwił złożenie wniosku nie zostało wykazane, a co istotniejsze, o ile rzeczywiście istniałaby, była to okoliczność wewnętrzna w stosunkach pomiędzy wspólnikami i jest ona prawnie rozwiązywalna. Z tego powodu zarzut apelacji odnoszący się do sprawy V U 44/01 Sądu Rejonowego wK.nie był zasadny. To pozwany nie przedłożył nawet odpisu tego orzeczenia i nie zgłosił w terminie wniosku dowodowego, z czego nie wynika by miało to wpływ na treść orzeczenia. Pozwany twierdzi, że wniosek zwrócono z przyczyn formalnych, czyli wniosek nie został skutecznie zgłoszony, a więc jest traktowany tak jakby nie był zgłoszony. Pozwani natomiast nie podjęli czynności dla uregulowania dalszego bytu Spółki ani jej likwidacji. W konsekwencji trafnie przyjął Sąd I instancji, że w sprawie nie wystąpiła przesłanka uwalniająca pozwanych od odpowiedzialności z art. 299 § 1 k.s.h. Konsekwencją tego jest solidarna ze Spółka odpowiedzialność pozwanych. Ponownie Sąd zwraca uwagę, że stan bezskuteczności egzekucji z majątku Spółki stwierdzi Komornik. Poniesienia szkody przez powoda wynika z niemożności wykonania prawomocnego orzeczenia sądu i w tym momencie dowodzenie, ze do szkody doszłoby pomimo nie zgłoszenia wniosku o upadłość obciążało pozwanych. Natomiast argumentem za przyjęciem jej wystąpienia w związku z podaną okolicznością jest odwoływanie się pozwanych do istnienia wierzytelności po stronie Spółki, skoro tak to pozwani potwierdzają, że po ich stronie istniała możliwość , ale to nie znajduje potwierdzenia w egzekucji, zapłaty powodowi. W konsekwencji wniosek o tym, że doszło do szkody w związku z nie zgłoszeniem wniosku o upadłość jest uprawniony, jak i przyjęcie nie wykazania, że powód poniósłby szkodę niezależnie od zgłoszenia wniosku. W sprawie nie było sporne, że należność powoda nie została uregulowana, w terminie, została zasądzona, a egzekucja była bezskuteczna.

Sąd Okręgowy nie czynił ustaleń na podstawie akt sprawy I C 447/03/05, a jedynie stwierdził, że „Ustalenia faktyczne poczynione w sprawie sygn. akt I C 447/03/05 przez Sąd Okręgowy wK.są zbieżne z ustaleniami Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie i pozwalają przyjąć, że odpowiedzialność na podstawie przepisu art. 299 § 1 k.s.h. pozwanych co do zasady nie budzi wątpliwości.” Rozróżnić należy dokonywanie ustaleń faktycznych od wywodów sądu. Zarzut dotyczący braku wiedzy pozwanego o sytuacji finansowej Spółki jest chybiony także z tego powodu, że członek zarządu ma obowiązek interesowania się sprawami spółki.

Lektura uzasadnienia Sądu I instancji pozwala na stwierdzenie, że Sąd wskazał dowody na których oparł ustalenia faktyczne w sprawie, dodatkowo ocena dowodów podlega uzupełnieniu przez sąd II instancji rozpoznający sprawę ponownie w granicach określonych przez k.p.c. oraz zakres i zarzuty apelacji ( zarzut do art. 328 § 2 k.p.c.).

Z powyższych przyczyn zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie był zasadny.

Pozostając przy zarzutach związanych z wynikiem procesu to pozwany nie mógł skutecznie kwestionować kosztów zastępstwa prawnego drugiego z pozwanych przyznanych w postaci wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu, natomiast koszty na rzecz pełnomocnika powoda są wynikiem złożoności sprawy i jej wyniku. Podniesienie zakresu zasądzonych odsetek nie zmienia istoty orzeczenia i wyniku sprawy. Sąd I instancji trafnie zastosował art. 98 k.p.c. przy tym rozstrzygnięciu.

Podniesione przez pozwanych zarzuty naruszenia prawa materialnego koncentrują się na ustaleniu popełnienia przez pozwanych występku z art. 586 k.s.h.

Przepis ten wszedł w życie wraz z kodeksem spółek handlowych w dniu 1 stycznia 2001 r. Z ustaleń faktycznych wynika, że w 2001 r. pozwani zlikwidowali biuro w K. a komornik zajął wierzytelność za wykonane przez Spółkę prace. W tym stanie rzeczy w 2001 r. niewątpliwie istniały okoliczności do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, co potwierdza pozwany wskazując na zgłoszenia takiego wniosku. W związku z tym po wejściu w życie k.s.h. istniał stan uzasadniający zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości i istniał on w kolejnych latach. Uwzględniając charakter występku z art. 586 k.k. skutkuje to trwaniem stanu uzasadniającego przyjęcie popełnienie występku i to z zamiarem bezpośrednim, a nie tylko ewentualnym. Skutkuje to zastosowaniem do okresu przedawnienia art. 442 ¹ § 2 k.c. Dodatkowo w dacie wejścia w życie k.s.h. istniało zobowiązanie Spółki w stosunku do powoda, a zostało ono potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu z 2007 r. Sad Najwyższy w wyroku z dnia 9 kwietnia 2015 r. V CSK 441/14 stwierdził, że „Do przedawnienia roszczeń wierzyciela przeciwko członkowi zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, któremu można przypisać popełnienie przestępstwa przewidzianego w art. 586 k.s.h. - odpowiadającemu na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. - ma zastosowanie art. 442 ¹ § 2 k.c.”, (OSNC 2016/3/38, Biul.SN 2015/8/9), a w wyroku z dnia 9 kwietnia 2015 r. V CSK 441/14 Sąd Najwyższy stwierdził:

„1. W sytuacji gdy nie było prowadzone postępowanie karne lub brak jest prawomocnego wyroku skazującego wydanego w postępowaniu karnym, w którym stwierdzono, by popełnienie przestępstwa z art. 586 k.s.h., sąd w postępowaniu cywilnym jest uprawniony do samodzielnego ocenienia, czy zachowanie sprawcy (osoby odpowiedzialnej) stanowiło przestępstwo; odnosi się to zwłaszcza do potrzeby takiego ustalenia ze względu na zarzut przedawnienia roszczeń według art. 442 ¹ k.c.

2. Dokonując oceny przez sąd cywilny, czy określone zachowanie członka zarządu spółki handlowej jest przestępstwem z art. 586 k.s.h. winno się uwzględnić przepisy prawa karnego materialnego, w tym dotyczące zamiaru sprawcy, rodzaju winy i jej stopnia.” (LEX nr 1753190 ); a z uzasadnienia wynika, że możliwe jest popełnienie występku także w zamiarze ewentualnym „wyrażającym się w uświadomieniu sobie przez niego wysokiego stopnia prawdopodobieństwa wystąpienia przesłanek zobowiązujących go do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki i niepodejmowania czynności mających temu przeciwdziałać. Wykazanie po stronie pozwanego winy umyślnej w postaci dolus eventualis także zatem wystarczało do przypisania mu popełnienia występku określonego w art. 586 k.s.h”. Analogicznie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 lipca 2014 r. II CSK 582/13( LEX nr 1504753) Ponadto przy ocenie przedawnienia warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2011 r. IV CSK 46/11 stwierdził, że „O "dowiedzeniu się o szkodzie" można mówić wtedy, gdy poszkodowany "zdaje sobie sprawę z ujemnych następstw zdarzenia wskazujących na fakt powstania szkody"; inaczej rzecz ujmując, gdy ma "świadomość doznanej szkody". Szkoda przyszła powstaje nie jednocześnie, lecz dopiero za jakiś czas po zdarzeniu powodującym powstanie szkody, jako jego konieczna konsekwencja. Dopóki tak rozumiane dowiedzenie się o szkodzie nie nastąpi, dopóty bieg przedawnienia w ogóle nie może się rozpocząć.” (LEX nr 1084557) Powyższe odnosi się także do okoliczności sprawy i zachowania pozwanych przed postępowaniem w którym pozwana była Spółka.

Okoliczności sprawy w tym twierdzenia pozwanego o złożeniu wniosku – nieskutecznie – o ogłoszenie upadłości uzasadniają przyjęcie istnienia przesłanek z w/w przepisu do obu pozwanych. W przypadku pozwanego J. P. brak zainteresowania i działań dotyczących Spółki był nawet większy. W konsekwencji zarzut przedawnienia roszczenia nie był zasadny. Podkreślić dodatkowo należy, że czyn z art. 586 k.s.h. ma charakter trwały i jego popełnienie zmaterializowało się i trwało po wejściu w życie tego przepisu. Ewentualne istnienie przesłanek przed datą wejścia w życie przepisu wobec trwania stanu uzasadniającego działanie pozwanych którzy go nie podjęli po jego wejściu w życie powoduje, że ma on zastosowanie do pozwanych. Odrębną rzeczą jest nie wykazanie wcześniejszej daty powstania odpowiedzialności przez pozwanych, brak aktywności pozwanego J. P.. Powyższe odpowiada także na dalsze zarzuty związane z przepisami kodeksu karnego; wyrok w ocenie Sądu Apelacyjnego nie narusza powołanych zasad postępowania karnego.

W apelacjach pozwani nie określili kiedy ich zdaniem doszło do ziszczenia się przesłanek ich odpowiedzialności z art. 299 k.s.h.

Ustanie karalności nie skutkuje w sferze skutków czynu w zakresie odpowiedzialności cywilnej. Popełnienie czynu skutkuje wydłużeniem czasu przedawnienia roszczenia, a ustanie karalności skutkuje w zakresie możliwości ukarania w sferze karnej, ale nie znosi faktu zaistnienia czynu.

W sprawie w pełni ma zastosowanie art. 299 § 1 i 2 k.s.h. i Sąd Okręgowy uzasadnił wypełnienie przesłanek z tego przepisu właściwie, a apelacje nie wniosły nowości skutkującej dalszym odniesieniem się obok już powyżej uczynionego do nich. Zarzut naruszenia art. 5 k.c. w kontekście dopuszczenia się czynu zabronionego, czy niedozwolonego skutkuje brakiem podstaw do zastosowania art. 5 k.c. mającego zastosowanie wyjątkowo i w sytuacjach nie naruszenia prawa przez odwołującego się do jego treści. Ponadto w sytuacji gdy pozwani odpowiedzialni za realizację zobowiązania nie spełniają świadczenia, następnie nie dopełniają obowiązków wynikających z przepisów dotyczących spółek handlowych, nie realizują orzeczenia wydanego przeciwko Spółce w której stanowią zarząd nie mogą skutecznie wnosić o zastosowanie art. 5 k.c. w zakresie terminu przedawnienia roszczenia.

Sąd Okręgowy zasadnie przyjął wskazane daty wymagalności i odsetek na podstawie powołanego przepisu.

Sąd Apelacyjny wobec uchylenia orzeczenia Sądu Okręgowego z dnia 9 czerwca 2015 r. przez Sąd Apelacyjny i nie wyrzeczenia w wyroku z dnia 6 kwietnia 2017 r. o wyroku zaocznym z urzędu orzekł o uchyleniu wyroku zaocznego z dnia 27 stycznia 2015 r. dla eliminacji ewentualnych wątpliwości, co do bytu tego orzeczenia.

Podsumowując, apelacje pozwanych nie były zasadne w związku z tym uległy oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c., a o kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 397 § 1 k.p.c.

SSA Jerzy Bess SSA Jan Kremer SSA Sławomir Jamróg