Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2019 r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. S. (A. S.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 11 lipca 2018 r. sygn. akt IV U 246/18

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 o tyle, iż stwierdza podleganie A. S. obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jako osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem do dnia 31 grudnia 2020 roku, oddalając odwołanie w pozostałym zakresie,

2.  oddala apelację w pozostałej części,

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. na rzecz A. S. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/SSA G. Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA A. Grymel /-/SSA L. Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1842/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 listopada 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. stwierdził, że jako osoba sprawującą osobistą opiekę nad dzieckiem A. S. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu od
13 marca 2017r. do 29 marca 2017r. wskazując, iż od 30 marca 2017r. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych przez ośrodek pomocy jako świadczeniobiorca, za którego jednostka organizacyjna pomocy społecznej, wójt, burmistrz lub prezydent miasta ma obowiązek opłacać składki.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. S. domagała się jej zmiany oraz orzeczenia co do istoty sprawy poprzez ustalenie, iż od dnia 13 marca 2017r. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, wskazanie podstawy wymiaru składek z tego tytułu oraz podanie daty końcowej podlegania przedmiotowemu ubezpieczeniu, jak też zasądzenia kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od odwołującej na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z obowiązującymi przepisami, powołując się na okoliczności przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 11 lipca 2018r. Sąd Okręgowy w Częstochowie zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż A. S. jako osoba sprawująca osobistą opiekę na dzieckiem podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od dnia 14 marca 2017r. do dnia 1 stycznia 2034r.
na podstawie art. 6a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (pkt 1), oddalił odwołanie w pozostałej części (pkt 2) oraz zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3).

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy poprzedził ustaleniem, iż A. S. w dniu 13 marca 2017r. złożyła oświadczenie osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem o zamiarze podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu.

Ubezpieczona prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą od
24 września 2015r. i z tego tytułu podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. W dniu (...) urodziła syna M., który orzeczeniem Powiatowego Zespołu do Spraw Orzeczenia o Niepełnosprawności z dnia
20 grudnia 2016r. został zaliczony do osób niepełnosprawnych od urodzenia
z powodu przyczyny oznaczonej symbolem 11-I (inne w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne
i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego) i 07-S (choroby
układu oddechowego i krążenia), z adnotacją o konieczności zaopatrzenia
w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby, konieczności korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Sąd I instancji podał także, iż w dniu 1 marca 2017r. ubezpieczona złożyła do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej wniosek o zawieszenie działalności gospodarczej z dniem 1 marca 2017r. Następnie pismem z dnia
27 kwietnia 2017r. wniosła do Ministerstwa Rozwoju i Departamentu Handlu
i Usług wniosek o sprostowanie daty zawieszenia działalności poprzez jej oznaczenia na 13 marca 2017r., do którego załączyła dokument ZUS ZUA - ”Zgłoszenie do ubezpieczeń” od 1 marca 2017r. oraz druk ZUS ZWUA - ”Wyrejestrowanie
z ubezpieczeń” od 14 marca 2017r. Z kolei w dniu 18 kwietnia 2017r. opłaciła należną składek na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego w wysokości 366,99 zł oraz na Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego w wysokości 297,28 zł za okres od
1 do 13 marca 2017r.

Postanowieniem z dnia 5 czerwca 2018r. Minister Przedsiębiorczości
i Technologii z urzędu sprostował wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji
o Działalności Gospodarczej poprzez wpisanie w rubryce dotyczącej zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej daty 14 marca 2017r.

Decyzją Gminno-Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K.
z dnia 11 kwietnia 2017r. ubezpieczonej przyznano od 30 marca 2017r. do
31 grudnia 2020r. świadczenie pielęgnacyjne.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, iż odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Wskazał, iż zgodnie z art. 6a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017r., poz. 1778 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami, które prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy i zaprzestały jej prowadzenia albo zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie art. 14a ust. 1d ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2016r., poz. 1829, 1948, 1997
i 2255 oraz z 2017r., poz. 460 i 819).

Warunek prowadzenia pozarolniczej działalności, działalności zarobkowej
i współpracy lub bycia osobą duchowną przez okres co najmniej 6 miesięcy uważa się za spełniony, jeżeli osoby, o których mowa w ust. 1, podlegały z tych tytułów nieprzerwanie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i opłacały składki na te ubezpieczenia.

Sąd przypomniał także, iż w myśl art. 6b ust. 1 powołanej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu podlegają, z zastrzeżeniem art. 8
i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami sprawującymi osobistą opiekę nad dzieckiem, a które nie spełniają warunków do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, o których mowa w art. 6a.

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne - w tym osoby, o których mowa w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1 - od dnia określonego w oświadczeniu, o którym mowa w art. 36 ust. 15, jako dzień rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym oświadczenie zostało złożone, do dnia wskazanego w oświadczeniu jako dzień zakończenia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art. 13 pkt 13a).

Sąd I instancji podniósł nadto, iż przez osobę sprawującą osobistą opiekę nad dzieckiem rozumie się osobę fizyczną sprawującą osobistą opiekę nad dzieckiem własnym lub swojego małżonka, lub dzieckiem przysposobionym, przez okres do
3 lat, nie dłużej jednak niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym
dziecko kończy 6 rok życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej osoby, przez okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia (art. 4 pkt 17).

Zwrócił też uwagę, iż zgodnie z art. 36 ust. 2b powyższej ustawy zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych osób, o których mowa w art. 6a ust. 1 i art. 6b
ust. 1 i wyrejestrowanie z tych ubezpieczeń, w przypadku ustania warunków uzasadniających opłacanie składek, należy do Zakładu. Osoby te są obowiązane do przedłożenia Zakładowi:

1)  skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka;

2)  oświadczenia, o którym mowa w ust. 15;

3)  orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności,
w przypadku posiadania przez dziecko takiego orzeczenia.

Zgłoszeń, o których mowa w ust. 2 i 3, dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, z zastrzeżeniem ust. 4a, 5, 5a i 9a (ust. 4).

W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie spornym pozostaje,
czy A. S. spełniła warunki do objęcia jej ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem, tj. czy spełnione zostały przesłanki z art. 6a ustawy, zgodnie z którym warunkiem objęcia ubezpieczeniem
z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem jest to, aby osoba chcąca przystąpić do tych ubezpieczeń podlegała wcześniej, bezpośrednio przed okresem sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, przez co najmniej 6 miesięcy ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu m.in. prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz złożyła stosowne oświadczenie o zamiarze podlegania ubezpieczeniom z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem. Za niekwestionowany Sąd ten uznał natomiast okres wykonywania przez ubezpieczoną działalności gospodarczej podkreślając, iż spornym pozostało zatem jedynie ustalenie, czy zachowała ona termin do złożenia tego oświadczenia.

Zdaniem organu rentowego A. S. nie dochowała bowiem terminu do złożenia przedmiotowego oświadczenia, które zgodnie z art. 36
ust. 4 ustawy winno nastąpić w terminie 7 dni od ustania poprzedniego tytułu ubezpieczenia.

Stosowne oświadczenie ubezpieczona złożyła w dniu 13 marca 2017r. Zgodnie tymczasem z wnioskiem do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej prowadzenie działalności gospodarczej zaprzestała z dniem 1 marca 2017r. Z powyższego jednoznacznie wynika zatem, iż oświadczenie zostało złożone po upływie 7 dni od ustania ostatniego tytułu ubezpieczenia.

Sąd zwrócił jednak uwagę, iż A. S. do chwili obecnej figuruje
w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. Konsekwencją istnienia takiego wpisu jest domniemanie (wzruszalne), że prowadziła w tym czasie pozarolniczą działalność gospodarczą zgodną z powyższym wpisem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010r., I UK 240/09, LEX nr 585723; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 24 sierpnia 2015r., III AUa 1760/14, LEX
nr 179353 oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 28 stycznia 2009r., VII SA/Wa 1374/08, LEX nr 489317), przy czym możliwe jest także wnioskowanie przeciwne, tj. pomimo zgłoszenia wniosku o zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej (wyrejestrowanie lub zawieszenie)
możliwym jest dowodzenie, iż faktycznie działalność ta była prowadzona. Wzruszalność powyższego domniemania potwierdził m.in. Sąd Apelacyjny
w Gdańsku w wyroku z dnia 30 lipca 2015r. (III AUa 335/15, LEX nr 1781902),
w którym wskazał, że sam wpis do ewidencji działalności gospodarczej stanowi tylko podstawę rozpoczęcia działalności gospodarczej w rozumieniu jej legalizacji i nie można go utożsamiać z podjęciem takiej działalności. Jeżeli więc, mimo formalnego figurowania w ewidencji działalności gospodarczej, ubezpieczony nie wykonywał żadnych usług lub sprzedaży, czy innych czynności, które wchodzą w zakres przedmiotowy działalności ujawnionej w ewidencji, ani nawet nie podejmował
takich czynności jak zamawianie towarów, rekrutacja pracowników, poszukiwanie kontrahentów itp., to w konsekwencji należy uznać, że nie do utrzymania jest domniemanie wynikające z wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, iż działalność tę ubezpieczony wykonywał (-uje) (rozpoczął jej prowadzenie), a zatem nie może też dojść do objęcia go ubezpieczeniem społecznym w myśl art. 6 ust. 1
pkt 5 oraz art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (podobnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyrokach z dnia 4 grudnia 2007r., VII SA/Wa 1578/07, LEX nr 496344 i z dnia 26 lipca 2006r., VII SA/Wa 686/06,
LEX nr 258495 oraz Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 25 marca 2014r., III AUa 759/13, LEX nr 1469388).

Sąd I instancji podkreślił, iż w odwołaniu od zaskarżonej decyzji A. S. podnosiła, iż data zaprzestania przez nią prowadzenia działalności gospodarczej jest błędna, a wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej nastąpił w wyniku pomyłki. Faktyczną datą zaprzestania działalności gospodarczej jest bowiem 14 marca 2017r., o czym świadczy chociażby fakt złożenia przez nią zaświadczeń o podleganiu ubezpieczeniu od 1 do 13 marca 2017r. oraz opłacenie należnych składek za powyższy okres. Potwierdzeniem faktycznej
daty zaprzestania przez nią działalności gospodarczej jest wreszcie postanowienie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 5 czerwca 2018r., którym
z urzędu skorygowano wpis w zakresie daty zawieszenia tej działalności poprzez wpisanie w miejsce 1 marca 2017r. daty 13 marca 2017r.

Konsekwencją przyjęcia powyższej daty zawieszenia działalności gospodarczej, w ocenie Sądu I instancji, jest złożenie przez ubezpieczoną oświadczenia o zamiarze sprawowania osobistej opieki na dzieckiem w wymaganym przez organ rentowym terminie 7 dni od ustania ostatniego ubezpieczenia, z czym organ ten ostatecznie sam się zgodził wskazując, iż gdyby stosowne postanowienie wpłynęło bezpośrednio do Zakładu, warunki podlegania przez A. S. ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu sprawowania przez nią opieki nad dzieckiem nie byłyby kwestionowane.

Na marginesie Sąd zauważył, iż jego wątpliwości budzi w ogóle konieczność złożenia, w przypadku osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, oświadczenia o zamiarze korzystania
z tego ubezpieczenia w ciągu 7 dni od daty ustania ostatniego ubezpieczenia.
W tym zakresie Sąd w pełni zgodził się i przyjął za własny pogląd wyrażony przez Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie w wyroku z dnia 24 lutego 2016r. (VII U 1772/17, LEX nr 2433450), zgodnie z którym art. 36 ust. 4 ustawy, przewidujący 7-dniowy termin, dotyczy tylko zgłoszeń, o których mowa w art. 36
ust. 2 i 3 ustawy, czyli osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1-4, 6-9b, 11, 12, 18a-22, ust. 2, 2a i 2d, duchownych będących członkami zakonów lub klasztorów oraz osób współpracujących, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 10, których zgłoszenie należy do tych osób. We wskazanym przez Zakład art. 36 ust. 4 ustawy i przepisach, do których on odsyła, nie ma mowy o osobach, o których mowa w art. 6a i 6b ustawy. O nich stanowi art. 36 ust. 2a, który wskazuje, że zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych osób, o których mowa w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1 i wyrejestrowanie
z tych ubezpieczeń, w przypadku ustania warunków uzasadniających opłacanie składek, należy do Zakładu. Przytoczony przepis art. 36 ust. 2b ustawy systemowej wyraźnie precyzuje, że zgłoszenie do ubezpieczenia należy do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a nie do osoby ubezpieczonej i już choćby z tego powodu odwoływanie się do przepisu art. 36 ust. 4 ustawy, który zakreśla termin na dokonanie takiego zgłoszenia, wydaje się nietrafne. Ponadto, w myśl wskazanego przepisu art. 36
ust. 2b, osoba która chce podlegać ubezpieczeniom składa jedynie odpis skrócony aktu urodzenia dziecka oraz oświadczenie (nie jest to zgłoszenie), o którym stanowi art. 36 pkt 15. W powołanym przepisie nie ma mowy o jakimkolwiek terminie
na złożenie oświadczenia. Gdyby zastrzeżenie takiego terminu było konieczne, to ustawodawca - tak jak w art. 36 ust. 16 ustawy - zawarłby stosowną regulację.
Ust. 16 wprost wskazuje, że osoba o której mowa w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1,
jest obowiązana zawiadomić Zakład o wszelkich zmianach w stosunku do danych wskazanych w oświadczeniu, o którym mowa w ust. 15, w terminie 7 dni od
dnia zaistnienia tych zmian. Termin 7 dni nie jest zaś przewidziany na samą czynność złożenia oświadczenia, co wydaje się uzasadnione biorąc pod uwagę,
że ubezpieczenie osób takich ma charakter obowiązkowy (a nie dobrowolny) i nie
zależy od woli osoby składającej oświadczenie. Powyższe stanowisko wspiera brzmienie art. 13 pkt 13a ustawy systemowej, który to przepis nie uzależnia daty objęcia ubezpieczeniem obowiązkowym z tytułu osobistej opieki nad dzieckiem
od zachowania jakiegokolwiek terminu, a stanowi jedynie, że data ta nie
może być wcześniejsza niż dzień złożenia oświadczenia o zamiarze podlegania ubezpieczeniom. Reasumując, przedstawiona wykładnia art. 36 ust. 4 ustawy systemowej prowadzi do wniosku, że zachowanie przepisanego w nim terminu jest prawnie irrelewantne w odniesieniu do osób ubezpieczonych z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W konsekwencji brak jest podstaw do innego traktowania osoby wskazanej w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1, która złożyła oświadczenie wskazane w art. 36 ust. 15 przykładowo siódmego dnia po zaprzestaniu poprzedniego tytułu ubezpieczenia i takiej, która uczyniła to dopiero kilka dni później.

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji stanął na stanowisku, iż
A. S. spełniła warunki do objęcia jej obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, za niemający znaczenia na możliwość objęcia tym ubezpieczeniem uznając fakt, iż złożyła ona oświadczenie o objęcie ubezpieczeniem emerytalnym, albowiem jak wyjaśnił jej pełnomocnik - powyższe było wynikiem omyłki.

Jako chybione Sąd ocenił także stanowisko organu rentowego w zakresie daty końcowej obowiązywania przedmiotowego ubezpieczenia. Z analizy art. 4 pkt 17 ustawy bowiem wprost wynika, iż ubezpieczenie dla osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem
o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej osoby obejmuje okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18.

Z tych też względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.
zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż A. S.
jako osoba sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od dnia 14 marca 2017r. do dnia
1 stycznia 2034r. na podstawie art. 6a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r.
o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd ten stwierdził również, iż zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego
z dnia 22 lutego 2012r. (II UK 275/11, LEX nr 1215286) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Postępowanie sądowe zmierza do kontroli prawidłowości lub zasadności zaskarżonej decyzji, a w związku z tym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu rentowego, żądań zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji.

W świetle powyższego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie ubezpieczonej w zakresie dotyczącym ustalenia podstawy wymiaru składek
na sporne ubezpieczenie. Przedmiotem postępowania było bowiem objęciem obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, a nie wysokość podstawy wymiaru składek.

Apelację od przedstawionego orzeczenia wywiódł organ rentowy, zaskarżając wyrok w części, (tj. pkt 1 i 3) w zakresie ustalenia daty końcowej objęcia ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym.

Powołując się na zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego przez błędną ich wykładnię, a to art. 6a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2017r., poz. 1778
ze zm.) w związku z art. 9 ust. 6 cytowanej ustawy, poprzez objęcie odwołującej ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym na podstawie art. 6a ust. 1 ustawy także
za okres od 30 marca 2017r., przy jednoczesnym ustaleniu, że ubezpieczona, począwszy od 30 marca 2017r. posiadała inny tytuł do objęcia ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, które stanowiło pobieranie zasiłku pielęgnacyjnego, wypłacanego przez Gminno-Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w K.; prawidłowa wykładnia powołanych przepisów nakazuje wyłączenie spornego ubezpieczenia w sytuacji posiadania innego tytułu do ubezpieczeń społecznych, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania od zaskarżonej decyzji w zakresie objętym apelacją.

W uzasadnieniu podniósł, iż zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż stwierdził, że A. S., jako osoba sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od dnia 14 marca 2017r. do dnia 1 stycznia 2034r.,
na podstawie art. 6a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

W toku postępowania Sąd ustalił bowiem, odmiennie niż organ rentowy,
iż ubezpieczona z dniem 13 marca 2017r. zawiesiła prowadzenie działalności gospodarczej, a zatem w związku z jej oświadczeniem z dnia 13 marca 2017r.
o zamiarze podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, złożonym na podstawie art. 36 ust. 15 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, została
objęta obowiązkowym ubezpieczeniem na podstawie art. 6a ust. 1 cytowanej ustawy,
jako osoba sprawująca osobistą opiekę na dzieckiem. Na takie ustalenie pozwoliło przedłożone w toku procesu postanowienie z dnia 5 czerwca 2018r., korygujące wpis w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w zakresie daty zawieszenia działalności gospodarczej, prowadzonej przez odwołującą.

Apelujący podkreślił, iż w powyższym zakresie nie kwestionuje wyroku,
jednak jego wątpliwości budzi określenie końcowej daty objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem, tj. do daty ukończenia 18-go roku życia dziecka, w myśl przepisu art. 4
pkt 17 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W jego ocenie bowiem powyższy przepis, o charakterze definicyjnym, wskazuje jedynie na potencjalną możliwość powstania obowiązku ubezpieczenia
w określonych przez niego granicach czasowych. Nie należy jednak tracić z pola widzenia treści art. 6a ust. 1 ustawy, który wskazuje, że objęcie ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z tytułu opieki na dzieckiem, podlega zastrzeżeniu wynikającemu z przepisów art. 8 i 9 cytowanej ustawy.

Zgodnie natomiast z jej art. 9 ust. 6 m.in. osoby, o których mowa w art. 6a
ust. 1 podlegają obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowemu, jeżeli nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Organ rentowy wskazał, iż powyższe przepisy mają charakter szczególny
i zawierają uregulowanie rozstrzygające konkurencję między innymi tytułami występującymi w ustawie, tj. powołanymi w art. 6 tej ustawy, w tym tytułem,
jaki stanowi opłacanie składek przez wójta, burmistrza lub prezydenta - w związku
z wypłacanym przez ten organ świadczeniem pielęgnacyjnym - art. 6 ust. 2a i 2b. Przepis ten również wskazuje, iż nie opłaca się składek z tytułu opieki nad
dzieckiem, gdy osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z innego tytułu na podstawie ustawy lub odrębnych przepisów.

W ocenie apelującego, to wyłączenie ma jednak charakter wtórny i ustępuje pierwszeństwa przepisom zawartym w art. 6a cytowanej ustawy, jako przepisom
o charakterze nadrzędnym i szczególnym (także redakcyjnie umieszczonym
w odrębnych przepisach ustawy). W takiej sytuacji, jego zdaniem, to tytuł, jaki stanowi pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego (przez okres jego pobierania), wyłącza objęcie ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym w związku ze złożeniem oświadczenia o wykonywaniu osobistej opieki nad dzieckiem w organie rentowym. Brak jest zatem podstaw do objęcia odwołującej ubezpieczeniem na podstawie
art. 6a ustawy i od podstawy wynikającej z tego tytułu, poczynając od 30 marca 2017r.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 29 stycznia 2019r. organ rentowy powołał
się dodatkowo na zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 4 pkt 17 oraz art. 6a ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Ubezpieczona wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jedynie w części zasłużyła na uwzględnienie.

Na etapie postępowania apelacyjnego spór w rozpatrywanym
przypadku sprowadzał się jedynie do ustalenia okresu podlegania przez A. S., jako osobę sprawującą osobistą opiekę nad dzieckiem, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie art. 6a ustawy z dnia
13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U.
z 2017r., poz. 1778 ze zm.).

Stosownie do art. 9 ust. 6 tej samej ustawy, osoby, o których mowa m.in.
w art. 6a podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Przypomnieć należy, iż zasady podlegania określonemu rodzajowi ubezpieczeń społecznych wynikają z przepisów o charakterze bezwzględnie obowiązującym, które kreują określony stosunek ubezpieczenia społecznego z mocy samego prawa, niezależnie od woli stron (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
11 lutego 1999r., II UKN 461/98, OSNAPiUS 2000, nr 7, poz. 286).

Z treści powołanych wyżej przepisów art. 6a i art. 9 ust. 6 cytowanej
ustawy wynika zatem, iż przewidziany nimi obowiązek podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przez osobę sprawującą opiekę nad dzieckiem, wchodzi
w grę wyłącznie w sytuacji, gdy osoba taka nie ma ustalonego prawa do
emerytury lub renty i nie posiada innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

W niniejszej sprawie poza sporem pozostaje, iż przedmiotowy obowiązek, wynikający z faktu zaprzestania przez A. S. prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w związku z koniecznością opieki nad urodzonym w dniu
(...) synem M., powstał z dniem 14 marca 2017r.

Wbrew zarzutom skarżącego, obowiązek ów nie ustał z chwilą przyznania ubezpieczonej, decyzją Gminno-Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej
w K. z dnia 11 kwietnia 2017r., świadczenia pielęgnacyjnego na okres
od 30 marca 2017r. do 31 grudnia 2020r.

Jakkolwiek bowiem z mocy art. 6 ust. 2a pkt 1 wspomnianej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne, składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, istotnie opłaca wójt, burmistrz lub prezydent miasta, zgodnie jednak z ust. 2b tego samego przepisu, obowiązek ten nie dotyczy osoby pobierającej świadczenie pielęgnacyjne, jeżeli podlega ona obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z innego tytułu na podstawie ustawy lub na podstawie odrębnych ustaw.

Dodać również należy, iż także z mocy art. 42 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 2018r., poz. 1508 ze zm.) w związku
z art. 6 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązek opłacania przez ośrodek pomocy społecznej składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem
rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, dotyczy jedynie osoby opiekującej się, która nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów lub nie otrzymuje emerytury albo renty.

Skoro więc w dacie nabycia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego,
czyli w dniu 30 marca 2017r. A. S. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu, tj. na podstawie wspomnianego art. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, oczywistym jest, iż brak było podstaw do objęcia jej przedmiotowymi ubezpieczeniami z tego właśnie tytułu, zaś zgłoszenie jej do owych ubezpieczeń przez Gminno-Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w K., jako nieprawidłowe, nie może rodzić
żadnych skutków. Zwłaszcza, iż w takim przypadku nie dochodzi do jakiegokolwiek
zbiegu tytułów ubezpieczenia w rozumieniu art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a podleganie ubezpieczeniom z jednego z tytułów wyklucza podleganie
z któregokolwiek innego.

Jednocześnie nie sposób jednak odmówić racji organowi rentowemu, iż stwierdzenie przez Sąd I instancji, że ubezpieczona jako osoba sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym na podstawie wspomnianego art. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w okresie 14 marca 2017r. do 1 stycznia 2034r., narusza art. 4 pkt 17 tejże ustawy, po myśli którego użyte w niej określenie ”osoba sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem” oznacza osobę fizyczną sprawującą osobistą opiekę nad dzieckiem własnym lub swojego małżonka, lub dzieckiem przysposobionym, przez okres do 3 lat, nie dłużej jednak niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej osoby, przez okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.

Mimo wszak, iż syn odwołującej M. S. orzeczeniem Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w M. z dnia 20 grudnia 2016r. istotnie został zaliczony do osób niepełnosprawnych - od urodzenia -
na okres do 31 grudnia 2020r., okoliczność ta powoduje jedynie, iż w rozumieniu
powyższego przepisu A. S. spełnia przesłanki do uznania jej za osobę sprawującą osobistą opiekę nad dzieckiem przez okres do 6 lat - przypadający przed ukończeniem przez syna 18 roku życia, a nie jak błędnie przyjął Sąd I instancji -
do ukończenia przez niego 18 roku życia, czemu wprost sprzeciwia się brzmienie owego przepisu.

Jednocześnie wynikająca z cytowanego orzeczenia data, na którą wydano orzeczenie, tj. 31 grudnia 2020r., oznacza, iż wyłącznie do tej daty, ubezpieczona
w chwili obecnej spełnia warunki do podlegania spornym ubezpieczeniom.

Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Apelacyjny uznając apelację organu rentowego za częściowo zasadną, zmienił zaskarżone orzeczenie, po myśli art. 386 § 1 k.p.c. orzekając jak w pkt 1 wyroku, w jego pkt 2 - z mocy art. 385 k.p.c. oddalając dalej idącą apelację, jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie
art. 98 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018r., poz. 265).

/-/SSA G. Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA A. Grymel /-/SSA L. Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

MP