Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maryla Pannert (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar - Jarocka

SA Marek Szymanowski

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 grudnia 2013 r. w B.

sprawy z odwołania B. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wcześniejszą emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy B. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 29 stycznia 2013 r. sygn. akt V U 1310/12

I.  oddala apelację,

II.  przyznaje adwokatowi A. A. wynagrodzenie z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 147,60 (sto czterdzieści siedem 60/100) złotych, w tym należny podatek od towarów i usług ze Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego w Białymstoku).

Sygn. akt III AUa 660/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 października 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. odmówił przyznania B. M. (2)prawa do emerytury.

W odwołaniu od tej decyzji B. M. (2) domagał się jej zmiany poprzez przyznanie mu prawa do świadczenia. Wskazywał, że decyzja jest dla niego krzywdząca i wnosił o zaliczenie do okresu pracy w szczególnych warunkach pracy przez niego wykonywanej w Wojewódzkim Związku Spółdzielni Rolniczych (...) w H..

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i (...) w B. wyrokiem z dnia 27 grudnia 2011 r. oddalił odwołanie B. M. wskazując, iż nie spełnił on łącznie wszystkich warunków określonych w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i w § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w tym ze względu na to, iż. pozostawał zatrudniony na podstawie umowy o pracę w Zakładzie (...).

Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 27 czerwca 2012 roku uchylił wyrok Sądu Okręgowego i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sąd Apelacyjny ustalił, że po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy wnioskodawca spełnił przesłankę rozwiązania stosunku pracy, ponieważ z dniem 31 stycznia 2012 roku rozwiązał stosunek pracy z Zakładami (...) Sp. z o.o. w H..

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 29 stycznia 2013 roku ponownie oddalił odwołanie B. M..

Sąd ten ustalił, iż bezspornym w sprawie było, że urodzony w dniu (...) B. M. (2) legitymuje się ogólnym stażem ubezpieczeniowym niezbędnym do przyznania mu dochodzonego świadczenia. Sąd ten zauważył też, iż organ rentowy uwzględnił mu okres pracy w szczególnych warunkach wynoszący 12 lat 5 miesięcy i 13 dni, wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i rozwiązano z nim stosunek pracy z dniem 31 stycznia 2012 roku. Rozpatrując sprawę Sąd I instancji miał na uwadze przepisy art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, § 4 ust. 1 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1982 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w oparciu o które wskazał, że sporne pozostawało w sprawie uwzględnienie wnioskodawcy jako zatrudnienia w szczególnych warunkach okresu pracy w charakterze spawacza, wykonywanej od 1 października 1974 roku do 31 grudnia 1978 roku w Wojewódzkim Związku Spółdzielni Rolniczych (...) w H.. W ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do zaliczenia tego okresu jako zatrudnienia w szczególnych warunkach, ponieważ wprawdzie skarżący w książce spawacza oraz w legitymacji ubezpieczeniowej miał wpisane, iż w spornym okresie wykonywał pracę na stanowisku „spawacz”, to jednak w oparciu o zeznania przesłuchanych w sprawie świadków, w tym przede wszystkim przełożonego wnioskodawcy J. B. i M. W. - współpracownika wnioskodawcy w okresie od 6 sierpnia 1974 roku do 23 czerwca 1976 roku Sąd ustalił, że wnioskodawca nie wykonywał pracy spawacza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Z uwagi na to, w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd I instancji orzekł o oddaleniu odwołania wnioskodawcy. O kosztach zastępstwa prawnego z urzędu orzekł na podstawie § 12 ust. 2, § 13 ust. 1 pkt 2 oraz § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Apelację od przedmiotowego orzeczenia wystosował B. M. (2). Wyrokowi zarzucił naruszenie przepisu prawa materialnego - art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez jego błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, iż odwołujący nie wykazał 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, niezbędnych do uzyskania prawa do emerytury, a jedynie 12 lat 5 miesięcy i 13 dni, podczas gdy w ocenie skarżącego prawidłowa analiza przedmiotowego przepisu wskazuje, iż okres zatrudnienia odwołującego w okresie od dnia 1 października 1974 r. do dnia 31 grudnia 1978 r. w Wojewódzkim Związku Spółdzielni Rolniczych (...) w H. stanowi pracę w warunkach szczególnych. Podniósł też naruszenie przepisów postępowania - art. 233 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez:

- naruszenie granic swobodnej oceny dowodów oraz brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego poprzez dowolne uznanie, pomimo istnienia stosownych zapisów w książce spawacza, iż odwołujący nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac przy spawaniu, o której mowa w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.,

- nie odniesienie się do udowodnionej okoliczności i co za tym idzie, brak uwzględnienia okresu służby wojskowej, gdzie zgodnie z zaświadczeniem złożonym do akt sprawy, odwołujący w okresie od 27 kwietnia 1972 r. do 10 kwietnia 1974 r. wykonywał pracę jako spawacz elektryczny - gazowy, czyli prace wymienione w w/w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów.

Mając to na uwadze apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołanie B. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 20 października 2011 r. oraz o orzeczenie o kosztach postępowania przed Sądami obu instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd I instancji ponownie rozpoznając sprawę dokonał prawidłowych ustaleń tak faktycznych jak i prawnych w sprawie oraz przez ich pryzmat trafnie wywiódł, iż skarżącemu nie przysługuje prawo do emerytury.

Prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przewidziane jest w art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) zawartym w rozdziale 2 działu II ustawy, dotyczącym osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. W sytuacji odwołującego, urodzonego (...), miały zastosowanie przepisy przejściowe - art. 184 ust. 1-2 ustawy, które przewidują prawo do wcześniejszej emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (01.01.1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (czyli wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2). Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom spełniającym powyższe warunki przysługuje prawo do emerytury ustala się zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy na podstawie przepisów dotychczasowych. W rozpoznawanej sprawie wspomniane przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z § 4 pkt 1 i 3 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W niniejszej sprawie poza sporem było, iż wnioskodawca spełnia większość przesłanek nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach (tj. ukończył 60 rok życia, posiada ponad 25-letni okres zatrudnienia, nie jest członkiem OFE). Sporna była natomiast ostatnia przesłanka - czy legitymuje się 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach na dzień 01.01.1999 r. Niespełnienie tej przesłanki było powodem oddalenia jego odwołania przez Sąd I instancji.

Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy bez zaliczenia okresu pracy na stanowisku spawacza w Wojewódzkim Związku Spółdzielni Rolniczych (...) w H. nie byłoby możliwe osiągnięcie przez skarżącego okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego 15 lat, bowiem uznany mu przez organ rentowy okres takiej pracy jest niewystarczający.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawca domagał się uznania, iż od dnia 1 października 1974 r. do dnia 31 grudnia 1978 r. w Wojewódzkim Związku Spółdzielni Rolniczych (...) w H. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace przy spawaniu, ujęte w wykazie A dziale XIV punkt 12 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, skutkiem czego spełnia warunki do przyznania mu świadczenia emerytalnego.

Zgodzić się jednak należy z Sądem Okręgowym, iż żądanie wnioskodawcy przyznania mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach było bezzasadne, bowiem w spornym okresie wnioskodawca nie wykonywał pracy spawacza w pełnym wymiarze czasu pracy. Pomimo wpisu w przedstawionej w sprawie książce spawacza oraz w legitymacji ubezpieczeniowej, w której w spornym okresie wpisano stanowisko „spawacz” zauważyć należy, iż dokumenty takie nie mają waloru dokumentów urzędowych, a jedynie dokumentów prywatnych, mogą być zatem kwestionowane innymi dowodami. Do takich w przedmiotowej sprawie należą zeznania przesłuchanych w sprawie świadków, w tym przede wszystkim przełożonego wnioskodawcy J. B. (k. 114) i współpracownika wnioskodawcy M. W. (k. 9, 115). Z ich zeznań bezsprzecznie wynikało, że wprawdzie wnioskodawca wykonywał prace spawalnicze, jednak będąc zatrudnionym przy montażu instalacji CO i wodnokanalizacyjnych jego praca polegała przede wszystkim na gięciu, cięciu, gwintowaniu, układaniu i dopasowywaniu rur, nie stanowiące prac w szczególnych warunkach. Wprawdzie świadek G. K. wskazywał, iż praca wnioskodawcy polegała w znacznej mierze na spawaniu, jednak Sad I instancji zasadnie zauważył, iż świadek ten był zatrudniony jako magazynier, przez co nie do końca mógł się orientować, czym faktycznie wnioskodawca się zajmował.

Również w ocenie Sądu Odwoławczego zeznania przesłuchanych w sprawie świadków, w tym przede wszystkim bezpośredniego przełożonego wnioskodawcy - J. B., który zlecał mu wykonywanie określonych prac można uznać za najbardziej miarodajne, niepodważalne i spójne, a świadkowie ci, którzy przez długi czas pracowali wspólnie z wnioskodawcą w jednym przedsiębiorstwie dokładnie wiedzieli, na czym polegała praca wnioskodawcy. Z uwagi na to nie można przyjąć, iż w okresie od 1 października 1974 r. do dnia 31 grudnia 1978 r. w Wojewódzkim Związku Spółdzielni Rolniczych (...) w H. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wymienione w wykazie A dziale XIV punkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., a wykonywał też inne prace, skutkiem czego okresu tego nie można zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach.

Odnosząc się natomiast do podnoszonego przez apelującego okresu odbywania służby wojskowej, podczas którego B. M. (2) miał wykonywać pracę spawacza wskazać należy, iż gdyby wnioskodawca wykazał, iż w tym okresie rzeczywiście wykonywał pracę spawacza, to okres ten podlegałby zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach. Znamiennym jest jednak, iż gdyby nawet wnioskodawcy zaliczyć okres odbywania służby wojskowej, przypadającej na czas od 27 kwietnia 1972 r. do 10 kwietnia 1974 r. - który wynosi 1 rok 11 miesięcy i 13 dni, do okresu pracy w szczególnych warunkach, to łącznie z okresem uznanym przez organ rentowy wnioskodawca posiadałby jedynie 14 lat 4 miesiące i 26 dni, a więc łączny okres takiej pracy nie osiągnie wymaganych 15 lat.

Zatem Sąd Okręgowy słusznie uznał, iż wnioskodawca nie spełnia wszystkich warunków do przyznania mu świadczenia emerytalnego, ponieważ nie wykazał, by przez okres 15 lat stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy zasadnie oddalił odwołanie B. M. (2)

Nie można podzielić zatem zarzutów apelującego ani naruszenia przepisów postępowania, w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd naruszenia granic swobodnej oceny dowodów oraz brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego. Należy zauważyć, iż ustalenia Sądu I instancji nie zostały dokonane z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów, wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c.. Wbrew wskazaniom apelującego jeszcze raz należy zauważyć, iż treść książeczki spawacza, zaświadczenia z pracy wykonywanej podczas odbywania służby wojskowej czy nawet świadectwa pracy i świadectwa pracy w szczególnych warunkach może być podważana w każdy sposób. Dokonana przez pracodawcę ocena charakteru zatrudnienia pracownika nie jest dla sądu wiążąca, a dokumenty przez niego wystawiane podlegają co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie jak każdy inny dowód (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2011 r., II UK 43/11, LEX nr 1108484). Podobnie bowiem jak w wypadku innych dowodów, także w przypadku dowodu z dokumentu sąd ocenia czy ze względu na jego indywidualne cechy i okoliczności obiektywne zasługuje na wiarę, czy też nie. Wynikiem tej oceny jest przyznanie lub odmówienie dowodowi z dokumentu waloru wiarygodności, ze stosownymi konsekwencjami w zakresie jego znaczenia dla ustalenia podstawy faktycznej orzeczenia. Dowód z dokumentu nie ma silniejszej mocy dowodowej, niż dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2005 r., II UK 15/05, LEX nr 603168 oraz wyroki tego Sądu z dnia 3 października 2000 r., I CKN 804/98, LEX nr 50890; z dnia 30 czerwca 2004 r., IV CK 474/03, OSNC 2005 nr 6, poz. 113; z dnia 9 kwietnia 2009 r., I UK 316/08, LEX nr 707858; z dnia 6 stycznia 2009 r., II UK 117/08, OSNP 2010 nr 13-14, poz. 167; z dnia 27 lipca 2010 r., II CSK 119/10, LEX nr 603161). Zatem Sąd I instancji mógł przeprowadzić dowód ze świadków i oprzeć orzeczenie na ich zeznaniach, jak miało to miejsce w przedmiotowej sprawie.

Całkowicie bezzasadnym jest też zarzut naruszenia prawa materialnego, ponieważ przez fakt niewykonywania pracy w szczególnych warunkach przez okres 15 lat Sąd I instancji zasadnie odmówił przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury, czym w żaden sposób nie naruszył przepisów art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W świetle powyższego należało podzielić zawarte w zaskarżonym wyroku rozstrzygnięcie, przez co apelacja odwołującego na mocy art. 385 kpc została oddalona.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu w postępowaniu apelacyjnym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie § 13 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163 poz. 1348 ze zm.).