Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

2 sierpnia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Ostrołęce I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Monika Brzozowska

Sędziowie: sędzia Marta Truszkowska

sędzia del. Marcin Korajczyk - spr.

Protokolant: sekr. sąd. Justyna Warczachowska

po rozpoznaniu 31 lipca 2019 roku w Ostrołęce

na rozprawie

sprawy z wniosku S. M.

z udziałem (...) Sp. z o.o. w W.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy i uczestnika postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrołęce z 14 marca 2019 roku w sprawie I Ns 256/15

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

1.  punktowi 1. nadać następujące brzmienie: „na nieruchomości oznaczonej numerem ewidencyjnym działki (...) położonej w miejscowości Ł. (gmina R.) oraz oznaczonej numerem ewidencyjnym działki (...) położonej w miejscowości R. (gmina R.), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Ostrołęce prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), stanowiącej własność wnioskodawcy S. M., ustanowić na rzecz przedsiębiorcy (...) spółki z o.o. z siedzibą w W. służebność przesyłu, polegającą na posadowieniu gazociągu wysokiego ciśnienia o ciśnieniu nominalnym PN= 6.3 MPa i średnicy rury Dn = 200 mm, zlokalizowanego na wyżej wymienionej nieruchomości oraz prawie przedsiębiorcy do korzystania z nieruchomości, wejścia na grunt w celu podejmowania czynności niezbędnych do utrzymania gazociągu, konserwacji, remontu, modernizacji, dozoru, usuwania awarii urządzeń przesyłowych umiejscowionych oraz kontrolowaniu wszelkich działań, które mogłyby spowodować uszkodzenie gazociągu lub mieć inny negatywny wpływ na jego użytkowanie i funkcjonowanie, w obszarze służebności określonej, według wariantu I i w jej granicach, zwizualizowanym kolorem brązowym na mapie sytuacyjnej nieruchomości, stanowiącej załącznik nr 2 do opinii sądowej sporządzonej przez geodetę K. P. 19 marca 2018r., zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w O., 28 marca 2018r., za nr P. (...).2018.845, stanowiącej integralną część orzeczenia;”

2.  w punkcie 2. wysokość jednorazowego wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu podwyższyć do kwoty 56.183,38 zł (pięćdziesiąt sześć tysięcy sto osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści osiem groszy);

II.  oddalić apelację wnioskodawcy w pozostałym zakresie;

III.  oddalić apelację uczestnika postępowania w całości;

IV.  zasądzić od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawcy 280 zł (dwieście osiemdziesiąt złotych), tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

Marta Truszkowska Monika Brzozowska Marcin Korajczyk

Wyłącz zaznaczenieWłącz zaznaczenieSygnatura akt I Ca 216/19

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 14 marca 2019 roku, wydanym w sprawie I Ns 256/15 z wniosku S. M. z udziałem (...) Sp. z o.o. w W. o ustanowienie służebności przesyłu Sąd Rejonowy w Ostrołęce postanowił:

1.  na nieruchomości oznaczonej numerem ewidencyjnym działki (...) położonej w miejscowości Ł. (gmina R.) oraz oznaczonej numerem ewidencyjnym działki (...) położonej w miejscowości R. (gmina R.), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Ostrołęce prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), stanowiącej własność wnioskodawcy S. M., ustanowić na rzecz przedsiębiorcy (...) spółki z o.o. z siedzibą w W. służebność przesyłu, polegającą na posadowieniu i prawie przedsiębiorcy do korzystania z gazociągu wysokiego ciśnienia o ciśnieniu nominalnym PN= 6.3 MPa i średnicy rury Dn = 200mm, zlokalizowanego na w/w opisanej nieruchomości, wg wariantu III i w jego granicach, zwizualizowanego kolorem zielonym na mapie sytuacyjnej nieruchomości, stanowiącej załącznik nr 2 do opinii sądowej (k.250) - sporządzonej przez geodetę K. P. w dniu 19 marca 2018r., zaewidencjonowanej w państwowym zasobie geodezyjno- kartograficznym w Starostwie Powiatowym w O., w dniu 28 marca 2018r., za nr P. (...).2018.845 (stanowiącej integralną część orzeczenia) oraz na prawie wejścia na grunt w celu podejmowania czynności niezbędnych do utrzymania, konserwacji, remontu, modernizacji, dozoru, usuwania awarii urządzeń przesyłowych umiejscowionych na w/w nieruchomości;

2.  tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu zasądzić od uczestnika postępowania (...) spółki z o.o. z siedzibą w W. na rzecz wnioskodawcy S. M. 12.974,04 zł płatne z dniem następnym po dniu uprawomocnienia się niniejszego postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności;

3.  oddalić roszczenie o zapłatę wynagrodzenia w pozostałym zakresie;

4.  umorzyć postępowanie o ustanowienie służebności przesyłu w związku z posadowieniem infrastruktury gazociągu średniego ciśnienia wobec cofnięcia wniosku w tym przedmiocie;

5.  ustalić, że koszty postępowania w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu w związku z posadowieniem na nieruchomości wnioskodawcy infrastruktury gazociągu wysokiego ciśnienia ponosi w całości uczestnik postępowania; zaś koszty postępowania o ustanowienie służebności przesyłu w związku z posadowieniem na nieruchomości infrastruktury gazociągu średniego ciśnienia ponosi w całości wnioskodawca; szczegółowe wyliczenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, pozostawia referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Uzasadniając wydane rozstrzygnięcie – w zakresie istotnym z uwagi na zakres zaskarżenia oraz podniesione zarzuty – Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje:

Umową darowizny z 25 maja 2006r. K. i I. małżonkowie M. darowali synowi S. M. działki oznaczone numerami ewidencyjnymi (...) położone w miejscowości Ł. (gmina R.) i (...) położoną w miejscowości R. (gmina R.). Nieruchomość składająca się z przedmiotowych działek była przedmiotem podziału i aktualnie w ewidencji gruntów działki objęte przedmiotem postępowania figurują jako działki (...).

Dla nieruchomości w postaci działek nr (...), położonych w miejscowości Ł. (gmina R.) oraz dla działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), położonej w miejscowości R. (gmina R.) Sąd Rejonowy w Ostrołęce prowadzi księgę wieczystą nr KW (...).

Na podstawie decyzji Urzędu Rejonowego w O. z 29 października 1990r. (sygn. UAN-8381 P/13/90) udzielającej pozwolenia na budowę gazociągu wysokiego ciśnienia relacji B. - O. został wybudowany gazociąg wysokiego ciśnienia. Budowę gazociągu wysokiego ciśnienia relacji B. – O. zakończono 29 czerwca 1993r.

Gazociąg relacji B. - O. przebiega przez nieruchomość wnioskodawcy położoną w miejscowości Ł. (gmina R.) oznaczoną numerem ewidencyjnym działki (...) oraz położoną w miejscowości R. (gmina R.) oznaczoną numerem ewidencyjnym działki (...). Gazociąg o średnicy rury DN = 200 mm, mający swój przebieg przez działki nr (...), jest gazociągiem o ciśnieniu nominalnym 6,3 MPa.

Przez działkę (...) przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia o średnicy rury DN =200 i długości 52 m. Przez działkę (...) przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia o średnicy rury DN=200 i długości 74 m (52 m + 22 m). Przez działkę (...) przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia o średnicy rury DN =200 i długości 47 m (28 m + 19 m).

Gazociąg średniego ciśnienia od stacji redukcyjnej w R. do wsi S. wraz z przyłączami do budynków wybudowany został na podstawie decyzji z 9 października 1996r. (sygn. UAN - 7351/116/96) Urzędu Rejonowego w O. o pozwoleniu na budowę. Budowę gazociągu średniego ciśnienia od stacji redukcyjnej w R. do wsi S. zakończono w dniu 18 listopada 1997r.

Działki wnioskodawcy nr (...) objęte są miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy R. uchwalonym Uchwałą Nr IV/19/2006 Rady Gminy R. z dnia 29 grudnia 2006r. Zgodnie z warunkami planu zagospodarowania przestrzennego wszelkie decyzje odnośnie lokalizacji zabudowy, zadrzewień oraz infrastruktury technicznej w pasie gazociągu szerokości 80 m (po 40 m od osi gazociągu w obie strony) muszą być poprzedzone opinią zarządcy gazociągu przesyłowego.

Działka oznaczona numerem geodezyjnym (...) położona jest w części na terenie oznaczonym w planie symbolem RM z podstawowym przeznaczeniem pod zabudowę zagrodową, mieszkaniową jednorodzinną, letniskową. Pozostała część tej działki położona jest na terenie z przeznaczeniem pod użytkowanie rolnicze z postulowanym przebiegiem korytarza ekologicznego.

Działka nr (...) położona jest na terenie oznaczonym w planie symbolem RM z podstawowym przeznaczeniem pod zabudowę zagrodową, mieszkaniową, jednorodzinną, letniskową.

Działka nr (...) w obrębie R. położona jest w części na terenie oznaczonym w planie symbolem RM z podstawowym przeznaczeniem pod zabudowę zagrodową, mieszkaniową, jednorodzinną, letniskową.

Działki nr (...) położone są w obrębie Ł. po północno-wschodniej stronie torowiska kolejowego. Działka nr (...) ma kształt zbliżony do trapezu, natomiast działka (...) kształt zbliżony do prostokąta. Działka (...) od strony północno-wschodniej graniczy z rzeką Czeczotką. Działki rozdzielają dwie wąskie działki drogowe o nr ewidencyjnych (...)i(...). Działki są użytkowane rolniczo – pola uprawne, uprawiane jako jedna całość nawet z powierzchnią działek drogowych rozdzielających je. Na działce nr (...) znajduje się słupek znakujący przebieg gazociągu – załamanie.

Działka nr (...) położona jest w obrębie R. po południowo-zachodniej stronie torowiska. Rozciąga się ona po osi północny-wschód a południowy – zachód pomiędzy torowiskiem a ulicą (...) - fragment drogi wojewódzkiej nr (...).

Część działki nr (...) położona jest na terenie oznaczonym symbolem 9R/ZE jako grunty przeznaczono pod tereny rolnicze stanowiące korytarz ekologiczny okalający rzekę Czeczotkę. Od strony działki nr (...) korytarz ten stanowi pas gruntu szerokości 20,0 m od rzeki C.. Częściowo przedmiotowa linia gazociągu wysokiego ciśnienia na działce nr (...) przebiega przez grunty przeznaczone pod korytarz ekologiczny, a grunty te przeznaczono na cele rolne ze względu stworzenia korytarza ekologicznego okalającego Czeczotkę. Dla tej części gruntu nie nastąpiło zmniejszenie wartości z racji usytuowania gazociągu, a z racji lokalizacji korytarza ekologicznego.

W piśmie z dnia 27 lutego 2014r. S. M. zgłosił (...) S.A. w W. wniosek o zawarcie umowy służebności przesyłu w związku przebiegiem gazociągu przez działki nr (...). Finalnie do zawarcia umowy nie doszło, a wnioskodawca dochodził ustanowienie służebności przesyłu na drodze sądowej.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o: fakty i twierdzenia wzajemnie nienegowane, przyznane w warunkach art. 229 k.p.c. lub niezaprzeczone, na podstawie art. 230 k.p.c. W zakresie spornym stan faktyczny zasadzał się na dowodach: z opinii pisemnej oraz pisemnych uzupełniających biegłego z zakresu sieci i instalacji wodno-kanalizacyjnych, gazowych, wentylacyjnych i centralnego ogrzewania, dozoru energetycznego w zakresie sieci i instalacji gazowych C. D.; opinii geodety K. P. (k.243-250); opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego B. A. (k.337-367); uzupełniającej opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego B. A. (k.400-402) oraz z dokumentów (k.409).

Odnosząc się do pozostałych dowodów Sąd I instancji wskazał, że opinia biegłego sądowego z zakresu instalacji i sieci sanitarnych S. O. (k.99-115) oraz opinia uzupełniająca tego biegłego (k.130-132) nie stanowiły -in concreto- miarodajnego punktu odniesienia w sprawie. Biegły ten wskazał, że powierzchnia pasa gruntu koniecznego dla właściwego korzystania z gazociągu niezbędnego do prowadzenia przez operatora sieci gazowej skutecznej i bezpiecznej eksploatacji jest strefą kontrolowaną i pas strefy kontrolowanej powinien wyznaczać pas służebności przesyłu. (...) kontrolowana dla gazociągu wysokiego ciśnienia o średnicy rury DN= 200 mm powinna wynosić 40 m (po 20 m od osi gazociągu z obu stron), albowiem tereny działek zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego przewidują przyszłą zabudowę obecnych użytków rolnych zabudową zagrodową, mieszkaniową letniskową (k.114-115 wnioski opinii). W opinii uzupełniającej biegły wyjaśnił, że gazociąg wysokiego ciśnienia został wybudowany w 1993r. i z uwagi na jego wiek prawdopodobnym jest, że eksploatacja gazociągu, naprawa, remonty, przebudowa i rozbudowa związane ze zmianami w palnie zagospodarowania przestrzennego mogą znacznie zwiększyć powierzchnię służebności (k.130- 132). Biegły zmodyfikował stanowisko i podał, że pas służebności przesyłu powinien wynosić minimum 30 m uwzględniając strefę montażową o szerokości minimum 25 m, szerokość dróg dojazdowych, rozmieszczenie rur, materiałów pomocniczych. Wyraził zapatrywanie, że postulowana przez uczestnika szerokość pasa służebnego 6 m była niewystarczającą (k.132).

Odnosząc się do powyższej opinii Sąd wskazał, że nie podzielił powyższych argumentów, a w konsekwencji i wniosków finalnych opinii. Nie zostały one wsparte racjonalną argumentacją. Wynikały raczej z autorskiej oceny przez biegłego kwestii należących do sfery prawa. Nie koncentrowały się na sferze faktów i ustaleń technicznych, a zawierały w sobie pierwiastek abstrakcji stawiając w sposób bezrefleksyjny znak równości pomiędzy strefą kontrolowaną, a pasem eksploatacyjnym/ technologicznym/służebnym. Wnioski opinii, w przekonaniu Sądu, z założenia i u podstaw, pozostawały błędne i dlatego nie mogły stanowić wiarygodnego źródła wsparcia dla rozstrzygnięcia sporu, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Oceniając opinię wydaną przez kolejnego biegłego - C. D. – Sąd I instancji wskazał, że biegły ten nie utożsamiał już strefy ochronnej (strefy oddziaływania urządzeń przesyłowych niezbędnej dla zapewnienia prawidłowego i bezpiecznego funkcjonowania urządzeń, bezpieczeństwa osób i mienia) z pasem technologicznym/ eksploatacyjnym. W jego ocenie jednak, przy ustaleniu szerokość pasa kontrolnego (ochronnego) zastosowanie powinny znajdować powinny przepisy Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013r., zaś przy ustaleniu szerokości pasa eksploatacyjnego pod uwagę należało brać szerokość potrzebną do prowadzenia na działkach wnioskodawcy wykopów niezbędnych przy czynnościach eksploatacyjnych przedsiębiorcy, tj. przy naprawach, remontach, modernizacjach. W oparciu o te kryteria stwierdził, że szerokość pasa technologicznego w przypadku rur DN =200 mm powinna wynosić 2 metry, a szerokość strefy kontrolowanej dla gazociągu wysokiego ciśnienia 6 m (k. 171-181). Następnie w opinii uzupełniającej skorygował swoje wnioski w ten tylko sposób, że szerokość pasa eksploatacyjnego dla rur DN=200 mm określił na 2,62 m. Wyjaśnił, że szerokość pasa eksploatacyjnego w oparciu o normę zakładową uczestnika (6m) pozostawała nie do przyjęcia z uwagi na konstytucyjną hierarchię i znaczenie aktów prawnych w polskim systemie prawa. Jak wskazał Sąd, rozumowanie biegłego zamykało się w twierdzeniu, że norma zakładowa stosowana w przedsiębiorstwie przesyłowym miała jedynie charakter zaleceń, nie była źródłem wiążącego prawa i z tego powodu nie mogła być uwzględniona w tym stanie faktycznym (k.268-280).

Sąd I instancji podzielił wnioski opinii w zakresie, w jakim dokonywały one rozróżnienia strefy kontrolowanej od pasa eksploatacyjnego co do samej zasady. Natomiast dalej idące wnioski, w kształcie zaprezentowanym w opinii, stanowiły mało przekonywujące rozwiązanie. Jak wskazał Sąd Rejonowy, pozostawiając bez refleksji wykład biegłego odnośnie źródeł obowiązującego prawa nie do końca zrozumiałym i logicznym pozostawało uzależnienie szerokości pasa eksploatacyjnego od potrzeby wykonywania wykopów przez przedsiębiorcę przesyłowego w związku z funkcjonowaniem urządzeń przesyłowych i ich użytkowaniem. Biegły takiej metodologii w sposób satysfakcjonujący nie obronił w swej argumentacji. Dla Sądu zaproponowane rozwiązanie miało wymiar schematyczny, nieprzystający do realiów tej sprawy, a przez to i niemiarodajny. Uczestnik postępowania skutecznie zanegował metodę pracy polegającą na ustaleniu szerokości pasa technologicznego w oparciu o szerokość wykopów w ziemi w sytuacji awarii. Nie były to bowiem czynności tożsame z czynnościami eksploatacyjnymi. Podkreślił, że w przypadku wykrycia nieszczelności usunięcie następuje punktowo, bez wykopu liniowego i bez użycia ciężkiego sprzętu. Z kolei usuwanie dużych awarii, wymagających zajęcia odpowiednio większej powierzchni gruntu, odbywa się na zasadach przewidzianych w ustawie o gospodarce nieruchomościami, za wypłatą odszkodowania szacowanego przez niezależnego rzeczoznawcę majątkowego. Argumenty te – jak podniósł Sąd I instancji – konfrontowane z twierdzeniami opinii znosiły funkcjonalność zaproponowanych w opinii rozwiązań i ich przydatność na gruncie tego sporu.

Odnosząc się do opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego, podobnie jak opinia geodety, Sąd podniósł, że nie stały się przedmiotem skutecznej opozycji i stanowiły zarazem źródło ustaleń w sprawie.

Finalnie jak wskazał Sąd I instancji, przebieg służebności przesyłu wizualizował wariant III- wyznaczony linią koloru zielonego oznaczoną na mapie sytuacyjnej sporządzonej w dniu 19 marca 2018r., stanowiącej załącznik nr 2 do opinii sądowej (k.250). Należne wnioskodawcy wynagrodzenie w związku z ustanowieniem służebności przesyłu związanej z usytuowaniem gazociągu wysokiego ciśnienia wynosiło 12.974,04 zł.

Odnosząc wyżej ustalony stan faktyczny oraz zebrany materiał dowodowy do meritum sprawy oraz dyspozycję art. 305 ¹ k.c. i art. 49 § 1 k.c., Sąd Rejonowy (pomijając kwestię umorzenia postępowania oraz zarzutu zasiedzenia) jako okoliczności 1. nieistotne (kwestia umorzenia postępowania) oraz 2. niekwestionowane (kwestia braku podstaw do uwzględnienia zarzutu zasiedzenia wobec nieupłynięcia terminu zasiedzenia) na etapie postępowania apelacyjnego Sąd I instancji wskazał, co następuje:

Poza sporem pozostawało, że gazociąg wysokiego ciśnienia posadowiony na działkach wnioskodawcy nr (...) stanowił własność uczestnika postępowania. Gazociąg wybudowany został przed 12 grudnia 2001r. Wnioskodawca postulował, by zakres i granice służebności wyznaczał wariant IV opracowany przez geodetę K. P. (k.250), a pas służebny wynosił 30 m, bowiem taka powierzchnia została wyłączona z eksploatacji, z uwagi na przeznaczenie gruntów w planie zagospodarowania przestrzennego. Argumentował, że z ustaleń planu zagospodarowania przestrzennego gminy R. wynikało, że przez działki w/w przebiegał gazociąg wysokiego ciśnienia, co powodowało wzdłuż całego gazociągu, na szerokości 30 m (po 15 m z każdej strony od osi gazociągu) brak prawa zabudowy (k.324). Rozstrzygnięcie powinno zatem uwzględniać uwarunkowania planu zagospodarowania przestrzennego i wynikające dla wnioskodawcy ograniczenia w prawie do zabudowy działki (k.191-192 pismo procesowe wnioskodawcy z dnia 31 maja 2017r.).

W ocenie Sądu fakt ograniczenia/wyłączenia części gruntów wnioskodawcy z faktycznej eksploatacji, z uwagi ich przeznaczenie w planie zagospodarowania przestrzennego, nie mógł być okolicznością obciążają uczestnika w tym postępowaniu i determinować IV wariantu przebiegu służebności.

Nie było też warunków faktycznych ani prawnych, by zrównać szerokość pasa służebnego z szerokością pasa ochronnego. Dlatego też ustanowienie służebności nie mogło nastąpić także w wariancie I, z przyczyn przedstawionych poniżej.

W świetle art. 305 ¹ k.c., służebność przesyłu postrzegana jest jako czynną, bo jej ustanowienie upoważnia przedsiębiorcę do określonych działań na nieruchomości obciążonej, a ich cel ma być podporządkowany utrzymaniu we właściwym stanie technicznym urządzeń niezbędnych mu do wykonywania działalności gospodarczej polegającej na dostarczaniu odbiorcom energii, płynów, czy świadczeniu usług polegających na odbiorze ścieków i zapewnieniu łączności. W praktyce oznacza to upoważnienie do wejścia przez przedsiębiorcę na obciążony grunt, zajęcia go na czas budowy urządzeń, ich trwałego osadzenia na nim, a następnie upoważnienie do wchodzenia na grunt w celu podejmowania czynności niezbędnych do utrzymania, konserwacji, remontu, modernizacji, dozoru czy usunięcia awarii urządzeń przesyłowych.

Uprawnieniu przedsiębiorcy do podejmowania określonych wyżej działań odpowiada obowiązek właściciela nieruchomości obciążonej ich znoszenia. Wiąże się to także z ograniczeniami właściciela nieruchomości obciążonej co do sposobu korzystania z niej i takiego jej zagospodarowania, by przedsiębiorca miał zagwarantowaną stałą możliwość dostępu do swoich urządzeń w celu usunięcia awarii, konserwacji, demontażu, wymiany itp. Należące do istoty tego ograniczenia obowiązki ciążą na każdoczesnym właścicielu nieruchomości.

Z istoty służebności przesyłu nie wynikają innego rodzaju ograniczenia właściciela nieruchomości obciążonej w jego uprawnieniach związanych ze sposobem wykonywania władztwa nad tą nią, a w szczególności takie, które odpowiadałyby przewidzianemu w art. 285 § 1 k.c. pozbawieniu możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań.

Uprawnienia przedsiębiorcy w odniesieniu do obszaru objętego zasięgiem strefy kontrolowanej będące konsekwencją jej ustanowienia wykraczają zatem poza ten zakres uprawnień, jaki daje się wyprowadzić z art. 305 ¹ k.c.

W celu poparcia powyższego stanowiska Sąd powołał się na treść uchwały Sąd Najwyższego z 11 grudnia 2015r., zapadłej w sprawie III CZP 88/15, której wnioski Sąd orzekający cytował, przyjmując za własne. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy stwierdził, że obszar strefy kontrolowanej określonej w § 10 w związku z § 110 oraz w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U.2013.640) oraz w załączniku nr 2 do tego rozporządzenia, nie pokrywa się z zakresem obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu ustanowioną dla gazociągu wybudowanego przed dniem 12 grudnia 2001r.

Jak wskazał Sąd I instancji, tak postawiona teza samodzielnie już stanowiła kontr argument dla wniosków pierwszej opinii w sprawie biegłego S. O.. Rozporządzenie z 26 kwietnia 2013r. określa warunki, jakie należy spełnić przy projektowaniu, budowie i przebudowie sieci gazowej służącej do transportu gazu ziemnego (§ 1). W rozporządzeniu tym wprowadzone zostało pojęcie strefy kontrolowanej (§ 2 pkt 30), za którą uznaje się obszar wyznaczony po obu stronach osi gazociągu, którego linia środkowa pokrywa się z osią gazociągu, w którym przedsiębiorca podejmuje czynności w celu zapobieżenia działalności mogącej mieć negatywny wpływ na trwałość i prawidłowe użytkowanie gazociągu. Ograniczenia, jakie wiążą się z ustanowieniem strefy kontrolowanej zostały określone w § 10 rozporządzenia, z którego wynika, że w strefach kontrolowanych nie należy wznosić obiektów budowlanych, urządzać stałych składów i magazynów oraz podejmować działań mogących spowodować uszkodzenia gazociągu podczas jego użytkowania. Nie mogą w nich rosnąć drzewa w odległości mniejszej niż 2,0 m i 3,0 m od gazociągów, a wszelkie prace w strefach kontrolowanych mogą być prowadzone tylko po wcześniejszym uzgodnieniu sposobu ich wykonania z właściwym operatorem sieci gazowej (ust. 3 i 4 § 10). Obowiązki właściciela gazociągu wynikające z istnienia strefy 12 kontrolowanej wynikają z § 10 ust. 2 rozporządzenia z dnia 26 kwietnia 2013 r. i sprowadzają się do konieczności kontrolowania wszelkich działań, które mogłyby spowodować uszkodzenie gazociągu lub mieć negatywny wpływ na jego użytkowanie i funkcjonowanie. Strefa kontrolowana ma być wyznaczona dla wszystkich gazociągów, na okres ich użytkowania, nawet jeśli zostały posadowione na cudzych gruntach bez tytułu prawnego, ale i wtedy, gdy tytułem tym staje się służebność o treści służebności przesyłu, nabyta przez przedsiębiorcę w drodze zasiedzenia tylko w tych granicach przestrzennych, w których przedsiębiorca manifestował, że korzysta z cudzej nieruchomości przy wykorzystaniu trwałego i widocznego urządzenia. W konsekwencji, Sąd Rejonowy stwierdził, że strefa kontrolowana nie pokrywała się z zakresem obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu, stąd opinia biegłego O. dla Sądu nie stanowiła in concreto miarodajnego punktu odniesienia w sprawie, a I wariant przebiegu służebności nie stanowił racjonalnego rozwiązania w sprawie.

Dla Sądu, po przeanalizowaniu wszystkich wariantów ustanowienia służebności przesyłu, adekwatnym okazał się wariant III zaproponowany przez uczestnika. Biegły C. D. w opinii technicznej z dnia 17 kwietnia 2017r. nie utożsamiał już strefy ochronnej (strefy oddziaływania urządzeń przesyłowych niezbędnej dla zapewnienia prawidłowego i bezpiecznego funkcjonowania urządzeń, bezpieczeństwa osób i mienia) z pasem technologicznym/ eksploatacyjnym. W jego ocenie jednak, przy ustaleniu szerokość pasa kontrolnego (ochronnego) zastosowanie powinny znajdować powinny przepisy w/w Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013r., zaś przy ustaleniu szerokości pasa eksploatacyjnego pod uwagę należało brać szerokość potrzebną do prowadzenia na działkach wnioskodawcy wykopów niezbędnych przy naprawach, remontach, modernizacjach. W oparciu o te kryteria stwierdził, że szerokość pasa technologicznego w przypadku rur DN =200 mm powinna wynosić 2 metry, a szerokość strefy kontrolowanej dla gazociągu wysokiego ciśnienia 6 m (k. 171-181). Następnie w opinii uzupełniającej skorygował swoje wnioski w ten tylko sposób, że szerokość pasa eksploatacyjnego dla rur DN=200 mm określił na 2,62 m. Wyjaśnił, że szerokość pasa eksploatacyjnego w oparciu o normę zakładową uczestnika (6m) pozostawała nie do przyjęcia z uwagi na konstytucyjną hierarchię i znaczenie aktów prawnych w polskim porządku prawnym. Rozumowanie biegłego zamykało się w twierdzeniu, że norma zakładowa stosowana w przedsiębiorstwie przesyłowym miała jedynie charakter zaleceń, nie była źródłem wiążącego prawa i z tego powodu nie mogła być uwzględniona w tym stanie faktycznym (k.268-280). Sąd I instancji, o czym była już mowa, podzielił wnioski opinii w zakresie, w jakim dokonywały one rozróżnienia strefy kontrolowanej od pasa eksploatacyjnego co do samej zasady. Natomiast dalej idące wnioski, w kształcie zaprezentowanym w opinii, pozostawały mało przekonywującym rozwiązaniem. Nieznajdującym praktycznego znaczenia pozostawało uzależnienie szerokości pasa eksploatacyjnego od potrzeby wykonywania wykopów przez przedsiębiorcę przesyłowego w związku z funkcjonowaniem urządzeń przesyłowych i ich użytkowaniem. Biegły takiej metodologii w sposób satysfakcjonujący nie obronił w swej argumentacji.

Dla Sądu zaproponowane rozwiązanie miało wymiar schematyczny, nieprzystający do realiów tej sprawy, a przez to i niemiarodajny. Zatem wariant II przebiegu służebności przesyłu, opracowany w oparciu o założenia tego biegłego, również nie przystawał do realiów tej sprawy.

Uczestnik postępowania wielokrotnie podkreślał, że strefa kontrolowana (kontrolna, ochronna) nie może być utożsamiana z pasem technologicznym (eksploatacyjnym). Pierwsza z powierzchni wyznaczona jest na cały okres funkcjonowania urządzenia i jest niezależna od pasa eksploatacyjnego, w którym gestor sieci podejmuje czynności związane z bieżącym utrzymaniem, konserwacją, remontami, przebudową, rozbudową czy naprawą awarii. Tymczasem faktyczne władztwo w zakresie odpowiadającym służebności czynnej odpowiada szerokościom wskazanym w normie zakładowej uczestnika.

Jak podniósł Sąd Rejonowy, strefy kontrolowane utożsamiać można było jedynie z obciążeniem o charakterze biernym. W ich ramach uczestnik nie podejmował żadnych czynności eksploatacyjnych. Służyły one zabezpieczeniu środowiska, otoczenia, jak i samego urządzenia przed niekorzystnym wpływem czynników zewnętrznych.

W polskim prawie nie ma ustawowych regulacji dokładnie określających szerokości potrzebne przedsiębiorstwu przemysłowemu do eksploatacji urządzeń przesyłowych. Dlatego w ocenie Sądu powierzchnia nieruchomości zajęta pod służebność mogła odpowiadać warunkom eksploatacji sieci przyjętym w przedsiębiorstwie będącym właścicielem urządzeń przesyłowych. Wyznaczona w ten sposób strefa ma zabezpieczać potrzeby eksploatowania urządzeń, zapewniając przedsiębiorcy możliwość prawidłowego korzystania z nich, ale także ich konserwacji, naprawy, modernizacji, usuwania awarii, wymiany elementów, zgodnie z art. 305 ¹ i 305 ² k.c. W konsekwencji, zdaniem Sądu Rejonowego, nie było przeszkód do przyjęcia szerokości pasa eksploatacyjnego wg normy zakładowej stosowanej w przedsiębiorstwie przesyłowym. Norma zakładowa określała szerokości, w ramach których to prawo było faktycznie wykonywane. Przedsiębiorstwo przesyłowe ma prawo wskazywania szerokości, jaka jest mu potrzebna dla prawidłowej eksploatacji w sposób bezawaryjny, zapewniający utrzymanie sieci w stanie umożliwiającym dostawy gazu w sposób bezpieczny i ciągły przy zachowaniu niepogorszonej jakości gazu. Skoro kwestie te nie są regulowane w sposób autorytarny, to rozwiązanie oparte na normie zakładowej, stanowiącej wyznacznik wieloletniego doświadczenia i praktyki przedsiębiorstwa przesyłowego, jak również wymagań technicznych urządzeń przesyłowych, znajdujących się we władaniu gestora sieci, pozostawało rozwiązaniem racjonalnym.

Stąd – jak podkreślił Sąd Rejonowy - finalnie wyliczona przez biegłego D. szerokość pasa technologicznego 2,62 m dla gazociągu wysokiego ciśnienia była niewystarczająca dla wykonywania wszystkich czynność eksploatacyjnych, o których mowa w pkt 1 sentencji orzeczenia. Dalej, Sąd wskazał, że uczestnik postępowania skutecznie zanegował metodologię pracy polegającą na ustaleniu szerokości pasa technologicznego w oparciu o szerokość wykopów w ziemi w sytuacji awarii. Przede wszystkim zarzucił, że wykopy w trakcie awarii to nie są bieżące czynności eksploatacyjne. Podkreślił, że w przypadku wykrycia nieszczelności usunięcie następuje punktowo, bez wykopu liniowego i bez użycia ciężkiego sprzętu. Usuwanie zaś dużych awarii, wymagających zajęcia odpowiednio większej powierzchni gruntu, odbywa się na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U.2018.2204), za wypłatą stosownego odszkodowania.

Rozwiązaniem racjonalnym, praktycznym i faktycznie umożliwiającym przedsiębiorstwu wykonywanie czynności eksploatacyjnych zgodnie z treścią ustanowionej służebności pozostawało ustalenie strefy koniecznej do eksploatacji przewodów dla rurociągu gazowego wysokiego ciśnienia o szerokości 6 m.

Stąd służebność została ustanowiona w wersji i granicach wytyczonych w wariancie III.

Jak wskazał Sąd I instancji, służebność polega na posadowieniu i prawie przedsiębiorcy do korzystania z gazociągu wysokiego ciśnienia o ciśnieniu nominalnym PN= 6.3 MPa i średnicy rury Dn = 200mm, zlokalizowanego na nieruchomości wnioskodawcy oraz na prawie przedsiębiorcy wejścia na grunt w celu podejmowania czynności niezbędnych do utrzymania, konserwacji, remontu, modernizacji, dozoru, usuwania awarii urządzeń przesyłowych umiejscowionych na w/w nieruchomości (k. 122 zgodnie z postulatem uczestnika wyrażonym w piśmie procesowym z 27 maja 2016r.). Wyznaczona szerokość pasa technologicznego, przy tak ukształtowanej treści służebności, pozostawała optymalna, umożliwiała przedsiębiorcy przesyłowemu na prawidłowe i bezpieczne wykonywanie czynności eksploatacyjnych zgodnie z ustanowioną służebnością.

Odnosząc się do kwestii wynagrodzenia za ustanowienie służebności – Sąd wskazał, że – do rozważenia pozostawał problem, czy wysokość wynagrodzenia mogła współ- determinować szerokość strefy kontrolowanej oraz, czy w ramach wynagrodzenia wnioskodawca mógł zrekompensować uszczerbek wynikły z uchwalenia/zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, ograniczenia/wyłączenia korzystania z nieruchomości w dotychczasowy sposób. Zostało ustalone, że nie ma potrzeby włączania strefy kontrolowanej do obszaru obciążenia służebnością przesyłu. Niemniej, czy trwałe konsekwencje jej istnienia można uwzględnić w wymiarze wynagrodzenia za jej ustanowienie? Jak podniósł Sąd I instancji, co do zasady wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu ma rekompensować wszelki uszczerbek wywołany ustanowieniem służebności, w tym także będący konsekwencją obniżenia wartości nieruchomości. Czy obok wynagrodzenia za ograniczenie prawa właściciela w obszarze eksploatacyjnym, może objąć również wynagrodzenie za uciążliwości wynikające z regulacji administracyjnoprawnej, będące konsekwencją posadowienia na nieruchomości urządzenia przesyłowego? Sąd w tym zakresie również posiłkował się ocenami i wnioskami Sądu Najwyższego wyrażonymi na gruncie uchwały z dnia 11 grudnia 2015r., w sprawie III CZP 88/15. Jak wskazał Sąd I instancji, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ustawodawca nie określił jakichkolwiek kryteriów, które należałoby uwzględnić przy określaniu wysokości wynagrodzenia za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu. Płatne jednorazowo wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno stanowić ekwiwalent korzyści, których właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Punktem wyjścia przy ocenie rozmiaru niedogodności wynikających z obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu musi być rozważenie charakteru obciążonej nieruchomości, a mianowicie jej przeznaczenia w planie zagospodarowania przestrzennego oraz - w braku planu - właściwości terenu, na którym leży nieruchomość i sposobu wykorzystania nieruchomości sąsiednich, bo te czynniki decydują o tym, jak właściciel mógłby ze swojej nieruchomości korzystać, gdyby nie jej obciążenie. Następnie ocenić trzeba właściwości urządzeń, które uprawniony przedsiębiorca posadowił lub zamierza posadowić na obciążonej nieruchomości oraz określić uciążliwości wynikające z ich stałej obecności na gruncie, nad nim lub pod nim, względnie także uciążliwości wynikające z ich działania, a nadto jeszcze rozważyć stopień ich natężenia. Czynniki te należy oceniać we wzajemnym powiązaniu. Wynagrodzenie za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu musi być indywidualizowane i dostosowane do doniosłych dla jego określenia okoliczności konkretnego przypadku. Zarazem Sąd Najwyższy zaakcentował, że „odpowiednie wynagrodzenie”, o którym mowa w art. 305 ²§ 1 k.c. jest świadczeniem ustalanym stricte w związku z ustanawianiem tytułu prawnego do korzystania z cudzej nieruchomości w postaci służebności przesyłu. Nie można go utożsamiać ze świadczeniami do dochodzenia których uprawnia art. 224-226 k.c. w związku z art. 352 § 2 i art. 230 k.c. (cytowana w w/w uchwale inna uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2011 r., III CZP 43/11). Obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu nie wiąże się zwykle z faktycznym pozbawieniem właściciela władztwa nad jego nieruchomością i dlatego wynagrodzenie należne właścicielowi powinno uwzględniać stopień, w jakim obciążenie ingeruje w treść przysługującego mu prawa, a zatem to, w jakim zakresie przed jej ustanowieniem i po ustanowieniu mógł on i może korzystać ze swojego prawa ze względu na sposób posadowienia urządzeń i jego konsekwencje (powołane w w/w uchwale postanowienie SN z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 444/09 i wyrok z dnia 18 kwietnia 2013 r., II CSK 504/12).

Powtarzając dalej za Sądem Najwyższym wynagrodzenie ma odpowiadać wartości świadczenia spełnionego na rzecz strony obowiązanej do jego zapłaty lub korzyści, którą obowiązany uzyskał w związku ze świadczeniem spełnionym wzajemnie, co nie oznacza, że nie może ono odpowiadać wysokości uszczerbku w majątku uprawnionej osoby, o ile tylko powstaje on w związku z sytuacją rodząca obowiązek zapłaty.

Sąd Najwyższe zwrócił uwagę, że w normalnym toku rzeczy, jeśli przedsiębiorca po ustanowieniu na jego rzecz służebności przesyłu na obciążonej nią nieruchomości przeprowadzi inwestycję i posadowi na niej urządzenia przesyłające gaz, a ich oddanie do użytkowania będzie wiązało się z powstaniem strefy kontrolowanej na obciążonej nieruchomości lub także na nieruchomościach sąsiednich, to spowodowane przez to uszczerbki w majątku właścicieli nieruchomości pozostających w zakresie oddziaływania inwestycji mogą być naprawione na podstawie innych przepisów niż art. 305 ² § 1 k.c.

Reasumując uszczerbek, który podlega wyrównaniu, na podstawie powołanych wyżej przepisów ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2018.1945), czy uszczerbek wynikły z ustanowienia strefy kontrolowanej w drodze regulacji administracyjnoprawnych, nie może być wyrównany w związku z określeniem wynagrodzenia za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu na podstawie art. 305 ² § 1 k.c.

Tym samym, Sąd wskazał, iż twierdzenie, że wszelkie decyzje odnośnie lokalizacji zabudowy, zadrzewień oraz infrastruktury technicznej w pasie gazociągu szerokości 80 m (po 40 m od osi gazociągu w obie strony) na nieruchomości wnioskodawcy musiały być poprzedzone opinią zarządcy gazociągu przesyłowego (k.14 zaświadczenie z dnia 14 stycznia 2014r.) nie mogło in concreto skutkować przyjęciem IV wariantu przebiegu służebności ani ustaleniem wynagrodzenia uwzględniającego w tym wariancie uszczerbek wynikający z powyżej kwestii.

Podobnie wnioski Sąd wyciągnął, jeżeli chodzi o uszczerbek wynikły z ograniczenia/wyłączenia korzystania z nieruchomości w dotychczasowy sposób, na skutek uchwalenia lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Ustawodawca przewidział podstawy do kompensowania uszczerbków, jakich doznaje właściciel nieruchomości zarówno w związku z legalnymi działaniami administracji w zakresie planowania przestrzennego, jak i w związku legalnymi działaniami inwestorów realizujących swoje zamierzenia na jego nieruchomości, czy w jej sąsiedztwie.

Jak wskazał Sąd I instancji, powołując się na wyżej cytowaną uchwałę, Sąd Najwyższe zwrócił uwagę, że z art. 36 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2018.1945) wynika podstawa do dochodzenia odszkodowania lub wykupienia nieruchomości na własność w razie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub jego zmiany w taki sposób, że korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób lub zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone. Art. 58 ust. 2 ustawy tej tworzy podstawę do odpowiedniego stosowania powyższego przepisu w razie wprowadzenia takich ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości w związku z wydaniem decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, zaś art. 63 ust. 3 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2018.1945) wtedy, gdy są one konsekwencją wydania decyzji o warunkach zabudowy. Szkody spowodowane zgodnym z prawem wykonywaniem zadań planistycznych przez organy jednostek samorządu terytorialnego podlegają naprawieniu, jeśli są konsekwencją zdarzeń planistycznych mających miejsce po dniu 1 stycznia 1995r. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 r., III CSK 161/13).

Odnosząc powyższe poglądy do okoliczności niniejszej sprawy Sąd I instancji stwierdził, że uszczerbek, który podlega wyrównaniu, na podstawie przepisów ustawy z 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2018.1945), wynikły z ograniczenia/wyłączenia korzystania z nieruchomości w dotychczasowy sposób na skutek uchwalenia lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie może być wyrównany w związku z określeniem wynagrodzenia za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu na podstawie art. 305 ² § 1 k.c.

Dlatego, z przedstawionych wyżej przyczyn, nie mogło dojść in concreto do przyjęcia IV wariantu przebiegu służebności ani też ustalenia wynagrodzenia uwzględniającego w tym wariancie uszczerbek wynikający z powyżej kwestii. Postulat, by przebieg służebności wyznaczał wariant IV sprowadzałby się de facto do rekompensaty – w ramach ustanowienia służebności – uszczerbku majątkowego powstałego w następstwie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w taki sposób, że korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób lub zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem stało się ograniczone, rekompensaty powstałej w następstwie przyjęcia koncepcji, wg której dla potrzeb ustanowienia służebności szerokość pasa służebnego sięgałaby szerokości 30 m wyznaczającej brak prawa zabudowy (k.324). Z tożsamych względów nie mogło dojść in concreto do przyjęcia I wariantu przebiegu służebności ani też ustalenia wynagrodzenia ustalonego w tym wariancie. Postulat, by przebieg służebności wyznaczał I wariant sprowadzałby się w istocie do rekompensaty uszczerbku majątkowego powstałego w następstwie przyjęcia koncepcji wg której szerokość pasa służebnego zostałaby zrównana z szerokością pasa ochronnego, ku czemu nie było podstaw.

Jak wskazał nadto Sąd Rejonowy, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego działka oznaczona numerem geodezyjnym (...) położona jest w części na terenie oznaczonym w planie symbolem RM z podstawowym przeznaczeniem pod zabudowę zagrodową, mieszkaniową jednorodzinną, letniskową. Pozostała część tej działki, w tym także fragment pasa służebności przesyłu dla wszystkich wariantów, położona jest na terenie oznaczonym na rysunku planu symbolem 9R/ZE. Grunty te przeznaczono pod tereny rolnicze stanowiące korytarz ekologiczny okalający rzekę Czeczotkę. Od strony działki nr (...) korytarz ten stanowi pas gruntu szerokości 20,0 m od rzeki C.. Częściowo przedmiotowa linia gazociągu wysokiego ciśnienia oraz określone warianty szerokości pasa służebności przesyłu na działce nr (...) przebiegają przez grunty przeznaczone pod korytarz ekologiczny, a grunty te przeznaczono na cele rolne ze względu stworzenia korytarza ekologicznego okalającego Czeczotkę, zatem dla tej części gruntu nie nastąpiło zmniejszenie wartości z racji usytuowania gazociągu, a z racji lokalizacji korytarza ekologicznego.

Konkludując Sąd wskazał, że – podobne tezy i oceny, które sprzeciwiały się przyjęciu wariantu I, skutkującego de facto zrównaniem pasa służebnego z pasem ochronnym, powołane wyżej i analizowane w kontekście wniosków płynących z treści uchwały Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2015r., w sprawie III CZP 88/15, sprzeciwiały się równocześnie ustanowieniu służebności wg wariantu IV i przyjęciu szerokości pasa służebnego 30 m. Stąd konsekwentnie wynagrodzenie za ustanowienie służebności wynosiło dla wersji III przebiegu szlaku służebnego 12.974,04 zł (k.337-358 uwzględniając zmniejszoną powierzchnię służebności, wobec cofnięcia wniosku o ustanowienie służebności na działce nr (...)). Wynagrodzenie płatne będzie z dniem następnym po dniu uprawomocnia się orzeczenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności. Ponad zasądzoną kwotę jednorazowego wynagrodzenia.

W pkt 5 sentencji Sąd I instancji orzekł o kosztach postępowania, po myśli art. 520 § 2 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. wskazując, że koszty postępowania w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu w związku z posadowieniem na nieruchomości wnioskodawcy infrastruktury gazociągu wysokiego ciśnienia ponosił w całości uczestnik postępowania. W tym zakresie bowiem powstał spór sądowy, który uczestnik postępowania - co do samej zasady - przegrał, służebność została bowiem ustanowiona w postępowaniu sądowym po wcześniejszej odmowie jej ustanowienia w drodze umowy między uczestnikami. Z kolei koszty postępowania o ustanowienie służebności przesyłu w związku z posadowieniem na nieruchomości infrastruktury gazociągu średniego ciśnienia ponosił w całości wnioskodawca. W tym zakresie wniosek został cofnięty przez wnioskodawcę, który zrezygnował z popierania swych racji i de facto odnośnie tego żądania traktowany był jako strona przegrywająca spór.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł zarówno wnioskodawca, jak i uczestnik postępowania.

Wnioskodawca, po sprecyzowaniu apelacji na rozprawie 31 lipca 2019 roku, zaskarżył orzeczenie w zakresie punktu 1 i 2 orzeczenia, domagając się ustanowienia służebności przesyłu zgodnie z wariantem IV – oznaczonym kolorem czerwonym i przyznanie dodatkowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w wysokości 43.209 zł (łącznie 56.183,38 zł).

Wnioskodawca zarzucił Sądowi I instancji:

1.  naruszenie prawa materialnego, art. 305 ² § 2 k.c. przez niewłaściwą interpretację pojęcia „odpowiednie wynagrodzenie”;

2.  oraz obrazę przepisów prawa procesowego mającą wpływ na treść orzeczenia przez dokonanie jednostronnie niekorzystnej dla wnioskodawcy oceny materiału dowodowego przez zbagatelizowanie dowodów dla wnioskodawcy korzystnych.

Uzasadniając apelację wnioskodawca podniósł, że Sąd ustanowił służebność przesyłu na strefie kontrolowanej wynoszącej 6 metrów, ponieważ jak wskazał Sąd Rejonowy, ograniczenie lub wyłączenie części gruntów z eksploatacji z uwagi na ich przeznaczenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nie może być okolicznością obciążającą uczestnika postępowania. Z tezą tą wnioskodawca nie zgodził się powołując się na fakt konstytucyjnej ochrony prawa własności. Podniósł, że gdyby nie fakt, iż gazociąg został wybudowany w 1993 roku, wówczas miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego uchwalony później, nie generowałby 30 metrowej strofy ochronnej a zatem okoliczność ta winna być brana pod uwagę. Nadto, jak wynika z opinii biegłych, posadowienie gazociągu na nieruchomości wnioskodawcy spowodowało trwałą utratę wartości nieruchomości. Dopóki będzie istniał gazociąg, wnioskodawca nie będzie mógł korzystać ze swych nieruchomości w swobodny sposób. Apelujący przytoczył również, niepowołane przez Sąd I instancji orzecznictwo Sądu Najwyższego.

Uczestnik postępowania zaskarżył orzeczenie co do punktu 1 i 2 a także w zakresie punktu 5 ustalającego zasady ponoszenia kosztów postępowania.

Apelujący zarzucił orzeczeniu:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść orzeczenia a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów znajdujących się w aktach sprawy i ustalenie wysokości jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na kwotę 12.974 zł, podczas gdy z treści sporządzonego przez biegłego operatu szacunkowego taka wartość nie wynika, a stanowi jedynie różnicą pomiędzy wysokością wynagrodzenia ustaloną przy uwzględnieniu założeń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i bez ich uwzględnienia, co w konsekwencji doprowadziło do zasądzenia na rzecz wnioskodawcy wynagrodzenia w wysokości wyższej, aniżeli wynika to z treści ustalonej przez biegłego opinii;

2.  naruszenie art. 520 § 2 k.p.c. przez niezastosowanie stosunkowego rozdzielenia kosztów postępowania i w konsekwencji włożenia na uczestnika postępowania całości kosztów procesu oraz kosztów sądowych związanych z ustanowieniem na nieruchomości wnioskodawcy służebności przesyłu w związku z posadowieniem infrastruktury gazociągu wysokiego ciśnienia, podczas gdy z punktu 3 postanowienia wynika, że wnioskodawca uległ w znacznej części swojemu żądaniu co do wysokości i koszty z tego tytułu winny być stosunkowo rozdzielone.

W związku z powyższym uczestnik postępowania wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez ustanowienie służebności przesyłu zgodnie z treścią punktu 1. skarżonego orzeczenia i zasądzenie wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w wysokości 3.375 zł oraz zasądzenie kosztów postępowania za drugą instancję.

Apelujący wskazał, że z opinii biegłego rzeczoznawcy wynika, że dla wariantu służebności przyjętego przez Sąd, biegły wysokość wynagrodzenia obliczył według dwóch wariantów: w wysokości 16.349,09 zł i 3.375 zł. Nie można było zgodzić się zatem z Sądem I instancji, że wynagrodzenie winno wynosić 12.974,04 zł. Taka wartość nie została ustalona przez biegłego a stanowi ona jedynie różnice pomiędzy wartościami służebności przy uwzględnieniu założeń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i bez uwzględnienia tych założeń. Przyjęcie wynagrodzenia z pominięciem ustaleń poczynionych przez biegłego stanowi naruszenie przepisów postępowania, co znajduje potwierdzenie w powołanym orzecznictwem Sądu Najwyższego. Zważywszy na fakt, iż wynagrodzenie nie powinno uwzględniać uszczerbku wynikłego z postanowień miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w okolicznościach niniejszej sprawy winno wynosić 3.375 zł. Zaskarżenie orzeczenia co do punktu 1. orzeczenia apelujący uzasadniał w przytoczonym orzecznictwie i wynikającą z niej koncepcją integralności orzeczenia – co do ustanowienia służebności przesyłu i przyznania stosownego wynagrodzenia. Odnosząc się do kwestii kosztów postępowania apelujący podzielił zastosowanie przez Sąd I instancji art. 520 § 2 k.p.c. jednakże wskazał, iż Sąd Rejonowy nie uwzględnił faktu oddalenia wniosku w zakresie żądania wynagrodzenia a w konsekwencji w całości obciążył uczestnika postępowania całością kosztów ustanowienia służebności przesyłu gazociągu wysokiego ciśnienia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy była zasadna i skutkowała zmianą zaskarżonego orzeczenia tak w zakresie punktu 1 postanowienia określającego zakres przestrzenny oraz przedmiot służebności przesyłu, jak też w punkcie 2 określającym wysokość przyznanego wynagrodzenia.

Aczkolwiek zarzut apelacyjny uczestnika postępowania w zakresie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. był zasadny, to z uwagi na dalej idącą apelację wnioskodawcy, nie mógł skutkować zmianą orzeczenia w kierunku postulowanym przez uczestnika postępowania, a w konsekwencji jego apelacja, również w zakresie zaskarżenia orzeczenia o kosztach postępowania podlegała oddaleniu w całości.

Przechodząc do omówienia okoliczności niniejszej sprawy na wstępie należy zauważyć, że Sąd Okręgowy rozpoznający apelacje w niniejszej sprawie był sądem merytorycznie rozpoznającym sprawę. W granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, wiązały go zarzuty naruszenia prawa procesowego, nie był natomiast związany zarzutami naruszenia prawa materialnego, jak też podniesionymi w tym zakresie twierdzeniami. Naruszenie prawa materialnego Sąd odwoławszy zobowiązany był wziąć pod uwagę z urzędu i w tym zakresie dokonać korekty wydanego orzeczenia.

Po drugie, mimo iż wnioskodawca w pisemnej apelacji wskazywał, że przedmiotem zaskarżenia jest jedynie punkt 2 orzeczenia określający wysokość wynagrodzenia, to należy zauważyć, na co słusznie wskazał uczestnik postępowania w swojej apelacji, że z uwagi na integralność orzeczenia w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu z ustaleniem odpowiedniego wynagrodzenia, oba te elementy są ze sobą nierozerwalnie związane i zaskarżenie orzeczenia w przedmiocie jednego z nich, obejmuje również zarżeniem orzeczenie w pozostałej części. Okoliczność ta ma istotne znaczenie w niniejszej sprawie, albowiem uprawniała ostatecznie Sąd II instancji do korekty orzeczenia co do istoty w zakresie punktu 1 orzeczenia.

Znamienny w niniejszej sprawie jest również fakt, iż wnioskodawca skarżąc pierwotnie orzeczenia w zakresie punktu 2 orzeczenia wnosił, aby wysokość wynagrodzenia ustalana była na podstawie szerszego obszaru służebności przesyłu.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 18 maja 2016 roku, V CSK 531/15, LEX nr 2076691 „rozstrzygnięcie o ustanowieniu służebności przesyłu i o wynagrodzeniu za ustanowienie tego prawa cechuje bez wątpienia integralność, tzn. koniecznymi elementami rozstrzygnięcia jest zarówno ustanowienie prawa jak i równoczesne orzeczenie o wynagrodzeniu, przy czym wysokość tego wynagrodzenia wiąże się nierozerwalnie m.in. z zakresem przestrzennym służebności i ustaloną przez sąd jej treścią. Ta cecha integralności nie pozwala, co do zasady, na zaskarżenie orzeczenia jedynie w części, a więc albo w odniesieniu do ustanowienia prawa albo w odniesieniu do zasądzenia wynagrodzenia. Jeżeli zatem mamy do czynienia z rozstrzygnięciem, którego elementy stanowią iunctim, tzn. oba elementy rozstrzygnięcia stanowią całość i są wzajemnie zależne i wzajemnie uwarunkowane, to w razie zaskarżenia apelacją tylko rozstrzygnięcia o wynagrodzeniu, orzeczenie sądu drugiej instancji powinno objąć rozstrzygnięcie dotyczące ustanowienia prawa. W takiej sytuacji sąd nie jest związany zakresem zaskarżenia i zakazem reformationis in peius.”

Odnosząc powyższy pogląd do okoliczności niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że Sąd odwoławczy uprawniony był do ewentualnej modyfikacji orzeczenia w punkcie 1 na niekorzyść apelujących, z uwagi na zaskarżenie przez nich orzeczenia w przedmiocie wysokości wynagrodzenia. Co więcej, skoro dopuszczalne w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu mogło być wydanie orzeczenia reformatoryjnego na niekorzyść apelującego, to tym bardziej dopuszczalne było zreformowanie orzeczenia zgodnie z kierunkiem apelacyjnym, jednakże w szerszym zakresie niż wynikało to z wniosków apelacyjnych. Teza ta jest uzasadniona, zważywszy na fakt związania Sądu przepisami prawa materialnego (art. 305 ² k.c. oraz w okolicznościach niniejszej sprawy postanowieniami rozporządzenia Ministra Gospodarki z 26 kwietnia 2013 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie).

Powyższe rozważania, są o tyle istotne w niniejszej sprawie, że wnioskodawca w apelacji i w toku postępowania przed Sądem II instancji domagał się ustanowienia służebność przesyłu według wariantu IV – oznaczonego kolorem czerwonym uwzględniającego postanowienia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i szerokości pasa służebności wynoszącej 30 metrów, tymczasem Sąd odwoławczy uznał, że obszar służebności przesyłu ustanawianej na rzecz uczestnika postępowania winien wynosić 40 metrów, który obrazuje wariant I, wizualizowany kolorem brązowym.

W końcu, należy wskazać, że spór w postępowaniu odwoławczym, na gruncie apelacji wnioskodawcy, nie sprowadzał się li tylko do zasad wyliczenia wysokości wynagrodzenia, lecz skupiał się na zakresie przestrzennym, charakterze obciążenia i okolicznościach, które winy być brane pod uwagę w przypadku ustalenia wysokości wynagrodzenia.

Przechodząc wprost do zarzutów apelacji wnioskodawcy, które sprowadzały się do twierdzenia, że obszar służebności przesyłu, a także wysokość należnego wynagrodzenia winny być ustalane z uwzględnieniem postanowień miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który określa obszary wyłączonej możliwości zabudowy, należy wskazać, co następuje:

W orzecznictwie oraz w doktrynie utrwalony pozostaje pogląd, że służebność przesyłu jest formą służebności czynnej, sprowadzającej się do prawa przedsiębiorcy przesyłowego do korzystania z nieruchomości obciążonej, ingerencji z jego strony w prawo własności w określonym zakresie. Poza przedmiotem służebności przesyłu pozostają natomiast ograniczenia właściciela wynikające z postanowień miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W tym zakresie przykładowo można wskazać powołane już postanowienie Sądu Najwyższego z 18 maja 2016 roku, V CSK 531/15, LEX nr 2076691, postanowienie Sądu Najwyższego z 11 czerwca 2015 roku, V CSK 468/14, LEX nr 1797079, powoływaną przez Sąd Rejonowy uchwałę Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2015 roku, III CZP 88/15, LEX 1935005. Odmienny pogląd, nakazujący uwzględniać ograniczenia właścicielskie wynikające z postanowień miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w zakresie ustalenia wysokości wynagrodzenia, stał się odosobniony i wyraża się przykładowo w postanowieniu Sądu Najwyższego z 9 października 2013 roku, V CSK 491/12, LEX 1394096. Również Sąd Okręgowy, rozpoznający apelacje, poglądu tego nie podziela.

Niemniej jednak, należy zauważyć, że zakres służebności przesyłu, a następnie wysokość należnego wynagrodzenia, nie wyznaczały ograniczenia wynikające z postanowień miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, lecz przedmiot służebności i zakres uprawnień przedsiębiorstwa przesyłowego wynikał również z postanowień prawa powszechnie obowiązującego.

Sąd Rejonowy ustalając obszar służebności przesyłu, odrzucił w istocie wnioski obu biegłych z zakresu instalacji sieci i linii przesyłowych S. O. oraz C. D. i ustalił szerokość pasa służebności przesyłu odmiennie niż wskazali biegli. Należy bowiem zauważyć, że pierwszy z biegłych wskazał, że strefa kontrolowana dla gazociągu wysokiego ciśnienia o średnicy rury DN= 200 mm powinna wynosić 40 m (po 20 m od osi gazociągu z obu stron) – zgodnie z postanowieniami rozporządzenia Ministra Gospodarki z 26 kwietnia 2013 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie. Drugi z biegłych wskazał, że szerokość pasa technologicznego w przypadku rur DN =200 mm powinna wynosić 2,62 m – albowiem taka szerokość jest wystarczająca do wykonania prac ziemnych. Tymczasem Sąd Rejonowy, odrzucając wnioski obu biegłych przyjął, że prawidłową szerokością pasa służebności będzie służebność o szerokości 6 m zgodnie z normą zakładową uczestnika postępowania (po 3 metry od osi rurociągu). Jednocześnie w tym zakresie Sąd Rejonowy wskazał, że szerokość służebności przesyłu w graniach 2,62 m jest niewystarczająca, zważywszy na fakt iż uczestnik postępowania, jak sam wskazywał potrzebuje szerszego pasa do prawidłowego jej wykonywania zgodnie z normą zakładowa (nota bene z twierdzenia tego uczestnik się ostatecznie wycofał domagając ustanowienia służebności o szerokości 2,62 m) z drugiej natomiast strony, Sąd I instancji, powołując się na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w przytoczonej uchwale 3 sędziów III CZP 88/15 i przyjmując go za własny, obligowany był odrzucić pogląd biegłego S. O..

Sąd Okręgowy rozpoznający sprawę w niniejszym składzie nie podziela poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w przytoczonej uchwale 3 sędziów sygn. akt III CZP 88/15, że „obszar strefy kontrolowanej określonej w § 10 w związku z § 110 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 2013 r., poz. 640) oraz w załączniku nr 2 do tego rozporządzenia nie pokrywa się z zakresem obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu (art. 305 ¹ k.c.), ustanowioną dla gazociągu wybudowanego przed dniem 12 grudnia 2001 r.”

Pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w powołanym orzeczeniu nie jest utrwalony i tak we wcześniejszym jak też w późniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego spotkał się z odmienną oceną (vide wyrok Sądu Najwyższego z 14 listopada 2013 roku, II CSK 69/13, LEX 1433747, w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że „posiadanie nieruchomości w zakresie służebności przesyłu gazu przez przedsiębiorcę korzystającego z tej nieruchomości bez tytułu prawnego obejmuje także strefę ochronną, przewidzianą w przepisach normujących warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe.”, czy też postanowienie Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 2017 roku II CSK 505/16, LEX 2331704, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że „strefa kontrolowana nie powstaje z mocy ustawy, ale jest tworzona przez organy lub podmioty ustanawiające władztwo prawne do korzystania z gazociągu. Jeżeli władztwo takie wynika z decyzji wywłaszczeniowej (art. 124 u.g.n.), podstawą prawną (źródłem) strefy kontrolowanej jest ta decyzja, a nie rozporządzenie z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe oraz ich usytuowanie (Dz. U. z 2013 r. poz. 600). Na mocy właśnie tej decyzji dochodzi do wyznaczenia nie tylko szlaku przesyłowego, na którym znajduje się gazociąg, ale także strefy kontrolowanej, której potrzeba wyznaczenia wynika z rozporządzeniu z 2013 r. Podobnie jest w przypadku ustanowienia służebności przesyłu umową albo orzeczeniem sądu. W obydwu przypadkach przy wyznaczaniu szlaku przesyłowego trzeba brać pod uwagę nakaz wyznaczenia także strefy kontrolowanej. To samo należy skonstatować w przypadku stwierdzenia zasiedzenia służebności przesyłu.” Czy też w końcu, wyrok Sądu Najwyższego z 12 października 2017 roku II CSK 724/16, lex 2397616, w którym Sąd ten wskazał, że „przedmiotem obciążenia służebnością przesyłu jest także grunt będący sferą kontrolowaną w rozumieniu przepisów § 10 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie. Innymi słowy, treścią służebności przesyłu objęte są także ograniczenia wobec właściciela nieruchomości wynikające z przepisów wymienionego rozporządzenia. Przepisy te ograniczają bowiem właściciela nieruchomości, który w strefie ochronnej nie może wykonywać prawa własności np. przez jej zabudowę. Z ich treści nie wynika, aby wyłączenie wykonywania części uprawnień właścicielskich, spowodowane działalnością przedsiębiorstwa przesyłowego, miało następować bez ekwiwalentu pieniężnego. Korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności przesyłu obejmuje więc także strefę ochronną, określoną w przepisach powołanego rozporządzenia.”

Jak wynika z poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w powołanych orzeczeniach, treścią służebności przesyłu objęte są także ograniczenia wobec właściciela nieruchomości wynikające z przepisów wymienionego rozporządzenia. Przepisy te ograniczają bowiem właściciela nieruchomości, który w strefie ochronnej nie może wykonywać prawa własności np. przez jej zabudowę. Z ich treści nie wynika, aby wyłączenie wykonywania części uprawnień właścicielskich, spowodowane działalnością przedsiębiorstwa przesyłowego, miało następować bez ekwiwalentu pieniężnego. Korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności przesyłu obejmuje więc także strefę ochronną, określoną w przepisach powołanego rozporządzenia. Trudno bowiem byłoby aprobować tezę, aby przedsiębiorstwo przesyłowe wskutek swojej działalności mogło bezekwiwalentnie obciążać właściciela nieruchomości, choćby pośrednio, ciężarem ograniczenia wynikającego z przepisów rozporządzenia o publicznoprawnym charakterze. Zachowania przedsiębiorstwa przesyłowego skutkujące powstaniem służebności przesyłu kreują pośrednio strefę kontrolowaną, przesądzającą o powstaniu ograniczeń o charakterze administracyjnym, dotykających właściciela nieruchomości. Nieuzasadnionym byłoby bezekwiwaletne obarczanie ciężarem tych ograniczeń właściciela nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu, zważywszy, że przepis art. 305 ² § 2 k.c. kreuje uprawnienie właściciela do uzyskania odpowiedniego wynagrodzenia. Należy więc podzielić prezentowane w judykaturze stanowisko, aby wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu nie było ustalane wyłącznie w oparciu o powierzchnię pasa służebności, z którego skarżący faktycznie czynnie korzysta jedynie w celu eksploatacji swych urządzeń. Brak jest bowiem przesłanek prawnych, aby ograniczenia własności, wynikające z wyznaczenia strefy kontrolowanej na cały okres użytkowania gazociągów, miały być pomijane przy ustaleniu wysokości odpowiedniego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.

Jednocześnie należy zauważyć, że zgodnie z § 10 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie, dla gazociągów należy wyznaczyć, na okres ich użytkowania, strefy kontrolowane (ust. 1). W strefach kontrolowanych należy kontrolować wszelkie działania, które mogłyby spowodować uszkodzenie gazociągu lub mieć inny negatywny wpływ na jego użytkowanie i funkcjonowanie (ust. 2). W strefach kontrolowanych nie należy wznosić obiektów budowlanych, urządzać stałych składów i magazynów oraz podejmować działań mogących spowodować uszkodzenia gazociągu podczas jego użytkowania (ust. 3). W strefach kontrolowanych nie mogą rosnąć drzewa w odległości mniejszej niż 2,0 m od gazociągów o średnicy do DN 300 włącznie i 3,0 m od gazociągów o średnicy większej niż DN 300, licząc od osi gazociągu do pni drzew. Wszelkie prace w strefach kontrolowanych mogą być prowadzone tylko po wcześniejszym uzgodnieniu sposobu ich wykonania z właściwym operatorem sieci gazowej (ust. 4).

Zgodnie natomiast z § 2 pkt 30) cytowanego rozporządzenia określającym pojęcie strefy kontrolowanej, strefą kontrolowaną jest obszar wyznaczony po obu stronach osi gazociągu, którego linia środkowa pokrywa się z osią gazociągu, w którym przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się transportem gazu ziemnego podejmuje czynności w celu zapobieżenia działalności mogącej mieć negatywny wpływ na trwałość i prawidłowe użytkowanie gazociągu.

Tym samym, należy stwierdzić, że obszar strefy kontrolowanej nie jest li tylko obszarem, w którym właściciel nieruchomości doznaje określonych ograniczeń w jego prawie własności, lecz jest obszarem, w którym przedsiębiorstwu przesyłowemu przyznano mocą aktu powszechnie obowiązującego szereg uprawnień do działania: „zajmowania się transportem gazu ziemnego”, „podejmuje czynności w celu zapobieżenia działalności mogącej mieć negatywny wpływ na trwałość i prawidłowe użytkowanie gazociągu”, „kontrolowania wszelkich działań, które mogłyby spowodować uszkodzenie gazociągu lub mieć inny negatywny wpływ na jego użytkowanie i funkcjonowanie”. Tak ujęta służebność przesyłu, w zakresie której przedsiębiorstwu przesyłowemu przyznano określone uprawnienia względem obszaru nieruchomości, co więcej, nakazano w tym obszarze podejmować określone prawem czynności, mieści się w pojęciu służebności czynnej i określa przestrzenny jej zakres.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego obszar strefy kontrolowanej określonej w § 10 w związku z § 110 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 2013 r., poz. 640) oraz w załączniku nr 2 do tego rozporządzenia, uwzględniający uprawnienia przedsiębiorstwa przesyłowego określone w § 10 ust. 2 – 4 oraz § 2 pkt 30) tego rozporządzenia, wpisujące się w charakter służebności czynnej, pokrywa się z zakresem obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu (art. 305 ¹ k.c.), ustanowioną dla gazociągu wybudowanego przed 12 grudnia 2001 roku.

W konsekwencji, Sąd II instancji, podzielając zarzuty apelacji wnioskodawcy, że służebność przesyłu nie została w niniejszej sprawie prawidłowo określona, opierając się na treści opinii biegłego S. O. oraz stosując przepisy prawa materialnego, dokonał korekty orzeczenia jak w punkcie I.1. postanowienia.

Konsekwencją korekty orzeczenia w zakresie punktu I. 1. postanowienia była zmiana zaskarżonego orzeczenia zgodnie z wnioskiem apelującego wnioskodawcy o przyznanie wynagrodzenia w łącznej wysokości 56.183,38 zł.

Odnosząc się do kwestii wysokości należnego wnioskodawcy wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, nie sposób nie podzielić zarzutu uczestnika postępowania, że Sąd Rejonowy błędnie określił jego wysokość, jako różnicę pomiędzy wysokością wynagrodzenia ustaloną przy uwzględnieniu założeń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i bez ich uwzględnienia. W tym zakresie w ocenie Sądu Okręgowego doszło do omyłki, bowiem w żadnym zakresie z uzasadnienia orzeczenia Sądu nie wynika, dlaczego wynagrodzenie miałoby być przyznane przy takiej metodologii jego liczenia.

Oceniając opinię biegłego rzeczoznawcy majątkowego B. A. (k.337-367, 400-402) należało dokonać wyboru, która metodologia liczenia wynagrodzenia w okolicznościach niniejszej sprawy była prawidłowa - czy ta, która uwzględniała postanowienia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego co prowadziło do obniżenia wartości nieruchomości z uwagi na posadowienie na gruncie przedmiotowego gazociągu i w konsekwencji niższe wynagrodzenie, czy też metoda, która szacowała wartość wynagrodzenia, gdyby nie doszło do uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wyłączającego prawo zabudowy i zmniejszenia wartości nieruchomości. W ocenie Sądu Okręgowego, ta druga metoda liczenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu była w okolicznościach niniejszej sprawy prawidłowa. Uwzględniała ona bowiem fakt posadowienia gazociągu na nieruchomości, zmniejszenia jej wartości, ograniczenie właściciela w prawie korzystania z nieruchomości i kompensowała cały uszczerbek, jak właściciel nieruchomości poniósł w związku z ustanowieniem służebności przesyłu.

Nie można zgodzić się również z Sądem I instancji, który powtórzył tezy zawarte w powołanej uchwale Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2015 roku, III CZP 88/15, że ewentualny uszczerbek wywołany istnieniem strefy kontrolowanej może być naprawiony na podstawie innych przepisów niż art. 305 ² § 1 k.c.

Należy bowiem wskazać, że z art. 36 ustawy z 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2018.1945) wynika podstawa do dochodzenia odszkodowania lub wykupienia nieruchomości na własność w razie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub jego zmiany w taki sposób, że korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób lub zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone. Tymczasem, ograniczenie wnioskodawcy w prawie do korzystania z gruntu nie wynika bezpośrednio z postanowień miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, lecz z postanowień rozporządzenia Ministra Gospodarki z 26 kwietnia 2013r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U.2013.640). Nawet bez postanowień miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wnioskodawca byłby ograniczony w prawie własności. Tym samym ewentualna szkoda nie wynika z jego postanowień a art. 36 ustawy z 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zastosowania do dochodzenia roszczeń zastosowania mieć nie mógł.

Podstawą dochodzenia roszczeń po stronie wnioskodawcy nie mógłby być również powołany przez Sąd Najwyższy w cytowanej uchwale art. 58 ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, bowiem tworzy on podstawę do odpowiedniego stosowania art. 36 omawianej ustawy w razie wprowadzenia ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości w związku z wydaniem decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego. W niniejszej sprawie decyzja taka nie została wydana, którego to braku zdarzenia konsekwencją jest sprawa o ustanowienie służebności przesyłu. Również art. 63 ust. 3 ustawy z 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2018.1945) nie miałby zastosowania, bowiem przewiduje on możliwość dochodzenia naprawie szkody, gdy jest ona konsekwencją wydania decyzji o warunkach zabudowy, co w niniejszej sprawie również nie miało miejsca.

W końcu, należy również wskazać że uszczerbek powstały w związku ze zmniejszeniem wartości nieruchomości a wynikły z ustanowienia służebności przesyłu nie może być naprawiony również na podstawie art. 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. Możliwość dochodzenia odszkodowania z tytułu naprawienia szkody powstałej w wyniku obniżenia wartości nieruchomości w związku z ustanowieniem służebności przesyłu wyłączył Sąd Najwyższy przykładowo w uchwale z 8 września 2011 roku, III CZP 43/11, LEX 898222, wyroku z 15 września 2011 roku, II CSK 681/10, LEX 1043999. Jak wskazuje bowiem Sąd Najwyższy, uszczerbek właściciela związany z pogorszeniem nieruchomości tylko w następstwie zbudowania na niej i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych jest rekompensowany świadczeniem, jakie może on uzyskać za obciążenie jego prawa służebnością przesyłu. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności (art. 305 ² k.c.) powinno równoważyć wszelki uszczerbek związany z trwałym obciążeniem nieruchomości (por. np. uchwała Sądu Najwyższego z 8 września 1988 r., III CZP 76/88 i postanowienie Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2000 r., II CKN 1060/98, nie publ.). Uzyskanie przez przedsiębiorstwo energetyczne tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości (umownego, administracyjnego, sądowego), a to jest z kolei związane z obowiązkiem zapłaty właścicielowi odpowiedniego ekwiwalentu, wyklucza odszkodowanie (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8 września 1988 r., III CZP 76/88, OSNCP 1989, nr 11, poz. 182). Uszczerbek właściciela związany z pogorszeniem nieruchomości tylko w następstwie posadowienia na niej i eksploatacji urządzeń przesyłowych rekompensowany jest wynagrodzeniem, które może on uzyskać - na podstawie art. 305 ² k.c. - za obciążenie jego prawa służebnością przesyłu. Uszczerbek ten nie ma charakteru trwałego i nieodwracalnego, skoro właścicielowi przysługuje roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem. Roszczenie to pozwala zrealizować ten sam interes, co roszczenie o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy, a ten sam interes nie może być zaspokajany podwójnie.

Mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd, podzielając jednocześnie w całości opinię B. A., uznał, że skoro wnioskodawca mógł w okolicznościach niniejszej sprawy dochodzić wynagrodzenia w maksymalnej wysokości 85.568,62 zł, a dochodził w wysokości 56.183,38 zł, do takiej też kwoty Sąd podwyższył wynagrodzenie przyznane w punkcie I. 2. postanowienia.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w punkcie I. sentencji oddalając apelację uczestnika postępowania w punkcie III. co do istoty.

Dalej idącą apelację wnioskodawcy – w zakresie wniosku o obciążenie uczestnika postępowania kosztami za obie instancje – Sąd oddalił uznając, że rozstrzygniecie Sądu I instancji w zakresie kosztów postępowania jest prawidłowe.

Również w pozostałym zakresie, a wiec co do rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania, oddaleniu podlegała apelacja uczestnika postępowania.

W niniejszej sprawie Sąd I instancji zastosował fakultatywną podstawę rozliczenia kosztów postępowania określoną w art. 520 § 2 k.p.c., wskazując, że koszty postępowania w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu w związku z posadowieniem na nieruchomości wnioskodawcy infrastruktury gazociągu wysokiego ciśnienia ponosił w całości uczestnik postępowania. W tym zakresie bowiem powstał spór sądowy, który uczestnik postępowania - co do samej zasady - przegrał, służebność została bowiem ustanowiona w postępowaniu sądowym po wcześniejszej odmowie jej ustanowienia w drodze umowy między uczestnikami.

Zgodnie z powołaną przez Sąd I instancji normą, jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników. Pojęcie „stopnia zainteresowania w wyniku postępowania” należy odnieść do jego celów i korzyści jakie płyną z zawiśnięcia sprawy i pozytywnego jej uwzględnienia. Nie ulega wątpliwości, że przy tak rozumianym pojęciu, to uczestnik postępowania był najbardziej zainteresowany wynikiem postępowania, bowiem to on uzyskał tytuł do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy (uzyskał ograniczone prawo rzeczowe za niewielką ekwiwalentnością). Ekwiwalentność ta w znacznym stopniu uległa zwiększeniu na skutek orzeczenia Sądu II instancji, niemniej jednak również w tej sytuacji, obciążenie uczestnika postępowania całością kosztów postępowania związanych z posadowieniem gazociągu wysokiego ciśnienia była uzasadniona, bowiem ostatecznie wnioskodawca uzyskał wynagrodzenie w wysokości przez siebie oczekiwanej.

Mając powyższe na uwadze, apelacja uczestnika podlegała oddaleniu w całości na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. natomiast w przedmiocie apelacji wnioskodawcy Sąd orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z § 5 pkt 3) i § 10 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie, uznając, że uczestnik postępowania przegrał w postępowaniu apelacyjnym w całości, a interesy wnioskodawcy i uczestnika postępowania były sprzeczne. Z tego tytułu Sąd zasądził 240 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika oraz 40 zł tytułem opłaty od apelacji.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł, jak w sentencji.

Marta Truszkowska Monika Brzozowska Marcin Korajczyk