Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 września 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. z urzędu ponownie ustalił wysokość emerytury G. I. od dnia 6 grudnia
2017 r., tj. od daty nabycia uprawnień do emerytury. Organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Zakład wskazał, że emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Zakład przyjął, że kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 35699,32 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 192217,02 zł, średnie dalsze trwanie życia wynosi 263,20 miesięcy, a wysokość emerytury wynosi 865,94 zł, która został obliczona zgodnie z zasadami z art. 26 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.) w następujący sposób (35699,32 zł + 192217,02 zł)/263,20= 865,94 zł. Jednocześnie ZUS wskazał, że przyznana emerytura od 6 grudnia 2017 r. jest niższa od najniższej emerytury, która wynosi 1000 zł, dodając, że nie ulega ona podwyższeniu, gdyż ubezpieczona nie udowodniła łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 20 lat, gdyż łączny staż pracy wynosi 18 lat, 6 miesięcy i 19 dni w tym 13 lat, 10 miesięcy i 29 dni okresów składkowych, 7 lat, 11 miesięcy i 26 dni okresów nieskładkowych, które zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy emerytalnej zostały ograniczone do 1/3 okresów składkowych i zostały zaliczone w ilości 4 lat, 7 miesięcy i 20 dni.

/ decyzja k. 56 plik II akt ZUS/

Od powyższej decyzji odwołała się ubezpieczona, zarzucając, że wyliczenie ZUS jest dla niej krzywdzące.

/ odwołanie k. 2-3/

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. W uzasadnieniu organ rentowy w szczególności wskazał, że do stażu pracy ubezpieczonej uwzględniono okresy od 4 września 1979 r. do
4 listopada 1979 r., od 11 marca 1980 r. do 14 marca 1983 r., od 27 sierpnia 1986 r. do
19 stycznia 1989 r. opieki na dziećmi do lat 6, dodając, że nie uwzględniono okresu opieki nad dzieckiem od 20 stycznia 1989 r. do 28 sierpnia 1989 r., gdyż wykracza poza wymiar
6 lat.

/ odpowiedź na odwołanie k. 4- 5/

W piśmie procesowym z 7.02.2019 r. odwołująca zarzuciła skarżonej decyzji, że ZUS błędnie nie zaliczył do okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu okresu 6 lat urlopu wychowawczego. Odwołująca zażądała zaliczenia tego okresu w całości do stażu pracy, konkludując, że w ten sposób uzyskałaby wymagany prawem 20-letni staż pracy.

/ pismo procesowe odwołującej k. 14/

W piśmie procesowym z 25 marca 2019 r. ZUS wyjaśnił, że przy ustalaniu okresów ubezpieczenia dla podwyższenia emerytury uwzględniono okres opieki nad dzieckiem od
4 kwietnia 1979 r. do 4 listopada 1979 r., od 11 marca 1980 r. do 14 marca 1983 r., od
27 sierpnia 1986 r. do 19 stycznia 1989 r. w wymiarze 6 lat jako okres nieskładkowy, dodając, że zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy emerytalnej ww. okresy nieskładkowe zostały ograniczone do jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych, tj. 4 lat, 7 miesięcy, 20 dni, a łączny okres ubezpieczenia wnioskodawczyni wyniósł 18 lat, 6 miesięcy i 19 dni. Jednocześnie ZUS wyjaśnił, że przy ustalaniu okresów składkowych i nieskładkowych dla celów podwyższenia emerytury, okresy składkowe przypadające po 31 grudnia 1998 r. uwzględnia się w ten sposób, że miesiące, w których składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe były obliczone od podstawy wymiaru niższej kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, przyjmuje się w części odpowiadającej proporcji tej podstawy do kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 87 ust. 3 ustawy emerytalnej).

/ pismo procesowe ZUS k. 33/

Na rozprawie w dniu 27 marca 2019 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie oświadczając, że wnosi o uwzględnienie okresów opieki nad dzieckiem do okresów składkowych, a nie nieskładkowych, tak jak przyjął w zaskarżonej decyzji ZUS, argumentując, że ustalona w żądany sposób ilość okresów składkowych skutkowałaby ustaleniem jej ogólnego stażu pracy powyżej 20 lat i w konsekwencji uzyskaniem przez nią najniższej emerytury. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/ stanowiska stron e-prot. z 27.03.2019 r.: 00:02:08/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni G. I. urodziła się w dniu (...)

/ niesporne/

W dniu 6 grudnia 2017 r. odwołująca złożyła wniosek o emeryturę.

/wniosek k. 1 plik II akt ZUS/

Decyzją z dnia 17 stycznia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał G. I. emeryturę od 6 grudnia 2017 r., tj. od ukończenia 60 lat życia, w wysokości 856,54 zł obliczonej zgodnie z art. 26 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.), jednocześnie wskazując, że ww. kwota jest niższa od najniższej emerytury, która wynosi 1000 zł, a także wyjaśniając, że emerytury tej jednak nie podwyższa się z uwagi na nie udowodnienie przez ubezpieczoną łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 20 lat.

/ decyzja k. 28 plik II akt ZUS/

Na skutek odwołania się przez wnioskodawczynię od ww. decyzji zawisła przed Sądem Okręgowym w Łodzi za sygn. VIII U 634/18 sprawa, w której postępowanie zostało prawomocnie umorzone postanowieniem z dnia 6.06.2017 r.

/ odwołanie k. 50 plik II akt ZUS, postanowienie k. 54 plik II akt ZUS/

Ubezpieczona wykazała przed organem rentowym następujące okresy ubezpieczenia w łącznej ilości 18 lat, 6 miesięcy, 19 dni, a w tym:

1)  składkowe w łącznej ilości 13 lat, 11 miesięcy i 2 dni,

2)  okresy nieskładkowe w łącznej ilości 7 lat, 11 miesięcy i 26 dni,

3)  okresy sprawowania opieki nad dziećmi od 4 kwietnia 1979 r. do
4 listopada 1979 r., od 11 marca 1980 r. do 14 marca 1983 r., od 27 sierpnia 1986 r. do 19 stycznia 1989 r. , tj. łącznie 6 lat (okresy nieskładkowe).

/okoliczności niesporne, a nadto zestawienie okresów składkowych i nieskładkowych k. 19, pismo ZUS k. 27/

Zaskarżoną Decyzją z dnia 3 września 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. z urzędu ponownie ustalił wysokość emerytury G. I. od dnia
6 grudnia 2017 r., tj. od daty nabycia uprawnień do emerytury. Organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Zakład wskazał, że emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Zakład przyjął, że kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 35699,32 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 192217,02 zł, średnie dalsze trwanie życia wynosi 263,20 miesięcy, a wysokość emerytury wynosi 865,94 zł, która został obliczona zgodnie z zasadami z art. 26 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.) w następujący sposób (35699,32 zł + 192217,02 zł)/263,20= 865,94 zł. Jednocześnie ZUS wskazał, że przyznana emerytura od 6 grudnia 2017 r. jest niższa od najniższej emerytury, która wynosi 1000 zł, dodając, że nie ulega ona podwyższeniu, gdyż ubezpieczona nie udowodniła łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 20 lat, gdyż łączny staż pracy wynosi 18 lat, 6 miesięcy i 19 dni w tym 13 lat, 10 miesięcy i 29 dni okresów składkowych, 7 lat, 11 miesięcy i 26 dni okresów nieskładkowych, które zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy emerytalnej zostały ograniczone do 1/3 okresów składkowych i zostały zaliczone w ilości 4 lat, 7 miesięcy i 20 dni.

/ decyzja k. 56 plik II akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny był w całości niesporny pomiędzy stronami, a spór sprowadza się wyłącznie do rozpoznania zagadnienia prawnego, czy wykazane przez skarżącą okresy wychowawcze przed dniem 1 stycznia 1999 r. mogą zostać w przypadku wnioskodawczyni zaliczone do okresów składkowych, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Sąd miał na uwadze, że treść jedynego żądania odwołującej w rozpoznawanej sprawie sprowadza się w istocie do zagadnienia prawnego co do możliwości uwzględnienia jako okresu składkowego okresów urlopu wychowawczego, z którego ubezpieczona korzystała od 4 kwietnia 1979 r. do 4 listopada 1979 r., od 11 marca 1980 r. do 14 marca 1983 r., od
27 sierpnia 1986 r. do 19 stycznia 1989 r.

Tak sformułowane żądanie odwołującej w świetle art. 7 pkt 5 ustawy emerytalnej jest w ocenie Sądu bezzasadne. Zgodnie bowiem z art. 7 punkt 5 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.) okresy urlopu wychowawczego i opieki nad dzieckiem stanowią okresy nieskładkowe.

Należy w tym miejscu przypomnieć, że okres urlopu wychowawczego dopiero po dniu 31 grudnia 1998 r. objęto obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, a to na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74) w związku z art. 16 ust. 8 tej ustawy, co wiąże się z zakwalifikowaniem ich do okresów ubezpieczenia według art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 z późn. zm.).

Powyższe oznacza, że okresy urlopu wychowawczego, udzielonego przed tą datą, w czasie obowiązywania rozporządzenia Rady Ministrów z 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów wychowawczych, należy traktować tak, jak okresy nieskładkowe (art. 7 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), a takowe nie stanowią okresu ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 9.09.2008 r., III AUa 1525/07, opubl. OSA 2010/3/90-95).

Zdaniem Sądu prawidłowo organ rentowy przyjął, że przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych i ich wysokości uwzględnia się wymienione w art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS okresy składkowe oraz wskazane w art. 7 tej ustawy okresy nieskładkowe, które są zaliczane w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 26.11.2014 r., w sprawie III AUa 334/14 (Legalis nr 1179918), pojęcie okresów składkowych i nieskładkowych wprowadziła ustawa z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450), zastępując wcześniejszy podział na okresy zatrudnienia, równorzędne i zaliczane do okresów zatrudnienia. Jako nieskładkowe ustawodawca wskazał w tej ustawie okresy niewykonywania zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej z powodu przyczyn społecznie uzasadnionych np. wychowywanie dzieci, opieka nad chorymi, odbywanie studiów. Były to zatem okresy niewykonywania pracy, a w związku z tym nieopłacania składek, które z doniosłych względów prawodawca uwzględnił w stażu decydującym o prawie (w ograniczonym zakresie) i o wysokości (niższy wskaźnik) emerytury lub renty. Wśród okresów nieskładkowych, wymienionych w art. 4 ustawy rewaloryzacyjnej znalazły się też i takie, których cechą wspólną było sprawowanie opieki na inną osobą, w tym przede wszystkim dzieckiem w wieku do lat 4 oraz dzieckiem, na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługiwał zasiłek pielęgnacyjny - pkt 6, okresy opieki pielęgnacyjnej nad inwalidą wojennym zaliczonym do I grupy inwalidów - pkt 7, jak też okresy niewykonywania pracy, w granicach do 6 lat, spowodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów - pkt 8 art. 4. Ustawodawca uznał takie okresy niewykonywania pracy za okresy nieskładkowe zakładając, że zakres opieki nad dzieckiem małym lub dzieckiem przewlekle chorym oraz osobą zaliczoną do I grupy inwalidów wymaga tak znacznego rozmiaru i nakładu czynności opiekuńczych, że nie jest możliwe ich pogodzenie z równoczesnym wykonywaniem pracy, uznanej za okres składkowy (zob. uzasadnienie uchwały SN z 16.09.1998 r., III ZP 23/98, OSNP 1999/2/62). Jak przy tym trafnie przypomniał Sąd Apelacyjny w Łodzi w ww. wyroku w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS rozbudowane zostały hipotezy norm określających okresy nieskładkowe z powodu opieki nad inną osobą, przez wskazanie w art. 7 pkt 5, iż okresami nieskładkowymi są przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem: a/ w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat, b/ na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny zważył, że uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., I UZP 1/11, dotyczy określenia, iż w okresie urlopu wychowawczego ubezpieczony ma status pracownika, podlega ubezpieczeniu pracowniczemu w rozumieniu przepisów pozwalających przyznać wcześniejszą emeryturę. Uchwała ta w żaden sposób nie zmienia jednak charakteru okresów urlopu wychowawczego, czy opieki nad dzieckiem z okresu nieskładkowego na okres składkowy.

Okresy bezpłatnego urlopu dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi, a następnie urlopu wychowawczego, wykorzystane przed dniem 1 stycznia 1999 r., są od dnia 28 stycznia 1972 r. okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 29 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Odwołująca z treści tej uchwały wyprowadza błędny wniosek, że okres urlopu wychowawczego wykorzystany przed 1 stycznia 1999 r. należy kwalifikować jako okres składkowy. Zagadnienie prawne, którym zajmował się Sąd Najwyższy podejmując uchwałę w sprawie I UZP 1/11, dotyczy bowiem interpretacji art. 29 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który to przepis umożliwia przejście na tzw. wcześniejszą emeryturę osobom podlegającym ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Z uchwały tej wynika, że okres urlopu wychowawczego pomiędzy 28 stycznia 1972 r. a 1 stycznia 1999 r. wlicza się do stażu, od którego zależy prawo do emerytury wcześniejszej dla pracowników. W żadnym razie nie oznacza to jednak, że okresy te należy kwalifikować jako okresy składkowe. W szczególności zaakcentować należy, że Sąd Najwyższy w końcowej części uzasadnienia analizowanej uchwały także zaznaczył wyraźnie, że są to okresy nieskładkowe w rozumieniu art. 7 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z powyższego wynika, że mimo iż obecnie przebywanie na urlopach wychowawczych stanowi samodzielny tytuł ubezpieczenia, wyodrębniony z ubezpieczenia pracowniczego, to jednak osoba korzystająca z urlopu wychowawczego przed 1 stycznia 1999 r. i pozostająca wówczas w zatrudnieniu może uzyskać wcześniejszą emeryturę dla pracowników na podstawie art. 29 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, z zaliczeniem tego urlopu do swego pracowniczego stażu pracy. Będzie to jednak okres nieskładkowy tak do nabycia prawa, jak i do obliczenia wysokości świadczenia. Tym samym problem prawny rozpatrywany przez Sąd Najwyższy w przywołanej sprawie w ogóle nie dotyczy istoty żądania ubezpieczonej, która nie dochodzi w przedmiotowym postępowaniu prawa do emerytury na podstawie art. 29 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nie ma zatem jakichkolwiek podstaw, aby okres urlopu wychowawczego przebytego przed 1 stycznia 1999 r. traktować jako okres składkowy przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego - wobec jasnej i stanowczej regulacji art. 7 pkt 5 ustawy emerytalnej.

Tym samym zasadnie sporne okresy urlopu wychowawczego wnioskodawczyni przed 1 stycznia 1999 r. w łącznej ilości 6 lat zostały potraktowane przez organ rentowy jako okres nieskładkowy, na podstawie art. 7 pkt 5 w zw. 174 ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej. Nie było bowiem żadnych podstaw do zakwalifikowania urlopu wychowawczego jako okresu składkowego. W konsekwencji organ rentowy prawidłowo ustalił łączny staż pracy wnioskodawczyni w ilości 18 lat, 6 miesięcy i 19 dni, w tym 13 lat, 10 miesięcy i 29 dni okresów składkowych oraz 7 lat, 11 miesięcy, 26 dni okresów nieskładkowych, które zgodnie z art. 5 ust. 2 ww. ustawy ograniczono do jednej trzeciej okresów składkowych tj. do 4 lat, 7 miesięcy i 20 dni.

Trafnie także organ rentowy, powołując się na treść art. 87 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, argumentował, że w przypadku, gdy emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, łącznie z okresową emeryturą kapitałową, albo emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, jest niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 i 3, emeryturę przysługującą z Funduszu, w tym emeryturę ustaloną ze zwiększeniem, o którym mowa w art. 26a, podwyższa się w taki sposób, aby suma tych świadczeń nie była niższa od tej kwoty, o ile ubezpieczona będąca kobietą - osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 60 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat. Skoro w świetle art. 87 ustawy emerytalnej prawo do podwyższenia świadczenia emerytalnego do kwoty emerytury minimalnej uzależnione jest nie tylko od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, ale także legitymowania się w przypadku kobiet 20-letnim okresem ubezpieczenia, którego odwołująca nie wykazała z przyczyn omówionych wyżej, przeto zaskarżona decyzja jest prawidłowa.

Mając na uwadze powyższe odwołanie jako bezzasadne podlegało oddaleniu w myśl art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

A.P.

z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawczyni

23.04.2019r.