Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12 grudnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2018 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z wniosku S. S. (1)

z udziałem D. S. (1) i M. J.

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie

na skutek apelacji uczestnika M. J. od postanowienia Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 20 grudnia 2017 r., sygn. akt X Ns 454/14

p o s t a n a w i a :

I.  oddalić apelację,

II.  przyznać kuratorowi radcy prawnemu P. M. kwotę 720,-zł (siedemset dwadzieścia) plus należny podatek VAT tytułem zwrotu wynagrodzenia za pomoc udzieloną uczestniczce z urzędu,

III.  koszty postępowania apelacyjnego wnioskodawca i uczestnicy ponoszą każdy w zakresie związanym ze swoim udziałem w sprawie.

Bożena Charukiewicz Mirosław Wieczorkiewicz Krystyna Skiepko

Sygn. akt IX Ca 540/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawca S. S. (1) domagał się stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie prawa własności nieruchomości położonej w B. nr (...)- składającej się z działki gruntu zabudowanej numer (...) W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca podał, że jest posiadaczem samoistnym ww. nieruchomości i następcą prawnym C. S. (1) (jego matki), która posiadała nieruchomość od 1982r. Matka wnioskodawcy traktowała nieruchomość jak przedmiot swojej własności, dokonując remontów i modyfikacji terenu. Wnioskodawca również wskazał, że w B. nr (...)mieszkał od dziecka, dlatego traktuje ją jak swoją własność, zaś poprzednia właścicielka M. J. wyjechała do Niemiec i nie interesuje się nieruchomością objętą wnioskiem.

Uczestnik postępowania D. S. (2) nie wniósł sprzeciwu wobec żądania wnioskodawcy.

Uczestniczkę M. J. reprezentował kurator, który domagał się oddalenia wniosku. W jego ocenie, wnioskodawca nie udowodnił posiadania samoistnego, a poza tym nie opłacał podatku od nieruchomości.

Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2017r. Sąd Rejonowy w Olsztynie stwierdził, że wnioskodawca nabył przez zasiedzenie z dniem 16 marca 2012r. prawo własności działki gruntu zabudowanej nr (...)o powierzchni 0,16 ha położonej w B., gmina D., powiat (...), (...) B., dla której księga wieczysta nie jest prowadzona oraz że koszty postępowania ponosi każda ze stron związku z jej udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, że:

- nieruchomość objęta wnioskiem (nr ewidencyjny (...)) jest zabudowana budynkiem mieszkalnym nr (...),

- nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej oraz zbioru dokumentów. Nieruchomość została przydzielona C. S. (2) przez Wójta Gminy D. w 1982r.,

- C. S. (2) zamieszkała na nieruchomości wraz z mężem W. S. (1) oraz synami S. i D. S. (1). Wnioskodawca został zameldowany na pobyt stały w przedmiotowej nieruchomości w dniu 16 marca 1982r.,

- nieruchomość została wpisana do ewidencji gruntów w 1964r., jako pozostająca we władaniu M. J. - z uwagi na brak dokumentów potwierdzających jej prawo własności. M. J. prawdopodobnie w 1982r. wyjechała do RFN, od tego momentu nie interesowała się nieruchomością, ani nie kontaktowała się z gminą oraz aktualnymi posiadaczami,

- C. i W. S. (2), przed zamieszkaniem na spornej nieruchomości wykonali wiele remontów za swoje pieniądze;

- C. i W. S. (2) bez akceptacji i pytanie kogokolwiek wykonywali wszelkie remont, traktując nieruchomość jak swoją własność,

- nieruchomość B. nr (...)została przez nich ogrodzona, a teren wokół domu został zagospodarowany,

- ojciec wnioskodawcy zmarł w 1994r.,

- D. S. (1) wyprowadził się z nieruchomości w 2007r., a C. S. (3) zmarła 7 grudnia 2010r.,

- wnioskodawca wyprowadził się z nieruchomości na przełomie 2011 i 2012r. do O. wraz z drugą żoną,

- wówczas co najmniej raz na dwa tygodnie wnioskodawca przyjeżdżał na nieruchomość, celem sprawdzenia jej stanu, płacił rachunki za wodę i utrzymywał porządek w domu,

- wnioskodawca dopiero po śmierci matki dowiedział się (w urzędzie gminy), że nie jest właścicielem nieruchomości. Był tym faktem zaskoczony, ponieważ zawsze traktował nieruchomość jak swoją własność.

Mając powyższe ustalenia na uwadze Sąd Rejonowy przyjął, że poprzedniczka wnioskodawcy, jego matka, C. S. (2) uzyskała posiadanie w złej wierze, ponieważ doskonale wiedziała o tym, że nieruchomość nie stanowi jej własności. Niemniej jednak aż do swojej śmierci (7 grudnia 2010r.) traktowała nieruchomość jak swoją własność: wykonywała remonty, zagospodarowała teren - bez pytania nikogo o zgodę. Tylko wnioskodawca po śmierci matki mieszkał na nieruchomości, dlatego tylko on może doliczyć posiadanie gruntu przez C. S. (2). Wnioskodawca został zameldowany na nieruchomości w dniu 16 marca 1982r., dlatego zasiedzenie nastąpiło z dniem 16 marca 2012r. O kosztach postępowania Sąd I instancji rozstrzygnął na podstawie art. 520 § 1 kpc.

Apelację od powyższego postanowienia złożył kurator ustanowiony dla uczestniczki M. J., zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu I instancji w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:

1.  naruszenie art. 232 zd. 1 kpc przez jego niewłaściwe zastosowanie w przedmiotowej sprawie polegające na przyjęciu, iż wnioskodawca udowodnił, iż był samoistnym posiadaczem przedmiotowej nieruchomości przez okres 30 lat,

2.  sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, a mianowicie przyjęcie przez Sąd, iż wnioskodawca posiadał przedmiotową nieruchomość nieprzerwanie przez okres trzydziestu lat,

3.  naruszenie art. 172 § 1 kc w zw. z art. 336 kc przez jego niewłaściwe zastosowanie w przedmiotowym stanie sprawy podlegające na przyjęciu, iż wnioskodawca był posiadaczem samoistnym przez okres lat trzydziestu.

Mając powyższe na uwadze, kurator wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku w całości.

W odpowiedzi wnioskodawca wniósł o oddalenie apelacji, jako całkowicie bezzasadnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Kontrola instancyjna doprowadziła Sąd II instancji do przekonania, że ustalenia faktyczne i przyjęte rozstrzygnięcie prawne dokonane przez Sąd Rejonowy jest prawidłowe i odpowiada prawu. Wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ustalenia i wywody zostały przeprowadzone na podstawie poprawnej analizy dowodów oraz podanej tam podstawy prawnej, których ocena nie wykazała błędów natury faktycznej, czy logicznej, jak również jurydycznej. Sąd I instancji wskazał, jakie fakty uznał za potrzebne do ukierunkowanego we wniosku i żądanego rozstrzygnięcia oraz na jakich przesłankach oparł swoją decyzję.

W konsekwencji ustalenia te i oceny Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, zwracając uwagę, że nie ma wobec tego potrzeby procesowej przeprowadzania na nowo w uzasadnieniu tego orzeczenia oceny każdego ze wskazanych wywodów, a wystarczy odnieść się do tych ustaleń i ocen, które zostały zakwestionowane w apelacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 1998r., III CKN 650/98, OSNC 1999/3/60, wyrok Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2003r., III CKN 1217/00, niepublikowany i wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2003r., II UK 156/03, Lex nr 390069, wyrok Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2010r., II PK 312/09, LEX nr 602700, wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2012r., III CSK 179/11 , LEX nr 1165079, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2016r., V CNP 34/15, Legalis nr 1406416).

Na etapie postępowania apelacyjnego skarżący zarzucił, że wnioskodawca nie był posiadaczem samoistnym nieruchomości w B. przez okres 30 lat (zarzut naruszenia art. 232 zd. 1 kpc i art. 172 § 1 kc w zw. z art. 336 kc), a jego posiadanie nie miało nieprzerwanego charakteru (zarzut sprzeczności ustaleń z treścią materiału dowodowego).

Odnosząc się do powyższego wskazać należy, że bez wątpienia wnioskodawca nie był samoistnym posiadaczem nieruchomości objętej wnioskiem przez okres 30 lat.

Niemniej jednak - stosownie do treści art. 172 § 1 kc - do okresu swego posiadania wnioskodawca mógł doliczyć okres posiadania samoistnego swej matki, jego poprzedniczki prawnej C. S. (2).

Bezspornie C. S. (2) wraz z mężem i synami zamieszkała na nieruchomości w B. w 1982r.

W zasadzie od tego momentu, matkę wnioskodawcy można uznać za posiadacza samoistnego nieruchomości objętej wnioskiem.

Bez wątpienia posiadacz samoistny powinien wykonywać wszystkie czynności względem nieruchomości jakby był jej właścicielem (art. 336 kc). Wykonuje więc uprawnienia składające się na treść prawa własności (art. 140 kc). W szczególności korzysta z nieruchomości z wyłączeniem innych osób, pobiera pożytki i dochody, a także uważa się za uprawnionego do rozporządzenia rzeczą (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2008r., V CSK 146/08, Legalis nr 140204).

Nie ulega również wątpliwości, że o samoistnym charakterze posiadania decydują przede wszystkim okoliczności faktyczne o charakterze zewnętrznym, czyli zachowanie się posiadacza dostrzegalne dla innych osób, za pomocą którego demonstruje swoją wolę wykonywania pełnego władztwa nad rzeczą tylko dla siebie.

Do takich okoliczności należy zaliczyć przykładowo: płacenie podatków, bezpośrednie korzystanie z nieruchomości (koszenie, zbieranie trawy), pobieranie pożytków naturalnych (warzywa, owoce), dbanie o utrzymanie nieruchomości w należytym stanie (podejmowanie decyzji związanych z remontami, naprawami, przeprowadzanie remontów), zawieranie umów związanych z nieruchomością (dostarczenie mediów, ubezpieczenie), czy chociażby występowanie w sporach sądowych administracyjnych i cywilnych w związku z władaniem nieruchomością.

Z niekwestionowanych ustaleń faktycznych wynika, że C. S. (2) wraz z mężem wyremontowali budynek mieszkalny znajdujący się na nieruchomości w B. (w tym wymienili dach), wyburzyli posadowioną na tym gruncie szopę, zagospodarowali teren wokół domu (posadzili kwiaty, urządzili ogród warzywny), a także ogrodzili całą nieruchomość. Następnie wraz z upływem czasu w budynku mieszkalnym wymienili okna oraz drzwi wejściowe i wewnętrzne. Po śmierci W. S. (2) (1994r.), nieruchomością gospodarowała samodzielnie matka wnioskodawcy. W 2008r. do nieruchomości doprowadzono wodę, na co C. S. (2) uzyskała pozwolenie Gminy D..

Z powyższego wynika, że matka wnioskodawcy (do 1994r. wraz z mężem) była posiadaczem samoistnym nieruchomości w B.. Dokonała szeregu remontów nie prosząc gminy o zgodę, ogrodziła nieruchomość, a także występowała przed organami państwowymi jak właściciel (doprowadzenie wody na grunt).

C. S. (3) zmarła w dniu 7 grudnia 2010r., a jej następcą prawnym jest wnioskodawca.

To wnioskodawca mieszkał na nieruchomości objętej wnioskiem niemalże od urodzenia, traktując grunt jak swoją własność. Po śmierci matki stał się jedynym posiadaczem nieruchomości. Wnioskodawca dopiero w 2012r. - załatwiając sprawy w urzędzie gminy - dowiedział się, że nie jest właścicielem nieruchomości w B..

Wobec powyższego uznać należy, że wnioskodawca jest posiadaczem samoistnym nieruchomości w B. i mógł do okresu swego posiadania doliczyć okres posiadania swojej matki C. S. (3).

W apelacji skarżący kurator podniósł, że wnioskodawca nie odprowadzał podatku od nieruchomości, dlatego nie może zostać uznany za posiadacza samoistnego.

Z informacji uzyskanej z Urzędu Gminy D. wynika, że od przedmiotowej nieruchomości nigdy nie był odprowadzany podatek. Jest to uzasadnione przede wszystkim tym, że nieruchomość nie posiadała księgi wieczystej i zbioru dokumentów.

Poza tym opłacanie podatku od nieruchomości, nie stanowi samoistnej przesłanki do możliwości stwierdzenia posiadania samoistnego nieruchomości.

Z tego też względu, zarzuty naruszenia art. 232 zd. 1 kpc i art. 172 § 1 kc w zw. z art. 336 kc były bezzasadne.

Dalej wskazać należy, że - wbrew twierdzeniom apelacji - pozwany nie utracił posiadania nieruchomości w B. przez wyprowadzkę do O. w 2012r.

Skarżący pomija bowiem, że nawet nieefektywne wykonywanie władztwa nie powoduje utraty posiadania, gdyż dla istnienia posiadania nie jest konieczne rzeczywiste korzystanie z rzeczy, lecz sama możliwość takiego korzystania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 1972r., III CRN 121/72, Legalis nr 16314).

Tymczasem wnioskodawca, co najmniej raz na dwa tygodnie przyjeżdżał do B. i doglądał swoją nieruchomość, utrzymywał porządek wokół domu, rozebrał spróchniałe ogrodzenie oraz na bieżąco opłacał rachunki (k. 252 - 253).

W zaprezentowanej sytuacji, trudno mówić o jakiejkolwiek przerwie w posiadaniu, czy też jego utracie, ponieważ wnioskodawca wykonywał dalej faktyczne władztwo nad sporną nieruchomością, dbał o nią.

Wobec podanych argumentów, Sąd Okręgowy nie uwzględnił zarzutu sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Sąd odwoławczy rozważał kwestię możliwości stwierdzenia zasiedzenia przez żonę wnioskodawcy.

Jednak z przedstawionych dokumentów wynika, że wnioskodawca krótko pozostawał w pierwszym związku małżeńskim, bo od 2008 do 2012 roku, a wyrok rozwodowy uprawomocnił się kilka dni po dacie zasiedzenia spornej nieruchomości.

W tej sytuacji należy uznać, że była żona wnioskodawcy (pierwsza) nie posiadała samoistnie spornej nieruchomości przez wymagany prawem czas do nabycia jej przez zasiedzenie.

Warto także zauważyć, że stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości może nastąpić tylko na rzecz osoby wskazanej przez wnioskodawcę lub innego uczestnika postępowania (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 26 października 2017r., II CSK 16/17 Legalis numer 1715355, z dnia 19 października 2017r., III CZP 49/17 , Legalis nr 1681287, z dnia 11 czerwca 2015r., III CZP 112/17, OSNC 2015/11/127, z dnia 23 listopada 2012r., I CSK 257/12 , Legalis nr 637496 i z dnia 21 listopada 2013r., III CSK 316/12, Legalis nr 830500) .

Ponadto należy podkreślić, że stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości może nastąpić tylko na rzecz osoby wskazanej przez wnioskodawcę lub innego uczestnika postępowania także wtedy, gdy z ich twierdzeń oraz ustaleń sądu wynika, że na skutek zasiedzenia nieruchomość weszła do majątku wspólnego wnioskodawcy oraz jego małżonka, którego wniosek nie dotyczył (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2017r., III CZP 49/17, Legalis nr 1681287).

Brak uczestnictwa byłego małżonka w takim postępowaniu ma tylko ten skutek, że może w sprawie o podział majątku wspólnego podnosić okoliczności związane z nabyciem także przez niego przedmiotowego prawa własności przez zasiedzenie.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntował się podgląd, zgodnie z którym nieruchomość nabyta w trakcie trwania wspólności ustawowej staje się składnikiem majątku wspólnego małżonków także sytuacji, w której jej posiadaczem samoistnym był tylko jeden z małżonków i to zarówno wtedy, gdy okres jego posiadania prowadzącego do zasiedzenia mieścił się w czasie trwania wspólności ustawowej, jak wówczas, gdy przewidziany w art. 172 kc bieg terminu wymaganego do zasiedzenia rozpoczął się przed powstaniem wspólności, ale zakończył w czasie jej trwania (zob. uchwałę z dnia 28 lutego 1978r., III CZP 7/78, OSNCP1978, nr 9, poz. 153; oraz uzasadnienia postanowienia z dnia 22 sierpnia 2007r., III CSK 41/10, OSNC-ZD 2008, nr 3, poz. 69). Wskazuje się przy tym, że wniosek taki wypływa jednoznacznie z - rządzącej wspólnością ustawową - zasady, nakazującej traktować przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub jednego z nich, jako majątek wspólny (art. 31 § 1 kriop; poprzednio - art. 32 § 1 kriop). Z punktu widzenia tej zasady nie ma znaczenia, czy tylko jeden z małżonków nabył prawo własności przez zasiedzenie, czy też prawo to nabyli oboje małżonkowie łącznie, jako posiadacze samoistni. Wprawdzie w pierwszym z wymienionych przypadków w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia własności przez zasiedzenie wymienia się tylko małżonka, który spełnił przesłanki określone w art. 172 kc, jednakże nie wyłącza to objęcia nabytego w ten sposób przedmiotu majątkowego wspólnością ustawową (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2012r., I CSK 257/12< Legalis nr 637496).

Mając powyższe na uwadze, Sąd II instancji oddalił apelację na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd II instancji orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc.

O wynagrodzeniu dla kuratora uczestniczki postępowania orzeczono na podstawie § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. z 2018r., poz. 536).

Bożena Charukiewicz Mirosław Wieczorkiewicz Krystyna Skiepko