Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 19 maja 2016 r. powodowie M. Ć. i K. Ć. reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika wnieśli o zasądzenie od pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego z siedzibą w W. kwot po 35.000,00 zł na rzecz każdego z powodów wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 20 listopada 2015r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią syna w wyniku wypadku komunikacyjnego z dnia 1 lipca 1998r. oraz zasądzenie od strony pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych na rzecz każdego z powodów.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu 1 lipca 1998r. doszło do wypadku komunikacyjnego, w następstwie którego śmierć poniósł syn powodów Ł. Ć.. Postępowanie karne w przedmiocie wypadku zostało umorzone wobec śmierci sprawcy. Strona pozwana w toku likwidacji szkody przyznała każdemu z powodów kwoty po 15.000,00 zł przy uwzględnieniu przyjętego stopnia przyczynienia się przez zmarłego do powstania szkody w wysokości 50 %. Ł. Ć. w chwili śmierci miał 16 lat. Przedmiotowe zdarzenie wywołało i nadal wywołuje u powodów ból i cierpienie. Powodowie byli bardzo zżyci ze zmarłym synem, a jego nagła i tragiczna śmierć wywołała u powodów negatywne konsekwencje w ich życiu, odmieniając na zawsze ich dotychczasowe życie. Zdaniem powodów zadośćuczynienie krzywdy jest im należne w wyższej wysokości. Data początkowa naliczania dochodzonych niniejszym powództwem odsetek ustawowych wiąże się z datą wydania przez pozwanego decyzji w przedmiocie przyznania zadośćuczynienia. W tym stanie rzeczy pozew jest konieczny i uzasadniony. /k. 2-9 akt/.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany wskazał, iż jako podmiot niebędący ubezpieczycielem, jego odpowiedzialność ma szczególny, wyjątkowy charakter i musi mieć podstawę w przepisach prawa oraz okolicznościach tożsamych z wymienionymi enumeratywnie w ustawie z dnia 22.05.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Pozwany podnosił, iż roszczenie powodów nie zostało udowodnione, a jego wysokość w kwocie dochodzonej w pozwie jest nieadekwatna i wygórowana. Odnosząc się do kwestii odsetek pozwany stanął na stanowisku, że ewentualne odsetki winny zostać liczone od dnia ogłoszenia wyroku. Pozwany podniósł również, iż z uwagi na to, iż w niniejszym postępowaniu współuczestnictwo powodów ma charakter materialny, dlatego też w przypadku uwzględnienia ich roszczenia należą się im koszty zastępstwa liczone od jednej łącznej kwoty dochodzonego roszczenia. /k. 45-55 akt/.

W toku procesu strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe.

Postanowieniem Referendarza sądowego Sądu Rejonowego w Zawierciu z dnia 3 czerwca 2016r., sygn. akt I C 819/16, powodowie zostali zwolnieni od ponoszenia kosztów sądowych. /k. 39 akt/.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 1 lipca 1998r. w P. na ulicy LWP miał miejsce wypadek drogowy, w wyniku którego śmierć poniósł kierujący pojazdem marki F. (...) M. S. (1) oraz pasażerowie M. P. i Ł. Ć.. Przeprowadzone badanie krwi na zawartość alkoholu wykazało u kierującego pojazdem M. S. (1) stężenie 2,7 promila alkoholu we krwi, co w znacznym stopniu przyczyniło się do wypadku. Dochodzenie prowadzone w sprawie przez Komendę Rejonową Policji w Z. zostało umorzone postanowieniem wydanym w dniu 31 lipca 1998r. zatwierdzonym przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Zawierciu wobec okoliczności wykluczających ściganie- śmierci kierującego pojazdem marki F. (...) M. S. (1), tj. na podstawie art. 145 § 2 i 3 k.k. /postanowienie (...) w Z. o umorzeniu dochodzenia z dn. 31.07.1998r., sygn. akt RSD 137/98, 2 Ds. 765/98, k. 15-17 akt).

W chwili śmierci syn powodów Ł. Ć. miał 16 lat. Był bardzo cichą i czułą osobą. Miał bardzo dobre relacje z rodzicami, był zgodnym dzieckiem. Więzi rodzinne były mocne. Był dobrym, kochanym synem. Nie miał problemów w szkole, dobrze się uczył. Był inteligentnym, grzecznym chłopakiem. Miał różne plany, jako dziecko mówił, że jak dorośnie to może będzie prawnikiem, może lekarzem. Lubił grać w piłkę nożną. Pomagał rodzicom w budowie domu w latach 1993-1995. Powodowie spędzali czas ze swoim synem, jeździli na rowerach, chodzili na spacery, do kina, na sanki, na karuzelę, wyjeżdżali na wczasy. Grywał z ojcem w gry komputerowe, ojciec kupił mu komputer. W rodzinie panowała dobra atmosfera. /protokół rozprawy z dnia 16.12.2016r.- zeznania świadków: B. Ć. k. 101 akt, A. Ć. k. 101-102 akt, zeznania powodów: K. Ć. k. 103 akt, M. Ć. k. 104-105 akt/.

Powód po śmierci syna wpadł w depresję, nie spał w nocy, miał koszmary. Powodowie nie byli w stanie załatwiać formalności związanych z pogrzebem syna, czym zajął się brat powoda- A.. Po śmierci syna przez miesiąc mieszkała z powodami matka powoda, powodowie nie byli w stanie zajmować się domem. Przed wypadkiem powodowie pomagali matce powoda w prowadzeniu przez nią lokalu gastronomicznego, po wypadku przez okres dwóch miesięcy nie byli w stanie już pomagać, potem przejęli ten lokal, ale zrezygnowali z jego prowadzenia. Często chodzą na cmentarz, który znajduje się obok ich domu, świeczka na grobie syna nie gaśnie, tam jest pełno zniczy, kwiatów. Powód nie jest już radosnym człowiekiem. Powódka po śmierci syna zmieniła się też, stała się zamknięta, smutna, ma problemy ze snem. Przed zdarzeniem powódka była wesołą, tryskającą radością kobietą. Powodowie nadal przeżywają śmierć syna, pomimo upływu kilkunastu lat, szczególnie jak wypada data urodzin syna czy data wypadku czy dzień matki wtedy powódka bardzo to przeżywa. Powodowie wzajemnie się wspierają, po śmierci syna mogli liczyć i nadal mogą liczyć na pomoc swojej rodziny. Powódka często wspomina syna. /protokół rozprawy z dnia 16.12.2016r.- zeznania świadków: B. Ć. k. 100-101 akt, A. Ć. k. 102, zeznania powodów: K. Ć. k. 103 akt, M. Ć. k. 104 akt/.

Powodowie dokonali zgłoszenia szkody do (...) S.A., domagając się wszczęcia postępowania likwidacyjnego i wypłaty na ich rzecz kwot po 90.000,00 zł dla każdego z powodów tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej w związku ze śmiercią syna. (...) S.A. wobec ustalenia, iż na dzień wystąpienia szkody M. S. (1) nie posiadał ubezpieczenia OC w (...) S.A., odmówił przyjęcia odpowiedzialności za przedmiotową szkodę i skierował sprawę do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. /zgłoszenie szkody k. 23-27 akt, pismo (...) S.A. z dn. 31.08.2015r. k. 28 akt/.

W dniu 19 listopada 2015r. pozwany Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny z siedzibą w W. uznał roszczenie wydając decyzje o przyznaniu powodom tytułem zadośćuczynienia za krzywdę kwoty po 30.000,00 zł dla każdego z nich. Pozwany przyjął, iż zmarły przyczynił się do zaistnienia wypadku w 50 %, gdyż podjął ryzyko jazdy z nietrzeźwym kierowcą, co wynika z akt postępowania karnego. Stąd po uwzględnieniu przyczynienia wypłacono kwoty po 15.000,00 zł każdemu z powodów. /decyzje pozwanego z dn. 19.11.2015r. k. 29-32 akt/.

Na okoliczność ustalenia: stosunków i więzi występujących między powodami a zmarłym synem, stanu psychicznego powodów, w jakim znajdowali się oni bezpośrednio po śmierci syna i w jakim stanie znajdują się obecnie, wszelkich negatywnych konsekwencji powstałych w sferze psychicznej powodów związanych ze śmiercią syna w okresie tuż po śmierci syna i w dalszym okresie życia powodów, wpływu śmierci syna na dalsze życie emocjonalne powodów, wszelkich negatywnych konsekwencji śmierci syna w zakresie zmiany sytuacji życiowej powodów oraz na okoliczność ustalenia: czy po upływie około 18 lat od śmierci syna przejawiają się u powodów zaburzenia psychiczne i czy pozostają one w adekwatnym związku przyczynowym z wypadkiem, czy powodowie wymagają terapii psychologicznej lub leczenia farmakologicznego w związku ze śmiercią syna, czy powodowie prawidłowo i bez zakłóceń odbyli żałobę po zmarłym synu, czy smutek i przeżywanie żałoby po śmierci osoby bliskiej jest procesem naturalnym, czy w rodzinie powodów istniał problem alkoholowy, czy na stan psychiczny powodów miały wpływ inne- i jakie zdarzenia lub uwarunkowania środowiskowe, w jakim stopniu Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych psychologa i psychiatry.

Biegli sądowi z zakresu psychologii S. K. (1) i z zakresu psychiatrii lek. med. W. K. na podstawie dostępnych danych z akt sprawy oraz przeprowadzonych badań stwierdzili, co następuje: u powódki M. Ć. nie stwierdzili aktualnie choroby psychicznej ani objawów zaburzeń emocjonalnych, depresyjnych. Rozpoznali u powódki zaburzenia adaptacyjne, będące skutkiem przeżytej traumy w związku ze śmiercią syna i występujące bezpośrednio po tragicznym zdarzeniu. Nagła, tragiczna śmierć syna była dla powódki sytuacją traumatyczną. Reakcją na tę traumę były zaburzenia adaptacyjne, które przejawiały się u powódki w postaci następujących objawów: nastrój depresyjny, stan niepokoju i nadwrażliwości, skłonność do gniewu, drażliwość, nawracające przykre wspomnienia, zaburzenia snu, wycofanie z relacji społecznych, trudności w funkcjonowaniu w codziennym życiu i realizowaniu obowiązków. Powódka starała się radzić sobie sama z bólem i cierpieniem, zamykając się w sobie. Nie korzystała z pomocy specjalistycznej. Przez okres 1 miesiąca korzystała z pomocy teściów, nie włączyła się w działalność gospodarczą. Zaburzenia adaptacyjne to zaburzenia o charakterze nerwicowym umieszczone w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (...)10 pod kodem F 43.2. Zaburzenia często mijają bez specjalistycznej pomocy: interwencji medycznej czy pomocy psychologicznej. Zaburzenia adaptacyjne utrzymują się nie dłużej niż 6 miesięcy. U powódki biegli określili czas trwania zaburzeń adaptacyjnych na okres ok. 4 miesięcy po śmierci syna. Powódka związana była uczuciowo z synem, relacje między synem i matką były poprawne, bliskie. U powódki wystąpiły zaburzenia adaptacyjne związane przyczynowo ze śmiercią syna; aktualnie brak zaburzeń emocjonalnych i zaburzeń zachowania. Zaburzenia adaptacyjne u powódki utrzymywały się u powódki ok. 4 miesięcy po śmierci syna; po tym okresie brak widocznych zaburzeń i dysfunkcji psychicznych związanych przyczynowo ze śmiercią syna. Aktualnie po upływie 18 lat od śmierci syna u powódki biegli nie stwierdzili zaburzeń psychicznych związanych przyczynowo ze śmiercią syna. Bezpośrednio po śmierci syna wskazana byłaby pomoc specjalistyczna, ale nie bezwzględnie konieczna. Aktualnie powódka nie wymaga terapii psychologicznej lub leczenia farmakologicznego w związku ze śmiercią syna. Ż. u powódki przebiegała bez istotnych zakłóceń. Smutek i przeżywanie żałoby po śmierci osoby bliskiej jest procesem naturalnym. Problem alkoholowy istniał w rodzinie powódki, ale nie miał on żadnego związku z rozpoznanymi zaburzeniami adaptacyjnymi. Rozpoznane zaburzenia adaptacyjne były związane przyczynowo bezpośrednio z przeżytą traumą wywołaną śmiercią syna i nie pozostawały w związku przyczynowym z innymi czynnikami środowiskowymi./k. 160-165 akt/.

Biegli sądowi z zakresu psychologii S. K. (1) i z zakresu psychiatrii lek. med. W. K. na podstawie dostępnych danych z akt sprawy oraz przeprowadzonych badań stwierdzili, co następuje: u powoda K. Ć. biegli stwierdzili zaburzenia adaptacyjne. Aktualnie powód nie zdradza objawów zaburzeń emocjonalnych; ujawnia cechy uzależnienia od alkoholu oraz cechy źle przeżytej żałoby. Nagła śmierć syna była dla powoda sytuacją traumatyczną. Po okresie zaburzeń adaptacyjnych związanych bezpośrednio z przeżytą traumą, powód nie zdradzał przedłużających się zaburzeń emocjonalnych. Natomiast, w związku z cechami osobowości, stosował nie przystosowawcze mechanizmy obronne w formie ucieczki w „wir pracy” i w alkohol. Utrudniało to prawidłowe przeżycie żałoby. W literaturze przedmiotu spotyka się różne sposoby podziału okresu żałoby na etapy1 . Prawidłowy przebieg żałoby pozwala na przejście faz od szoku do akceptacji (odnowy). Każda osoba przechodzi żałobę w sposób indywidualny i często występuje regres w jej przeżywaniu, powrót do faz wcześniejszych. Takie regresy są czymś naturalnym, jeżeli osoba zdolna jest do przechodzenia następnie do kolejnej fazy. Natomiast zatrzymanie na jednej z faz utrudnia przeżycie i zakończenie żałoby. Wśród faz wymieniane są m.in. takie jak: „etap wyrażenia uczuć”; „etap odkrycia sensu straty”. Niewłaściwe przeżycie tych faz cofa osobę przeżywającą do fazy zaprzeczania. Powód, stosując w/w mechanizmy obronne, nie przeżył w sposób właściwy wymienionych dwóch etapów żałoby. Dlatego występuje u niego żywe wspomnienie śmierci syna i nawrót silnych reakcji emocjonalnych w sytuacjach konieczności powrotu do wspomnień, np. w sytuacji toczącej się sprawy, podczas badania do sprawy. Powód był związany uczuciowo z synem Ł., pozostawał z nim w dobrych, bliskich relacjach. Nagła śmierć syna była dla powoda sytuacją traumatyczną, której skutkiem psychicznym były zaburzenia adaptacyjne (nastrój depresyjny, utrzymujący się stres i napięcie, zaburzenia snu, koszmarne marzenia senne, nawracające wspomnienia syna- „wtargnięcia”). Bezpośrednim skutkiem zaburzeń w sferze psychicznej były zaburzenia adaptacyjne utrzymujące się nie dłużej niż 6 miesięcy po śmierci syna. W późniejszym okresie brak negatywnych skutków w sferze psychicznej związanych bezpośrednio ze śmiercią syna. Aktualnie, po upływie ok. 18 lat od śmierci syna Ł., u powoda biegli nie stwierdzili żadnych zaburzeń psychicznych pozostających w związku przyczynowym z wypadkiem syna. Powód nie wymaga leczenia farmakologicznego ani terapii psychologicznej. W dobrym przeżyciu żałoby korzystna byłaby pomoc (niekoniecznie profesjonalisty), jednak wymagałoby to motywacji samego powoda. Przebieg żałoby u powoda był nieprawidłowy, co wyjaśnia powyższe. Smutek i przeżywanie żałoby po śmierci osoby bliskiej jest procesem naturalnym. Powód miał problem alkoholowy prawdopodobnie przed śmiercią syna, natomiast problem ten nasilił się w okresie przeżywania żałoby. Nie stwierdzono u powoda innych czynników, poza wyżej wymienionymi, wpływającymi na stan psychiczny powoda. /k. 166-171 akt/.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych powyżej dokumentów prywatnych i dokumentu urzędowego. Ich wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a przysługujące domniemania z art. 244 i 245 k.p.c. nie zostały obalone.

Sąd uznał za wiarygodne dowody z zeznań świadków oraz zeznań powodów, albowiem w ocenie Sądu nie zaistniały okoliczności, które dawałyby podstawę do ich podważenia. Wręcz przeciwnie były one wiarygodne i racjonalne, korespondowały ze sobą i uzupełniały się, a nadto korelują one również z pisemną opinią biegłych sądowych.

Sąd uznał, iż opinia sporządzona przez biegłych, jako opracowana w sposób prawidłowy i rzetelny, w pełni zasługuje na obdarzenie jej walorem wiarygodności. Poddaje się ona bowiem pozytywnej weryfikacji w oparciu o kryteria takie jak: zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy sporządzających, podstawy teoretyczne opinii, a także sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonego w opinii wniosku (tak m.in. postanowienie SN z dn.07.11.2000 roku, OSNC2001/4/64, I CKN 1170/98). Biegli w sposób nie budzący wątpliwości przedstawili tok swego rozumowania w dochodzeniu do wniosków końcowych opinii. Nadto podkreślić należy, iż biegli są specjalistami w swoich dziedzinach, posiadają odpowiednią wiedzę i doświadczenie, a sporządzoną przez siebie opinię sformułowali na podstawie badania przedmiotowego i podmiotowego, dokumentacji medycznej oraz akt sprawy. Wnioski płynące z opinii klarownie i logicznie wynikają z przyjętych podstaw. Tym samym Sąd w całości podzielił stanowisko wyrażone przez biegłych, a ich wnioski legły między innymi u podstaw ustaleń faktycznych Sądu.

W uzupełniającej opinii dopuszczonej jako dowód na rozprawie w dniu 20 czerwca 2017r. celem ustalenia okoliczności związanych z ustaleniem, czy u powodów doszło do naruszenia dóbr osobistych w związku ze śmiercią syna, czy śmierć syna wywołała negatywne konsekwencje w zakresie sytuacji życiowej i zdrowotnej powodów biegli sądowi z zakresu psychologii i psychiatrii podtrzymali wnioski zawarte w sporządzonej opinii pisemnej. /k. 196 akt/.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Sąd uwzględnił wszystkie wnioski dowodowe, za wyjątkiem wniosku strony pozwanej, zawartego w punktach 7 i 8 odpowiedzi na pozew (k.45 odwr.). W ocenie Sądu pozwany zgłaszając takie wnioski nie przekonał Sądu, aby dowody uzyskane w tym trybie, były pomocne dla ustalenia sytuacji rodzinnej w rodzinie powodów, jaka istniała 18 lat temu. Ponadto tego typu wnioski w sposób istotny wydłużyłyby postępowanie, a pełnomocnik pozwanego nie wykazał, aby miał jakikolwiek problem z uzyskaniem danych sąsiadów, a nawet Sąd te nazwiska w toku przesłuchania powoda ustalił i po tym ustaleniu nie zgłoszono wniosku o przesłuchanie sąsiadów. W ocenie Sądu inne zgłoszone w sprawie dowody były wystarczające dla oceny roszczenia powodów. Dlatego na podstawie art. 227 kpc, art. 231 kpc wnioski te oddalono.

Zgodnie z art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego, Sąd może przyznać temu, czyje dobro zostało naruszone odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Przy czym, wbrew twierdzeniom pełnomocnika strony pozwanej, zarówno orzecznictwo, jak i doktryna nie wykluczają zastosowania powołanego przepisu prawa w sytuacji, gdy chodzi o naruszenie dóbr osobistych osoby trzeciej, spowodowane śmiercią osoby dla niej najbliższej, która to śmierć nastąpiła w wyniku deliktu. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że artykuł 34 ust. 1 ustawy z 22.5.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - w brzmieniu sprzed 11.2.2012 r. - nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. (vide uchwała SN z dnia 20 grudnia 2012r., III CZP 93/12), a praktyka orzecznicza poszczególnych sądów ugruntowała pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 14 stycznia 2010r. (sygn. IV CK 307/09), iż więź rodzinna jest dobrem osobistym, a jego naruszenie uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. (zob. wyrok SA w Lublinie z dnia 7 listopada 2012r., I ACa 488/12).

Ponadto Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lipca 2011r. (sygn. III CZP 32/11) wskazał, że Sąd może przyznać najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 §1 k.c. także wtedy, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008r. wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia.

Podstawą prawną powództwa jest art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. Należy bowiem mieć na uwadze, że zdarzenie, z którego powodowie wywodzili roszczenie, miało miejsce w dniu 1 lipca 1998r., a zatem przed dniem wejścia w życie art. 446 § 4 k.c., który obowiązuje od dnia 3 sierpnia 2008r. i wobec tego nie może być podstawą rekompensowania krzywdy doznanej przez powodów. Przepis ten jest nowością normatywną, która począwszy od daty jego obowiązywania daje sądom możliwość przyznania najbliższym członkom rodziny zmarłego zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę. Ustawodawca nie przypisał tej nowości normatywnej wstecznej mocy obowiązującej w odniesieniu do sprawczego podłoża faktycznego roszczeń powstałych przed jej wejściem w życie (por.: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2009r., sygn. akt I PK 97/09, LEX nr 558566).

Jednakże spowodowanie śmierci osoby bliskiej przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2008 r., nr 116, poz. 731) mogło stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. W takim wypadku najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008r.

Katalog dóbr osobistych, do którego odwołuje się art. 23 k.c., ma charakter otwarty. Do katalogu dóbr osobistych niewymienionych wprost w art. 23 k.c. należy np. pamięć o osobie zmarłej, prawo do intymności i prywatności życia. Nie ulega wątpliwości, że rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej z pokrewieństwa, podlega ochronie prawa. Dotyczy to odpowiednio ochrony prawa do życia rodzinnego obejmującego istnienie różnego rodzaju więzi rodzinnych. Dobro rodziny jest nie tylko wartością powszechnie akceptowaną społecznie, ale także uznaną za dobro podlegające ochronie konstytucyjnej. Artykuł 71 Konstytucji stanowi, że Państwo w swej polityce społecznej i gospodarczej ma obowiązek uwzględniania dobra rodziny.

Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc. Należy zatem przyjąć, że prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i art. 24 k.c. W konkretnym stanie faktycznym spowodowanie zatem śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków jej rodziny i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. (por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010r. z uzasadnieniem, sygn. akt IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010/3/91; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010r., sygn. akt III CZP 76/10, Biul. SN 2010/10/11). Z ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd wynika, że powodowie byli związani uczuciowo ze zmarłym synem.

Przechodząc do ustalania wysokości zadośćuczynienia, koniecznym jest zaznaczenie, iż zadośćuczynienie jest roszczeniem o charakterze ściśle niemajątkowym mającym za zadanie kompensację doznanej krzywdy. Roszczenie to nie ma na celu wyrównywać straty poniesione przez członków najbliższej rodziny zmarłego, lecz ma pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości. Ma także na celu złagodzić cierpienia wywołane utratą osoby bliskiej.

Wysokość samego zadośćuczynienia powinna uwzględniać wszelkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy oraz kompensacyjny charakter zadośćuczynienia - jego wysokość winna przedstawiać odczuwalną wartość, także na tle ogólnych warunków ekonomicznych i poziomu zamożności społeczeństwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1972 r., sygn. akt II CR 57 /72 OSNCP 1972/10/183, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1965r., sygn. akt I PR 203/65, OSPiKA 1966. poz. 92 ).

Przy ustalaniu szkody niemajątkowej brane są pod uwagę: rodzaj chronionego dobra, rozmiar doznanego uszczerbku, charakter następstw naruszenia, dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia i odczuwanej pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, wiek pokrzywdzonego i jego zdolność do zaakceptowania nowej rzeczywistości oraz umiejętność odnalezienia się w niej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 czerwca 2011 r. III CSK 279/10, Lex nr 898254; z dnia 20 grudnia 2012 r., IV CSK 192/12, Lex nr 1288712; z dnia 10 maja 2012 r., IV CSK 416/11, Lex nr 1212823).

Nie ulega wątpliwości, że krzywda, jaką wywołuje śmierć własnego dziecka jest jedną z najbardziej dotkliwych i najmocniej odczuwalnych z uwagi na rodzaj i siłę więzów rodzinnych oraz rolę pełnioną w rodzinie- w tym wypadku syna. Naturalną przecież koleją rzeczy jest możliwość uczestniczenia w kolejnych etapach życia własnych dzieci i realizowania własnych oczekiwań wobec nich. Tych szans powodowie zostali pozbawieni. W rozpoznawanej sprawie krzywda jest tym bardziej dotkliwa, że śmierć nastąpiła nagle w wypadku komunikacyjnym i dotknęła młodego człowieka, będącego u progu dorosłości. Z opinii biegłych wynika, że powodowie doznali cierpienia po śmierci i syna i w tym zakresie Sąd odwołuje się do wniosków zawartych w opinii pisemnej i ustnej biegłych S. K. i bieglej W. K.. Biegli posiadają duże doświadczenie zawodowe i zgodnie podkreślili, że nagła śmierć syna była dla obydwu powodów sytuacją traumatyczną, której skutkiem były zaburzenia adaptacyjne.

W ocenie Sądu niewątpliwie powodowie doznali krzywdy na skutek śmierci syna, która to śmierć spowodowała naruszenie dóbr osobistych powodów, takich jak w szczególności więź rodzinna czy też prawo do życia w pełnej rodzinie.

Mając na względzie całokształt przytoczonych wyżej okoliczności Sąd uznał, że żądanie pozwu w zakresie dochodzonych należności głównych zasługuje na uwzględnienie w całości. Zdaniem Sądu zadośćuczynienie w kwotach po 35.000 zł dla każdego z powodów za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią syna- przy przyjęciu obiektywnych kryteriów- jest odpowiednia w rozumieniu art. 448 k.c. Powyższa kwota – w ocenie Sądu- z jednej strony uwzględnia charakter i stopień cierpień doznanych przez powodów, z drugiej zaś strony stanowi odczuwalną dla powodów wartość ekonomiczną, która pozwoli na złagodzenie doznanej przez nich krzywdy i nie jest rażąco wygórowana, nie prowadzi do nieuzasadnionego wzbogacenia pokrzywdzonych. Przy zasądzeniu tej kwoty Sąd wziął pod uwagę przedstawioną w pozwie argumentację, co do tego, że uzasadnione jest przyjęcie, że zmarły w 50% przyczynił się do wypadku. Przy uwzględnineiu tego, że na rzecz powodów wypłacono kwoty po 15 000 zł, uzasadnione jest zasądzenie dodatkowo 35 000 zł, przy przyjęciu, że kwota 100 000 zł, to kwota adekwatna do rekompensaty krzywdy wywołanej smiercią 16- to letniego syna powodów.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c. od dnia wyrokowania. Powód wnosił o zasądzenie odsetek ustawowych od dnia 20 listopada 2015r. wiążąc wymagalność odsetek z datą wydania przez pozwanego decyzji uznającej roszczenie. Strona pozwana zakwestionowała powyższą datę, wnosząc o zasądzenie odsetek dopiero od daty wyroku. Sąd podzielił w tym względzie stanowisko strony pozwanej oraz stanowisko wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym, w razie ustalenia wysokości zadośćuczynienia, według stanu rzeczy, istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, uzasadnione jest przyznanie odsetek dopiero od chwili wyrokowania (wyr. SN z dnia 8 grudnia 1997r., I CKN 361/97, wyr. z dnia 9 stycznia 1998r., III CKN 301/97). W ocenie Sądu dla oceny roszczenia konieczne było dopuszczenie dowodu z opinii biegłych i dlatego nie jest uzasadnione żądanie odsetek za okres wcześniejszy. W tym zakresie powództwo częściowo oddalono.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c , art. 109§2 kpc. oraz na podsatwie art. 113 pkt. 1 Ustawy o kosztach sądowych w sparwach cywilnych z dnia 28.07.2005r. (Dz.U. nr 167 poz.1398 ze zm.). Przy czym Sąd uznał, że powodowie wnosząc niniejszy pozew są współuczestnikami i jest to rodzaj współuczestnictwa formalnego, ale reprezentuje ich ten sam pełnomocnik i powodowie są małżeństwem. W takiej sytuacji, zdaniem Sądu, uzasadnione jest zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości, jak dla jednego pełnomocnika, na podstawie art. 109 § 2 kpc. Takie stanowisko znajduje potwierdzenie w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 12.07.1980r. II CZ 79/80 , OSNCP 1981, nr 2-3, poz.37 zgodnie z którym, jeśli w tej samej sprawie wystepuje kilku powodów, którzy ponieśli szkody w tym samym wypadku, reprezentowani przez jednego pełnomocnika, to pomimo tego, że wystawili oni odrębne pełnomocnictwa, to nie uzasadnia to zasądzenia na rzecz każdego z powodów oddzielnie kosztów zastępstwa adwokackiego.

Dlatego Sąd zasądził wynagrodzenie należne pełnomocnikowi na rzecz powódki w wysokości wynikającej z przepisów§ 2 pkt.5) Rozp. M.. Spr. Z dnia 22.10.2015r. ( Dz.U. z dnia 5.11.2015r.). W ocenie Sądu kwota 4 800 zł jest kwotą wysoką i zwrot kosztów w tej wysokości jest uzasadniony stopniem trudności niniejszego postępowania i nakładem pracy pełnomocnika. Zwrócić należy uwagę, że ustawodawca w kolejnym R. z dnia 22.10.2015r. uznał, że w przypadku orzekania co do pozwów wniesionych po dniu 27.10.2016r. uzasadniona jest kwota kosztów zastępstwa w niższej wysokości ( 3600zł), gdyż uznał koszty zastępstwa uprzednio ustalone za zbyt wysokie. Dlatego Sąd uznał, że żądanie co do zwrotu kosztów zastępstwa jest uzasadnione, co do kwot zasądzonych w punkcie drugim i czwartym wyroku. Przy czym na rzecz pozwanego zasądzono jedynie kwotę 17 zł, jako kwotę zwrotu opłaty od pełnomocnictwa.

Na podstawie art. 113 cyt. wyżej Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwoty wskazane w punkcie szóstym wyroku, których wysokość wynika z wydanych w sprawie postanowień.

1 M. H. Ż. w rodzinie. (...) G. 2005; J. M. Nie poddam się. Wydawnictwo (...). K. 1977; C.M. S. Powrót nadziei. (...) G. 1996.