Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 sierpnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Brzozowska

po rozpoznaniu w dniu 14 sierpnia 2018 r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym

sprawy Z. E.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania Z. E.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 24 listopada 2017 r. znak (...)

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od Z. E. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Katarzyna Brzozowska

Sygn. akt VII U 981/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 listopada 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. przyznał ubezpieczonemu Z. E. prawo do emerytury od 1 października 2017 r. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art.26 ustawy emerytalnej.

Odwołanie od tej decyzji złożył ubezpieczony, wskazując, że wysokość emerytury została ustalona nieprawidłowo, bez uwzględnienia wszystkich lat pracy i osiągniętych zarobków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd ustalił, co następuje:

Z. E. w dniu 03 października 2017 r. złożył wniosek o emeryturę.

Decyzją z dnia 31 października 2017 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od 1 października 2017 r., w kwocie 1.804,88 zł.

(dowód: decyzja z 31 października 2017 r. w aktach ubezpieczeniowych)

Decyzją z dnia 24 listopada 2017 r. organ rentowy rozliczył emeryturę ubezpieczonego od 1 października 2017 r. Wysokość emerytury została ustalona z uwzględnieniem:

- kwoty składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji – 34.394,93 zł,

- kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego – 341.922,11 zł,

- średniego dalszego życia – 208,50 miesięcy.

Wysokość emerytury została ustalona na kwotę 1.804,88 zł.

(dowód: decyzja z dnia 24 listopada 2017 r. w aktach ubezpieczeniowych)

Decyzją z dnia 13 lutego 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. ustalił kapitał początkowy ubezpieczonego. Wysokość kapitału początkowego na 1 stycznia 1999 r. wyniosła 91 546,18.

(dowód: kopia decyzji z 13 lutego 2017 r. w aktach ubezpieczeniowych)

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

Okoliczności faktyczne w sprawie, w zakresie istotnym i wystarczającym zarazem dla jej rozstrzygnięcia w rozumieniu art.227 k.p.c., wynikały z dokumentów zgromadzonych w toku postępowania. Dokumentom prywatnym sąd przyznał walor wiarygodności w rozumieniu art.245 k.p.c., a dokumentom urzędowym sąd przyznał moc dowodową stosownie do art.244 k.p.c.

Rozważając zasadność odwołania w niniejszej sprawie przede wszystkim należy podkreślić, że przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja oraz wniesione od niej odwołanie (wyroki Sądu Najwyższego z 7 maja 2013 r., I UK 12/13; z 23 kwietnia 2010 r., II UK 309/09; z 18 lutego 2010 r., III UK 75/09, OSNP 2011 nr 15-16, poz. 215; postanowienie Sądu Najwyższego z 22 lutego 2012 r., II UK 275/11). Przedmiot sporu w sprawach ubezpieczeniowych determinuje w pierwszej kolejności przedmiot decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie zakres odwołania od tej decyzji (wyroki Sądu Najwyższego z 1 września 2010 r., III UK 15/10; z 9 września 2010 r., II UK 84/10, LEX nr 661518, i powołane tam orzecznictwo), ponieważ rozpoznając odwołanie od decyzji organu rentowego, sąd ubezpieczeń społecznych rozstrzyga o zasadności odwołania w granicach wyznaczonych z jednej strony zakresem samego odwołania a z drugiej przez przedmiot decyzji (wyrok Sądu Najwyższego z 9 września 2010 r., II UK 84/10). Sąd ubezpieczeń społecznych nie może wykroczyć poza przedmiot postępowania wyznaczony w pierwszym rzędzie przez przedmiot zaskarżonej decyzji, a następnie poza zakres odwołania od niej (wyrok Sądu Najwyższego z 1 września 2010 r., II UK 15/10, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14 października 2015r., III AUa 732/15).

W przedmiotowej sprawie zaskarżona decyzja dotyczyła w istocie ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego ubezpieczonego. Jej przedmiotem było rozliczenie przyznanej zaliczkowo emerytury poprzez ustalenie wysokości emerytury ubezpieczonego. Przedmiotem postępowania jest więc kwestia ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego ubezpieczonego. Taki był zakres decyzji, którą zaskarżył ubezpieczony.

Analizując tę kwestię należy wskazać, że wysokość świadczenia emerytalnego ubezpieczonego została ustalona na podstawie art.26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art.26 ust.1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Zgodnie z art.26 ust.2 ustawy emerytalnej, wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Natomiast stosownie do treści art.26 ut.3 ustawy emerytalnej, średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

Zauważyć przy tym trzeba, że art.26 ustawy systemowej nie funkcjonuje w "próżni normatywnej", ale jest jedną z wielu jednostek legislacyjnych i redakcyjnych nowego systemu zabezpieczenia emerytalnego i dlatego powinien być interpretowany z uwzględnieniem powiązanych z nim regulacji normatywnych ustawy. Emerytura obliczona na podstawie art. 26, to "równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25" (ust. 1). Z kolei kwota ustalona "w sposób określony w art. 25", to podstawa obliczenia emerytury (art. 25 ust. 1), na którą składają się kwoty "składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185" (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 marca 2017 r., III AUa 1590/16).

Natomiast podstawa obliczenia emerytury, o której mowa w art.25 ustawy emerytalnej, to kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art.40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z zaskarżonej decyzji wynika, że organ rentowy zastosował mechanizm wyliczenia wysokości emerytury, o którym mowa w art.26 ustawy emerytalnej. Organ rentowy wziął pod uwagę kwotę zaewidencjonowanych składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji oraz kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego.

W tym zakresie ubezpieczony nie podnosił w istocie żadnych zarzutów. Ubezpieczony, zobowiązany do wskazania, na czym polegają nieprawidłowości w ustaleniu wysokości składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego oraz nieprawidłowości w ustaleniu zwaloryzowanego kapitału początkowego – w tym zakresie nie podniósł żadnych zarzutów.

Zarzuty ubezpieczonego oscylują wokół kwestii związanych z okresami składkowymi i nieskładkowymi oraz wysokością wynagrodzeń. Są to jednak elementy, które nie mogą podlegać ocenie w niniejszym postępowaniu. W tym zakresie należy mieć na uwadze, że kwestie związane z okresami składkowymi i nieskładkowymi oraz wysokością wynagrodzeń mają wpływ na wysokość kapitału początkowego. Nie sposób jednak nie zauważyć, że organ rentowy w dniu 13 lutego 2017 r. wydał decyzję ustalającą wysokość kapitału początkowego ubezpieczonego. Decyzja ta nie została zaskarżona przez ubezpieczonego, a więc jest prawomocna. Podkreślenia wymaga, że sąd ubezpieczeń społecznych jest związany ostateczną decyzją, od której strona nie wniosła odwołania ani nie podważyła jej skuteczności w inny prawem przewidziany sposób (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2008 r., I UK 173/08, OSNAPiUS 2009, nr 5-6, poz.78). Sąd ubezpieczeń społecznych jest związany ostateczną decyzją organu rentowego, od której strona nie wniosła odwołania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2011 r., I UK 357/10).

Wysokość kapitału początkowego została więc ustalona przez organ rentowy prawomocną decyzją z dnia 13 lutego 2017 r. Okoliczności zatem mające wpływ na wysokość kapitału początkowego z jednej strony zostały ustalone odrębną decyzją organu rentowego, która jest prawomocna i którą sąd jest związany, z drugiej zaś - wykraczają poza przedmiot decyzji w sprawie niniejszej.

Z uwagi na to, że ubezpieczony nie kwestionował w istocie sposobu dokonania waloryzacji, a zarzuty ubezpieczonego koncentrowały się wokół kwestii związanych z okolicznościami mającymi wpływ na wysokość kapitału początkowego, brak jest podstaw do przyjęcia, by organ rentowy nieprawidłowo zwaloryzował ustaloną wysokość kapitału początkowego. Co do wysokości zaewidencjonowanych składek, ubezpieczony nie kwestionował ich wysokości.

Z tych względów, brak jest podstaw do uwzględnienia odwołania ubezpieczonego w zakresie sposobu ustalenia i wysokości świadczenia emerytalnego przez organ rentowy.

Dodatkowo jedynie można nadmienić, że do okresów składkowych został zaliczony okres od 1 listopada 1969 r. do 26 kwietnia 1970 r. Wysokość dochodu ubezpieczonego za 1969 r. – przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego – uwzględniona została w kwocie 2.838 zł, za 1970 r. – w kwocie 7.905 zł. Brak jest podstaw do przyjęcia dochodu ubezpieczonego na poziomie „średniej krajowej” za okres odbywania służby wojskowej tj. od 27 kwietnia 2017 r. do 14 kwietnia 1972 r. Zasadą jest bowiem uwzględnianie wysokości rzeczywiście uzyskanego dochodu, a jedynie w ściśle określonych sytuacjach możliwe jest przyjęcie dochodu w wysokości niebędącej rzeczywistym dochodem osoby ubezpieczonej (np. wynagrodzenie minimalne, czy tzw. wynagrodzenie zastępcze).

Odnosząc się do kwestii związanych z przyznaniem rekompensaty na podstawie art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, wskazać trzeba, że zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest na wniosek. Należy więc wraz z wnioskiem o emeryturę złożyć wniosek o przyznanie prawa do rekompensaty. Z treści wniosku o emeryturę złożonego przez ubezpieczonego nie wynika, by domagał się on ustalenia emerytury wraz z rekompensatą. Dopiero w piśmie z dnia 7 listopada 2017 r. ubezpieczony podniósł kwestię związaną z ustaleniem wysokości emerytury z uwzględnieniem rekompensaty. Pismo ubezpieczonego dotyczy wprawdzie wykonywania pracy w warunkach szczególnych i przyznania dodatku, jednakże można uznać, że dotyczy to rekompensaty.

Zgodnie z art.23 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art.173 i art.174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Należy mieć na względzie, że zgodnie z art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Przepis ten przewiduje więc przesłankę pozytywną, która musi być spełniona dla przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast przepis art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych przewiduje przesłankę negatywną, tj. okoliczność, które wystąpienie sprawia, że rekompensata nie przysługuje. Zgodnie z art.21 ust2 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Dla nabycia więc rekompensaty konieczne jest spełnienie warunku określonego w art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych oraz niewystąpienie okoliczności, o której mowa w art.21 ust.2 tejże ustawy. Dopiero łącznie oba te elementy przesądzają o prawie do rekompensaty.

Nieco niezręczne sformułowanie art.21 ust. 2 wymaga doprecyzowania, iż jego istota sprowadza się nie do nabycia jakiejkolwiek emerytury na podstawie wspomnianej ustawy, lecz nabycia emerytury wcześniejszej, a zatem w obniżonym wieku emerytalnym (por. w tym zakresie wyroki Sądów Apelacyjnych w Warszawie z 22 września 2017 r., III AUa 529/16; w Gdańsku - z 5 maja 2017 r. III AUa 2047/16 LEX nr 2348605; w Gdańsku z 17 grudnia 2015 r. III AUa 717/15; w Łodzi z 14 grudnia 2015 r. III AUa 1070/15).

Podsumowując więc, stwierdzić trzeba, że w świetle art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych przesłankami nabycia prawa do rekompensaty jest:

1. nienabycie prawa do emerytury pomostowej (z powodu nieuznania pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych);

2. osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 16 stycznia 2018 r., III AUa 673/17).

W przedmiotowej sprawie ubezpieczony nie wykazał, by nie uzyskał prawa do emerytury pomostowej z uwagi na nie nieuznanie wykonywanej przez niego pracy za pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu art.1 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Ubezpieczony nie wykazał także, by wykonywał pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - przez okres 15 lat. Wbrew stanowisku ubezpieczonego do okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych nie może zostać zaliczony okres prowadzenia działalności gospodarczej (w zakresie mechaniki samochodowej – ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą w tym zakresie od 1978 r. – np. k.18-18v). Dodatkowo godzi się nadmienić, że praca mechanika samochodowego z istoty swojej nie jest pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jedynie w przypadku wykonywania prac w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych (przez pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę), prace takie mogą być kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu art.32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Okoliczności zaś tych ubezpieczony nie wykazał.

Należy mieć na względzie, że w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada kontradyktoryjności i związany z nią ciężar udowodnienia przez stronę podnoszonych przez nią twierdzeń (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 17 stycznia 2017 r., III AUa 2316/15). Ciężar dostarczenia w postępowaniu sądowym materiału procesowego spoczywa zasadniczo na stronach. Rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która wywodzi z tych faktów skutki prawne - art. 6 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 10 lutego 2017 r., III AUa 897/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 8 grudnia 2016 r., III AUa 126/15).

Podkreślić należy, że skutkiem niewykazania przez stronę prawdziwości twierdzeń o faktach sprawy jest to, że twierdzenia takie nie będą mogły leżeć u podstaw rozstrzygnięcia sprawy (por. Łukasz Błaszczak, Pojęcie i znaczenie ciężaru dowodu w procesie cywilnym [w:] Wojciech Jasiński (red.), Jerzy Skorupka (red.) Ciężar dowodu i obowiązek dowodzenia w procesie karnym, Warszawa 2017, s. 33).

W przedmiotowej sprawie ubezpieczony nie zaoferował żadnych dowodów pozwalających na ustalenie, że świadczył pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez okres 15 lat.

Z tych względów, na podstawie przywołanych przepisów oraz art.477 ¹⁴§1 k.p.c. odwołanie podlegało oddaleniu.

Sąd orzekł także o kosztach zastępstwa procesowego, zasądzając je od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego. Zgodnie bowiem z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, strona przegrywająca winna zwrócić stronie przeciwnej koszty niezbędne dla celowego dochodzenia praw lub celowej obrony (art.98§1 k.p.c.). Zasadą jest więc zwrot kosztów procesu na rzecz strony wygrywającej. W przedmiotowej sprawie organ rentowy wygrał sprawę w całości, zatem ubezpieczony winien w całości ponieść koszty zastępstwa procesowego. Sąd nie dopatrzył się podstaw do zastosowania w przedmiotowej sprawie dyspozycji art.102 k.p.c. W zaskarżonej decyzji przedstawiony został sposób ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego. Ubezpieczony – jak wskazano – w istocie nie podniósł żadnych zarzutów dotyczących elementów składowych branych pod uwagę przy ustalaniu wysokości świadczenia emerytalnego. Wszystkie zarzuty odnoszą się do prawidłowości ustalenia wysokości kapitału początkowego, która to kwestia – jak wskazano – rozstrzygnięta została wcześniej prawomocną decyzją organu rentowego. Nadto ubezpieczony pismem z dnia 17 listopada 2017 r. został poinformowany przez organ rentowy, jakie elementy zostały wzięte pod uwagę przez organ rentowy przy przyznawaniu prawa do emerytury i ustalaniu jej wysokości. Nie ma zatem szczególnych okoliczności dotyczących czy to przedmiotu postępowania, czy też związanych z przebiegiem postępowania, które uzasadniałyby zastosowanie dyspozycji art.102 k.p.c. Dodatkowo jedynie można nadmienić, że trudna sytuacja majątkowa czy finansowa strony nie może – per se – uzasadniać skorzystania przez sąd z dobrodziejstwa art.102 k.p.c. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego sąd ustalił na podstawie §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Wynoszą one 180 zł.

SSO Katarzyna Brzozowska