Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze w VI Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Edyta Gajgał (spr.)

Sędziowie SO Karin Kot SO Andrzej Wieja

Protokolant Jolanta Kopeć

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Jeleniej Górze Lesława Kwapiszewskiego

po rozpoznaniu w dniu 12 listopada 2013r.

sprawy J. G.

oskarżonego z art. 280 § 1 kk i art. 157 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

z powodu apelacji wniesionej przez oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze

z dnia 23 lipca 2013 r. sygn. akt II K 644/13

uchyla zaskarżony wyrok wobec oskarżonego J. G. i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Jeleniej Górze do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt VI Ka 564/13

UZASADNIENIE

J. G., A. S. (1) i R. K. oraz P. D. oskarżeni zostali o to, że:

w dniu 5 października 2012 r. w K.przy ul. (...)w sklepie jubilerskim, działając wspólnie i w porozumieniu, używając metalowego przedmiotu przypominającego broń palną oraz grożąc postrzeleniem użyli przemocy wobec S. K., polegającej na uderzaniu jej i kopaniu po całym ciele, doprowadzając ją do stanu nieprzytomności spowodowali u niej obrażenia w postaci stanu po urazie głowy ze wstrząśnieniem mózgu, stanu po urazie klatki piersiowej i kończyn dolnych oraz ostrej reakcji stresowej, skutkujących naruszeniem czynności narządów ciała na okres powyżej dni siedmiu, po czym rozbili szyby w ladach ekspozycyjnych i dokonali zaboru w celu przywłaszczenia wyrobów ze złota o łącznej wartości 278.335, 81 zł, czym działali na szkodę S. K., S. S.i A. S. (2), przy czym P. D.i A. S. (1)zarzucanego im czynu dopuścili się w warunkach powrotu do przestępstwa, będąc uprzednio skazani: P. D.wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Legnicy z dnia 10 października 2008 roku sygn. II K 232/08 na karę łączną 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności, obejmującym skazania za czyn z art. 279§1 k.k. na karę 1 roku pozbawienia wolności i za czyn z art. 157§1 k.k. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, którą odbył w okresie od 1 sierpnia 2009 roku do 27 kwietnia 2010r. oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Legnicy z dnia 14 grudnia 2005 roku sygn. II K 869/05 zmieniony wyrokiem Sądu Okręgowego w Legnicy z dnia 28 marca 2006 roku sygn. IV Ka 161/06 za czyn z art. 280 § 1 k.k. i z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k. na karę 2 lat pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od dnia 28 lipca 2005 roku do dnia 28 września 2005 roku oraz od 02 października 2007 roku do dnia 01 sierpnia 2009 roku, a A. S. (1)wyrokiem Sądu Rejonowego w Legnicy z dnia 07 kwietnia 2004 roku sygn. VII K 1114/03 za czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. oraz czyny z art. 279 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k. na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od 11 października 2008 roku do dnia 11 kwietnia 2010 roku oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Legnicy z dnia 13 lipca 2005 roku sygn. II K 321/05 za czyn z art. 279 § 1 k.k. na karę 1 roku pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od 11 kwietnia 2010 roku do dnia 25 sierpnia 2010 roku oraz od 29 stycznia 2013 roku do dnia 28 marca 2013 roku

to jest o czyn z art. 280 § 1 k.k. i art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w stosunku do J. G. i R. K. oraz o czyn z art. 280 § 1 k.k. i art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w stosunku do P. D. i A. S. (1).

Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze wyrokiem z dnia 23 lipca 2013 roku w sprawie II K 644/13, wydanym w trybie art. 387 kpk, po wyłączeniu do odrębnego postępowania sprawy P. D.:

I.  uznał oskarżonych R. K., J. G. i A. S. (1) za winnych popełnienia zarzuconego im czynu opisanego w części wstępnej wyroku, przy przyjęciu, iż czynu tego dopuścili się wspólnie i w porozumieniu z inną osobą oraz przy przyjęciu, iż dokonali zaboru w celu przywłaszczenia wyrobów ze złota o łącznej wartości 457.650,97 zł, tj. czynu z art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., zaś w stosunku do A. S. (1) czynu z art. 280 § 1 k.k. i art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył J. G. i R. K. kary po 2 lata i 11 miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 33§2 k.k. wymierzył im kary po 200 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych każda, zaś w stosunku do A. S. (1) na podstawie art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 3 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 33 § 2 k.k. wymierzył mu karę 200 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych każda,

II.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet wymierzonej oskarżonemu R. K. kary pozbawienia wolności zaliczył okres jego zatrzymania i tymczasowego aresztowania od dnia 28 marca 2013 roku do dnia 23 lipca 2013 roku,

III.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet wymierzonej oskarżonemu J. G. kary pozbawienia wolności zaliczył okres jego zatrzymania i tymczasowego aresztowania od dnia 28 marca 2013 roku do dnia 23 lipca 2013 roku,

IV.  na podstawie art. 46§1 k.k. orzekł wobec oskarżonych R. K., A. S. (1), J. G. solidarnie zapłatę pokrzywdzonej S. K. kwoty 30.000 tytułem części zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

V.  na podstawie art. 415 § 4 k.p.k. zasądził od oskarżonych R. K., A. S. (1), J. G. solidarnie na rzecz pokrzywdzonych S. i A. S. (2) kwotę 357.650,97 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2012 roku do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za wyrządzoną szkodę,

VI.  na podstawie art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c. wyrokowi w pkt. V części dyspozytywnej nadał rygor natychmiastowej wykonalności,

VII.  na podstawie art. 29 ust 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze i § 14 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. M.kwotę 369 złotych (w tym podatek VAT) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej obrony z urzędu w postępowaniu przygotowawczym,

VIII.  na podstawie art. 627 k.p.k. w zw. z art. 633 k.p.k. i art. 2 ust 1 pkt 3 oraz art. 3 ust 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonych R. K., A. S. (1), J. G. rzecz Skarbu Państwa w części po 1/3 koszty sądowe, w tym opłaty w kwotach po 600 złotych oraz w 1/3 wydatki poniesione przez oskarżycieli posiłkowych w kwocie 504 zł dla S. K. oraz w kwocie 504 zł dla S. i A. S. (2).

Wyrok ten zaskarżył w części dotyczącej orzeczenia o karze oskarżony J. G., zarzucając rażącą niewspółmierność kary, polegającą na wymierzeniu mu kary 2 lat i 11 miesięcy pozbawienia wolności, podczas gdy dolegliwość tej kary przekracza stopień jego winy, społeczną szkodliwość przypisanego mu czynu, nie uwzględnia jego właściwości i warunków osobistych, sposobu życia przed popełnieniem przestępstwa oraz interesu prawnego pokrzywdzonych w uzyskaniu naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, które są możliwe do zrealizowania w przypadku kontynuowania przez niego pracy zarobkowej i uzyskiwania dochodów.

Stawiając ten zarzut oskarżony wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez wymierzenie mu kary 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja o tyle okazała się uzasadniona, że rozpoznając ją sąd odwoławczy stwierdził wystąpienie w realiach sprawy przesłanek z art. 440 kpk, uzasadniających konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia poza granicami zaskarżenia i postawionego zarzutu, wobec uznania, że jego utrzymanie byłoby rażąco niesprawiedliwe. Ta oczywista niesprawiedliwość jest następstwem uchybienia przez Sąd Rejonowy przepisom postępowania, a konkretnie normie zawartej w art. 387§2 kpk, które to uchybienie miało istotny wpływ na treść wyroku.

Zaskarżony wyrok w odniesieniu do oskarżonego J. G. wydany został w następującym układzie procesowym.

Na rozprawie 23 lipca 2013 r. oskarżony złożył, za pośrednictwem swojego obrońcy, wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary za czyn zarzucony mu w akcie oskarżenia, do popełnienia którego przyznał się przed sądem. Uwzględnieniu wniosku nie sprzeciwili się tak prokurator, jak i oskarżyciele posiłkowi, którzy, działając przez swojego pełnomocnika, wnieśli do propozycji skazania, przedstawionych w imieniu oskarżonego przez jego obrońcę, określone modyfikacje dotyczące wysokości odszkodowania oraz zadośćuczynienia. Po ich zaakceptowaniu przez J. G., Sąd Rejonowy wydał zaskarżony wyrok, stwierdzając, że zostały spełnione przesłanki określone w art. 387§ 2 kpk, w tym przyjął, że okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości. I właśnie to ostatnie ustalenie budzi zasadnicze wątpliwości.

W judykaturze podkreśla się, że dla zastosowania art. 387§ 2 kpk „nie jest (…) wystarczające samo przyznanie się oskarżonego do popełnienia zarzucanego mu czynu ani wyrażenie woli skazania w procesie skróconym, lecz z materiału dowodowego sprawy, bez potrzeby przeprowadzania dowodów bezpośrednio na rozprawie, musi wynikać, że oskarżony dopuścił się czynu wypełniającego wszelkie niezbędne znamiona zarzucanego mu przestępstwa” (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 maja 2013 r. w sprawie III KK 123/13, OSNKW 2013/9/79). W innym orzeczeniu, z dnia 13 października 2011 r. w sprawie IV KK 201/11, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „stwierdzenie jakichkolwiek wątpliwości co do kwestii sprawstwa czynu oraz kwalifikacji prawnej czynu będącego przedmiotem osądu, powinno skutkować nieuwzględnieniem wniosku oskarżonego złożonego w trybie art. 387 § 1 k.p.k. i przeprowadzeniem postępowania dowodowego” (LEX nr 1044054).

W tej sprawie wątpliwości sądu orzekającego powinna wzbudzić prawidłowość zarzutu postawionego oskarżonemu i kwalifikacji prawnej zaproponowanej przez oskarżyciela publicznego w zakresie dotyczącym spowodowania przez J. G. uszkodzeń ciała pokrzywdzonej S. K., tzw. średnich, naruszających czynności narządów ciała na czas powyżej siedmiu dni. Sąd pierwszej instancji przyjął opis czynu zarzuconego oskarżonemu w tym zakresie bez zastrzeżeń i zaaprobował kwalifikację z art. 280§1 kk i art. 157§1 kk w zw. z art. 11§2 kk. W uzasadnieniu wyroku nie wyjaśnił jednak dlaczego uznał, że oskarżony odpowiada za spowodowanie uszkodzenia ciała pokrzywdzonej. Ograniczył się jedynie do prostej konstatacji, że oskarżony obejmował swoim zamiarem bezpośrednim zarówno zabór mienia w celu przywłaszczenia, jak i skutki zastosowanej przy dokonywaniu przez innego sprawcę rozboju przemocy wobec pokrzywdzonej.

Czyniąc ustalenia faktyczne przyjął, że, zgodnie z podziałem ról dokonanym przed zdarzeniem przez sprawców, J. G. nie wchodził do sklepu jubilerskiego A. i S. S. w K.. Jego zadaniem było przywiezienie trzech pozostałych sprawców zaplanowanego rozboju do K. i oczekiwanie na nich w samochodzie, a po napadzie szybkie oddalenie się z miejsca zajścia. Jak ustalił sąd, oskarżony przebywał w samochodzie zaparkowanym nieopodal sklepu oczekując na współoskarżonych. Oni zaś w tym czasie weszli do wnętrza sklepu i po uprzednim zaatakowaniu sprzedawczyni S. K. dokonali zaboru znajdujących się w sklepie wyrobów ze złota. Z ustaleń sądu orzekającego wynika, że ataku na pokrzywdzoną dokonał P. D., uderzając ją pięścią w twarz, trzymając ją za włosy, a następnie przewracając na podłogę i przytrzymując ją w tej pozycji, twarzą do podłoża. Dalej, ustalił sąd, że pozostali dwaj sprawcy zadali pokrzywdzonej kopnięcia, po czym wszyscy trzej wyszli ze sklepu ze zrabowanym towarem, który w drodze powrotnej podzielili na cztery części.

Przypisując oskarżonemu odpowiedzialność za czyn zakwalifikowany z art. 157 § 1 kk w zbiegu z przepisem z art. 280§1 kk Sąd Rejonowy nie zajmował się w ogóle jego stroną przedmiotową – znamionami określającymi jego czynność sprawczą.

Przypomnieć w związku z tym należy, że odpowiedzialności za czyn z art. 157 § 1 kk podlega ten, kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156§1 kk. Pojęcie „powoduje”, jakimi posłużono się w omawianym przepisie obejmuje wszystkie zachowania, pozostające w związku przyczynowym i normatywnym ze skutkiem (tak Andrzej Zoll w: Kodeks karny. Część szczególna pod redakcją A. Zolla. Komentarz do art. 117-277, Zakamycze 1999, str.289). Czyn sprawcy może przybrać formę działania albo zaniechania. Od strony podmiotowej, popełniony może być zarówno z zamiarem bezpośrednim, jak i ewentualnym.

Z ustaleń sądu jasno wynika, że oskarżony J. G. swoim działaniem nie spowodował u pokrzywdzonej uszkodzenia ciała, o jakim mowa w tym przepisie, nie atakował jej, nie uderzył, nie wykonał żadnej innej czynności pozostającej w związku przyczynowym z odniesionymi przez nią obrażeniami ciała. Nie był nawet obecny przy tym, gdy inni sprawcy atakowali ją, zadając jej ciosy – uderzenia i kopnięcia. Sąd Rejonowy w istocie nie odpowiedział na pytanie, dlaczego, choć oskarżony sam nie zrealizował czasownikowego znamienia strony przedmiotowej, odpowiada za skutek, który powstał w wyniku działania innych osób.

Za wystarczające w tym zakresie nie mogą być uznane te przeprowadzone rozważania – bardzo zresztą oszczędne i niepogłębione – które dotyczą przyjęcia współsprawstwa oskarżonego za popełnienie czynu z art. 280§1 kk. Przy braku samodzielnej realizacji przez oskarżonego znamion strony przedmiotowej tego czynu zabronionego Sąd Rejonowy uznał, że odpowiada on jako sprawca (art. 18§1 kk), przyjmując, że zawarte przed dokonaniem rozboju przez wszystkich jego uczestników porozumienie przewidywało określoną rolę i zadania J. G., a wykonane przez niego czynności polegające na zapewnieniu transportu na miejsce zdarzenia i gwarantujące oddalenie się z niego, stanowiły istotny wkład we wspólne przedsięwzięcie, będąc warunkiem jego realizacji. O ile ustalenia i stanowisko sądu orzekającego w tej mierze nie nasuwają zastrzeżeń, znajdując pełne oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, o tyle, nie mogą zostać wprost odniesione do przyjęcia sprawstwa oskarżonego w zakresie dotyczącym realizacji znamion typu czynu zabronionego z art. 157§1 kk. Tak wyjaśnienia oskarżonego J. G. złożone w toku postępowania, jak i wyjaśnienia współoskarżonych A. S. (1), R. K. oraz P. D. nie dają bowiem żadnych podstaw do ustalenia, że uzgodnienia dokonane między nimi w fazie planowania napadu podczas dwukrotnych spotkań, jak też te, które odbyły się już bezpośrednio przed jego dokonaniem, w czasie jazdy do K., obejmowały użycie wobec sprzedawczyni przemocy o natężeniu przekraczającym minimalne, konieczne do dokonania zaboru towaru ze sklepu. Przeciwnie, jak wyjaśnił P. D., założenie było takie, że ma on tylko przytrzymać ekspedientkę. Stało się jednak inaczej, ponieważ została ona i kilkukrotnie uderzona i kopnięta, a stwierdzone u niej po zajściu obrażania ciała zakwalifikowane zostały jako tzw. średnie uszkodzenie ciała.

Postawić należy w tym miejscu pytanie czy w przypadku przestępstwa z art. 157§1 kk uprawnione jest rozważanie współsprawstwa w sytuacji niezrealizowania przez daną osobę żadnych znamion tego czynu zabronionego. Pytanie to wydaje się uzasadnione w świetle tych zapatrywań wyrażonych w judykaturze, w których mowa jest o konieczności powiązania indywidualnego działania konkretnej osoby ze skutkiem w postaci uszkodzenia ciała, jako warunku przypisania jej odpowiedzialności za ten skutek (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 lutego 2006 r. II AKa 15/06, LEX 191761, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 lutego 2006 r. II AKa 236/05, LEX 245407).

Przy uwzględnieniu uwag zaprezentowanych w akapitach poprzedzających przyjęcie odpowiedzialności oskarżonego J. G. za czyn zakwalifikowany z art. 157§1 kk nie mogło być uznane za prawidłowe. To zaś podważa, leżące u podstaw zastosowania trybu z art. 387§2 kpk, stwierdzenie przez sąd pierwszej instancji, że okoliczności popełnienia przez oskarżonego przestępstwa nie budzą wątpliwości. A to z kolei oznacza, że jego sprawa powinna zostać rozpoznana na zasadach ogólnych, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, tym bardziej, że w sporządzonej osobiście apelacji oskarżony, mimo wyraźnej deklaracji o zaskarżeniu wyroku w części dotyczącej orzeczenia o karze, zawarł także uwagi, które mogą być odczytane jako zarzuty co do ustalenia, że współdziałał on z pozostałymi oskarżonymi w dokonaniu przestępstwa rozboju. Zwrócić należy uwagę, że konsekwencją przypisania oskarżonemu odpowiedzialności za czyn zakwalifikowany z art. 157§1 kk było orzeczenie od niego na rzecz pokrzywdzonej S. K. określonej kwoty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, co jednoznacznie wskazuje, że uchybienie, jakiego dopuścił się Sąd Rejonowy, miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku.

Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonego J. G. przekazał sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Rejonowy przeprowadzi postępowanie dowodowe w zakresie niezbędnym dla wydania rozstrzygnięcia, oceniając, w kontekście przyczyn uchylenia orzeczenia, które z dowodów zawnioskowanych w akcie oskarżenia należy przeprowadzić bezpośrednio. Uwadze sądu orzekającego nie może przy tym ujść kwestia obowiązywania zakazu reformationis in peius, jako że przyczyny uchylenia wyroku nie leżały po stronie oskarżonego (art. 434§3 kpk i art. 443 kpk) .