Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2017r. (sygn. I C 1396/15) wydanym w sprawie z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w S. przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Starostę (...) o ustalenie opłaty z tytułu użytkowania wieczystego, Sąd Rejonowy w Gryficach:

I. ustalił, że opłata roczna za użytkowanie wieczyste nieruchomości Skarbu Państwa stanowiącej działkę nr (...), o powierzchni 0,3318 ha, położonej w miejscowości P., ul. (...), gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą nr (...) poczynając od dnia 1 stycznia 2015 roku wynosi 15.000,00 zł i ustalił regulować opłatę w następujący sposób:

- od dnia 1 stycznia 2015r. w wysokości 9.277,08 zł,

- od dnia 1 stycznia 2016r. w wysokości 12.138,54 zł,

- od dnia 1 stycznia 2017r. w wysokości 15.000 zł;

II. ustalił, że opłata roczna za użytkowanie wieczyste nieruchomości Skarbu Państwa stanowiącej działkę nr (...), o powierzchni 0,8150 ha, położonej w miejscowości P., ul. (...)-D, gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą nr (...) poczynając od dnia 1 stycznia 2015 roku wynosi 30.740,00 zł i ustalił regulować opłatę w następujący sposób:

- od dnia 1 stycznia 2015r. w wysokości 22.787,26 zł,

- od dnia 1 stycznia 2016r. w wysokości 26.763,63 zł,

- od dnia 1 stycznia 2017r. w wysokości 30.740,00 zł;

III. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

IV. zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania,

V. nakazał ściągnąć od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gryficach kwotę 93,17 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Działki gruntu o numerach 5/3 i 5/4 położone w P. stanowiły jedną nieruchomość objętą księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Gryficach za nr (...). Powstały z podziału działki nr (...). Następnie dnia 06.11.2014r. doszło do rozdzielenia działek nr (...). Działka nr (...) została odłączona i założono dla niej nową księgę wieczystą nr (...), natomiast dla działki nr (...) nadal prowadzona była księga wieczysta nr (...).

(...) Sp. z o.o. spółka komandytowa w S. była w dniu 17.11.2014r. użytkownikiem wieczystym nieruchomości pozostających własnością Skarbu Państwa, położonych w P., jednej stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,3318 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz drugiej stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,8150 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Pismem z dnia 17.11.2014r., (...). (...).97.2014 Starosta (...) wypowiedział (...) Sp. z o.o. spółce komandytowej z siedzibą w S. z chwilą doręczenia przedmiotowego pisma wysokość dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, stanowiącej własność Skarbu Państwa, oznaczonej numerami działek (...), położonej w P., określając nową opłatę od dnia 01.01.2015r. na kwotę 51.280 zł, przy czym za działkę nr (...) 14.840 zł, a za działkę nr (...) 36.440 zł, wskazując w piśmie wartość nieruchomości, z uwzględnieniem wartości każdej z działek nr (...). Nowa wysokość opłaty została ustalona jako iloczyn stawki procentowej 2% i wartości nieruchomości oszacowanej na kwotę 2.564.000 zł, w tym wartości działki nr (...) 742.000 zł i wartości działki nr (...) 1.822.000 zł.

Wnioskiem z dnia 24.12.2014r. (...) Sp. z o.o. Spółka komandytowa
z siedzibą w S. wystąpiła do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego działki nr (...) i działki nr (...) jest nieuzasadniona.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. orzeczeniem z dnia 09.09.2015r., SKO.W.M. (...)- (...) stwierdziło, że aktualizacja z dniem 01.01.2015r. opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej składającej się z działek nr (...) jest nieuzasadniona. Sprzeciwy od orzeczeń Samorządowego Kolegium Odwoławczego złożył Skarb Państwa.

Nadto Sąd ustalił, że wartość nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,3318 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą nr (...) na dzień 31.12.2014r. wynosiła 750.000 zł, natomiast wartość nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,8150 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą nr (...) na dzień 31.12.2014r. wynosiła 1.537.000 zł.

Po dokonaniu wypowiedzenia opłat za działki nr (...) doszło do zbywania przez (...) Sp. z o.o. spółkę komandytową udziałów w przysługującym jej prawie użytkowania wieczystego.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Rejonowy uznał powództwo za częściowo zasadne. Powołując przypisy art. 238 k.c. oraz art. 77 ust. 1 i 3, art. 78 ust. 1, 2 i 3 i art. 80 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 2000, Nr 261, poz. 2603 ze zm.) Sąd Rejonowy wskazał, etap postępowania administracyjnego zmierzającego do zweryfikowania opłaty aktualizacyjnej został wyczerpany przez strony, bowiem Starosta Powiatu (...) działający w imieniu Skarbu Państwa pismem z dnia 17.11.2012r. wypowiedział wysokość dotychczasowej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, stanowiącej własność Skarbu Państwa, oznaczonej numerami działek (...), położonej w P., określając nową opłatę od dnia 01.01.2015r. na kwotę 51.280 zł, przy czym za działkę nr (...) 14.840 zł, a za działkę nr (...) 36.440 zł, wskazując w piśmie wartość nieruchomości, z uwzględnieniem wartości każdej z działek nr (...). Nowa wysokość opłaty została ustalona jako iloczyn stawki procentowej 2% i wartości nieruchomości oszacowanej na kwotę 2.564.000 zł, w tym wartości działki nr (...) 742.000 zł i wartości działki nr (...) 1.822.000 zł.

Spółka (...) kwestionowała skuteczność wypowiedzenia, twierdząc, iż wypowiedzenie zostało skierowane do niewłaściwego podmiotu. Jednakże dowód doręczenia wypowiedzenia wskazuje na to, iż wypowiedzenie zostało zaadresowane i doręczone (...) Sp. z o.o. spółce komandytowej w S., o czym świadczy oznaczenie adresata na dowodzie doręczenia oraz złożenie na w/w dokumencie pieczęci powodowej spółki.

Podczas rozprawy dnia 26.05.2017r. powódka zakwestionowała skuteczność wypowiedzenia opłaty powołując się na fakt, iż w chwili składania oświadczenia o wypowiedzeniu opłaty nieruchomość położona w P. nie składała się z działek nr (...), gdyż w związku z odłączeniem działki nr (...) i założeniem dla niej osobnej księgi wieczystej działki nie tworzyły jednej nieruchomości, zaś wypowiedzenie dotyczyło jednej nieruchomości.

Sąd Rejonowy przyznał, iż w sytuacji, gdy działki nr (...) w chwili wypowiadania opłaty od użytkowania wieczystego stanowiły odrębne nieruchomości, oświadczenia o wypowiedzeniu powinny były zostać złożone oddzielnie dla każdej z nieruchomości. Jednakże w ocenie Sądu objęcie oświadczeniem z dnia 17.11.2014r. obu działek, z ich oznaczeniem i wskazaniem wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste osobno dla każdej z działek, powoduje, iż nie można uznać za trafny zarzutu powódki braku skuteczności wypowiedzenia opłaty. Organ scharakteryzował bowiem obydwie działki, oznaczył wprawdzie ogólną wysokość opłaty, ale jednocześnie wskazał nową opłatę za użytkowanie obydwu działek, opierając opłaty za użytkowanie działek na wartości każdej z nich oszacowanej przez rzeczoznawcę. Co istotne, rzeczoznawca B. T. szacując nieruchomość na potrzeby zweryfikowania wartości pod kątem oceny możliwości aktualizacji opłaty, wskazał nie tylko wartość wspólną dla obydwu działek, ale podał także wartość działki nr (...). Powyższe przesądziło o przyjęciu przez Sąd skuteczności wypowiedzenia dotychczasowej opłaty za użytkowanie wieczyste działek nr (...).

Wnioskiem z dnia 24.12.2014r. (...) Sp. z o.o. Spółka komandytowa z siedzibą w S. wystąpiła do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego działki nr (...) i działki nr (...) jest nieuzasadniona. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. orzeczeniem z dnia 09.09.2015r., SKO.W.M. (...)- (...) stwierdziło, że aktualizacja z dniem 01.01.2015r. opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej składającej się z działek nr (...) jest nieuzasadniona, lecz od orzeczenia został złożony przez właściwy organ sprzeciw, co spowodowało przekazanie sprawy do sądu.

Ciężar dowodu, że istnieją przesłanki do aktualizacji opłaty rocznej, spoczywa na właściwym organie. Skarb Państwa złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości, który Sąd dopuścił i przeprowadził. Biegły W. N. oszacował wartość nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,3318 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą nr (...) na dzień 31.12.2014r. na kwotę 750.000 zł, natomiast wartość nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,8150 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą nr (...) na dzień 31.12.2014r. na kwotę 1.537.000 zł – uwzględniając stan faktyczny i prawny nieruchomości istniejący na dzień 31.12.2014r. Przy tak ustalonej wartości nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) wysokość opłaty na poziomie 2% wynosi 15.000,00 zł, zaś przy wartości nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) wysokość opłaty na poziomie 2% wynosi 30.740,00 zł. Opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ustala się według stawki procentowej od ceny nieruchomości gruntowej, którą ustala się na podstawie jej wartości. Ustalenie opłaty na poziomie 2% od ceny nieruchomości gruntowej pozostaje zatem w zgodzie z art. 72 ust. 1 i 3 punktem 4a w zw. z art. 67 ust. 1 u.g.n.

Wartość nieruchomości uległa zmianie, poprzednie określenia wysokości opłaty miało miejsce ponad trzy lata od aktualizacji dokonanej pismem z dnia 17.11.2014r., zatem aktualizacja opłaty mogła nastąpić. Jednocześnie w związku z treścią art. 77 ust. 2a ugn – Sąd ustalił sposób regulowania opłaty za użytkowanie wieczyste działki nr (...) w ratach.

W ocenie Sądu opinia została sporządzona w sposób rzetelny, kompletny i fachowy, a jej treść jest zgodna z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Przedstawiony w opinii tok rozumowania w sposób logiczny i jasny prowadzi do sformułowanych wniosków, zaś końcowe stanowisko biegłego wyrażone zostało w sposób stanowczy. Do pisemnej opinii uzupełniającej biegłego sądowego strony nie zgłosiły żadnych zarzutów.

Mając na uwadze ustaloną wartość nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) na dzień 31.12.2014r. na kwotę 750.000,00 zł, uzasadniającą naliczenie opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego działki nr (...) na poziomie 15.000,00 zł należy Sąd Rejonowy uznał, iż aktualizacja opłaty dokonana pismem z dnia 17.11.2014r. była uzasadniona co do wysokości 15.000 zł. Natomiast mając na uwadze ustaloną wartość nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) na dzień 31.12.2014r. na kwotę 1.537.000,00 zł, uzasadniającą naliczenie opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego na poziomie 30.740,00 zł, Sąd przyjął, że aktualizacja opłaty dokonana pismem z dnia 17.11.2014r. była uzasadniona co do wysokości 30.740,00 zł, a w pozostałym zakresie nieuzasadniona.

Opisany układ żądań objętych pozwem i ich konsekwencji w postaci rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I i II wyroku, prowadzi do wniosku, iż powódka uległa w części, a pozwany w części wygrał, bowiem aktualizacja okazała się częściowo zasadna. Skutkowało to częściowym oddaleniem powództwa.

Mając na uwadze porównywalną wysokość kosztów postępowania poniesionych przez strony w postaci opłaty sądowej od pozwu (1.763 zł) i wynagrodzenia pełnomocnika (2.400 zł – wg § 6pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – Dz.U.2013.461 j.t. obowiązującego w chwili wniesienia pozwu, tutaj wniosku z dnia 24.12.2014r.) – uregulowanych przez powódkę oraz zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego (2.000 zł) i wynagrodzenia pełnomocnika (2.400 zł) – uregulowanych przez pozwanego, najwłaściwszym rozwiązaniem było wzajemne zniesienie kosztów postępowania między stronami (art. 100 k.p.c.).

W związku ze wzajemnym zniesieniem kosztów i dążeniem do zrównoważenia kosztów poniesionych przez strony, Sąd uznał za zasadne obciążenie powódki kwotą nieuregulowanych kosztów sądowych w kwocie 93,17 zł. W sprawie powstały koszty sądowe związane z wydatkami na poczet wynagrodzenia biegłego, wynoszące 2.093,17 zł, przy czym kwota 2.000 zł była uregulowana z zaliczki uiszczonej przez pozwanego, zaś kwota 93,17 zł została uregulowana przez Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła powódka (...) Sp. z o.o. Sp. k. zaskarżając przedmiotowy wyrok w całości.

Apelująca zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1. naruszenie przepisu art.46 k.c. poprzez uznanie, iż dwie działki ewidencyjne oddane w wieczyste użytkowanie jako jedna nieruchomość, dla których w trakcie trwania prawa wieczystego użytkowania założono odrębne księgi wieczyste, stanowiące własność jednego podmiotu nie stanowią jednej nieruchomości;

2. naruszenie przepisów art 78 ust. 1 w z w. z art. 77 ust.1 ustawy o gospodarce nieruchomościami przez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że organ zamierzający zaktualizować opłatę roczną z tytułu wieczystego użytkowania nieruchomości gruntowej, może dokonać ustalenia wartości, a następnie wypowiedzenia opłaty dla poszczególnych działek ewidencyjnych wchodzących w skład nieruchomość gruntowej, tak jak uczynił to pozwany w stosunku do oddanej w użytkowanie wieczyste nieruchomości powódce, podczas gdy z przepisu tego jednoznacznie wynika, że wartość oraz wypowiedzenie winno dotyczyć całej nieruchomości gruntowej, a nie jej części;

3. naruszenie przepisu art. 321 § 1 k.p.c. poprzez ustalenie wysokości dwóch opłat rocznych z tytułu wieczystego użytkowania w sytuacji, gdy zakreślony przez strony przedmiot sprawy dotyczył tylko jednej opłaty.

W oparciu o powyższe zarzuty powódka wniosła o:

1. zmianę wyroku i uznanie aktualizacji opłaty rocznej za nieskuteczną w stosunku do powódki i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancje;

2. ewentualnie uchylenie wyroku w całości, w tym także w części rozstrzygającej o kosztach procesu i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego jej rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach instancji odwoławczej.

W uzasadnieniu apelująca wskazała, iż Starosta (...) złożył jedno wypowiedzenie opłaty rocznej dotyczące jednej nieruchomości składającej się z dwóch działek ewidencyjnych, ustalając dla całej nieruchomości jedną opłatę roczną wskazując osobno ile ta opłata wynosi za każdą z osobna działkę ewidencyjną. Dopiero na etapie postępowania Sądowego okazało się, że jeszcze przed wypowiedzeniem wysokości opłaty rocznej dla każdej z działek składających się na przedmiotową nieruchomość została założona odrębna księga wieczysta. Co istotne z operatu szacunkowego stanowiącego podstawę wypowiedzenia opłaty rocznej wynika, iż rzeczoznawca dokonał wyceny wartości prawa własności działek ewidencyjnych, a nie nieruchomości. Bez wątpienia również wolą Starosty (...) było ustalenie jednej opłaty rocznej dla nieruchomości składającej się z dwóch działek ewidencyjnych, co wynika jednoznacznie z treści złożonego wypowiedzenia.

Wypowiedzenie dotychczasowej wysokości opłaty związanej z wykonywaniem prawa użytkowania wieczystego ma charakter jednostronnej czynności prawnej, stanowiącej rodzaj oferty dotyczącej zmiany wysokości opłaty. Jest to wypowiedzenie zmieniające konkretną umowę o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, w zakresie wysokości obowiązującej opłaty rocznej.

Zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c. Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Skoro samo wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej dotyczyło jednej nieruchomości i w konsekwencji jednej opłaty rocznej to w ocenie skarżącego Sąd nie był władny ustalić, iż powódka jest zobowiązana do zapłaty dwóch opłat rocznych.

Zażalenie na rozstrzygnięcie zawarte w punkcie IV wyroku Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 30 czerwca 2017 r. wywiódł pozwany, zarzucając orzeczeniu w zaskarżonej części naruszenie:

1. przepisu art. 98 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sprawie pomimo istnienia przesłanek do jego zastosowania,

2. przepisu art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. poprzez jego zastosowanie w sprawie pomimo braku istnienia przesłanek do jego zastosowania,

3. przepisu art. 78 ust. 2 i art. 80 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami poprzez przyjęcie, iż żądanie przez powoda wyłącznie ustalenia, że wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej jest nieuzasadnione uprawnia sąd do ustalenia, iż wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej jest uzasadnione w innej wysokości,

ewentualnie

4. przepisu art. 100 zdanie drugie k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sprawie pomimo istnienia przesłanek do jego zastosowania.

Wskazując na powyższe naruszenia pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie IV i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Skarżący wskazał, że regulacja przepisu art, 80 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami wskazuje, iż zakres żądania zawartego we wniosku jest de facto żądaniem późniejszego pozwu. W ocenie pozwanego, powódka formułując żądanie wniosku w sposób w jaki dokonała tego w piśmie z dnia 24.12.2014 r. oraz 28.01.2010 r. domagała się ustalenia, że opłata za użytkowanie wieczyste winna pozostać na dotychczasowym poziomie (co prawidłowo zauważa w swoim uzasadnieniu Sąd I instancji na stronie 8-10 linijka od dołu). Powódka naraża się zatem na ryzyko oddalenia powództwa w całości także w sytuacji, w której w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego zostanie ustalone, iż należna nowa opłata roczna powinna być co prawda mniejsza od tej wskazanej w wypowiedzeniu, o którym mowa w przepisie art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ale pozostaje większa od dotychczas obowiązującej. Powódka nie domagała się w sprawie ustalenia, iż opłata jest uzasadniona w innej wysokości ale domagał się ustalenia, że opłata winna obowiązywać w dotychczasowej wysokości. Skoro żądanie powódki nie mogło zostać uwzględnione choćby w części (bo domagał się on tylko przesadzenia samej zasady aktualizacji) nie ma podstaw do twierdzenia, że strony w różnym stopniu sprawę wygrały/przegrały. Konsekwentnie zatem brak jest podstaw do zastosowania w sprawie art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. W tej zatem sytuacji Sąd winien zastosować w sprawie przepis art. 98 § 1 k.p.c. i obciążyć powoda kosztami procesu w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki okazała się częściowo uzasadniona w zakresie naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. i skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem powództwa w części dotyczącej nieruchomości działki gruntu nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą nr (...). Z kolei zażalenie pozwanego okazało się zasadne w przeważającym zakresie.

W przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z nietypową sytuacją, w której na krótko przed dokonaniem okresowej aktualizacji opłaty za użytkownie wieczyste nieruchomości dla której prowadzona była księga wieczysta KW nr (...) obejmująca dwie działki gruntu tj. 5/3 i 5/4, właściciel działek dokonał ich podziału poprzez wyodrębnienie jednej z działek gruntu nr (...) i założenie dla niej nowej księgi wieczystej. Wobec powyższego powstały dwie zupełnie niezależne od siebie nieruchomości. Od tego czasu, działki te właściciel miał obowiązek traktować jako odmienne nieruchomości z punktu widzenia umowy o użytkowanie wieczyste, w tym również w zakresie wypowiadania opłat aktualizacyjnych.

Sąd Okręgowy wskazuje, że stosownie do art. 46 § 1 k.c. części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty) są nieruchomościami. W świetle tak sformułowanej definicji wyodrębnienie nieruchomości gruntowej jako samodzielnej rzeczy następuje w oparciu o dwa kryteria: po pierwsze nieruchomością jest wydzielona część powierzchni ziemskiej (działka gruntu powstała przez oznaczenie zewnętrznych granic tej powierzchni); po drugie – nieruchomość stanowi odrębny przedmiot własności (J. Ignatowicz, w: J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo rzeczowe, 2012, Nb 7, s. 21; S. Rudnicki, R. Trzaskowski, w: Gudowski, Komentarz, 2014, Ks. I, 2011, art. 46, Nb 3; w orzecznictwie uchwała SN z 28.3.1988 r., III CZP 15/88, OSNCP 1989, Nr 7–8, poz. 123).

W świetle art. 21 i 24 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece przyjąć należy, iż odrębna nieruchomość ma – co do zasady – urządzoną własną księgę wieczystą. W konsekwencji nie ma podstaw dla wyróżniania i przeciwstawiania materialnoprawnego i wieczystoksięgowego rozumienia nieruchomości gruntowej, gdyż rozumienie tego pojęcia powinno być jedno, tj. zgodne z zasadą "jedna księga – jedna nieruchomość" i obowiązujące także w świetle art. 46 k.c. Pogląd ten obecnie dominuje w orzecznictwie SN, w którym w odniesieniu do nieruchomości mających urządzone księgi wieczyste przyjmuje się zasadę: jedna księga wieczysta – jedna nieruchomość (zob. m.in. wyr. SN z 26.2.2003 r., II CKN 1306/00, Legalis; post. SN z 30.10.2003 r., IV CK 114/02, OSNC 2004, Nr 12, poz. 201; uchw. SN z 26.4.2007 r., III CZP 27/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 62; post. SN z 30.5.2007 r., IV CSK 56/07, Legalis; uchw. SN z 7.4.2006 r., III CZP 24/06, OSNC 2007, Nr 2, poz. 24; uchw. SN z 17.4.2009 r., III CZP 9/09, OSNC 2010, Nr 1, poz. 4; post. SN z 16.6.2009 r., V CSK 479/08, Legalis; wyr. SN z 22.2.2012 r., IV CSK 278/11, Legalis; uchw. SN z 21.3.2013 r., III CZP 8/13, Legalis; wyr. SA w Łodzi z 4.7.2014 r., I ACa 68/14, Legalis; zwolennikami tego poglądu w doktrynie są m.in. S. Rudnicki, R. Trzaskowski w: Gudowski, Komentarz, 2014, Ks. I, art. 46, Nb 3; B. Swaczyna, Prawne, s. 88).

Odnosząc powyższe rozważania do kwestii wypowiedzenia opłaty aktualizacyjnej określonej w art. 78 ust. 1 ugn należy stwierdzić, że pozwany dokonał tylko jednej czynności wypowiedzenia opłaty aktualizacyjnej, które odnosiło się do jednej nieruchomości określonej jako „nieruchomości oznaczonej numerami działek (...) położonej w obrębie P., gmina R.”. Z treści tego dokumentu wynikało, że wartość nieruchomości wyniosła zdaniem pozwanego 2.564.000 zł w tym wartość działki (...) wyniosła 742.000 zł, a wartość działki (...) wynosi 1.8222.000 zł. Wypowiedzenie odnosiło się niewątpliwie do obydwu działek, co wprost wynika z treści pisma Starosty Powiatowego w G. z dnia 17 listopada 2014r. Aczkolwiek bezsporne jest, że w dniu 6 listopada 2014r. doszło do rozdzielenia działek nr (...), które wcześniej stanowiły jedną nieruchomość i od tego czasu w obrocie prawnym funkcjonowały dwie nieruchomości tj. działka nr (...) z księgą wieczystą nr (...), oraz działka nr (...) dla której prowadzono księgę wieczystą nr (...). Niemniej jednak żaden przepis nie zakazuje dokonania wypowiedzenia dotyczącego kilku działek czy nieruchomości. Okoliczność ta nie budziła przy tym wątpliwości samego powoda skoro we wniosku z dnia 24 grudnia 2014 roku domagał się ustalenia, że aktualizacja z dniem 1 stycznia 2015 roku opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste działki nr (...)/… i działki nr (...)… jest nieuzasadniona.

Charakteru pozwu nabiera w tym przypadku pierwotny wniosek skierowany do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, który wyraźnie odnosił się do obu działek. Nie doszło tym samym do naruszenia regulacji art. 321 § 1 k.p.c. w rozumieniu wskazanym przez powódkę. Aczkolwiek zarzut ten okazał się trafny z przyczyn odmiennych. Sąd Rejonowy dokonując ustalenia wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste działki nr (...) ustalił jej wartość na kwotę 750 000,- zł, podczas gdy Starosta dokonując wypowiedzenia przyjął wartość 742 000,- zł i od tej wartości dokonał obliczenia poszczególnych stawek rocznych za użytkowanie wieczyste działki. Sąd orzekając o zasadności wypowiedzenia opłaty rocznej oddala powództwo jeżeli uznaje wypowiedzenie za zasadne bądź też ustala opłatę za użytkowanie wieczyste w innej wysokości, jeżeli wypowiedzenie jest zasadne w mniejszym stopniu niż zostało dokonane przez właściciela gruntu. Nie może natomiast (co miało miejsce w odniesieniu do działki nr (...)) ustalić opłaty rocznej w wysokości wyższej niż zaproponowana w wypowiedzeniu przez organ. Takie rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego naruszało art. 321 § 1 k.p.c., albowiem stanowiło orzeczenie ponad żądanie pozwu. Ustalając wartość działki nr (...) na kwotę wyższą niż ustalona w wypowiedzeniu Sąd Rejonowy winien był oddalić powództwo o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej jest nieuzasadniona. W konsekwencji należało zmienić zaskarżony wyrok w tej części i co do działki nr (...) powództwo oddalić. Oznacza to, że w tym zakresie wypowiedzenie dokonane pismem z dnia 17 listopada 2014 roku było zasadne i w zakresie tej działki obowiązują stawki określone w tym wypowiedzeniu. Z tych względów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmieniono zaskarżony wyrok o czym orzeczono w punkcie 1.a)

W pozostałym zakresie apelacja podlegała oddaleniu. Treść wniosku powódki o ustalenie że aktualizacja opłaty za korzystanie z działki jest nieuzasadniona – w istocie oznaczała zakwestionowanie opłaty za obie nieruchomości, czego swoistym potwierdzeniem jest wskazana w piśmie z dnia 29 stycznia 2016r. (k. 11 akt sprawy) wartość przedmiotu sporu w kwocie 16.033 zł, co stanowi sumę stawek obowiązujących przed wypowiedzeniem za działki gruntu nr (...) (tj. 4.638,54 zł) i 5/4 (tj. 11.393, 63 zł). Jednakże w apelacji w której powódka zaskarżyła wyrok w całości nie podniosła ona wprost argumentów zmierzających do zakwestionowania wysokości opłaty za działkę nr (...). Ponadto nie zgłaszała ona zastrzeżeń do uzupełniającej opinii biegłego, co wskazuje iż nie naprowadza rzeczowej argumentacji pozwalającej zmienić zaskarżony wyrok w szerszym zakresie. Sąd Okręgowy nie dopatrzył się również nieprawidłowości w orzeczeniu Sądu I instancji w zakresie punktu II, albowiem 2% z wartości działki 1.537.000 zł wynosi właśnie 30.740 zł, zatem tyle ile ustalił Sąd Rejonowy w punkcie II. wyroku.

W pozostałym zakresie apelacja podlegała więc oddaleniu o czym orzeczono w punkcie 2 sentencji, na podstawie art. 385 k.p.c.

Zasadne okazało się zażalenie pozwanego na postanowienie zawarte w pkt IV. wyroku i w związku ze zmianą wyroku w zakresie punktu 1 lit. a) Sąd Okręgowy na nowo ukształtował orzeczenie o kosztach postępowania przed Sądem I instancji.

Po pierwsze, słusznie pozwany wskazuje, że w przedmiotowej sprawie nie było podstaw do wzajemnego zniesienia kosztów procesu. Zasadą jest bowiem, że tylko jeśli strony w równym lub zbliżonym stopniu wygrały i przegrały proces, a jednocześnie w takim samym stosunku poniosły koszty procesu, to koszty te powinny zostać wzajemnie zniesione. Realny wynik wzajemnego zniesienia kosztów procesu nie może być inny niż wynik ich rozdzielania w takim stosunku, w jakim każda ze stron procesu przegrała (zob. postanowienie SN z dnia 10 maja 1985 r., II CZ 56/85, Lex nr 8716).

Tymczasem w przedmiotowej sprawie powódka – wykraczając poza zakres wypowiedzenia – przegrała postępowanie przed Sądem I instancji co do działki gruntu 5/3 w całości (co do kwoty 10 201,46 zł).

Odnośnie działki gruntu nr (...) różnica pomiędzy opłatą 36 440,- zł określoną w wypowiedzeniu, a opłatą obowiązującą poprzednio 11 393,63 zł wynosiła 25 046,37 zł. Łączna wartość przedmiotu różnicy w stanowiskach stron wynosiła 35 248 zł (10 201,46 zł + 25 046,37 zł).

W zakresie działki (...) pozwany wygrał postępowanie co do kwoty 30 740,- zł z określonych w wypowiedzeniu opłaty aktualizacyjnej 36 440,- zł. Odnośnie tej działki pozwany wygrał więc postępowanie. w 77,25 %.

Odnosząc powyższe rozważania do kompleksowego rozliczenia kosztów postępowania należało stwierdzić, że ze spornej kwoty tj. 35.248 zł powódka wygrała jedynie, co do kwoty 5 540,- zł W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone. Powódka wygrała zatem w 15,7 %, zaś pozwany, co do kwoty 29 708,- zł tj. w 84, 3 %.

W takiej sytuacji nie było podstaw do wzajemnego zniesienia kosztów procesu, albowiem pozwany wygrał postępowanie w przeważającej części przy zbliżonym stosunku poniesionych kosztów w postępowaniu. Konieczne było więc zastosowanie zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu – proporcjonalnie do ostatecznego rezultatu procesu.

W toku postępowania przed Sądem I instancji pozwany uiścił zaliczkę na opinię biegłego w kwocie 2 000,- zł oraz poniósł wydatki w kwocie 2 400,- zł z tytułu ustanowienia pełnomocnika (§ 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu - Dz.U.2013.461 j.t. obowiązującego w chwili wniesienia pozwu). Pozwany poniósł zatem łącznie koszty w kwocie 4 400,- zł z czego 84,3 % wynosi 3 709,- zł.

Z kolei powódka uiściła opłatę od pozwu 1 763,- zł oraz uzupełniająco kwotę 93,17 zł tytułem brakującej części zaliczki, a nadto 2 400,- zł z tytułu ustanowienia pełnomocnika (§ 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu - Dz.U.2013.461 j.t. obowiązującego w chwili wniesienia pozwu) wraz z opłatą od pełnomocnictwa – 17 zł co łącznie daje wynik 4 273,17 zł. Wartość 15,7 % z tej sumy wynosi 671,- zł. Odejmując od kwoty 3 709,- zł kwotę 671,- zł otrzymujemy różnicę 3 038,- zł i taką kwotę należało zasądzić od powódki na rzecz pozwanego z tytułu kosztów postępowania przed Sądem I instancji.

Podstawą zmiany orzeczenia o kosztach procesu zawartego w punkcie 1 b stanowił art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

W pozostałym zakresie zażalenie należało oddalić, o czym na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzeczono, jak w punkcie 3.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Apelacja powódki skutkowała minimalną korektą zaskarżonego orzeczenia w zakresie działki (...) dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...), co uzasadnia uznanie powódki za przegrywającą postępowanie apelacyjne w całości. Dlatego też, powódka jako przegrywająca postępowanie zobowiązana była zwrócić pozwanemu koszty postępowania apelacyjnego w całości, a na te złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w osobie adwokata w kwocie 1.800 zł określone na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800).

O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. uznając, zostało ono uwzględnione w zasadzie w całości, z tego też względu zasądzono od powódki na rzecz pozwanego zwrot kosztów w kwocie 225,- zł jakie pozwany poniósł w postępowaniu zażaleniowym z uwzględnieniem wynagrodzenie pełnomocnika w osobie adwokata obliczone na podstawie § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800).

SSO Karina Marczak SSO Tomasz Szaj SSO Małgorzata Grzesik

Zarządzenia:

1.  Odnotować;

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. powoda;

3.  Do zbioru;

4.  Akta zwrócić;

19.04.2018