Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący sędzia Bożena Szponar - Jarocka Sędziowie Sławomir Bagiński

T. S.

Protokolant Edyta Katarzyna Radziwońska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 grudnia 2019 r. w B.

sprawy z odwołania J. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do rekompensaty

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 lipca 2019 r. sygn. akt IV U 1249/19

oddala apelację.

S. B. S. T. S.

Sygn. akt III AUa 563/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z 11 kwietnia 2019r., działając na podstawie art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, odmówił J. G. prawa do rekompensaty. Organ rentowy podniósł, że wnioskodawca nie udowodnił na dzień 31 grudnia 2008 r. wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a jedynie 14 lat, 9 miesięcy i 18 dni takiej pracy.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył J. G., domagając się przyznania prawa do rekompensaty po uwzględnieniu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu służby wojskowej od 24 kwietnia 1975 r. do 5 kwietnia 1977 r. W uzasadnieniu odwołania, powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego w kwestii zaliczenia zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach przy ustalaniu prawa do wcześniejszej emerytury, zarzucił organowi rentowemu błędną wykładnię zastosowanych przepisów będących podstawą prawną wydanej decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 2 lipca 2019 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. G. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd ten ustalił, że J. G. złożył w dniu 31 stycznia 2019 r. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W oparciu o zgromadzone dowody, ZUS decyzją z dnia 28 lutego 2019 r. przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2019 r., to jest od miesiąca, w którym złożono wniosek. W dniu 22 marca 2019 r. ubezpieczony złożył wniosek o prawo do rekompensaty załączając do wniosku między innymi świadectwo pracy z dnia 17 grudnia 2012 r. oraz legitymację ubezpieczeniową. W odpowiedzi na powyższe organ rentowy decyzją zaskarżoną w niniejszej sprawie odmówił wnioskodawcy prawa do rekompensaty.

Z dalszych ustaleń Sądu I instancji wynikało, że do stażu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy zaliczył okresy pracy wnioskodawcy w Wojewódzkim Inspektoracie Weterynarii w O.: od 1 marca 1974 r. do 23 kwietnia 1975 r.; od 6 kwietnia 1977 r. do 30 listopada 1990 r., gdzie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w zespołach pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego, zgodnie z wykazem A, dział XII załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W okresie od 24 kwietnia 1975 r. do 5 kwietnia 1977 r. ubezpieczony odbył zasadniczą służbę wojskową. Po zakończeniu jej powrócił do pracy w Wojewódzkim Inspektoracie Weterynarii w O. na stanowisko technika weterynarii w zespołach doraźnych pogotowia ratunkowego.

W kontekście poczynionych ustaleń faktycznych, Sąd I instancji odwołał się do art. 21 ustawy z dnia ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, stanowiącego, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Sąd podkreślił, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd Okręgowy wskazał, że kwestią sporną w sprawie było ustalenie, czy J. G. posiada co najmniej 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, uprawniający go do nabycia prawa do rekompensaty.

Sąd I instancji przypomniał, że ZUS uwzględnił odwołującemu 14 lat, 9 miesięcy i 18 dni pracy w szczególnych warunkach. Odwołujący domagał się uwzględnienia do tego stażu pracy okresu pełnienia zasadniczej służby wojskowej od 24 kwietnia 1975r. do 4 kwietnia 1977r. Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska organu rentowego, że brak jest możliwości zaliczenia okresu takiej służby do stażu pracy w szczególnych warunkach w sytuacji, w sytuacji gdy ubezpieczony domaga się prawa do rekompensaty na podstawie przepisów ustawy pomostowej. W tym zakresie Sąd Okręgowy podzielił pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 31 marca 2016 r., III AUa 1899/15, LEX nr 2044406. Sąd Apelacyjny stwierdził w nim, że skoro art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych wprost odwołuje się do pojęcia okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS i jednocześnie nie ma wątpliwości, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zalicza się ubezpieczonemu na warunkach wynikających z tego przepisu do okresu jego pracy w szczególnych warunkach - oznacza, to że taki ubezpieczony legitymuje się wszystkimi przesłankami warunkującymi przyznanie rekompensaty, o której mowa w art. 21-23 ustawy o emeryturach pomostowych (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., II UZP 6/13).

Sąd Okręgowy odwołał się też do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 6 lutego 2014 r., II UK 349/12, że przepis art. 108 ust. 2 ustawy o powszechnym obowiązku obrony został nieznacznie zmieniony z dniem 1 stycznia 1975 r. przez art. X pkt 2 lit. c ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks pracy, Dz.U. Nr 24, poz. 124 ze zm.) i zgodnie z jego nowym brzmieniem, czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wliczał się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby.

Odnosząc powyższe rozważania do realiów niniejszej sprawy, Sąd I instancji wskazał, że skarżący przed odbyciem zasadniczej służby wojskowej pracował w szczególnych warunkach jako technik weterynarii w zespołach pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego - zgodnie z wykazem A, dział XII załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, po czym następnego dnia po zakończeniu służby wojskowej, powrócił na to stanowisko. Zatem wymieniony okres służby wojskowej (od 24 kwietnia 1975 r. do 5 kwietnia 1977 r., to jest 1 rok, 11 miesięcy i 12 dni) podlega zaliczeniu do okresu jego pracy w szczególnych warunkach. Powyższy okres w wymiarze jest 1 roku, 11 miesięcy i 12 dni wraz z uwzględnionym przez ZUS okresem 14 lat, 9 miesięcy i 18 dni, stanowią łącznie ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżona decyzję i przyznał J. G. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 21 ust.1 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych poprzez zaliczenie odwołującemu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zasadniczej służby wojskowej od dnia 24.04.1975 r. do dnia 5.04.1977 r., co w konsekwencji spowodowało uznanie przez Sąd, że legitymuje się on 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Wskazując na powyższy zarzut, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości, tj. o oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie.

W uzasadnieniu apelacji, organ rentowy zarzucił nieprawidłowe powołanie się przez Sąd Okręgowy na uchwałę Sądu Najwyższego siedmiu sędziów z 16.10.2013 r. II UZP 6/13 za względu na fakt, iż przedmiotowa uchwała dotyczy wyłącznie uznawania okresów pełnienia służby wojskowej przy ustalaniu prawa do emerytury. Nie powinna ona być poprzez analogię stosowana do innych świadczeń, w tym wypadku do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna, bowiem Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i poczynił właściwe rozważania prawne, nie przekraczając granic swobodnej oceny dowodów wynikających z treści art. 233 § 1 k.p.c.

Bezsporne jest, że odwołujący posiada niekwestionowany przez ZUS staż pracy w warunkach szczególnych wynoszący 14 lat 9 miesięcy 18 dni. Poza sporem jest też, że J. G. na 31 grudnia 1998 r. nie spełnił warunków do nabycia prawa do emerytury z tytułu warunków szczególnych, bowiem nie legitymował się na wskazana datę co najmniej 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie było to, czy zachodzą przesłanki do przyznania odwołującemu prawa do rekompensaty, o której mowa w art. 21 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Zgodnie z art. 21 ust. 1 powołanej wyżej ustawy – rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Na gruncie przepisów regulujących nabycie prawa do wcześniejszej emerytury zaistniał problem, czy prawo materialne pozwala na zaliczenie okresu zasadniczej służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd o dopuszczalności zaliczenia okresu zasadniczej służby wojskowej do pracy w warunkach szczególnych wymaganej do nabycia wcześniejszej emerytury. I tak w wyroku Sądu Najwyższego z 8.04.2014 r. II UK 424/13 wyrażono pogląd następujący – Jeżeli zostały spełnione przez pracownika warunki powrotu do poprzedniego zatrudnienia zostaje zachowana tzw. ciągłość pracy, a okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby. W wyroku z 24.05.2012 r. II UK 265/11 Sąd Najwyższy uznał, że w zakresie zatrudnienia żołnierz czynnej służby wojskowej jest pracownikiem wykonującym pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jeśli wykonywał ją w taki sam sposób (stale i w pełnym wymiarze czasu pracy) przed powołaniem do służby i do zatrudnienia tego powrócił po jej zakończeniu w przepisanym terminie. W wyroku z dnia 17 maja 2012 r. I UK 399/11 Sąd Najwyższy uznał, że okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych charakterze.

Takie samo stanowisko przedstawił Sąd Najwyższy w wyroku z 6.04.2006 r. III UK 5/06 zgodnie z którym - Okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia.

Poszerzony skład Sądu Najwyższego w uchwale z 16.10.2013 r. II UZ 6/13 podzielił przytoczone wyżej poglądy orzecznicze, stwierdzając, że „Czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r. zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu tego stanowiska Sąd Najwyższy podał, iż traktowanie czasu odbywania zasadniczej służby wojskowej jako okresu pracy w szczególnych warunkach ( I kategorii zatrudnienia) wynika już z samej językowej wykładni przepisów dotyczących powszechnego obowiązku obrony, która z zakończeniem tej służby wiąże skutek w postaci jej doliczenia do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem przed powołaniem do służby wojskowej oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Tym samym w świetle powyższych regulacji prawnych okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i § 4 Rozporządzenia RM z 7.02.1983 r. zwłaszcza, że mając na względzie konstytucyjny obowiązek obywatela obrony ojczyzny (art. 85 ust. 1 Konstytucji RP) - inne spojrzenie na to zagadnienie mogłoby prowadzić do pokrzywdzenia obywatela, który przymusowo wykonywał publiczny obowiązek.

Odwołujący odbywał zasadniczą służbę wojskową w okresie od 25.04.1975 r. do 5.04.1977 r. W okresie tym obowiązywał art. 108 ust. 2 ustawy z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP w następującym brzmieniu – Czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Z przepisu tego oraz § 5 Rozporządzenia Rady Ministrów w zakresie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. 44 poz. 318) wynikała zasada, że pracownikowi, który we wskazanym terminie po zakończeniu służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w chwili powołania do tej służby, okres służby podlegał wliczeniu w zakresie szczególnych warunków uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku. Przepisy te ustanawiały więc tzw. fikcję prawną, z których wynikało, że pracownik zatrudniony w szczególnych warunkach, który po zakończeniu czynnej służby wojskowej powracał do tego zatrudnienia w przepisanym terminie zachowywał status pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach w rozumieniu § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie pełnienia tej służby.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na stanowisko K. A. zawarte w glosie do uchwały Sądu Najwyższego z 16.10.2013 .r. II UZP 6/13, w którym autor podkreślił, że za dopuszczalnością uwzględnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów służby wojskowej przemawia też fakt, iż od 1.01.1983 r. do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach zalicza się okresy służby żołnierzy zawodowych (§ 4 ust. 3 rozporządzenia RM z 1983 r. w zw. z § 10 tego rozporządzenia oraz art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych). W związku z tym żołnierzom zawodowym, jeżeli nie spełnili warunków do nabycia prawa do emerytury wojskowej lub utracili prawo do tego świadczenia, przysługiwało prawo do emerytury w wieku obniżonym, a obecnie prawo do emerytury pomostowej. W konsekwencji zawodową służbę wojskową traktuje się na równi z okresami pracy w szczególnych warunkach. Jeżeliby zatem z tego punktu widzenia dokonywać oceny zasadniczej służby wojskowej, zdając sobie oczywiście sprawę z funkcjonalnych różnic pomiędzy nią a zawodową służbą wojskową, należałoby nadać jej taką samą co służbie zawodowej kwalifikację prawną z uwagi na niewątpliwie szczególne warunki i okoliczności odbywania zasadniczej służby wojskowej, która była powszechna i obowiązkowa.

Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę w pełni zgadza się z przytoczonymi wyżej poglądami orzecznictwa i doktryny, opowiadającymi się za dopuszczalnością wliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej. Wprawdzie powyższe poglądy zostały wypracowane na tle spraw dotyczących emerytury w wieku obniżonym, tj. art. 32 ustawy emerytalnej. Jednakże z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych wprost wynika, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

W świetle cytowanego wyżej przepisu nie ma żadnych podstaw, by okres pracy w warunkach szczególnych niezbędny do prawa do rekompensaty ustalać w inny sposób, niż miało to miało miejsce przy określaniu prawa ubezpieczonych do emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach na podstawie ustawy emerytalnej.

Końcowo należy nadmienić, że Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 11.01.2018 r. sygn. akt III AUa 570/17w analogicznej sprawie oddalił apelację od wyroku Sądu I instancji, zmieniającego decyzję ZUS i przyznającego wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 29.05.2019 r. odmówił w tej sprawie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania ( sygn.. akt II UK 188/18).

Reasumując należy stwierdzić, że J. G. po zaliczeniu mu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej legitymuje się wymaganym 15-letnim stażem pacy w warunkach szczególnych niezbędnym do nabycia prawa do rekompensaty. Z powyższych względów należy uznać, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, a więc apelacja podlegała oddaleniu z mocy art. 385 k.p.c.

S. B. S. T. S.