Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 października 2019 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Zbigniew Zabawa

Protokolant: sekr. sądowy Anna Dorecka

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2019 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania B. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 9 stycznia 2019 roku nr (...)

w sprawie B. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wysokość kapitału początkowego

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala wysokość kapitału początkowego B. B. na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 127.805,59 złotych (słownie: sto dwadzieścia siedem tysięcy osiemset pięć złotych 59/100);

2.  ustala, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt IV U 166/19

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 2 października 2019 r.

Decyzją z dnia 9 stycznia 2019 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) oraz przepisów ustawy z dnia 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 552), z urzędu ponownie ustalił B. B. wartość kapitału początkowego, uwzględniając nowelizację przepisów dotyczącą zasad ustalania kapitału początkowego, na dzień 1 stycznia 1999 r.
w kwocie 117827,93 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1989 r.
do 31 grudnia 1998 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 95,08%. Przy ustalaniu wartości kapitału początkowego ZUS nie uwzględnił ubezpieczonej okresu od 1 września 1973 r. do 16 stycznia 1976 r., ponieważ nie został wystarczająco udowodniony. Do obliczenia wysokości kapitału początkowego Zakład uwzględnił ubezpieczonej 17 lat, 11 miesięcy i 7 dni okresów składkowych oraz 4 lata,
6 miesięcy i 13 dni okresów nieskładkowych, w tym 4 lata, 3 miesiące i 9 dni sprawowania opieki nad dziećmi. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 77,52%.

Decyzją z dnia 16 stycznia 2019 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 16 października 2018 r., przyznał B. B. emeryturę od dnia (...)tj. od daty nabycia uprawnień
do emerytury. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia,
dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 104838,63 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego: 471345,79 zł, zaś średnie dalsze trwanie życia: 262,20 miesięcy. Wysokość emerytury ustalono na kwotę 2197,50 zł. Przy ustalaniu wysokości emerytury uwzględniono zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników za okres 7 lat w kwocie 63,90 zł. Od 1 lutego 2019 r. obliczona emerytura brutto wyniosła 2261,40 zł brutto.

Decyzje te zostały zaskarżone przez B. B. odwołaniem.
W odwołaniu ubezpieczona domagała się zmiany zaskarżonych decyzji i przeliczenia zarówno emerytury, jak i kapitału początkowego przy uwzględnieniu okresu praktycznej nauki zawodu w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w T. od 1 września 1973 r. do 31 stycznia 1976 r. W uzasadnieniu odwołująca podała, że w dniu 1 września 1973 r. rozpoczęła naukę i praktykę zawodu
w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...)
w T., co potwierdza wpis w legitymacji ubezpieczeniowej, świadectwo ukończeniu nauki zawodu i świadectwo ukończenia szkoły zawodowej. Zakończenie nauki oraz praktyki zawodowej nastąpiło w dniu 31 stycznia 1976 r. Odwołująca podkreśliła, że praktyczna nauka zawodu trwała 2,5 roku i nie byłaby możliwa, gdyby nie pracowała. Otrzymanie zaś świadectwa o ukończeniu nauki zawodu było podstawą do otrzymania świadectwa ukończenia szkoły zawodowej. W piśmie procesowym z dnia 8 kwietnia 2019 r.
(data prezentaty: 10 kwietnia 2019 r.) odwołująca podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie podnosząc, że fakt odbywania przez nią praktycznej nauki zawodu mogą potwierdzić świadkowie (k. 17).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu podał, że pismem z dnia 9 lipca 2008 r. Zakład zwracał się do archiwum o przesłanie dokumentów potwierdzających okres praktycznej nauki zawodu odwołującej. Z akt wynika, że ubezpieczona ukończyła naukę w szkole w dniu
17 stycznia 1976 r. Nie podano jednak daty, kiedy zakończyła praktyczną naukę zawodu.
W odpowiedzi Zakład uzyskał informację, że w aktach osobowych brak jest dokumentów dotyczących praktycznej nauki zawodu ubezpieczonej, z wyjątkiem odpisu ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej. Brak również księgi uczniów (...) w T. (...)
w B.. W dołączonej do wniosku o ustalenie kapitału początkowego legitymacji ubezpieczeniowej widnieje wpis o rozpoczęciu przez ubezpieczoną praktycznej nauki zawodu. Nie wskazano jednak daty zakończenia nauki zawodu. Odwołująca nie przedłożyła umowy o naukę zawodu, lecz świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły. Świadectwo ukończenia nauki łącznie ze świadectwem ukończenia nauki zawodu w zakładzie jest równoznaczne ze świadectwem ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej dla młodzieży niepracującej. Świadectwo ukończenia nauki zawodu nie potwierdza zawarcia umowy
o naukę zawodu z zakładem pracy. ZUS powołał się również na wyrok Sądu Apelacyjnego
w K. z dnia 28 marca 2013 r. (III AUa 1362/12) i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 1999 r. (II UKN 539/98). W piśmie procesowym z dnia 30 kwietnia 2019 r.
(...) Oddział w T. podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie (k. 30).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Odwołująca B. B., urodzona w dniu (...),
po ukończeniu szkoły podstawowej, odbyła w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w T. (...) w B. praktyczną naukę w zawodzie sprzedawcy w okresie od 1 września 1973 r. do 16 stycznia 1976 r. i złożyła w dniach: 15 i 16 stycznia 1976 r. egzamin końcowy z wynikiem bardzo dobrym przed Komisją Kwalifikacyjną przedsiębiorstwa, zatwierdzoną przez Przedsiębiorstwo Handlu (...). W dniu
17 stycznia 1976 r. odwołująca ukończyła naukę w (...) Szkole Zawodowej (...) w B. w zawodzie sprzedawcy. W ramach praktycznej nauki zawodu
w (...) Handlowym (...) w B. przy ul. (...) odwołująca pracowała jako sprzedawca na dziele sportowym. Umowę o praktyczną naukę zawodu w imieniu odwołującej zawarła z dyrektorem (...) w T. - (...)w B. jej matka. W I klasie odwołująca pracowała przez 2 dni w tygodniu, zaś w II i III klasie przez 3 dni w tygodniu.
W I klasie pracowała przez 7 godzin dziennie jako pracownik młodociany, zaś po uzyskaniu pełnoletności, przez 8 godzin. W dni, kiedy nie świadczyła pracy, pobierała naukę w szkole. Przez cały okres wykonywania praktycznej nauki zawodu odwołująca otrzymywała wynagrodzenie, które było płatne co miesiąc. Przysługiwał jej również urlop wypoczynkowy. Urlopem był jeden miesiąc wakacji. Praktyczną naukę zawodu kończył egzamin. Po zdaniu tego egzaminu, odwołująca otrzymała świadectwo ukończenia praktycznej nauki zawodu.

dowód:

-

świadectwo ukończenia nauki zawodu- k. 31 cz. I akt ZUS,

-

kserokopia legitymacji ubezpieczeniowej- k. 6,

-

kserokopia świadectwa ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej (duplikat)
z dnia 29.11.2013 r.- k. 9,

-

zeznania świadka U. L.- k. 40v-41,

-

zeznania świadka Z. S.- k. 41-41v,

-

zeznania odwołującej B. B.- k. 41v-42,

Od 22 czerwca 1976 r. do 5 stycznia 1983 r. odwołująca była zatrudniona
w Przedsiębiorstwie (...) w T. na stanowisku sprzedawcy.
Od 1 lutego 1983 r. do 9 sierpnia 1997 r. pracowała zaś w (...) S.A. – Inspektorat w B. w charakterze pośrednika stałego.

dowód:

-

potwierdzona za zgodność z oryginałem kserokopia dokumentacji pracowniczej- k. 9-19 cz. II akt ZUS,

-

potwierdzona za zgodność z oryginałem kserokopia świadectwa pracy z dnia 11.08.1997 r.- k. 6 cz. II akt ZUS,

Decyzją z dnia 7 października 2008 r. (...) Oddział w N. ustalił odwołującej wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. w kwocie 110272,58 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych,
tj. od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczył na 93,82%. Wyliczając kapitał początkowy, ZUS nie uwzględnił ubezpieczonej okresu zatrudnienia od 1 września 1973 r. do 31 stycznia 1976 r., ponieważ nie został wystarczająco udowodniony. Do obliczenia wysokości kapitału początkowego Zakład uwzględnił ubezpieczonej 17 lat, 11 miesięcy i 13 dni okresów składkowych oraz 4 lata,
6 miesięcy i 5 dni okresów nieskładkowych, w tym 4 lata, 3 miesiące i 9 dni sprawowania opieki nad dziećmi.

dowód:

-

decyzja ZUS z dnia 07.10.2008 r. z załącznikami- k. 34-39 cz. II akt ZUS,

W dniu 13 listopada 2013 r. odwołująca ponownie wystąpiła do ZUS z wnioskiem
o ustalenie kapitału początkowego, dołączając do niego legitymację ubezpieczeniową.
W legitymacji tej jest wpis o rozpoczęciu przez wnioskodawczynię praktycznej nauki zawodu z dniem 1 września 1973 r. Decyzją z dnia 20 listopada 2013 r. (...) Oddział w T. odmówił ubezpieczonej ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r., ponieważ – jak podał – przedłożone dowody nie powodują zmiany wartości kapitału. Wyrokiem z dnia 20 marca 2014 r., sygn. akt IV U 23/14, Sąd Okręgowy w Tarnowie oddalił odwołanie od decyzji ZUS z dnia 20 listopada 2013 r. Od orzeczenia tego nie wywiedziono apelacji i stało się ono prawomocne z dniem 10 kwietnia 2014 r.

dowód:

-

wniosek o ustalenie kapitału początkowego z dnia 13.11.2013 r.- k. 40 cz. II akt ZUS,

-

decyzja ZUS z dnia 20.11.2013 r.- k. 42 cz. II akt ZUS,

-

wyrok SO w Tarnowie z dnia 20.03.2014 r.- k. 12 akt IV U 23/14,

Decyzją z dnia 15 lipca 2014 r. (...) Oddział w T., po rozpatrzeniu wniosku
z dnia 25 czerwca 2014 r., przyznał odwołującej świadczenie przedemerytalne od dnia
26 czerwca 2014 r., tj. od następnego dnia po dniu złożenia wniosku wraz z wymaganymi dokumentami. W dniu 16 października 2018 r. odwołująca wystąpiła do ZUS z wnioskiem
o emeryturę. Wraz z wnioskiem przedłożyła oryginał świadectwa ukończenia nauki zawodu w zawodzie sprzedawcy, którą odbywała od 1 września 1973 r. do 16 stycznia 1976 r.
w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w T. (...) w B.

dowód:

-

wniosek o świadczenie przedemerytalne z dnia 25.06.2014 r.- k. 1-3 cz. I akt ZUS,

-

decyzja ZUS z dnia 15.07.2014 r.- k. 25 cz. I akt ZUS,

-

wniosek o emeryturę z dnia 16.10.2018 r.- k. 27-29 cz. I akt ZUS,

-

świadectwo ukończenia nauki zawodu- k. 31 cz. I akt ZUS,

Decyzją z dnia 9 stycznia 2019 r. (...) Oddział w T. ponownie ustalił odwołującej wartość kapitału początkowego, uwzględniając nowelizację przepisów dotyczącą zasad ustalania kapitału początkowego, na dzień 1 stycznia 1999 r. w kwocie 117827,93 zł. Wskaźnik wysokości kapitału początkowego wyniósł 95,08%. Wartość kapitału wzrosła
do kwoty 117827,93 zł. Przy ustalaniu wartości kapitału początkowego ZUS nie uwzględnił ubezpieczonej okresu od 1 września 1973 r. do 16 stycznia 1976 r., ponieważ nie został wystarczająco udowodniony. Do obliczenia wysokości kapitału początkowego Zakład uwzględnił ubezpieczonej 17 lat, 11 miesięcy i 7 dni okresów składkowych oraz 4 lata,
6 miesięcy i 13 dni okresów nieskładkowych, w tym 4 lata, 3 miesiące i 9 dni sprawowania opieki nad dziećmi.

dowód:

-

decyzja ZUS z dnia 09.01.2019 r. z załącznikami- k. 53-61 cz. II akt ZUS,

Zgodnie z hipotetycznym wyliczeniem kapitału początkowego i emerytury przy uwzględnieniu okresu praktycznej nauki zawodu odwołującej od 1 września 1973 r.
do 16 stycznia 1976 r., okres składkowy ubezpieczonej przyjęty do wyliczenia kapitału początkowego wyniósł 20 lat, 3 miesiące i 23 dni, zaś okres nieskładkowy 4 lata, 6 miesięcy
i 13 dni. Hipotetyczna wysokość kapitału początkowego po doliczeniu powyższego okresu wyniosła 127805,59 zł. Zaliczenie wymienionego wyżej okresu do wartości kapitału początkowego nie wpływa na wysokość wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału, ponieważ za okres praktycznej nauki zawodu nie przedłożono dokumentów dotyczących wysokości zarobków. Nie można było przyjąć również za ten okres minimalnego wynagrodzenia, ponieważ w tym czasie praca nie była wykonywana przez odwołującą
w pełnym wymiarze godzin. Po hipotetycznej korekcie kapitału początkowego na koncie, hipotetyczna wysokość emerytury na dzień jej przyznania wyniosła 2349,73 zł, zaś
po waloryzacji od 1 marca 2019 r.: 2417,88 zł brutto.

dowód:

-

pisma ZUS z dnia: 21.08.2019 r. i 23.08.2019 r.- k. 44-45,

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów oraz zeznania świadków i odwołującej.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich forma i treść formalna nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego. Dokumenty urzędowe stanowiły więc dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.), zaś dokumenty prywatne, dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte
w dokumencie (art. 245 k.p.c.).

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków U. L. i Z. S. oraz słuchanej w charakterze strony B. B., które wskazały na okoliczności istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia. Zeznania te zasługiwały na walor pełnej wiarygodności, gdyż wzajemnie ze sobą korespondowały, były wewnętrznie spójne, a przy tym przekonujące w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego. Znalazły również potwierdzenie w treści dokumentów w postaci świadectwa ukończenia nauki zawodu
i legitymacji ubezpieczeniowej. Świadkowie potwierdzili, że odwołująca faktycznie odbywała praktyczną naukę zawodu w Przedsiębiorstwie (...) (...)
w T. (...) w B. na warunkach wynikających z przepisów ustawy z dnia
2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy, zaś umowę o odbycie
tej nauki podpisał w jej imieniu rodzic.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie od zaskarżonych decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w T. zasługiwało na uwzględnienie.

Kwestionując zaskarżone decyzje, odwołująca B. B. domagała się przeliczenia zarówno emerytury, jak i kapitału początkowego przy uwzględnieniu okresu praktycznej nauki zawodu w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w T. od 1 września 1973 r. do 31 stycznia 1976 r.

Stosownie do treści art. 174 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.), kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.
Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12,
w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2. (art. 174 ust. 2 ustawy). Przy ustalaniu kapitału początkowego do okresów, o których mowa w art. 7 pkt 5 stosuje się
art. 53 ust. 1 pkt 2 (art. 174 ust. 2a ustawy). Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (art. 174 ust. 3 powołanej ustawy).

Zgodnie z § 22 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe
(Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412), obecnie środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności: 1) legitymacja ubezpieczeniowa; 2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia. W myśl zaś
§ 22 ust. 1 powołanego wyżej rozporządzenia, jeżeli ustawa przewiduje możliwość udowodnienia zeznaniami świadków okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, dowód ten dopuszcza się pod warunkiem złożenia przez zainteresowanego oświadczenia w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, że nie może przedłożyć odpowiedniego dokumentu potwierdzającego ten okres.

W postępowaniu sądowym okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być dowodzone wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi
w Kodeksie postępowania cywilnego, gdyż ograniczenia dowodowe zawarte
w rozporządzeniu w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami. Nie mają więc zastosowania w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów (por. wyrok SA w Łodzi z dnia
5 czerwca 2018 r., III AUa 600/17, LEX nr 2537582; wyroki SN: z dnia 7 grudnia 2006 r.,
I UK 179/06, LEX nr 342283, z dnia 14 czerwca 2006 r., I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257, z dnia 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342 i z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95, OSNP 1996/16/239).

Odmawiając odwołującej uwzględnienia w stażu pracy okresu odbywania praktycznej nauki zawodu w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w T., Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że okres ten nie został w sposób wystarczający udokumentowany.

Stanowisko to jednak, w ocenie Sądu Okręgowego, nie jest słuszne.

Jak wynika z treści art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za okresy składkowe uważa się przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne,
w tym okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.

Okres nauki zawodu odbywanej przed dniem 1 stycznia 1975 r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz
o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226) był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Młodociany odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy
z 1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy posiadał status pracownika
w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym.

Nauka zawodu może być uznana za okres zatrudnienia, jeśli uczeń szkoły zawodowej zawarł z pracodawcą umowę o pracę w celu nauki zawodu lub w celu przyuczenia
do wykonywania określonej pracy. Uczeń taki posiadał status pracownika stosownie
do art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. z 1968 r. Nr 3, poz. 6 ze zm.) i przysługiwało mu wynagrodzenie, od którego odprowadzany był podatek i składka na ubezpieczenie emerytalne.

Przepisami określającymi „warunki”, o których wspomina art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są przepisy ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy
i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy
(Dz. U. Nr 45, poz. 226 ze zm.). Zgodnie z art. 2 tej ustawy, w brzmieniu obowiązującym
od 21 lipca 1961 r., wzbronione było zatrudnianie osób, które nie osiągnęły 15 lat życia. Odesłanie do „warunków” zatrudniania młodocianych określonych w ustawie z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu oznacza, że okresem składkowym może być tylko okres zatrudnienia młodocianego zgodny z wymogami tej ustawy, a zatem okres zatrudnienia przypadający po osiągnięciu 15 lat życia. (...) Jednakże stosowną regulację intertemporalną zawierał art. 46 ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz. U. z 1961 r.
Nr 32, poz. 160), na mocy której zmieniono art. 2 ustawy o nauce zawodu. Zgodnie
z art. 46 ustawy o systemie oświaty, przepis podwyższający dolną granicę wieku uprawniającą do zatrudniania młodocianych z 14 na 15 lat miał być stosowany „w miarę realizacji reformy szkół podstawowych w trybie określonym w art. 40”. Realizacja ustawy
o systemie oświaty należała do Ministra Oświaty i Wychowania, który miał określić sposób dostosowania nauczania do zmian wynikających z ustawy. Stosowne zarządzenie dla szkół zawodowych wydano dopiero w 1965 r. (Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 25 września 1965 r. w sprawie dostosowania organizacji szkół ogólnokształcących i zawodowych
do zmian wynikających z ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania, M.P. 1965 Nr 54, poz. 282) (por. wyrok SN z dnia 15 maja 2018 r., I UK 129/17, Legalis nr 1807197).

Podkreślić należy, na co zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku
z dnia 13 września 2012 r., III AUa 657/12 (Legalis nr 715114), że okresy zatrudnienia młodocianych na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed 1 stycznia 1975 r. są okresami składkowymi, o jakich mowa w art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, których uznania nie warunkuje ukończenie przez zatrudnionego piętnastego roku życia, a jedynie wykonywanie pracy na podstawie indywidualnej umowy o naukę zawodu. Taki sam pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 15 lutego 2011 r., III AUa 1731/10 (Legalis nr 402614). Sąd w niniejszym składzie tę argumentację podziela.

W aktach sprawy znajduje się świadectwo ukończenia nauki zawodu przez odwołującą, wydane przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług. Z jego treści
w sposób jednoznaczny wynika, że odwołująca odbyła w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w T. (...) w B. praktyczną naukę w zawodzie sprzedawcy w okresie od 1 września 1973 r. do 16 stycznia 1976 r. i złożyła w dniach:
15 i 16 stycznia 1976 r. egzamin końcowy z wynikiem bardzo dobrym przed Komisją Kwalifikacyjną przedsiębiorstwa, zatwierdzoną przez Przedsiębiorstwo Handlu (...). W legitymacji ubezpieczeniowej na stronie 82 widnieje wpis potwierdzający datę rozpoczęcia przez odwołującą praktycznej nauki zawodu. Zgodnie z tym wpisem,
z dniem 1 września 1973 r. odwołująca stała się uczniem (...) Szkoły Handlowej (...). Przesłuchani w sprawie świadkowie U. L. i Z. S. potwierdzili, że w wymienionym wyżej okresie odwołująca odbywała praktyczną naukę zawodu w (...) Handlowym (...) w B. jako sprzedawca na stoisku sportowym. Jak wskazali, w I klasie odwołująca pracowała przez 2 dni w tygodniu po 7 godzin, zaś
w II i III klasie przez 3 dni w tygodniu po 8 godzin. Przez cały okres wykonywania praktycznej nauki zawodu przysługiwało odwołującej wynagrodzenie, a ponadto urlop. Podali też, że umowę o praktyczną naukę zawodu w imieniu odwołującej zawarł jej rodzic. Okoliczności te potwierdziła odwołująca. Brak było jakichkolwiek podstaw do tego,
aby podważać wiarygodność zeznań świadków i ubezpieczonej tym bardziej, że znalazły one potwierdzenie w treści wskazanych wyżej dokumentów w postaci świadectwa ukończenia nauki zawodu i wpisu w legitymacji ubezpieczeniowej. Jak wynika z informacji pozyskanej od ZUS, zarówno U. L., jak i Z. S. Zakład uwzględnił w stażu pracy okres praktycznej nauki zawodu, odbywanej wraz z odwołującą, co potwierdzają dokumenty zgromadzone w aktach ZUS dotyczących tych ubezpieczonych.

W tych okolicznościach Sąd uznał, że nie ma żadnych przeciwwskazań do tego,
aby uwzględnić odwołującej w stażu pracy okres praktycznej nauki zawodu od 1 września 1973 r. do 16 stycznia 1976 r.

W wyroku z dnia 13 grudnia 2017 r., III UK 286/16 (Legalis nr 1714877) Sąd Najwyższy stwierdził, że młodociany, odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczania do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) posiadał status pracownika
w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym. Nawet niesporządzenie pisemnej umowy o naukę zawodu nie przesądza o niemożliwości zakwalifikowania spornej pracy jako okresu składkowego z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Decydujące jest w tym wypadku ustalenie, czy wnioskodawca faktycznie wykonywał zatrudnienie na warunkach określonych w ustawie z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczania do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy. Takie samo stanowisko zajął Sąd Najwyższy we wcześniejszym swoim wyroku z dnia 28 czerwca 2016 r., I UK 256/15 (LEX nr 2093747). Powtórzył je również Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 25 stycznia 2018 r., III AUa 367/17 (Legalis nr 1717478).

W tej sprawie odwołująca wykazała, że taką właśnie pracę faktycznie wykonywała
w spornym okresie. W wyroku z dnia 5 grudnia 2013 r., V U 416/13 (Legalis nr 1587852) Sąd Okręgowy w Białymstoku wskazał, że już sam fakt wypłacania osobie młodocianej wynagrodzenia za pracę dowodzi tego, że osoba ta była zatrudniona w celu nauki zawodu.

Zgodnie z przepisami powołanej ustawy z dnia 2 lipca 1958 r., nauka zawodu młodocianego trwała zależnie od zawodu od 2 do 4 lat i kończyła się egzaminem
(art. 4 ust. 1). Zakład pracy przyjmując młodocianego na naukę zawodu w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy był obowiązany zawrzeć z nim
na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego (art. 9 ust. 1). Zatrudniać wolno było tylko tych młodocianych, którzy ukończyli co najmniej 8 klas szkoły podstawowej (art. 11 ust. 1 pkt 1). Młodociani zatrudnieni przez zakłady pracy obowiązani byli do dokształcania się
do czasu ukończenia 18 lat życia (art. 12 ust. 1). Czas pracy młodocianych w wieku od lat
15 do 16 wynosił 6 godzin na dobę i 36 godzin tygodniowo. Młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy (art. 13 ust. 1 i 2). Młodocianym do ukończenia 16 roku życia przysługiwał po nieprzerwanej pracy półrocznej płatny urlop wypoczynkowy w wymiarze 2 tygodni, a po rocznej nieprzerwanej pracy oraz
w roku następnym urlop wypoczynkowy w wymiarze 30 dni kalendarzowych. Urlop wypoczynkowy w wymiarze 30 dni kalendarzowych przysługiwał po rocznej nieprzerwanej pracy niezależnie od 2 - tygodniowego urlopu przysługującego po pół roku pracy (art. 17 ust. 1). W okresie zaś nauki zawodu i przyuczania do określonej pracy obowiązywały uczniowskie stawki płac (art. 18 ust. 1).

W świetle poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 13 grudnia 2017 r. (III UK 286/16) i z dnia 28 czerwca 2016 r. (I UK 256/15) przyjąć należy, iż mimo nieokazania Sądowi dokumentu umowy, możliwe jest zakwalifikowanie spornego okresu praktycznej nauki zawodu jako okresu składkowego. Stosownie do treści art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za okres składkowy uważa się okres zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem
1 stycznia 1975 r., przy czym za okres te uważa się zarówno okresy za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne jak i okresy za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.

W wyroku z dnia 4 stycznia 2017 r., III AUa 267/16 (Legalis nr 1599091) Sąd Apelacyjny w Szczecinie stwierdził, że nieprzedstawienie przez ubezpieczonego dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy w celu nauki zawodu samoistnie nie przesądza o jej nieistnieniu; co najwyżej może stanowić argument przemawiający za uznaniem, że strony nie realizowały określonej więzi prawnej. Nie jest jednak tak, że w ramach odtwarzania faktów miarodajnych dla rozstrzygnięcia niemożliwe jest przyjęcie, że młodocianego z zakładem pracy łączyła umowa o pracę (mimo że nie posiada on dokumentu potwierdzającego jej zawarcie, czy też umowy o naukę zawodu nigdy nie sporządzono na piśmie).

Z uwagi na to, że do stażu emerytalnego zalicza się okres zatrudnienia młodocianego, a nie okres nauki w zasadniczej szkole zawodowej (por. wyrok SN z dnia 19 maja 2016 r.,
II UK 269/15, Legalis nr 1472905), Sąd uwzględnił w stażu pracy odwołującej potwierdzony świadectwem ukończenia nauki zawodu i wpisem w legitymacji ubezpieczeniowej okres
od 1 września 1973 r. do 16 stycznia 1976 r., nie zaś jak się tego domagała odwołująca okres od 1 września 1973 r. do 31 stycznia 1976 r.

Zgodnie z hipotetycznym wyliczeniem kapitału początkowego i emerytury przy uwzględnieniu okresu praktycznej nauki zawodu odwołującej od 1 września 1973 r.
do 16 stycznia 1976 r., okres składkowy ubezpieczonej przyjęty do wyliczenia kapitału początkowego wyniósł 20 lat, 3 miesiące i 23 dni, zaś okres nieskładkowy 4 lata, 6 miesięcy
i 13 dni. Hipotetyczna wysokość kapitału początkowego po doliczeniu powyższego okresu wyniosła 127805,59 zł, a zatem okazała się wyższa niż wysokość kapitału początkowego ustalona decyzją z dnia 9 stycznia 2019 r. (117827,93 zł). Po hipotetycznej korekcie kapitału początkowego na koncie, hipotetyczna wysokość emerytury na dzień jej przyznania wyniosła 2349,73 zł, zaś po waloryzacji od 1 marca 2019 r.: 2417,88 zł brutto.

Wyliczenia tego odwołująca nie kwestionowała.

Zasadne okazało się zatem przeliczenie należnej odwołującej emerytury przy uwzględnieniu kapitału początkowego ustalonego po doliczeniu do stażu pracy ubezpieczonej okresu praktycznej nauki zawodu od 1 września 1973 r. do 16 stycznia 1976 r., potwierdzonego treścią świadectwa ukończenia nauki zawodu i wpisem w legitymacji ubezpieczeniowej, a ponadto dowodami o charakterze osobowym.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego i art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c., Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.