Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem (zaocznym w stosunku do pozwanej I. O. (1)) z dnia 19 lutego 2018 roku Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie po rozpoznaniu sprawy z powództwa K. U., W. J., M. W. (1), M. U. (1) przeciwko I. O. (2), Gminie M. S. o ustalenie prawa do lokalu socjalnego:

1. oddalił powództwo,

2. przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie pełnomocnikowi powodów ustanowionemu z urzędu rokuproku B. M. kwotę 738 złotych brutto tytułem wynagrodzenia,

3. nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa,

4. zasądził od powodów solidarnie na rzecz Gminy M. S. 600 złotych tytułem kosztów procesu.

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Powódce K. U. przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w S. przy ul. 26 kwietnia 39.

W związku z zadłużeniem K. U. prowadzona była egzekucja z jej majątku, w toku której postanowieniem z dnia 3 października 2016 roku Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie przysądził na rzecz I. O. (2) ograniczone prawo rzeczowe w postaci tego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Jednocześnie Sąd stwierdził obowiązek wydania przez K. U. na rzecz nabywcy tego lokalu. Na podstawie tytułu wykonawczego komornik wszczął egzekucję przeciwko K. U. poprzez wezwanie jej i osoby z nią współzamieszkujące do dobrowolnego opróżnienia lokalu, a po bezskutecznym wezwaniu o przymusowe usunięcie z lokalu dłużnika i wydanie lokalu wierzycielowi w stanie wolnym.

W lokalu mieszkali oraz mieszkają nadal K. U. z matką M. U. (1), synami W. J. i małoletnim M. W. (1) oraz partnerem M. W. (2). Lokatorzy prowadzą wspólne gospodarstwo domowe.

K. U. jest bezrobotna, bez prawa do zasiłku. Otrzymuje świadczenie 500 plus na młodszego syna i alimenty w kwocie 500 złotych miesięcznie na starszego syna. M. U. (1) jest na emeryturze i z tego tytułu otrzymuje ok. 2.000 złotych mies. Cierpi na nowotwór płaskonabłonkowy skóry podudzia lewego. Ma orzeczoną niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym. M. W. (2) pracuje w Norwegii zarabiając ok. 10.000 złotych mies. Na utrzymanie rodziny przekazuje K. U. ok. 6.000 złotych mies.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za bezzasadne.

Zważył, ż powodowie jako podstawę swojego roszczenia wskazali art. 14 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów podnosząc, że występują w stosunku do nich obligatoryjne przesłanki orzeczenia o uprawnieniu do lokalu socjalnego. Sąd uznał jednak, że ta podstawa prawna nie ma zastosowania w sprawie, gdyż sąd może przyznać uprawnienia do lokalu socjalnego w wyroku eksmisyjnym. Orzeczenie to ma charakter subsydiarny i nie może stanowić samoistnej podstawy wyrokowania.

Sąd zbadał nadto inne potencjalne podstawy powództwa, jednak żadna z nich nie mogła znaleźć zastosowania w ustalonym stanie faktycznym. Sąd Rejonowy wskazując na art. 35 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów podkreślił, że dotyczy on wyłącznie osób, co do których eksmisja została orzeczona przed dniem wejścia w życie ustawy (10 lipca 2001 roku), ale nie została do tego czasu wykonana. Nie znajdzie też zastosowania art. 24 ustawy o ochronie praw lokatorów gdyż dotyczy osób, wobec których sąd wydał wyrok eksmisyjny i zajęły lokal samowolnie, zaś K. U. przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a pozostali zamieszkiwali tam na zasadzie prawnorodzinnego stosunku użyczenia. Dalej Sąd I instancji uznał, że podstawą żądania powodów nie mógł być art. 189 k.p.c., albowiem Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 8 grudnia 2017 roku, III CZP 75/17 wskazał, że dłużnik mający status lokatora (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów ), przeciwko któremu zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne o opróżnienie lokalu służącego zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, prowadzone na podstawie tytułu wykonawczego określonego w art. 999 § 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 maja 2012 roku, może dochodzić ustalenia prawa do lokalu socjalnego na podstawie art. 189 k.p.c. Tymczasem postanowienie o przysądzeniu w tej sprawie zostało wydane w dniu 3 października 2016 roku, zatem postępowanie egzekucyjne prowadzone jest na podstawie tytułu wykonawczego określonego w art. 999 § 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym po dniu 3 maja 2012 roku Finalnie Sąd wskazał, iż podstawą roszczenia powodów nie mógł być art. 5 k.c., gdyż przepis ten nie może stanowić samodzielnej podstawy dochodzonego roszczenia i niemożliwe jest uwzględnienie żądania ustalenia istnienia uprawnienia do lokalu socjalnego wyłącznie w oparciu o zasady współżycia społecznego.

Na marginesie Sąd Rejonowy podkreślił, że nawet gdyby któryś ze w/w przepisów mógł mieć zastosowanie w sprawie, to uprawnienie do lokalu socjalnego i tak nie przysługiwałoby powodom ze względu na ich sytuację materialną. Wskazując na brzmienie art. 14 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów Sąd Rejonowy podkreślił, iż możliwość zamieszkania w innym lokalu nie oznacza, że osoba eksmitowana musi dysponować samodzielnym tytułem do lokalu. Wystarczy tytuł pochodny lub możliwość jego uzyskania. Sąd ustalił, że dla celów prowadzenia gospodarstwa domowego oraz swojego utrzymania powodowie dysponują kwotą ok. 9.000 złotych miesięcznie (2.000 złotych - świadczenie emerytalne M. U. (1), 6.000 złotych - przekazywane przez M. W. (2), 500 złotych - świadczenia „500 plus”, 500 złotych - alimenty na W. J.). Sąd Rejonowy nie miał wątpliwości, że sytuacja materialna powodów jest na tyle dobra, że bez problemu mogą oni wynająć lokal mieszkalny na wolnym rynku. Nie musi to być lokal odpowiadający standardem, metrażem lub lokalizacją do tego obecnie zamieszkiwanego, chodzi tu wyłącznie o możliwość zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie, a kwota jaką dysponują powodowie będzie wystarczająca dla wynajęcia mieszkania nawet o lepszych parametrach.

Tak argumentując Sąd Rejonowy oddalił powództwo, o czym orzekł w punkcie pierwszym wyroku.

W punkcie drugim wyroku na podstawie § 8 pkt 2 w związku z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu przyznał wynagrodzenie pełnomocnikowi z urzędu reprezentującemu powodów, a w punkcie 3. orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych w oparciu o art. 113 ust. 1 u.k.s.c. Z kole w punkcie 4 Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli powodowie i wnieśli o zmianę jego pkt I. przez przyznanie powodom prawa do lokalu socjalnego i zasądzenie na rzecz radcy prawnego ustanowionego z urzędu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Apelujący zarzucili sądowi naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 14 ust. 4 pkt 2 i 5 ustawy o ochronie praw lokatorów poprzez oddalenie powództwa, w sytuacji, gdy osobom małoletnim oraz osobie obłożnie chorej i osobie posiadającej status bezrobotnej takie uprawnienia przysługują, a K. U. jest osobą bezrobotną i sprawuje opiekę nad małoletnimi synami W. J. i M. W. (1) oraz opiekuje się ochorą matką M. U. (1).

W uzasadnieniu powodowie rozwinęli powyższe zarzuty.

W odpowiedzi na apelację Gmina M. S. wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od powodów na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej w zasadniczej części zasługiwała na uwzględnienie.

W okolicznościach rozpatrywanej sprawy sąd odwoławczy nie podzielił nade wszystko stanowiska, jakoby powodom nie przysługiwało prawo do żądania ustalenia istnienia po ich stronie prawa do lokalu socjalnego, w sytuacji, gdy podstawą ich obowiązku wydania lokalu mieszkalnego było wydane w trybie art. 999 § 1 k.p.c. postanowienie o przysądzeniu własności nieruchomości będącej przedmiotem licytacji komorniczej, albowiem w tym zakresie Sąd I instancji dokonał błędnej interpretacji przepisów art. 999 § 1 k.p.c. w zw. z art. 971 k.p.c.

Otóż zauważyć trzeba, iż zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2018 roku, poz. 1234), w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. Z jednoznacznego brzmienia cytowanego przepisu wynika, na co trafnie zwrócił też uwagę Sąd Rejonowy, iż co do zasady o istnieniu uprawnienia do lokalu socjalnego osób, których dotyczy nakaz opróżnienia lokalu sąd może orzec wyłącznie w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu ( vide uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 12 kwietnia 2001 roku, III CZP 8/01, OSNC 2001/10/146; z dnia 6 lipca 2007 roku, III CZP 61/07, OSNC 2008/7-8/88 oraz z dnia 22 maja 2009 roku, III CZP 24/09, OSNC 2010/1/14) .

Wyjątkiem od powyższej zasad jest jednak sytuacja - z którą mamy do czynienia w niniejszej sprawie - w której obowiązek opróżnienia danego lokalu mieszkalnego jest skutkiem prawomocnego postanowienia o przysądzeniu prawa do lokalu na rzecz nabywcy licytacyjnego w toku postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 999 § 1 k.p.c., zgodnie z którym, prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz przez wpis w księdze wieczystej lub przez złożenie dokumentu do zbioru dokumentów. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności jest tytułem wykonawczym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienia znajdujących się na tej nieruchomości pomieszczeń bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności. Przepis art. 791 stosuje się odpowiednio.

Na kanwie art. 999 § 1 k.p.c. wprost zatem zastrzeżono, że w przypadku, gdy zostanie wydane prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności nieruchomości, a takowe zostało niewątpliwie wydane przez Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 3 października 2016 roku, sygn. akt IX Co 6756/12, w którym przysądzono na rzecz nabywcy I. O. (2), spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w S., a który to lokal zajmują powodowie, iż wówczas znajduje odpowiednie zastosowanie art. 791 k.p.c., z którego § 1 i 2 wynika, że tytuł wykonawczy zobowiązujący do wydania nieruchomości upoważnia do prowadzenia egzekucji przeciwko dłużnikowi, jego domownikom, krewnym i innym osobom reprezentującym jego prawa oraz każdemu, kto uzyskał władanie nad tym przedmiotem po wszczęciu postępowania, w którym wydano tytuł egzekucyjny. Jednocześnie w art. 791 § 3 k.p.c. zastrzeżone zostało, że przepisy § 1 i 2 nie wyłączają praw określonych przepisami o ochronie lokatorów oraz praw, które są skuteczne wobec wierzyciela. Jeżeli dłużnik twierdzi, że przysługuje mu prawo skuteczne wobec wierzyciela, komornik wstrzyma się względem niego z czynnościami egzekucyjnymi, pouczając, że w terminie tygodnia może wytoczyć powództwo o pozbawienie w stosunku do niego tytułu wykonawczego wykonalności. Brzmienie art. 791 § 3 k.p.c. wskazuje w sposób jednoznaczny i nie budzący żadnych wątpliwości, że zasadniczo w postępowaniu egzekucyjnym wszczętym na podstawie orzeczenia o przysądzeniu własności nieruchomości (art. 999 § 1 k.p.c.) nie są wyłączone prawa przewidziane w ustawie o ochronie prawa lokatorów, w tym prawo dłużnika lub innych osób mieszkających w lokalu będącym przedmiotem postanowienia o przysądzeniu, do otrzymania lokalu socjalnego (art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów)

Powstaje jednak zasadnicze pytanie, w jaki sposób prawa tych osób miałyby przez nie być realizowane.

Nie ulega wątpliwości, że o uprawnieniu do lokalu socjalnego sąd nie może orzec w postanowieniu o przysądzeniu prawa do lokalu (vide wyrok Sądu Najwyższego z 19 listopada 2009 roku, IV CSK 238/09). Jednocześnie nie można tracić z pola widzenia tego, iż postanowienie o przysądzeniu własności zawiera w sobie implicite nakaz wydania takiego lokalu nabywcy (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2006 roku, III CZP 127/05, OSNC 2007/1, poz. 2) i stanowi tytuł egzekucyjny do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości. Nabywca nie musi wytaczać powództwa o wydanie, w którym sąd orzekałby o prawie do lokalu socjalnego art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów. Z kolei w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu - ze względu na jego formalny charakter - sąd nie byłby uprawniony do badania, czy dłużnikowi przysługiwało prawo do lokalu socjalnego W tej sytuacji jedynym sposobem realizacji przysługujących dłużnikowi lub innym osobom o których mowa w art. 791 § 1 i 2 k.p.c. praw oraz ustalenia, że przysługuje im uprawnienie do lokalu socjalnego byłoby powództwo z art. 189 k.p.c., zgodnie z którym, powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Powyższe zostało przesądzone przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 8 grudnia 2017 roku (III CZP 75/17, LEX nr 2405313), w której rozstrzygnięto kwestię tego, w jakiej formie osoby znajdujące się w takiej sytuacji jak powodowie, tj. lokatorzy w stosunku do których zapadło postanowienie o przysądzeniu własności nieruchomości ( art. 999 § 1 k.p.c.), na podstawie którego prowadzone może być postępowanie egzekucyjne dotyczące wydania nieruchomości - mają dochodzić ustalenia swych uprawnień do lokalu socjalnego. Jak słusznie zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w uzasadnienie uchwały z dnia 8 grudnia 2017 roku, literalna wykładnia art. 791 k.p.c. wyraźnie wskazuje, iż czym innym jest konieczność uwzględniania praw przewidzianych w ustawie o ochronie praw lokatorów, a czym innym sytuacja, gdy dłużnik twierdzi, że przysługuje mu przeciwko wierzycielowi określone prawo w stosunku do nieruchomości. Jeżeli dłużnikowi przysługuje takie prawo, to winien on wystąpić w terminie tygodnia z powództwem o pozbawienie w stosunku do niego wykonalności tytułu wykonawczego, czyli z powództwem określonym w art. 840 k.p.c. Natomiast były lokator, który twierdzi, że przysługuje mu uprawnienie do lokalu socjalnego nie twierdzi, że przysługuje mu prawo względem wierzyciela, lecz że wierzyciel może skutecznie prowadzić egzekucję o opróżnienie lokalu dopiero po wskazaniu przez gminę lokalu socjalnego. Ma on więc interes prawny w tym, aby w procesie o ustalenie uzyskać orzeczenie deklaratoryjne potwierdzające jego uprawnienie do lokalu socjalnego. W inny sposób niż poprzez wytoczenie powództwa z art. 189 k.p.c. nie może wykazać swojego prawa do lokalu socjalnego. Obowiązek dostarczenia tego lokalu spoczywa na gminie, dlatego to gmina winna być pozwaną w procesie wywołanym powództwem opartym na art. 189 k.p.c.

Co prawda z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynikało, że sąd pierwszej instancji powyższą uchwałę dostrzegł, lecz stwierdzić należało, że wadliwie ją zinterpretował. Choć istotnie sama sentencja uchwały dotyczyła stanu prawnego sprzed dnia 3 maja 2012 roku i w tym zakresie Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że dłużnik mający status lokatora w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, przeciwko któremu zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne o opróżnienie lokalu służącego zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, prowadzone na podstawie tytułu wykonawczego określonego w art. 999 § 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 maja 2012 roku, może dochodzić ustalenia prawa do lokalu socjalnego na podstawie art. 189 k.p.c., zaś Sąd Rejonowy odczytując treść tej sentencji a contrario uznał, że w stanie prawnym obowiązującym po dniu 3 maja 2012 roku taka możliwość już nie występuje. Tymczasem jest to wniosek ze wszech miar nieuprawniony, albowiem Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały wydanej na kanwie sprawy III CZP 75/17 odniósł się również do stanu prawnego istniejącego po dniu 3 maja 2012 roku uznając, że w aktualnie obowiązującym stanie prawnym podstawą do wytoczenia powództwa o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. jest obecne brzmienie przepisów art. 999 § 1 k.p.c. oraz art. 791 k.p.c.

Odnosząc powyższe rozważania na kanwę niniejszej sprawy Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż wbrew temu co przyjął sąd pierwszej instancji, powodowie wytaczając powództwo o ustalenie po ich stronie prawa do lokalu socjalnego wybrali właściwą drogę dochodzenia swych praw. Skoro bowiem opierają swoje żądanie na twierdzeniu, że są lokatorami w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów i spełniają wymienioną w art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów przesłankę do otrzymania lokalu socjalnego, a przy tym spoczywający na nich obowiązek opróżnienia lokalu mieszkalnego jest skutkiem prawomocnego postanowienia o przysądzeniu tego prawa na rzecz nabywcy licytacyjnego wydanego na podstawie art. 999 § 1 k.p.c., to wykazać swe prawo do lokalu socjalnego mogli wyłącznie przez wytoczenie powództwa z art. 189 k.p.c. przeciwko gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu, tj. Gminie M. S..

Jednocześnie powództwo musiało zostać ocenione jako zasadne. Należy zauważyć, iż art. 189 k.p.c. określa materialnoprawne przesłanki zasadności powództwa o ustalenie przesądzając, iż jest nim istnienie interesu prawnego powoda w takim ustaleniu. Przyjmuje się, iż interes prawny w rozumieniu przepisu art. 189 k.p.c. zachodzi, jeżeli już tylko sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni stronie ochronę jej prawnie chronionych interesów, tj. definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Przy tym przyjmuje się, iż nie ma interesu prawnego ten, kto może poszukiwać ochrony prawnej w drodze powództwa o zasądzenie świadczeń pieniężnych lub niepieniężnych. Zasada ta opiera się na założeniach, że wydanie wyroku zasądzającego możliwe jest, jeżeli także ustalona zostanie legitymacja czynna powoda, oraz, że wyrok tylko ustalający istnienie stosunku prawnego nie zapewni ostatecznej ochrony prawnej, gdyż nie jest - w przeciwieństwie do wyroków zasądzających - wykonalny na drodze egzekucji sądowej ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2002 roku, IV CKN 1519/00, LEX nr 78333).

Podstawową przesłanką warunkującą uwzględnienie powództwa opartego na art. 189 k.p.c. jest zatem istnienie interesu prawnego po stronie powoda w ustaleniu istnienia prawa lub stosunku prawnego. Uzależnienie powództwa o ustalenie od istnienia przesłanki interesu prawnego należy pojmować elastycznie, z uwzględnieniem celowościowej wykładni pojęcia interes prawny, konkretnych okoliczności sprawy, jak też od tego, czy w drodze powództwa o świadczenie strona może uzyskać pełną ochronę swoich praw. Pojęcie interesu prawnego powinno być zatem interpretowane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądów w celu zapewnienia ochrony prawnej (tak Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 22 października 2014 roku, II CSK 687/13, Lex nr 1566718; z dnia 10 czerwca 2011 roku, II CKN 568/10; z dnia 18 marca 2011 roku, III CSK 127/10; z dnia 18 czerwca 2009 roku, II CSK 33/09; z dnia 2 lutego 2006 roku, II CK 395/05; z dnia 2 lutego 1999 roku, II CKN 804/98, OSNC 1999, Nr 10, poz. 171).

Nie można jednak tracić z pola widzenia, że istnienie interesu prawnego nie stanowi jedynej przesłanki decydującej o uwzględnieniu powództwa o ustalenie. Jest to tylko warunek umożliwiającym dalsze badanie w zakresie istnienia lub nieistnienia ustalanego prawa lub stosunku prawnego ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2007 roku, III CSK 123/07, LEX nr 319237). Powód dochodząc roszczenia o ustalenie stosunku prawnego lub prawa, obowiązany jest zatem wykazać fakt nie tylko interesu prawnego w wytoczeniu przeciwko ozwanemu powództwa opartego na art. 189 k.p.c., ale także istnienia tego stosunku prawnego lub prawa ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 roku, I CSK 727/12, Legalis nr 731229).

Z przyczyn szeroko opisanych wyżej powodowie mieli niewątpliwie interes prawny w żądaniu ustalenia istnienia po ich stronie prawa do lokalu socjalnego, gdyż rzeczywiście nie mogliby w innym postępowaniu się tego domagać, a przy tym podzielić należało stanowisko strony powodowej, iż rzeczone prawo im przysługiwało. Nie budziło bowiem najmniejszych wątpliwości Sąd Okręgowego, że powodowie byli lokatorami w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, zgodnie z którym, przez lokatora należy rozmieć najemcę lokalu lub osobę używającą lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. K. U. do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. 26 kwietnia 39 przysługiwał bowiem nie tytułu własności, lecz ograniczone prawo rzeczowe w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Z kolei pozostali powodowie uprawnienie do zamieszkiwania w tym lokalu posiadali w związku ze stosunkami rodzinnymi łączącymi ich z K. U., co na kanwie art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów pozwalało na zastosowanie wobec nich art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów

Nie można przy tym tracić z pola widzenia, iż zgodnie z art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec wymienionej w tym przepisie kategorii osób, w tym wobec małoletniego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą (art. 14 ust. 4 pkt 2). Powód M. U. (2) jest osobą małoletnią, wobec czego spełnia przesłankę ujętą w art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów powodującą istnienie po jego stronie prawa do lokalu socjalnego, a w konsekwencji po stronie jego matki K. U., z którą małoletni zamieszkuje i która sprawuje nad nim opiekę. Z kolei powódka M. U. (1) spełniała przesłankę obligatoryjnego orzeczenia wobec niej o prawie do lokalu socjalnego ujętą w art. 14 ust. 4 pkt 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, gdyż jest osobą obłożnie chorą (choruje na raka, ma problemy z poruszaniem się). W przypadku zaś W. J. należało przyjąć, że co do tego powoda istniała fakultatywna podstawa do orzeczenia o istnieniu po jego stronie uprawnienia do lokalu socjalnego, bowiem w myśl art. 14 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów sąd, badając z urzędu, czy zachodzą przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego, orzeka o uprawnieniu osób, o których mowa w ust. 1, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną. Pozwany studiuje, w związku z czym nie jest w stanie stałej podjąć pracy zarobowej, a otrzymywane przez niego stypendium socjalne stanowiące jego źródło dochodu w oczywisty sposób nie wystarczy za zaspokojenie przez niego swych potrzeb mieszkaniowych. Jednocześnie ocenić należało, że aktualnie nie sposób przyjąć, iż powodowie mogą zamieszkać w innym lokalu mieszkalnym. Powodowie utrzymują się z dochodów na poziomie kwoty 2500 złotych (2000 złotych emerytura M. U. (1), 500 złotych alimenty), co przy czteroosobowej rodzinie niewątpliwie nie pozwoliłoby na wynajęcie im lokalu na wolnym rynku. Okoliczność, iż wcześniej powodowie utrzymywali się również z zarobków uzyskiwanych przez konkubenta powódki K. U. w kwocie około 6000 złotych nie mogła być brana pod uwagę przy ocenie sytuacji materialnej powodów, albowiem zgodnie z art. 316 k.p.c. sąd orzekając w sprawie bierze pod uwagę stan istniejący na datę wyrokowania. Obecnie zaś konkubent powódki nie pracuje i nie wspiera jej finansowo.

Uwzględniając wszystko powyższe Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone orzeczenie co do jego punktu I. w ten sposób, iż ustalił, że stronie powodowej przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego od pozwanej Gminy M. S. w związku z wykonaniem prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 3 października 2016 roku, sygn. akt IX Co 6756/12 w zakresie punktu II. Jednocześnie jednak co do pozwanej I. O. (2) powództwo zostało oddalone, gdyż tej pozwanej nie przysługiwała bierna legitymacja procesowa w niniejszej sprawie, albowiem powodom w stosunku do niej nie przysługiwało roszczenie o ustalenie istnienia uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego. Co prawda jako nabywca nieruchomości miała ona interes w rozstrzygnięciu przedmiotowej sprawy, niemniej winno to powodować raczej wezwanie jej do udziału w sprawie w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej, aniżeli jako strony pozwanej.

W konsekwencji Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok jedynie co do jego punktu I. (tylko w tym zakresie został zaskarżony), o czym na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono w punkcie pierwszym wyroku.

W pozostałym zakresie (tj. w części dotyczącej żądania skierowanego przeciwko I. O. (2)) apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c. w punkcie drugim wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego toczącego się między Gminą M. S., a powodami orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. zgodnie z regułą odpowiedzialności za wynik procesu. Wobec uwzględnienia apelacji powodów w stosunku do tej pozwanej w całości, powinna ona jako przegrywający spór zwrócić skarżącym poniesione koszty postępowania odwoławczego. Powodów w postępowaniu przed sądem drugiej instancji reprezentował profesjonalny pełnomocnik w osobie radcy prawego, zatem należy im się z tego tytułu zwrot w kwocie 135 złotych - ustalone na podstawie § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku poz. 1804 ze zm.). Zważywszy, że powodowie byli współuczestnikami sporu, co do których brak było podstaw do przyjęcia ich solidarności, zgodnie z art. 105 § 1 k.p.c. na rzecz każdego z nich zasądzono zwrot kosztów w zakresie przysługującego mu udziału (tj. ¼ z kwoty 135 złotych). W konsekwencji w punkcie trzecim sentencji wyroku zasądzono od pozwanej na rzecz każdego z powodów po 33,75 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Violetta Osińska SSO Tomasz Szaj SSO Tomasz Sobieraj

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować;

2.  zakreślić;

3.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanemu;

4.  po dołączeniu zwrotnych potwierdzeń odbioru i upływie terminu do wniesienia zażalenia na orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego akta zwrócić do Sądu Rejonowego.

SSO Tomasz Sobieraj 23 stycznia 2019 roku