Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Beata Łapińska

Protokolant stażysta Bożena Sobczyk

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2019 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku J. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania J. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 5 czerwca 2018 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 507/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. decyzją z dnia 5 czerwca 2018 roku, znak: (...) odmówił J. R. prawa do wcześniejszej emerytury. W uzasadnieniu wskazał, że wnioskodawca nie udowodnił wymaganego 15 – letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu. Zakład nie uznał jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od dnia 18 grudnia 1979 roku do dnia 31 lipca 1995 roku w (...) Zakładach (...)
w P., ponieważ na podstawie analizy zgromadzonych dokumentów nie można ustalić charakteru wykonywanej pracy, wymiaru czasu pracy oraz czy była to praca wymieniona w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

W odwołaniu z dnia 7 czerwca 2018 roku J. R. w którym nie zgodził się
z zaskarżoną decyzją. W uzasadnieniu wskazał, że w kwestionowanym przez organ rentowy okresie stale i w pełnym wymiarze świadczył pracę wyszczególnione
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983, tj. pracę na stanowiskach: mechanika w kanałach remontowych i kierowcy samochodów ciężarowych. Skarżący podniósł także, że nie jest w stanie przedłożyć wymaganych dokumentów ze względu na to, że zakład, w którym był zatrudniony, nie istnieje.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powielając argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. R., urodzony w dniu (...), w dniu 28 maja 2018 roku złożył wniosek o emeryturę. Odwołujący nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

(dowód: wniosek o emeryturę, k. 1-4 akt ZUS)

Wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się okresem ubezpieczenia 25 lat i 23 dni, w tym 24 lata, 6 miesięcy i 29 dni okresów składkowych oraz 5 miesięcy i 24 dni okresów nieskładkowych, w tym żadnego okresu pracy
w warunkach szczególnych. Organ rentowy do stażu pracy w warunkach szczególnych nie zaliczył odwołującemu okresu zatrudnienia od dnia 18 grudnia 1979 roku do dnia 31 lipca 1995 roku w (...) Zakładach (...)
(dowód: decyzja z dnia 5 czerwca 2018 roku, k. 8 akt ZUS, odpowiedź na odwołanie, k.4 i odwrót akt sprawy)

Od dnia 18 grudnia 1979 roku do dnia 31 lipca 1995 roku wnioskodawca był zatrudniony w (...) Zakładach (...). W okresie zatrudnienia zajmował następujące stanowiska: kierowca samochodowy, mechanik samochodowy, mechanik samochodowy – brygadzista, mechanik samochodowy – lakiernik – brygadzista, kierowca samochodu ciężarowego, mechanik samochodowy – operator żurawia-brygadzista.
(dowód: świadectwo pracy z dnia 31 lipca 1995 roku, k. 8 akt emerytalnych)

Na terenie (...) Zakładach (...) znajdował się warsztat mechaniczny z dwoma kanałami, w którym na jednej zmianie pracowało maksymalnie dwóch mechaników. Pracodawca ubezpieczonego dysponował 6 samochodami ciężarowymi, dwoma dźwigami i 8 ciągnikami. Zatrudniał między innymi mechaników, elektryków, kierowców czy operatorów dźwigów

Wnioskodawca przez większość czasu pracy wykonywał zadania mechanika. Do obowiązków ubezpieczonego w ww. okresie należała naprawa głowic, silników, skrzyni biegów, mostów napędowych, lakierowanie elementów i wykonywał te naprawy zarówno w kanale, jak i poza nim. Jeżeli któryś z kierowców bądź operatorów dźwigów był nieosiągalny, to skarżący ich zastępował i wykonywał ich zadania jeżdżąc jako kierowca.

(dowód: zeznania J. R., nagranie od 1:31 do 14:17, zeznania świadka A. K., nagranie od 15:23 do 22:51, zeznanie świadka W. M. nagranie od 22:51 do 28:12, protokół rozprawy z dnia 12 października 2018 roku, k. 14-15 akt sprawy).

Pracodawca nie wystawił wnioskodawcy świadectwa wykonywania pracy
w warunkach szczególnych za okres zatrudnienia od dnia 18 grudnia 1979 roku do dnia 31 lipca 1995 roku. (...) Zakład (...) już nie istnieje.
(okoliczności niesporne)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył, co następuje.

Odwołanie podlega oddaleniu, albowiem w toku postępowania wnioskodawca nie wykazał, że jego staż pracy w warunkach szczególnych wynosi co najmniej 15 lat.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm. ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury
w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać
w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia. Zgodnie zaś z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000r. II UKN 39/00, (OSNAP 2002/11/272) warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ugruntowany jest pogląd, że tylko praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze na stanowiskach wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku wykonywana stale i w pełnym wymiarze uzasadnia skorzystanie z uprawnienia do wcześniejszej emerytury. Praca w szczególnych warunkach to przy tym praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75; z dnia 24 marca 2009r., I PK 194/08, LEX nr 528152; z dnia 6 czerwca 2011r., IUK 393/10, LEX nr 950426).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Wnioskodawca spełnia bowiem pozostałe warunki przyznania prawa do emerytury, to jest ma wymagany co najmniej 25 – letni okres zatrudnienia, nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i ukończył 60 rok życia.

Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy w kwestionowanym przez organ rentowy okresie był niesporny w świetle dokumentów znajdujących się w jego aktach ubezpieczeniowych i aktach sprawy. Spornym zaś pozostawał charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w okresie wykonywania obowiązków mechanika
i kierowcy, to jest czy były to prace wykonywane w szczególnych warunkach, czy też nie. Organ rentowy zakwestionował bowiem, aby wnioskodawca
w wyszczególnionych w zaskarżonej decyzji okresie wykonywał pracę rozumianą
w myśl obowiązujących przepisów jako praca w warunkach szczególnych.

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), okresy pracy w warunkach szczególnych, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Brak takiego świadectwa nie wyklucza jednak dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

W konsekwencji niewystawienie przez zakłady pracy świadectw wykonywania prac w warunkach szczególnych, jak miało to miejsce w przedmiotowej sprawie, nie może być wyłączna podstawą odmowy przyznania prawa do emerytury. Dla spełnienia wymagania wykonywania pracy w szczególnych warunkach istotne jest jedynie to, czy taka praca była przez pracownika faktycznie wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla stanowiska, na którym te warunki występowały (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 roku, sygn. akt I UK 9/12).

Rolą Sądu w przedmiotowym postępowaniu było zatem ustalenie faktycznego zakresu obowiązków skarżącego w kwestionowanych przez ZUS okresie zatrudnienia.

Weryfikacja zgromadzonej w sprawie dokumentacji oraz zeznań świadków,
a także zeznań samego wnioskodawcy nie pozwala na uznanie, aby w okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w okresie od dnia 18 grudnia 1979 roku do dnia 31 lipca 1995 roku wnioskodawca wykonywał pracę
w warunkach szczególnych. Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że pracodawca skarżącego w świadectwie pracy wykazał, że wykonywał on pracę na różnych stanowiskach. Zauważyć należy, że w przedstawionej dokumentacji nie wskazano, aby ubezpieczony wykonywał czynności wyłącznie w kanałach remontowych.

Powyższa okoliczność nie została wykazana również za pomocą subsydiarnych środków dowodowych w postaci zeznań świadków. Zeznania te Sąd poddał weryfikacji w myśl dyrektywy zawartej w art. 233 § 1 k.p.c. i uznał za wiarygodne
i przekonujące. Świadkowie A. K. i W. M. logicznie
i konsekwentnie wskazywali, że wnioskodawca wykonywał pracę mechanika w kanale remontowym, ale nie w pełnym wymiarze czasu. A. K. podkreślił, że w trakcie naprawy głowicy czy silnika, praca wykonywana była w warsztacie, czyli poza kanałem remontowym. Fakt ten potwierdził również świadka W. M.. Zeznania te w pełni korespondują także z zeznaniami samego wnioskodawcy, który przyznał, iż wykonując pracę mechanika samochodowego realizował wszystkie naprawy aut , a zatem zarówno w kanale remontowym, jak też poza nim w warsztacie , gdzie naprawiał m.in. silniki po ich wymontowaniu. Świadkowie wskazali również, że ubezpieczony sporadycznie wykonywał pracę kierowcy czy operatora dźwigów, a jego głównym stanowiskiem pracy było wykonywanie zadań mechanika samochodowego. Sam wnioskodawca zresztą potwierdził, iż pracę kierowcy samochodu ciężarowego czy operatora żurawia świadczył jedynie w zastępstwie innego kierowcy, kiedy ci byli na urlopach lub z innych przyczyn nieobecni w pracy.

Podkreślić w tym miejscu należy, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10, LEX nr 9504262, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 maja 2015 roku, sygn. akt III AUa 1176/14).

Ubezpieczony takiej pracy w pełnym wymiarze czasu pracy nie wykonywał. Oprócz świadczenia obowiązków w kanale remontowym, wykonywał też czynności naprawcze na warsztacie i zadania bieżące niewymagające obecności mechanika
w kanale. Wykonywanie takich prac nie może podlegać zaliczeniu do stażu pracy
w warunkach szczególnych, albowiem pracą w warunkach szczególnych jest jedynie pełnienie obowiązków przy naprawie pojazdów w kanałach remontowych w pełnym wymiarze czasu pracy (poz. 16 działu XIV Wykazu A załącznika do rozporządzenia). Z tych samych powodów nie sposób zaliczyć ze spornego okresu tego, kiedy wykonywał on obowiązki kierowcy. Sporadyczne bowiem pełnienie obowiązków kierowcy samochodów ciężarowych również wyklucza w ocenie Sądu Okręgowego zaliczenie tej pracy zgodnie z poz. 2 działu VIII Wykazu A do rozporządzenia. Należy podkreślić, że prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym jest przywilejem w stosunku do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym. Tym samym przepisy regulujące nabywanie prawa do tego szczególnego świadczenia emerytalnego muszą być interpretowane ściśle, a ustalenia dotyczące faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych muszą być precyzyjne i nie budzące wątpliwości. Oznacza to w niniejszej sprawie niedopuszczalność dokonywania rozszerzającej wykładni przepisów dotyczących zajmowania stanowisko mechanika
w kanałach remontowych.

Brak możliwości zaliczenia do stażu pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 18 grudnia 1979 roku do dnia 31 lipca 1995 roku implikuje w przedmiotowym postępowaniu konieczność oddalenia odwołania
i uznania prawidłowości stanowiska organu rentowego, ponieważ wnioskodawca nie spełnił podstawowego warunku, od którego zależy przyznanie prawa do emerytury,
a mianowicie nie wykazał 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.