Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2019 r. w Lublinie

sprawy K. K. (1) i J. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 2 marca 2018 r. sygn. akt VIII U 605/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzeczK. K. (1)i J. F. kwoty po 480 (czterysta osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Jacek Chaciński Małgorzata Pasek Małgorzata Rokicka-Radoniewicz

III AUa 401/18

UZASADNIENIE

Organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 2 lutego 2017 roku stwierdził, że K. K. (1), jako pracownik podlegający ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu u płatnika składek J. F., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia(...). W uzasadnieniu organ rentowy argumentował, że K. K. (1) przepracował w sierpniu 2016 roku 19 dni, we wrześniu 12 dni, w październiku 9 dni, a w listopadzie 6 dni, w związku z czym Zakład powziął wątpliwość co do faktu świadczenia pracy. Płatnik w ocenie organu nie udokumentował wykonywanych czynności na powierzonym stanowisku kierownika logistyki, które w rzeczywistości wykonywał pracodawca. Jednocześnie wskazał, że K. K. (1) nie posiada odpowiednich kompetencji do wykonywania pracy na powierzonym stanowisku. W związku z tym uznał, że umowa o pracę z dnia (...) została zawarta dla pozoru w celu skonstruowania okoliczności świadczących o pozostawaniu w stosunku pracy aby uzyskać prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa od wysokiej podstawy.

Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego w Lublinie złożył K. K. (1), zaskarżając ją w całości. W uzasadnieniu podniósł, że organ rentowy w sposób błędny przyjął, że wnioskodawca zawarł umowę o pracę jedynie dla pozoru. Powołując się na dorobek orzecznictwa wskazał, że umowa nie może zostać uznana za pozorną w sytuacji, gdy praca jest faktycznie realizowana. W takim przypadku zawarcie umowy o pracę celem objęcia ubezpieczeniem społecznym nie stanowi obejścia prawa

Odwołanie od decyzji złożył także płatnik J. F., powołując się na argumenty tożsame jak w odwołaniu złożonym przez K. K. (1)

Postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2017 roku Sąd Okręgowy połączył sprawę z powyższych odwołań do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia i wyrokiem z dnia 2 marca 2018 roku zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, ze K. K. (1) jako pracownik u płatnika składek J. F. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od (...) ora zasądził na rzecz odwołujących od organu rentowego po 1800 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że J. F. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) od dnia 6 czerwca 2005 roku. Przeważająca działalność dotyczy sprzedaży hurtowej drewna, materiałów budowlanych i wyposażenia sanitarnego. Siedziba przedsiębiorstwa znajduje się w Ś..

W ramach prowadzonej działalności J. F. zajmuje się sprzedażą materiałów budowlanych w postaci kamienia elewacyjnego, gładzi oraz tynku. Działalność wykonywana jest w L., a także w oddziałach w K. i w R.

K. K. (1) ma wykształcenie średnie, w dniu 20 kwietnia 2001 roku uzyskał tytuł zawodowy technika handlowca. W okresach od dnia 24 września 2003 roku do dnia 15 lipca 2007 roku, od dnia 7 marca 2012 roku do dnia 4 czerwca 2012 roku oraz od dnia 11 czerwca 2012 roku do dnia 4 listopada 2015 roku był zatrudniony jako przedstawiciel handlowy. Ponadto w okresie od dnia 16 lipca 2007 roku do dnia 31 sierpnia 2008 roku pracował jako regionalny przedstawiciel ds. kluczowych klientów, a od dnia 1 stycznia 2012 roku do dnia 21 lutego 2012 roku jako przedstawiciel ds. hurtu. Zarobki osiągane na tych stanowiskach znajdowały się na poziomie 3.500 – 4.000 złotych netto

K. K. (1) prowadził ponadto działalność gospodarczą pod firmą (...)w okresie od dnia 1 sierpnia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2011 roku w zakresie działalności agentów zajmujących się sprzedażą żywności, napojów i wyrobów tytoniowych. W dniu 17 stycznia 2016 roku ponownie rozpoczął wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży hurtowej wyrobów chemicznych pod firmą (...)

Prowadzenie działalności gospodarczej było spowodowane wymogami pracodawcy, który uzależniał założenie takiej działalności od podjęcia współpracy

W dniu (...) wnioskodawca zawarł umowę o pracę na czas nieokreślony z J. F.. Na jej podstawie został zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierownika logistyki z wynagrodzeniem w wysokości 5.700,00 złotych

K. K. (1) w ramach zatrudnienia zajmuje się kierowaniem pracą magazynu w oddziale w L.. Do jego obowiązków należy ustalanie terminów dostaw oraz wywozu materiałów, koordynacja pracy kierowcy i przedstawiciela handlowego.K. K. (1) podejmuje decyzje odnośnie transportu materiału do klienta. Dziennie z oddziału wyjeżdża co najmniej jeden transport do kilku klientów. Jeśli klient sam przyjeżdża po towar, to do obowiązków K. K. (1) należy zorganizowanie jego odbioru. Oddział obsługuje około 300 klientów, których zamówienia są rozpatrywane przez wnioskodawcę. Oprócz tego w ramach utrzymywania kontaktów z wykonawcami jeździ po terenach budów, a także zajmuje się wykonywaniem obowiązków przedstawiciela handlowego wizytując sklepy, sieci handlowe i hurtownie

J. F., pomimo zatrudnienia pracowników w oddziałach w K. i w R. osobiście zajmuje się ich kierowaniem. W tym celu często wyjeżdża, w związku z czym polecenia K. K. (1) wydaje głównie telefonicznie.

W trakcie zatrudnienia wnioskodawca przebywał na zwolnieniach lekarskich w okresach od dnia 15 września do dnia 28 września, od dnia 13 października do dnia 28 października oraz od dnia 10 do dnia 30 listopada 2016 roku. Zwolnienia spowodowane były problemami pulmonologicznymi oraz reumatologicznymi. Wnioskodawca dodatkowo przyjmuje leki biologiczne, które negatywnie wpłynęły na jego organizm. Z uwagi na podejrzenie efektów ubocznych leku w marcu 2017 roku był hospitalizowany w oddziale (...) szpitala w Ś..

W trakcie nieobecności K. K. (1)jego obowiązki przejmowali J. F., kierowca K. K. (2) oraz przedstawiciel handlowy D. M..

Strony rozwiązały umowę o pracę z dniem 31 stycznia 2017 roku na mocy porozumienia stron. Stosunek pracy został rozwiązany z powodu spodziewanej przez K. K. (1) lepszej oferty pracy, jednak z uwagi na niepowodzenie w dniu 21 lutego 2017 roku ponownie zawarł umowę o pracę z J. F.. Na jej podstawie został zatrudniony na dotychczasowych warunkach, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku kierownika logistyki z wynagrodzeniem w wysokości 5.700,00 złotych.

J. F. przed nawiązaniem stosunku pracy z K. K. (1) zatrudniał pracownika na stanowisku dyrektora handlowego, który wykonywał analogiczne czynności za podobnym wynagrodzeniem. Stosunek pracy został rozwiązany za porozumieniem stron z uwagi na niewywiązywanie się dyrektora handlowego ze swoich obowiązków.

J. F. z tytułu sprzedaży towarów w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od marca do lipca 2016 roku osiągnął zysk 465.531,56 złotych, a okresie od sierpnia 2016 roku do lutego 2017 roku zysk 597.330,62 złotych.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów zebranych w toku postępowania przed organem rentowym oraz przed Sądem, a także w oparciu o zeznania wnioskodawców i świadków.

Zeznania wnioskodawcówK. K. (1) i J. F. Sąd uznał za wiarygodne, a ponadto zostały one potwierdzone również zeznaniami świadków, które Sąd obdarzył wiarą w całości. Ich zeznania są logiczne i wzajemnie się uzupełniają. Zatrudniony na stanowisku kierowcy K. K. (2) oraz przedstawiciel handlowy D. M. potwierdzili zakres faktycznie wykonywanej pracy przez K. K. (1). D. M. zeznał również, że wnioskodawca został zatrudniony w miejsce dyrektora handlowego.

Złożona do akt sprawy dokumentacja także była wiarygodnym źródłem ustaleń faktycznych. Dokumenty nie były kwestionowane przez strony. Akta osobowe potwierdziły kompetencje K. K. (1) do zajmowania stanowiska kierownika logistyki. Zestawienie przychodów ze sprzedaży towarów wskazuje także, że J. F. dysponował odpowiednimi środkami finansowymi do przyznania wynagrodzenia w ustalonej wysokości.

Sąd Okręgowy orzekł, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 963, tekst jedn. ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Natomiast na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy systemowej podlegają one również obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu, a na podstawie art. 12 ust. 1 ubezpieczeniu wypadkowemu. W świetle art. 13 pkt 1 pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Wysokość podstawy wymiaru składek określona jest w art. 18 oraz art. 20 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie ze wskazanymi przepisami podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe dla pracowników stanowi przychód.

Ponadto jak stanowi z art. 83 § 1 kodeksu cywilnego nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorność umowy o pracę może zostać ustalona jedynie poprzez konfrontację jej postanowień z rzeczywistym stanem faktycznym. Jeśli praca rzeczywiście była wykonywana, a stosunek pracy zawiera elementy określone w art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r., poz. 1666, tekst jedn. ze zm.), to wówczas zawarcie umowy o pracę nawet wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie powoduje nieważności takiej czynności prawnej. Samo zawarcie umowy o pracę w takim celu nie może bowiem powodować żadnych negatywnych konsekwencji, gdyż jest to działanie legalne (wyrok SN z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 320/04, OSNP 2006, nr 7-8, poz. 122; wyrok SA w Gdańsku z dnia 25 stycznia 2017 r., III AUa 980/16, Legalis nr 1587172).

Rozpatrując niniejszą sprawę Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że praca K. K. (1) na rzecz J. F. zawiera wszystkie elementy określone w art. 22 § 1 k.p., tj. była wykonywana na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w określonym miejscu i czasie, za wynagrodzeniem, a nadto była faktycznie świadczona. W takiej sytuacji nie może być umowy o pozorności umowy z dnia (...). K. K. (1), posiadający wykształcenie technika handlowego oraz bogate doświadczenie w pracy związanej ze sprzedażą towarów ma odpowiednie kompetencje do podjęcia pracy polegającej na kierowaniu oddziałem prowadzącym sprzedaż materiałów budowlanych. Do tego typu czynności nie jest wymagane wykształcenie wyższe, a znacznie bardziej pożądana jest umiejętność koordynowania pracowników, podejmowania decyzji związanych z wysyłką i odbiorem towaru oraz utrzymywania odpowiednich kontaktów z klientami. Wnioskodawca wykonywał swoje obowiązki w trakcie obecności w pracy, co zostało bezsprzecznie stwierdzone na podstawie zeznań świadków. Nieobecności w pracy były natomiast spowodowane problemami zdrowotnymi, niezależnymi od wnioskodawcy. Był on w trakcie leczenia, które dodatkowo wywoływało skutki uboczne, których K. K. (1) nie był w stanie przewidzieć. Natomiast zarówno przed, jak i po okresie leczenia regularnie pracował i wykonywał czynności powierzone mu na stanowisku pracy. Okresy niezdolności do pracy były losowe i trwały do kilku tygodni. Nie wiązały się z permanentną nieobecnością wnioskodawcy, który w razie możliwości przychodził do pracy. W trakcie zwolnień jego obowiązki przejmowali inni pracownicy, w tym pracodawca J. F., który dodatkowo zajmował się nadzorowaniem pozostałym oddziałów. Należy mieć na uwadze, że przed zatrudnieniem K. K. (1) płatnik zatrudniał dyrektora handlowego o takim samym zakresie obowiązków i wynagrodzeniu, co dodatkowo uzasadnia warunki umowy o pracę z dnia(...).

Jednocześnie Sąd Okręgowy wziął pod uwagę charakterystykę stanowiska pracy wnioskodawcy, który z racji częstych nieobecności pracodawcy był odpowiedzialny za kierowanie oddziałem (...) w sposób niemal samodzielny. Zalecenia i uwagi odnośnie podejmowanych decyzji J. F. przekazywał telefonicznie, natomiast pojawiał się w miejscu pracy K. K. (1) w momencie, gdy nie przebywał na wyjeździe w innych oddziałach. W ocenie Sądu w rozpatrywanej sytuacji miał miejsce element nadzoru pracodawcy nad pracownikiem. Należy pamiętać, że podporządkowania pracownika, szczególnie na tak samodzielnym stanowisku jak kierownik logistyki, które w rzeczywistości odpowiadało kierownikowi całego oddziału, nie można utożsamiać z permanentnym, ścisłym nadzorem pracodawcy nad każdą wykonywaną przez niego czynnością (wyrok SN z dnia 18 lutego 2016 r., II PK 352/14, Legalis nr 1421837).

Nie bez znaczenia jest również okoliczność, że J. F. dysponował odpowiednimi środkami finansowymi pozwalającymi na przyznanie wysokiego wynagrodzenia, będącego podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Biorąc pod uwagę zakres czynności K. K. (1) ustalenie takiego wynagrodzenia jest uzasadnione.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy uznał, że K. K. (1) w trakcie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę faktycznie wykonywał czynności pracownicze na rzecz J. F.. W ocenie Sądu nie było podstaw do przyjęcia, że umowa została zawarta dla pozoru w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego od wysokiej podstawy. Z tego względu Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że K. K. (1)jako pracownik u płatnika składek J. F. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia (...).

Od tego wyroku apelację wniósł organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał:

1.  naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art.6 ust.1 pkt 1, art.11 ust.1, art.12 ust.1 i 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art.22 kodeksu pracy przez ustalenie, że K. K. (1) podlega jako pracownik u płatnika składek J. F. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia (...);

2.  naruszenie przepisu art.83 kc w związku z art.300 kpc poprzez nieuznanie, że umowa o pracę z dnia 4 sierpnia 2016 roku pomiędzy wnioskodawcą a J. F. prowadzącym działalność gospodarczą zawarta została dla pozoru;

3.  naruszenie prawa procesowego art.233 § 1 kpc poprzez błędną ocenę materiału dowodowego polegającą na przyjęciu, że wnioskodawca faktycznie świadczył pracę na rzecz płatnika, jak również niewyjaśnieniu wszystkich okoliczności sprawy.

Wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest całkowicie bezzasadna.

Sąd Okręgowy, rozpoznając odwołanie wnioskodawców od zaskarżonej decyzji, poczynił bardzo dokładne ustalenia w zakresie stanu faktycznego, przeprowadził dowody z zeznań świadków oraz wnioskodawców na okoliczność, czy K. K. (1) podjął pracę na podstawie umowy o pracę i realizował jej postanowienia. W uzasadnieniu wyroku bardzo dokładnie i szczegółowo przeanalizował materiał dowody zebrany w postępowaniu przed organem rentowym i uzupełniony przez Sądem. Sąd Apelacyjny podziela w pełni stanowisko Sądu I instancji, że dowody te wskazują, że umowa o pracę została faktycznie zawarta i praca ta była przez wnioskodawcę wykonywana. Wiarygodność świadków i stron nie budzi wątpliwości, zeznania są dokładne, spójne a zarazem spontaniczne. Wynika z nich nie tylko, że wnioskodawca od chwili zawarcia umowy o pracę świadczył pracę zgodnie z jej warunkami, ale także, że nadal jest zatrudniony na takich samych zasadach z tożsamym wynagrodzeniem. Dla oceny prawnej ważności umowy o pracę nieistotne są rozważania organu rentowego na temat zarzucanego przez organ braku szczególnych kwalifikacji wnioskodawcyK. K. (1) i wysokiego -zdaniem organu - wynagrodzenia.

Wbrew poglądowi wyrażonemu w apelacji Sąd Apelacyjny stwierdza zatem, że nie zachodzi naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisów art. 83 § 1 kodeksu cywilnego ani zarzucana w apelacji sprzeczność ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Wbrew zarzutom apelacji Sąd pierwszej instancji przeprowadził bardzo wnikliwe postępowanie dowodowe w granicach zgłoszonych wniosków dowodowych i poczynił ustalenia faktyczne, które znajdują oparcie w przeprowadzonych dowodach, są dokładne i wewnętrznie spójne. Nie można przy tym pominąć faktu, że organ rentowy nie zgłaszał żadnych wniosków dowodowych, ani też nie podważał wiarygodności dowodów przedstawionych przez wnioskodawczynię, ograniczając swój udział w sprawie do przedstawienia odpowiedzi na odwołanie wnioskodawców od zaskarżonej decyzji i wnoszenia na kolejnych posiedzeniach o oddalenie odwołania. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się uchybień uzasadniających zarzut przekroczenia granic zastrzeżonej dla sądu swobodnej oceny dowodów (art.233 § 1 KPC). Zastrzeżenia organu rentowego dotyczą nieistotnych kwestii nie mających związku z przedmiotem postępowania (rozważanie, czy pracodawca powinien zatrudnić wnioskodawcę na tym stanowisku oraz czy wynagrodzenie wypłacone pracownikowi nie było rażąco zawyżone) i zawierają własną interpretację faktów, nie znajdującą potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku w pełni odpowiada wymogom art.328 § 2 KPC – Sąd I instancji ocenił wszystkie dowody i wyjaśnił wnioski, jakie z nich wysnuł oraz wskazał podstawę prawnej rozstrzygnięcia.

Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela stanowisko Sądu Okręgowego. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba ich powtarzania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 roku II UKN 61/97 – OSNAPiUS 1998/3/104, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 roku I PKN 339/98 – OSNAPiUS 1998/24/776). Podnieść należy dodatkowo, że skarżący argumentami przytoczonymi w apelacji w żaden sposób nie podważył zasadności stanowiska Sądu pierwszej instancji. Nie można zgodzić się z tezą apelacji, że umowa o pracę została zawarta w celu uzyskania świadczeń chorobowych z ubezpieczenia społecznego, bowiem okoliczność ta nie została przez apelującego wykazana. Brak jest podstaw do kwestionowania ustaleń Sądu co do wartości dowodów przedstawionych przez wnioskodawców i stwierdzenia naruszenia przy wyrokowaniu przepisu art.83 § 1 kodeksu cywilnego. Organ rentowy a priori przyjął założenie, że umowa o pracę była pozorna, ale w toku postępowania sądowego nie przedstawił żadnych dowodów na poparcie tej tezy, poza własnym przekonaniem, że każda umowa o pracę zawarta z pracownikiem, który następnie korzysta z przysługujących mu świadczeń z ubezpieczenia społecznego budzi wątpliwości, co do powodów, dla których mogła być zawarta.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na mocy art.385 KPC orzekł, jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach Sąd Apelacyjny oparł na przepisach art.98 KPC oraz § 9 ust.2 i § 10 ust.1 pkt 2 w związku z § 15 ust.3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800)